1. Kriminologjia
Kapitulli I : Kuptimi i kriminologjise shoqeror-ekonomik etj. Krimi ia hap rrugen
Zanafilla dhe emertimi i Kriminologjise kaosit,korrupsionit,konflikteve ne mes
Nocioni ose emri Kriminologji, u perdor per here te qytetareve.
pare nga antrapologu i njohur francez Paul Topinard 3) Faktoret ekonomike e materiale bejen pjese
(Pol Topinar)i cili ne vepren e vet me titell humbjet dhe demet e medha materiale qe
Antropologjia te botuar ne vitin 1879 shtron nevojen e peson shoqeria dhe individet drejteperdrejti
themelimit te nje disiplone te pavarur shekncore nga nga aktiviteti kriminal.
antropologjia e cila do te merrej me studimin e krimit 4) Interesimi me qellim te vetembrojtjes dhe
ne shoqeri dhe do te quhej me emrin Kriminologji. mbrojtjes permendet nevoja e njohjes se
Autori i njohur Italian Rafaello Garafallo nje nder personalitetit te delikuenteve dhe te vetive te
perfaqesuesit e shkolles pozitiviste Italiane I pari shkroi tyre subjekteve,gjithenje me qellim te
vepren e vet me titull Kriminologjia te cilen e botoi me pengimit te recidivizimit,mbrojtjes nga
1884. atakimet eventuale dhe per risocializimin me
te suksesshem te tyre.
*Kriminologjia vjen nga fjala latine-greke krim, qe * Disa pikepamje mbi kuptimin e
edhe ne shqip do te thot krim dhe nga fjala logos, qe do Kriminologjise si shkence, jane te
te thote shkence. Pra, ne perkthim te lire dhe te llojllojshme.Disa nga keto tentojene qe
drejteperdrejte, fjala ose nocioni Kriminologji, do te Kriminologjine ta paraqesin si shkence
thote shkence mbi krimin. gjitheperfshirese mbi krimin, ndersa te tjerat
Me studimin e krimit merren edhe disiplina te tjera perpiqen ta perkufizojne ate si nje disipline te
shkencore: specializuar mbi shkaqet e krimit.
1)Edrejta penale,2)Procedura ,kriminelin,viktimen dhe organet e kontrollit.
penale,3)Kriminalistika,4)Politika
kriminale,5)Penologjia,6)Mjekesia ligjore. * Lidhur me kuptimin e shkences se Kriminologjise,
gjate rruges se zhvillimit te saj ne drejtim te
* Kriminologjia e studion krimin ose kriminalitetin pavarur, jane verejtur dy koncepte themelore :
nga aspekti i ndriqimit te formave dhe shkaqeve te 1)Shkences Pluralist, dhe 2) Sintetike.
paraqitjes se tij, duke synuar shpjegimin shkencor te 1) Kriminologjia si shkence pluraliste
ketij fenomeni shume te perhapur dhe te rrezikshem ne Kuptimi kriminologji,sipas ketij koncepti, ka
shoqerin bashkohere. domethenien e nje shkence te pergjitheshme e cila
eshte e pavarur dhe ne gjirin e vet perfshin disa
* Kriminologjia eshte nje shkence e cila studion disiplina te vecanta te cilat merren me fenomenin e
dukurine e krimit si fenomen individual dhe si fenomen krimit.Keto disiplina ne kuader te
shoqeror, duke analizuar format e manifestimit te tij, kriminologjise,trajtone disa aspekte qe kane te
duke ndricuar shkaqet,burimet dhe rrenjet e natyres, bejne me delikuentin,sjelljen
ekonomike,sociale,biopsikike te tij, me qellim qe te kriminale,shkaqet,masat per kontrollin dhe
ndihmoje ne parandalimin dhe mbrojtjen e shoqerise parandalimin e kriminalitetit.Kete koncept, i cili
nga kjo dukuri e rrezikshme. perndryshe ne literaturen kriminologjike quhet
pluralistik, e ka akceptuar dhe mbrojtur autori i
* Krimi preokupim i madh i njerezimit Krimi si njohur Italian,Enriko Ferri ai mendon se shkenca
fenomen shoqeror dhe individual dhe shkaqet e tij, kane e Kriminologjise, ne vete permban kuptimin
qene perhere objekt interesimi, qe nga paraqitja e gjenetik per te gjitha shkencat qe trajtojne
shoqerise njerezore. Qysh nga koherat me te hershme, kriminalitetin.Kriminologjine si shkence pluraliste
ka patur perpjekje qe te shpjegohet arsyeja dhe shkaku e trajtojne edhe perfaqesuesit e shkolles
se cka i shtyn disa individi dhe grupe qe kryejne krime. amerikane. Ne kete drejtim vecohen kriminologet
*Interesimi dhe preokupimi i njerezimit per krimin e njohur E.Sutherland dhe D.Cressy, te cilet
shpjegohet me ndikimin e disa faktoreve: konstatojne se fjala kriminologji eshte kuptim i
1) Faktoret subjektive dhe emocionale sipas perbashket per tri disiplina te cilat konstatojne
autoreve te njohur Barnes dhe Teters, kriminalitetin.Keto displina jane:sociologjia e se
interesimi per krimin vjen nga ndjenja e drejtes penale, e cila studion dhe analizon shkaqet
frikes per sigurine e jetes, te prones,te dhe kushtet ne te cilat zhvillohet e drejta penale:
integritetit moral dhe seksual, nga deshira per etiologjia kriminale e cila trajton menyrat e
hakemarrje, nga deshira per aventura etj. pengimit dhe kontrollit te krimit.
