1. Evolutionaire psychologie

2. Evolutionaire psychologie

3. Evolutionaire psychologie
Biologisch script
- verspreiding van genen in de biosfeer
- gedrag ten dienste van genen
- niet begaan met individueel welzijn
Ontstaan in gemeenschappen
van jagers-verzamelaars,
ca 1-2 miljoen jaar geleden
Cognitieve stijl
Mannen waren jagers en krijgers
Vrouwen waren verzamelaarsters…

4. Over statistische gegevens
Aantal
Grootte

5. Cognitieve stijl
• Mannen zijn jagers en krijgers
• geprikkeld door snelheid, wapens, techniek
• geïnteresseerd in hiërarchie, competitie, concurrentie,
discipline, teamgeest, oorlog, stoer doen, sportgekte…
• visueel, ruimtelijk, abstract denken (cfr. kaart lezen)
• Vrouwen zijn verzamelaarsters
• geïnteresseerd in verzamelen
• winkelen, soldengekte…
• verzorgend
• nestdrang, woning, broedzorg…
• beter in samenwerking, communicatie, taal (meisjes hebben
beter geheugen voor woorden en gezichten, minder spraaken taalproblemen dan jongens)
• meer emotionele en sociale intelligentie
• geprikkeld door relaties, romantiek

6. Cognitieve stijl
Vraag aan een man en een vrouw uit het hoofd een
fiets te tekenen:

7. Evolutionaire psychologie
Biologisch script
- verspreiding van genen in de biosfeer
- gedrag ten dienste van genen
- niet begaan met individueel welzijn
Ontstaan in gemeenschappen
van jagers-verzamelaars,
ca 1-2 miljoen jaar geleden
Reproductieve strategie
Gemengd: seriële monogamie
+ extramaritale partners
Cognitieve stijl
Mannen zijn jagers en krijgers
Vrouwen zijn verzamelaarsters…

8. Reproductieve stijl
• Probleem 1: hoeveel kinderen?
• vrouw: enkele tientallen, grote investering
• man: quasi eindeloos, kleine investering
• gevolg: vrouwen zijn zuiniger en selectiever (mannetjes
vechten, vrouwtjes kiezen…)
• Probleem 2: ‘mama’s baby, papa’s maybe...’
• Strategieën bij dieren: bewaken van het vrouwtje tijdens de
vruchtbare periode
• maar bij het menselijke vrouwtje is de vruchtbare periode
verborgen…
• Alle diersoorten en alle menselijke culturen hebben
strategieën bedacht om het probleem van het vaderschap op
te lossen: letterlijk of symbolisch (wettelijk) op- of afsluiten
van de vrouwelijke seksualiteit (burka, verminking…)

9. Reproductieve stijl
• Mannelijke reproductieve strategie (wat is ‘liefde’
voor een man):
• Eén onmiddellijk doel (sleutel): een vrouw met goede
genen en goede reproductieve kwaliteiten (jong, juiste
rondingen en maten…)
• Mannen zijn jagers en zijn vooral visueel ingesteld (pornografie,
strip-tease…)
• + eventueel bijkomende partners (‘overspel’ en belangstelling
voor andere partners is géén gevolg van ‘tekort’!)
• Ultieme doel: reproductief succes: zo veel mogelijk eigen
genen verspreiden (=> zo veel mogelijk partners, ook seks
met vreemden: prostitutie, cfr mannelijke fantasieën)

10. Reproductieve stijl
• Vrouwelijke reproductieve strategie (wat is ‘liefde’
voor een vrouw):
• Meerdere onmiddellijke doelen (sleutels): een man met
goede genen en goede reproductieve kwaliteiten (alfamannetje, veel testosteron, ‘foute’ mannen…)
• + die bescherming kan bieden en levenservaring heeft
(alfa-mannetje, ‘vaste’ relatie, oudere man!)
• Angst en stress geven blijk van een gebrek aan competentie en
meesterschap over het leven!
• + die bereid is tot paternele investering
• Ultieme doel: reproductief succes: zo veel mogelijk eigen
genen verspreiden (=> zo veel mogelijk partners, ook seks
met vreemden, cfr vrouwelijke fantasieën)

11. Reproductieve stijl
• Mannen geven ‘liefde’ in ruil voor seks.
Vrouwen geven seks in ruil voor ‘liefde’.
• Belang van langdurige paarvorming en binding
van de partner aan de vrouw (mens is naakte aap,
enige diersoort met vrouwtjes met permanent
opgezette borsten …)
• Vrouwen spelen in op de visuele ingesteldheid
van mannen: jong blijven en lijken, mode, makeup, push-up, lichaamsbeharing, esthetische
chirurgie…