2) Faktoret objektive ose rreziku real nga 2)Kriminologjia si shkence sintetike
atakimet e krimit faktoret ce nxisin Sipas konceptit sintetik, krinimologjia eshte
interesimin per dukurine e krimit, sipas disipline shkencore e pavarur, e cila ne rrugen e
konstatimeve ne literaturen me te re vet te zhvillimit dhe konstituimit, ka arritur te kete
kriminologjike, bejen pjese; rrezikimi i lende me metoden e vet, e cila dallohet nga
vlerave dhe me te mirave me elemntare te disiplina e ngjashme shkencore.Kriminologjia
njeriut, si eshte jeta, liria dhe sipas ketyre pekepamjeve, eshte shkence empirike
prona,rrezikimi i rendit te caktuar dhe eksperimentale, per dallim nga e drejta penale,
1

2. qe eshte si disipline normative e teorike.Nje
koncept te vecante sintetik te kuptimit te shkences *Definimi dhe perkufizimi i shkences se
se Kriminologjise, e hasim edhe ne qasjet e Kriminlogjise
kriminologut te madh francez Jean Pinate, i cili Kriminologjia mund te definohet si shkence e
thekson se ajo eshte shlence aplikative dhe pavarur dhe unike,e cila i shfrytezon njohurite dhe
dallohet nga e drejta penale,penologjia dhe rruget kerkimore te shkencave te tjera, me qellim
kriminalistika. Ai,Kriminologjine e ndan ne ate. te studimit empirik te fenomenit
1)Kriminologjia Gjenerale i sintetizon njohurit e kriminal:Krimit,kryeresit,viktimes dhe formave
pergjitheshme teorike mbi fenomenin kriminal. te reagimit ndaj tij.me qellim te mbrojtjes se
2) Kriminologjia Aplikative ose Klinike, ne shoqerise nga kriminaliteti.
menyre multidisiplinare dhe praktike i qaset * Lenda (objekti) i kriminologjise
rasteve individuale te sjelljeve kriminale me qellim Per te ekzistuar nje shkence si e pavarur, ne rend te
te hartimit te tretmanit te perhershem dhe pengimit pare duhet te kete te percaktuar lenden apo
te recidivizimit. objektin e vet te studimit, e po ashtu edhe metodat
e veta, per kete arsye, caktimi i lendes se
*Perkufizimi i lendes se Kriminologjise Kriminologjise, u verejt se fenomeni kriminal si
Kuptimin e shkences se Kriminologjise dhe lende e preokupimit te saj, ne vete permban disa
zhvillimin e saj ne drejtim te nje disipline te nocione, si p.sh. krimin si dukuri
pavarur shkencore,u verejt se kriminaliteti,perkatesisht individuale:delikuentin si kryeres te
krimi, eshte objekt qendror i studimit te saj. krimit:viktimen e krimit: kriminalitetin si
Ne literaturen kriminologjike permenden: dukuri masovike dhe reagimin e individit dhe
1)Definimi juridik,2)Definimi sociologjik,3)Definimi shoqerise ndaj krimit dhe kriminalitetit.
i perzier dhe definime te tjera. Disa kuptime dhe nocione themelore te
1)Definimi juridik i lendes se Kriminologjise Kriminologjise
Sipas definimit apo perkufizimit juridik, lende e Ne trajtimet, kriminologjike dhe
studimit te kriminologjise duhet te jene te gjitha ato juridikopenale,shpesh perdoren nocione e kuptime
sjellje dhe veprime te ndaluara te cilat jane te te cilat ndonjehere shkaktojene huti e
inkriminuara dhe te parapara me norma pozitive moskuptim.Ne kete menyre perdoren kuptimet:
juridike.Objekt i studimit te kriminologjise duhet te 1)fenomen kriminal,
jene krimet dhe sjelljet kriminale qe jane parapare ne 2)kriminalitet, 3)krim, 4)kriminel, 5)veper
dispozitat juridike pozitive te nje vendi, pra jan te penale, 6)kryerse i vepres penale, 7)sjellje
inkriminuara me kode dhe me ligje penale.Ne kriminale, 8)dukuri kriminale, 9)dukuri anti-
literaturen kriminologjike theksohet se definimi juridik sociale, 10)sjellje asociale, 11)delikt,
eshte i ngushte dhe i njeanshem dhe ai nuk mund te 12)delikuent, 13)delikuence, 14)sjellje
pasqyroje lenden e vertete te kriminologjise si disipline delikuente, 15)sjellje deviante, 16)viktime,
shkencore qe merret me sundimin e formave dhe 17)viktimizim, 18)viktimologji, 19)i pandehur,
shkaqeve te kriminalitetit ne nje vend. 20)i dyshimte, 21)i arrestuar, 22)i
2)Definimi sociologjik i lendes se Kriminologjise paraburgosur, 23)i burgosur, 24)i privuar nga
Definimi apo perkufizimi sociologjik i lendes se liria, 25)i denuar etj.
kriminologjise thote qe abjekt studimi i kesaj shkence 1) Nocioni fenomen kriminal perfshin nje
duhet te jene te gjitha sjelljet dhe veprimet teresi te pergjitheshme te kuptimeve lidhur
antishoqerore, te ndaluara dhe te rrezikshme, pa marre me krimin,veper
parasysh faktin se a jane te parapara dhe te penale,kriminelin,kryresin,viktimen dhe
inkriminuara ne dispozita penale pozitive. reagimin e shoqerise ndaj tij.Kur perdoret
3)Definimi i perzier definimi i perzier i lendes se termi fenomeni kriminal, zakonisht mendohet
kriminologjise konsiston ne faktin se si objekt i per dukurine e rezikshme shoqerore qe
sundimit dhe trajtimit te kesaj shkence, duhet te jene te manifestohet ne kryerjen e krimeve te
gjitha veprimet dhe sjelljet te cilat cenojne dispozitat llojllojshme,ne kryeresit e ketyre krimeve dhe
pozitive,mirepo edhe aktivitetet dhe sjelljet e demshme ne vetite e tyre biopsikike.
e te rrezikshme, te cilat nuk jane te inkriminuara per ne 2) )Me nocion kriminalitet, kuptohet teresia e
aspektin e pergjithshem paraqesin rrezk, dhe si te till te gjitha krimeve te kryera ne nje
duhen hulumtuar dhe studiuar. kohe,hapesire dhe periudhe te caktuar.
Definimi perfundimtar i lendes se Kriminologjise 3) Me termin krim, nenekuptohet akti
Nga trajtimet e deritanishme lidhur me objektin e individual i sjelljes se njeriut, permes te cilit
Kriminologjise, ne menyre te qarte del se ajo eshte cenohet ose shkilet kodi penal dhe kjo shkelje
shkence e pavarur e cila, duke aplikuar metologjine zakonisht ka per pasoje denimin ndeshkimin.
kerkimore, ne menyre empirike studion fenomenin 4) Per kuptimin krim, ne literature dhe ne
kriminal ne teresine e tij.Me fjale te tjera praktike gjygjesore perdoret edhe termi veper
,Kriminologjia, si lende te veten e ka penale eshte veprim ose mosveprim i cili
krimin,kriminalitetin,kriminelin,faktoret objektive cenon apo rrezikon nje te mire te mbrojtur me
dhe subjektive,viktimen dhe masat per ligj penal,kod penal, apo dispozita te tjera
parandalimin e tij ne shoqeri. penale pozitive.
2

3. 5) Termi sjellje kriminale, shpeshehere ndermerr veprimet e lartshenuara.Kur flitet
perdoret dhe ka domethenien e kuptimit krim per kuptimin- kriminel,zakonisht mendohet
ose veper penale.Termi sjellje kriminale per personin i cili ka kryer krime dhe sjellje te
nenkupton te gjitha veprimet e rrezikshme renda dhe te rrezikshme.Termi delikuent ose
dhe te demshme qe jane te sanksionuara me keqeberes, me teper ka te beje me kryeresin e
ligje penale pozitive. veprimeve kriminale qe paraqiten
6) Nocioni delikuence, perfshin te gjitha momentalisht,rasisht te kushtezuar nga
veprimet dhe sjelljet qe me dispozita ligjore rrethanat she situata konkrete. Ky term ka te
pozitive te nje vendi jane te ndaluara e te cilat beje me persona te mitur dhe te rinj e jo me
emerohen si delikte.Kur perdoret termi persona te cilet sjelljet dhe veprimet i kryejne
delikuence, mendohet ne disa sjellje e shkelje nga shprehia ose tendenca
te ketyre normave,e te cilat nuk jane te renda kriminale.Shprehja kriminalizem qe
si krimet dhe veprat penale.Per veprimet nenkupton rrethanat e formimit te nje personi
negative antisociale dhe kriminale te te si kriminel, si delikunt.Pra kriminalizimi
miturve dhe te rinjeve, shpesh perdoret termi paraqet nje lloj rruge a procesi te formimi te
delikuence e te miturve, perkatesisht nje individi me tipare te kryeresit apo
delikuence e te rinjeve, kuptimi delikuence kriminelit ne nje ambient te caktuar.