12. Reproductieve stijl
• Verschillende jaloersheidsstrategieën:
• Mannen: jaloersheid is poging te vermijden dat de
vrouw met andere genen zou bevrucht worden
• Gevaar: vreemde nakomelingen
• Vrouwen: jaloersheid is poging verlies van
bescherming te vermijden
• Weinig echt probleem als man seks heeft met
andere vrouwen
• Gevaar: verlies van bescherming

13. Reproductieve stijl
• Dialectiek tussen cultuur en natuur
• Dialectiek tussen twee verlangens:
• een poging tot orde (kosmos, ‘wat er is’, zekerheid,
bekendheid, betrouwbaarheid, veiligheid, wederkerigheid,
bescherming, comfort, thuis zijn, permanentie,
voorspelbaarheid, identiteit…)
• en de aantrekkelijkheid van het onbekende (chaos, wat er
zou kunnen zijn, het ‘andere’, avontuur, nieuwigheid, op weg
zijn, spanning, risico, gevaar, exploratie, verrassing,
opwinding, passie, creativiteit, ontdekking, mysterie,
transcendentie…)
• Mensen proberen die twee tegenstrijdige
verlangens te verzoenen in één ‘relatie’

14. Reproductieve stijl
• Nieuwe realiteit: sociale zekerheid is nu een recht
geworden en hangt niet meer af van een
huwelijks-overeenkomst!
• Nieuwe realiteit: seksualiteit is losgekoppeld van
voortplanting en veel kinderen is geen doel meer
• Nieuwe realiteit: de mens leeft veel langer dan
vroeger
• Monogamie = triomf van cultuur over natuur
• Extramaritale seks: triomf van natuur over cultuur
• Compromis: seriële monogamie

15. Reproductieve stijl
• Seks is een natuurverschijnsel.
Erotiek is een kunstwerk.
• Om een erotische aantrekking in stand te houden
is het nodig een zekere afstand en onbekendheid
te bewaren
• Nood en zorg zijn anti-erotisch
• Proust: de ware ontdekkingsreis ligt niet in het
bezoeken van nieuwe plaatsen, maar in het
waarnemen met nieuwe ogen
• Whitehead: de sleutel van vooruitgang is orde te
bewaren in de chaos en chaos in de orde.
• Onze echte realiteit is onze interne realiteit

16. Evolutionaire psychologie
Biologisch script
- verspreiding van genen in de biosfeer
- gedrag ten dienste van genen
- niet begaan met individueel welzijn
Ontstaan in gemeenschappen
van jagers-verzamelaars,
ca 1-2 miljoen jaar geleden
Verwantschapsselectie
Bevorderen van overleving van eigen genen door
helpen van individuen met verwante genen
Reproductieve strategie
Gemengd: seriële monogamie +
extramaritale partners
Cognitieve stijl
Mannen zijn jagers en krijgers
Vrouwen zijn verzamelaarsters…

17. Verwantschapsselectie
• De overleving van de eigen genen wordt ook
bevorderd door het helpen van individuen met
soortgelijke, verwante genen
• Voorkeur voor eigen kinderen en naaste verwanten
• Minder belangstelling voor niet-verwante of nietproductieve (oudere) individuen
• Mid-life crisis = reproductiecrisis

18. Evolutionaire psychologie
Wederzijds altruïsme
Samenwerking met niet-verwanten
op basis van wederzijds eigenbelang
Biologisch script
- verspreiding van genen in de biosfeer
- gedrag ten dienste van genen
- niet begaan met individueel welzijn
Ontstaan in gemeenschappen
van jagers-verzamelaars,
ca 1-2 miljoen jaar geleden
Verwantschapsselectie
Bevorderen van overleving van eigen genen door
helpen van individuen met verwante genen
Reproductieve strategie
Gemengd: seriële monogamie +
extramaritale partners
Cognitieve stijl
Mannen zijn jagers en krijgers
Vrouwen zijn verzamelaarsters…

19. Wederzijds altruïsme
• Samenwerking met niet-verwanten op basis van
wederzijds eigenbelang
• Mensen houden elkaar voortdurend in de gaten en
bewijzen diensten aan wie hen diensten heeft
bewezen: vrienden, coalities…
• Bestraffend gedrag naar wie ‘tekortschiet’ door
boosheid, agressie of ander primitief gedrag
• Cfr. Prisonner’s dilemma