vjen nga fjala delikt,perkatesisht delikuent. 12) Termi viktime, ne Kriminologji perdoret per
7) Termi sjellje deviante,sjellje asociale, te shenuar personin i cili ka pesuar, i cili eshte
nenekupton veprime dhe aktivitete te cilat rrezikuar, i cili eshte atakuar dhe i cili eshte
nuk jane ne pajtim me disa rregulla apo shkaterruar nga veprimi kriminal.Lidhur me
norma te miresjelljes se nje grupi, nje viktimen dhe shkaqet e paraqitjes se saj eshte
bashkesie shoqerore.Keto veprime shpeshhere themeluar nje disipline e vecante shkencore e
quhen devijime sociale.Me kuptimin, cila quhet Viktimologji.
format,shkaqet e paraqitjes se ketyre Ne punimet e disa autoreve, shpesh
devijimeve sociale merret nje disipline e perdoret termi Kontrolli fomal dhe
vecante shkencore, e cila quhet patologji joformal i krimit, me te cilen perfshihen
sociale masat dhe mjetet e ndryshme te cilat shteti i
8) Kuptimi kundervajtje ose sjellje ndermerr lidhur me pengimin e sjelljeve
kundervajtese, perfshin te gjitha aktivitetet kriminale.
te cilat paraqiten si shkelje apo cenime te 1)Si mase joformale te kontrollit social,
rendit publik te nje shteti.Per keto cenime konsiderohen aktivitete te ndryshme te
kundervajtese, jane parapare denime dhe institucioneve te caktuara, duke filluar prej
masa kundervajtese. Keto veprime dhe familjes e deri te shkollat dhe institucinet
aktivitete, zakonisht nuk bejne pjese ne tjera te arsimimit dhe edukimit.
kriminalitet, mirepo ato u paraprijne 2)Si mase formale te kontrollit konsiderohen
veprimeve te ndryshme kriminale. masat dhe veprimet te cialt i ndermarrin
9) Nocioni delikt ekonomik, nenekuptohet organet e caktuara te parapara me ligj.masat e
cenimi dhe rrezikimi i rregullave ne raporte policise,prokurorise,gjyakatave,
ekonomike-financiare.Per shkelje te tilla jane institucioneve te riedukimit etj.
parapare masa te vecanta ndeshkuese te Ne Kriminologji, perdoren edhe disa terma dhe
natyres ekonomike financiare per ne raste te emertime tjera, si p.sh; i paraburgosur, i
caktuara edhe panale. arrestuar, i gjykuar, i denuar etj.te gjitha keto
10) Nocioni delikt disiplinor, nenkuptohet emertime shprehin nje pozite dhe gjendje te
shkelja dhe cenimi i normave te caktuara personit te caktuar, I cili ka kryer ndonje veprim
shoqerore apo rregullave tjera te cilat jane kriminal gjate procedures penale prej momentit te
parapare masa disiplinore.Te gjitha keto hetimit e deri te ekzekutimi I sanksioneve te
kuptime; si kundervajtje, delikt ekonomik, caktuara penale.
delikt disiplinor, paraqesin veprime qe kane Ne kete drejtim perdoren termat :
te bejne me shkeljen dhe cenimin e disa permiresim,riedukim,rehabilitim,risocializim,k
rregullave e normave te lemive te orrektim,riintegrim dhe shprehje tjera te
caktuara,por ato shkelje nuk paraqesin ngjashme te cilat tregojne per aktivitete te
aktivitet te mirefillte kriminal.Nese keto organizuara lidhur me kontrollin,pengimin,
veprime perseriten, nese nuk pengohen, ato parandalimin,permiresimin dhe mbrojtjen e
mund te shenderrohen ne veprime me shoqerise nga kriminaliteti.