20. Evolutionaire psychologie
Status
o.a. toegang tot voedsel,
partners, …
Is als geld: niet belangrijk op zich,
maar voor wat je ervoor kan kopen
Wederzijds altruïsme
Samenwerking met niet-verwanten
op basis van wederzijds eigenbelang
Biologisch script
- verspreiding van genen in de biosfeer
- gedrag ten dienste van genen
- niet begaan met individueel welzijn
Ontstaan in gemeenschappen
van jagers-verzamelaars,
ca 1-2 miljoen jaar geleden
Verwantschapsselectie
Bevorderen van overleving van eigen genen door
helpen van individuen met verwante genen
Reproductieve strategie
Gemengd: seriële monogamie +
extramaritale partners
Cognitieve stijl
Mannen zijn jagers en krijgers
Vrouwen zijn verzamelaarsters…

21. Evolutionaire psychologie
Sociocultureel script
- verspreiding van memen in de
samenleving
- verankerd in biologisch script
- gedrag ten dienste van memen zelf
- niet begaan met individueel welzijn
Biologisch script
- verspreiding van genen in de biosfeer
- gedrag ten dienste van genen
- niet begaan met individueel welzijn
Ontstaan in gemeenschappen
van jagers-verzamelaars,
ca 1-2 miljoen jaar geleden
De mens wordt zeer immatuur geboren.
Dit ‘nadeel’ biedt de mogelijkheid van
bijkomende programmering (leren) om in
de samenleving te kunnen overleven

22. Het socioculturele script
• Quantum leap: door zijn bewustzijn en zijn taal
kan het individu putten uit en bijdragen tot het
uitgebreide cognitieve systeem van de cultuur.
• Zoals je met blote handen niet veel kunt
timmeren, kun je met ‘blote’ hersenen niet veel
denken
• Cultuur is een geheel van afspraken voor het
reguleren en ordentelijk beleven van biologische
impulsen
• huwelijkswetgeving (bestraffing van overspel!)
• erfeniswetgeving

23. Het socioculturele script
• Taal is als gezamenlijk betekenissysteem de
noodzakelijke mediator voor de toegang tot de
anderen en het doorbreken van het kinderlijke
narcisme.
• De vader moet de band met de moeder
doorknippen, zo niet ontstaat neurotisch gedrag.
• Moederlijke functie: verzorging, lustprincipe
• Vaderlijke functie: aanleren van realiteitsprincipe
• Kinderen worden geboren in een infosfeer vol
culturele infecties, virussen, parasieten…

24. Het socioculturele script
• Ouderen infecteren jongeren met memen
(opvoeding, indoctrinatie met adviezen over taal,
ideeën, beroep, huwelijk…) die niet altijd in het
voordeel van die jongeren zijn.
• Existentiële posities zijn gebaseerd op
verwantschapsselectie, wederzijds altruïsme en
vriend-vijandgedrag.
• Daaruit ontstaat een comfortzone als een soort
immuunsysteem.

25. Het socioculturele script
• Sociale boekhouding: bijhouden wie ‘vriend’ of
‘vijand’ is en wie beloond of bestraft moet
worden.
• Belonen: door instemmen, lachen, aanmoedigen,
aanraken, ‘begrijpen’…
• Bestraffen: emotionele terreur (neurotisch
gedrag) naar wie ‘tekortschiet’ door morele
verontwaardiging, straffen, beschuldigen, zich
‘lijdend’ tonen en/of schuldgevoelens bezorgen.
• Emoties dienen de overleving. Daarbij hoort een
groot stuk manipulatie van anderen. Dat werkt
best als we het ook zelf ‘echt’ geloven…

26. Het socioculturele script
• De sociale boekhouding kan opgesmukt worden
door het valoriseren van de eigen prestaties (‘ik
ben slim geweest’) en het devaloriseren van de
prestaties van anderen (‘hij heeft geluk gehad’)
• Kleine overdrijvingen, bluffen, politieke leugens,
geschiedvervalsing (Stalin), wetenschappelijke
vervalsing…