karakter kriminal.Per kete arsye, shpeshhere,
per keto veprime perdoret shprehja sjellje *Rendesia dhe roli i shkences se kriminologjise
delikuante parakriminale ose aktivitete Rendesia dhe funksioni i Kriminologjise shkencat
paradelikuente. shoqerore ne pergjithesi, e shkenca e Kriminologjise ne
11) Termet kriminel,autor,kryeres i vepres vecanti, kane dy detyra themelore: njera eshte njohja
penale,doras,delikuent,keqberes, kane te dhe ndricimi sa me i thelle i lendes apo objektit te
bejne me individin apo personin i cili i sundimit, dhe tjetra qe rezultatet e kerkimeve dhe
3

4. njohurive te veta shkencore t’i aplikoje ne jete dhe ato kerkime te pastra, te mirefillta,teorike dhe
te jane ne sherbim te mireqenies se njerezimit. akademike.Ketyre kerkimeve u behen verejtjet se jane
Kriminologjia, si shkence, dhe studimet e mirefillta teper abstrakte, te thata dhe teorike, per cka fare pak
,objektive dhe te guximshme, perhere duhet te jene ne jane te aplikueshme ne praktike.
funksion jo vetem te regjistrimit dhe konstatimit te 4)Kriminologjia aplikative paraqitet si antipod i
formave dhe shkaqeve te krimit, por edhe ne funksion kriminologjise akademike.Konceptin e kriminologjise
te luftimit dhe pengimit te tij. aplikative e mbon dhe e kultivon kriminologu Denis
Roli dhe detyrat e kriminologut Kriminologu ka per Sabo nga Qendra-Departamenti per kriminologji ne
detyre te kerkoje dhe te njohe te verteten. Per te gjetur Montreal te Kanadase. Sipas tij,Kriminologjia duhet te
te verteten, ai duhet te aplikoje nje rruge te arsyeshme merret me studime, kerkime dhe abservime konkrete te
dhe te pershtateshme per kete.Ne kete rruge, ai duhet te realitetit kriminal, ne cdo shoqeri.Kriminologjia
jete objektiv.Kriminologu, ne trajtimet dhe kerkimet aplikative angazhohet qe ne shkencen e Kriminologjise
kriminologjike, duhet sa me shume te lirohet nga te behen ndryshime rrenjesore ne qasjen e studimit te
ngarkesat dhe qasjet subjektive dhe interesat personale shkaqeve te krimit dhe parandalimit te tij.
te cilat nuk kane mbeshtetje ne fakte dhe te dhena 5)Kriminologjia radikale eshte nje orientim tashme i
objektive. njohur ne trajtimet e fenomenit kriminal dhe paraqitetsi
* Ndarja e kriminologjise nje kritike e ashper e disa koncepteve te kriminologjise
Ne literaturen bashkekohore kriminologjike, flitet per tradicionale mbi krimin.Perfaqesuesit e ketij orientimi
ekzistimin e disa llojeve te kriminologjik, kerkojne qe te behen ndryshime
kriminologjise.Keshtu,permenden:1) Kriminologjia e rrenjesore dhe radikale te postulateve themelore te
pergjitheshme, 2)kriminologjia klinike, kriminologjise tradicionale.Kriminologjia radikale qe
3)kriminologjia akademike,4)kriminologjia ne menyre radikale te nderroje kuptimi i sistemit te
aplikative,5)kriminologjia radikale,6)kriminologjia inkriminimeve tradicionale, qe do te thote, i kodeve dhe
tradiciaonale,7)kriminologjia ligjeve penale, dhe me kete, edhe objekti i studimit te
feministe,8)kriminologjia viktimologjike etj. kriminologjise tradicionale, ngase ai nuk perfaqeson
Nje kohe sa ishte ne fuqi ndarja e botes ne te realitetin mbi krimin real ne shoqeri.
ashtuquajtura blloqe,ekzistonte edhe ndarja ne 6)Kriminologjia viktimologjike-viktimologjia
Kriminologji borgjeze dhe Kriminologji socialiste, Viktimologjia eshte nje disipline e vecante
perkatesisht Kriminologji Perendimore dhe kriminologjike e cial mirret me studimin e viktimes nga
Kriminologjia te Lindjes. aspekti i fenomenit te paraqitjes, nga aspekti i shkaqeve
1) Kriminologjia e pergjitheshme eshte nje shkence objektive dhe subjektive te cilat e kushtezojne dhe nga
teorike lidhur me nocionet themelore mbi krimin dhe aspekti i masave dhe mjeteve te parandalimit te
shkaqet e tij ne shoqerine bashkekohore.Sipas autoreve viktimizimit te qytetareve.Viktiminologjia eshte nje
qe perfaqesojne kete pikepamje,Kriminologjia perbehet disipline shkencore e cila ka per detyre te studioje
nga disa disiplina te vecanta kriminologjike, si p.sh viktimen e ndonje delikti, vetite e saj,karakteristikat
1)Antropologjia kriminale,2)Psikologjia biologjike,psikologjike, morale dhe ato socio-
kriminale,3)Psikiatria kriminale,4)Sociologjia kulturore,lidhjet e saj me krimin dhe rolin e saj ne
kriminale,5)Viktimologjia dhe penologjia. ndodhjen e krimit.Ne studimet dhe kerkimet e autoreve
Kriminologjia e pergjitheshme ose gjenerale ka per te ndryushem, permenden disa lloje te viktimave, si
detyre te definoje dhe perkufizoje te gjitha nocionet p.sh.1)viktima kriminale,2)viktima latente,3)viktima
themelore mbi krimin dhe marredheniet e tij me faktore e pafajshme,4)viktima pjesemarrese,5)viktima
qe nxisin ate. nxitese, 6)viktima e rastesishme etj.
2) Kriminologjia klinike eshte nje disipline e vecante e * Metodologjia dhe Metodat e Kriminologjis
cila insiston qe objekt i studimit dhe hulumtimit duhet Fjala metode apo metodologji domethene rruge,
te jete individi, kryeresi,rasti individual. Si themelues menyre e ardhjes te e verteta objektive. Kuptimi metode
dhe inicues i kesaj kriminologjie,konsiderohet rrjedh nga fjala me prejardhje greke methodos qe do te
Lombrozo, Di Tulio, dhe me i shquari nder ta, Jean thote rruge, procedure qe ndiqet per te arritur deri te
Pinatel, Kriminologjia klinike, sipas Pinatelit, kaper qellimi i parashtruar.Metodologji do te thote edhe teresi
qellim te ndricoje gjendjen e rrezikshme te e njohurive teorike dhe procedurave teknike te cilat
personalitetit te njeriut delikuent.Kriminologjia klinike shfrytezohen me qellim te kerkimit dhe ndricimit te nje
ka per qellim qe duke aplikuar analogjikisht metodat e lende apo nje ceshtjeje kerkimore.Ne kriminologji
mjekesise klinike te jape mendimin per kriminelin apo precedura e kerkimit te lendes se saj kalon neper disa
delikuentin.Studimi i tille duhet te perfshije diagnozen, faza: faza e caktimit te lendes dhe qellimit te kerkimit:
prognozen dhe tretmanin. faza e fomulimit te ideve fillestare: faza e mbledhjes
3)Kriminologjia akademike paraqet nje shkence te se fakteve ose te dhenave, literatures dhe burimeve te
vecante te kriminologjise e cila ne pjesen me te madhe tjera: faza e analizes, e perpunimit dhe interpretimit te
zhvillohet dhe ekziston ne qendrat e ndryshme te dhenave dhe fakteve: faza e nxerrjes se knokluzave
uiversitare te botes bashkekohore.Ekziston mendimi se dhe konstatimeve dhe faza e verifikimit te rezulateve
me hulumtimin shkencore te dukurise kriminale mirren kerkimore ne praktike.Kriminologu F.Hagan, e k
departamentet,institutet dhe qendrat e ndryshme perpunuar vecmas metodologjine e kerkimit
kerkimore prane univerziteteve me te njohura ne kriminologjik dhe ka percaktuar disa faza,perkatesisht
bote.Kerkimet ne literaturen kriminologjike, quhen ka propozuar modelin e procesit kerkimor i cili kalon
4

5. neper keto faza: Teoria shkrim.Zakonisht me pare, nga hulumtuesi dhe
Deduksioni,Hipoteza,Operacionalizimi,Plani studiuesi hartohet pyetesori i cili duhet ti permbaje te
kerkimor,Matjet,Grumbullimi i te dhenave, gjitha elementet e nevojshme per mbledhjen dhe
Analizat,Zbulimet dhe Induksioni. ndricimin e te dhenave dhe shenimeve te cialt shtohen
* Metodat e shkences se Kriminologjise si qellim i zbatimit te anketes apo intervistes.
Si metoda qe perdoren me se shpeshti jane: 1) 5) Metoda e eksperimentit,krahasimit dhe matjes
Metoda e studimit te rasteve individuale, 2)Metoda Metoda e eksperimentit eshte nje metode e cila
klinike,3)Metoda e vrojtimit apo observacionit, aplikohet zakonisht ne shkencat natyrore dhe
4)Metoda e anketes dhe intervistes,5) Metoda e ekzakte.Ne shkencat shoqerore, aplikimi i kesaj metode
eksperimentit,krahasimit dhe matjes, 6)Metodat eshte i kufizuar dhe i rralle. Te eksperimentosh, sic
statistikore etj. dihet, do te thote qe ne menyre artificiale t’i nxitesh dhe
shkaktosh preceset,veprimet dhe dukurite e ndryshme
1) Metoda e studimit te rasteve individuale nje nder ne bote reale.
metodat me te shpeshta qe perdoren ne Kriminologji, Metodat e Krahasimit eshte gjithashtu nje metode
sidomos ne kriminologjine e cila eshte duke u zhvilluar kerkimi mjaft e preferueshme ne hulumtimet
ne boten perendimore, eshte metoda e studimit te sociologjike dhe kriminologjike.Te krahasosh d.m.th t’i
rasteve individuale.Kjo metode, kriminalitetit i qaset si veresh, t’i zbulosh dhe t’i analizosh ngjashmerite dhe
dukuri individuale dhe ne fokus te interesimit per te dallimet ne mes dy individeve,dy dukurive , dy
eshte kryeresi-delikuenti, vetite dhe cilesite individuale objekteve ose dy veprimeve, me qellim qe te vertetohet
te tij. gjendja reale perkatesisht e verteta objektive.Metoda e
2)Metoda klinike ose metoda e prognozimit te krahasimit eshte e ngjashme me metoden e
sjelljes kriminale eksperimentit qe aplikohet ne kriminologji.