27. Evolutionaire psychologie
Persoonlijk agenda
- self-management, levenskunst
- ten dienste van individueel welzijn
- zingevende verhalen
- creatief en verantwoordelijk handelen
- ‘respons’ versus ‘reactie’
Sociocultureel script
- verspreiding van memen in de
samenleving
- verankerd in biologisch script
- gedrag ten dienste van memen zelf
- niet begaan met individueel welzijn
Biologisch script
- verspreiding van genen in de biosfeer
- gedrag ten dienste van genen
- niet begaan met individueel welzijn
Ontstaan in gemeenschappen
van jagers-verzamelaars,
ca 1-2 miljoen jaar geleden
Herkennen van scripts
Onderzoek en evaluatie van aangeleerde
betekenissen en rollen
Inprenten van persoonlijke waarden,
keuzes en mentale modellen

28. Het persoonlijke agenda
• Er zijn geen ‘goede’ of ‘slechte’ mensen.
• Er zijn alleen mensen die op basis van hun
diverse scripts en mentale modellen van hun
leven het beste proberen te maken.
• Mensen kunnen dat doen als hoogleraar,
kunstenaar, rechter, alcoholicus, rebel,
psychopaat, psychiatrisch patiënt…
• Wat baat een tijger in je (emotionele) tank als er
een ezel aan het stuur zit?

29. Het persoonlijke agenda
• Geweldloze communicatie: anderen als vijanden
beschouwen is contra-productief.
• Ook wie niet ‘leuk’ is of ons niet goed gezind is
kan ons immers nuttige informatie verschaffen
over voedsel (restaurants), schuilplaatsen
(immobiliën), werktuigen (auto’s, computers) en
sexpartners (kunst, reizen, sport e.a. sociale
evenementen)…

30. Het persoonlijke agenda
• Beste strategie:
• Begin met een positieve attitude van medewerking
• Bij het minste teken van vijandigheid: onmiddellijk
riposteren (geen doetje zijn)
• Bij nieuwe tekens van vriendelijkheid: onmiddellijk
belonen met vriendelijkheid (geen rancune!)
• Het ‘recht’ fungeert als een soort vangnet tussen
mensen die vreemden zijn voor elkaar.

31. Het persoonlijke agenda
• Onze cognitieve functies werken als een goed
advocaat, een sofist die onszelf en anderen van
om het even wat kan overtuigen (religie, moraal,
filosofie, politiek).
• Ons brein jongleert met ideeën, waarden,
argumenten… (een advocaat is meer
geïnteresseerd in winnen dan in de waarheid)
• Een goed advocaat moet je altijd een beetje
wantrouwen: kleine overdrijvingen, bluffen,
politieke leugens, geschiedvervalsing
• Ideeën (filosofie, wetenschap, religie) zijn memen
(virussen, parasieten) die een eigen leven leiden.
• Onze ideeëngeschiedenis is de geschiedenis van
wat de mens ooit voor waar heeft gehouden.

32. Evolutionaire psychologie
Persoonlijk agenda
- self-management, levenskunst
- ten dienste van individueel welzijn
- zingevende verhalen
- creatief en verantwoordelijk handelen
- ‘respons’ versus ‘reactie’
Sociocultureel script
- verspreiding van memen in de
samenleving
- verankerd in biologisch script
- gedrag ten dienste van memen zelf
- niet begaan met individueel welzijn
Biologisch script
- verspreiding van genen in de biosfeer
- gedrag ten dienste van genen
- niet begaan met individueel welzijn
Ontstaan in gemeenschappen
van jagers-verzamelaars,
ca 1-2 miljoen jaar geleden
Genen en memen ‘spreken’ tot ons via
emoties. Een ‘goed gevoel’ betekent dat
wij ergens doen wat van ons verwacht
wordt.
Wij wonen in steden en
kijken TV terwijl er aan
ons getrokken en
geduwd wordt door
emoties die bedoeld
worden om onze genen
te verspreiden in kleine
populaties van jagersverzamelaars…
Emoties zijn de onpersoonlijke en
onbewuste uitvoerders van de
verschillende programma’s.
Zij stuwen ons in de richting van het
programma en belonen ons in ruil met
een gevoel van ‘echtheid’ en van
‘intuïtief’ contact met het ‘diepere’, het
‘hogere’ of het ‘transcendentale’.
Boeddhisme, Taoïsme, Hindoeïsme, Islam,
Christendom e.a.: de mens hoeft geen slaaf te zijn
van zijn scripts maar kan met ideeën leven.
Hij hoeft daartoe zijn scripts niet te ‘onderdrukken’
of te ‘bestrijden’.
Hij kan er op een ‘wijzere’ manier mee leren
omgaan. Dat is wijsheid en emotionele
intelligentie als educatief project.