Metoda klinike ose sic quhet ndryshe metoda e Te krahasimi kemi te bejem me dy grupe.
prognozimit dhe diagnostifikimit, e trajton Me grupin krahasues studiuesit zakonisht aplikojne
kriminalitetin, gjithashtu, si dukuri individuale dhe dhe ndermarrin veprime dhe ndikime te ndryshme,ne
shkaqet e tij perpiqet ti gjeje, ne rend te pare, n vetite e grupin kontrollues nuk ndermirret asnje veprim, ai
natyres psikike dhe biologjike te delikuentit.Kete vazhdon te sillet dhe te veproje si me pare.Pas nje kohe
metode, e kan aplikuar perfaqesues te se ashtuquajtures studiuesit bejne analiza dhe studime te sjelljeve dhe
kriminologji klinike.Metoda klinike ka rendesi te qendrimeve te delikuenteve, pastaj i krahasojne keto
vecante per kerkimet kriminologjike,sidomos te rasteve dhe ne kete menyre zbulohen dhe konstatohen efektet e
te caktuara kriminale,ajo aplikon nje metodologji te veprimeve dhe masave qe jane ndermarre ne grupin
trajtimit e cila con ne ndricimin e shkaqeve dhe hulumtues.
formave te paraqitjes se sjelljeve kriminale. Metoda e Matjes per hulumtimin e kriminalitetit,
3)Metoda e vrojtimit apo observacionit eshte nje nder gjithashtu aplikohet ne kriminologji, sidomos ne te
metodat e shpeshta qe kriminologjia bashkohore e ashtuquajturen psikologji kriminale.Ne kete drejtim, ne
perdor per studimin e personalitetit te kryereseve te shkencen e psikologjise kriminale dhe te
sjalljeve kriminale.Ne literaturen kriminologjike, kriminologjise, jane zhvilluar mjaft teknika dhe menyra
permenden disa forma te aplikimit te metodes se te zbatimit te matjes per mbledhjen e shenimeve dhe te
vrojtimit.Kesisoj flitet per vrojtimin.1)Vrojtimi direkt dhenave lidhur me sjelljet delikuente ne shoqeri.Matja
mund te aplikohet vrojtimi me pjesemarrje te studiuesit si metode hyn ne perdorim vecmas per: hulumtimin e
dhe vrojtimi pa pjesemarrje. Lidhur me vrojtimin direkt intelegjences, motivimit, qendrimeve, emocioneve,
me pjesemarrje theksohet se ai ka perparesi te shumta sugjestibilitetit,temperamentit,karakterit llojeve dhe
ngase hulumtuesit i mundeson qe ne menyre te shkalles se crregullimeve mentale te personave
drejtpersedrejti, aty per aty, te mledhe te dhena dhe jodelikuent dhe delikuente.Ne kete aspekt, perdoren
shenime,te verej per se afermi edhe aparate elektorine mjaft precize, te
sjelljet,qendrimet,motivet,shprehite, kompjuterizuara dhe te sofistikuara.Per te caktuar
temperamentin,karakterin dhe shume cilesi tjera gjendjen e neurozave apo crregullimeve dhe
individuale t delikuentit apo anetareve te grupit abnormalitetevete tjera te delikuenteve, perdoret edhe
delikuant.2)Vrojtimi indirekt si forme e vrojtimit Elektro-encefalografi. Testet qe aplikohen me ane te
aplikohet gjithashtu ne hulumtimin e sjelljeve kriminale metodes se matjes mund te perbejne
te delikueneve te ndryshem.Ky vrojtim ka te beje me pytje,fotografi,vizatime,xhirime filmike etj.Kesisoji
analizen e te dhenave,shenimeve, dokumenteve dhe duke aplikuar matjen,aplikohen teknika sociometrike
materialeve te ndryshme te cilat jane te regjistruara ne dhe psikometrike qe jane te vlefshme per mbledhjen e
procesverbale, ne certifikata apo vertetime te ndryshme shenimeve per vetite e caktuara subjektive te
qe kane te bejne me kryeresit dhe sjelljet kriminale te kryereseve te veprave penale.
tyre. 6) Metodat statistikore dhe aplikimi i tyre ne
4) Metoda e anketes dhe intervistes jane metoda te kriminologji statistika eshte nje disipline e vecante e
njohura te mbledhjes se fakteve, qe aplikohen ne te cila merret me mbledhjen dhe pasyrimin e
gjitha shkencat shoqerore.Kete metode, ne menyre te shenimeve,fakteve dhe te dhenave te ndryshme mbi
konsideruar e perdor edhe shkenca e kriminologjise, ne dukurite shoqerore,ekonomike, politike pra edhe mbi
fushen e hulumtimit te kriminalitetit.Anketimi apo dukurine e kriminalitetit.Ne kete drejtim sot ne
marrja ne pytje mund te behet me goje ose Kriminologji flitet per ekzistimin e nje disipline te
5

6. vecante e cila mirret me percjelljen e kriminalitetit, e perfshihen ne to.1)Evidenca Nderkombetare,
kjo eshte Statistika Kriminale. 2)Evidenca Kombetare
Metodat statistikore jane : 1) Metoda e ligjit te 1) Evidencat nderkombetare mbi kriminalitetin si
numerave te medhej, 2)Metoda e modelit, 3)Metoda evidenca nderkombetare te kriminalitetit trajtohen
e korelacionit, mesatares dhe perqindjes shenimet dhe te dhenat mbi kriminalitetin te cilat I
1) Metoda e ligjit te numerave te medhej te ciline e mbajne organet dhe institucionet e Organizates se
ka perdorur autori Paisson, nese deshirohet te arrihen Kombeve te Bashkuara dhe kane te bejne me shtrirjen e
rezultate sa me te sakta dhe me objektive ne te kriminalitetit ne te gjitha vendet e botes.
studiuarit e nje dukurie, eshte e domosdoshme qe ne 2)Evidencat kombetare kane te bejne me evidentimin
studim dhe analize te perfshihen sa me shume raste te e kriminalitetit ne suaza nacionle, shteterore, pra
dukurise se tille.Me fjale te tjera, ne kerkimin dhe shenimet kan te bejne vetem me te dhenat mbi
hulumtimin e dukurise kriminale duhet perfshire sa me kriminalitetin ne nje vend apo shtet te caktuar.Keto
shume raste kriminale, sepse sjelljet kriminale te evidenca mund te mbajne organet e policise, organet e
individeve ndryshojne ne mes veti, ndersa ne rast kur prokurorise,organet e gjykatave,ministrin e
ato ne menyre masovike perfshihen ne studim atehere drejtesise,entet statistikore dhe qendra te ndryshme qe
ekzizton gjasa qe konkludimet dhe perfundimet te jane mirren me tubimin dhe perpunimin e te dhenave
me te sakta dhe me te drejta. statistikore.Evidencat statistikore kombetare mbi
2)Metoda e modelit Metoda e ligjit te numera te kriminalitetin mund te jene evidenca te.
medhenj, ne praktiken e perditeshme kriminologjike, 1) Evidenca e Pergjithshme ose koncentrike
shpeshehere eshte e pamundur qe te aplikohet, ngase evidencat e pergjitheshme mbajne shenime dhe te
objektivisht eshte e pamundur qe ne studime dhe dhena per te gjitha llojet e veprave penale dhe sjelljeve
analiza te perfshihen te gjitha rastet kriminale ne nje kriminale ne nje vend.
vend, e nga ana tjeter, nuk ekzistojne mundesit teknike 2) Evidenca Speciale apo fragmentare evidencat
dhe materiale per perfshirjen e tyre, ateher, ne fragmentare mbajne shenime dhe te dhena vetem per
hulumtimin e kriminalitetit aplikohet metoda e disa forma te vecanta te sjelljeve kriminale, evidenca
mostres-modelit apo e reprezentimit. Esenca e kesaj per kriminalitetin ekonomik,evidenca per deliktet e
metode qendron ne studimin vetem te disa rasteve qe gjakut,evidenca per delikuencen e te mitureve etj.
jane tipike, te cilat perfaqesojne ( sa eshte e mundur) * Problemi I evidencave statistikore
dukurine ne fjale, masen e delikuenteve dhe popullaten 1)Numer I erret ose i paevidentuar i kriminalitetit
qe duam te studiojme.Mostra apo modeli i cili merret eshte krime reale qe kane ndodhur ne boten reale,per te
per studim, duhet te jete sa me tipik ti pergjigjet cilat nuk ka shenime dhe te dhena dhe ato nuk jane te
perafersisht karakteristikave themelore te grupit, mund evidencuara.
te behet me nje zgjedhje te planifikuar me pare ose me 2)Numer I perhimte ose Grey figure I kriminalitetit,
nje zgjidhje e cila eshte e rastit. qe dallohet nga kriminaliteti I erret, sepse ketu eshte
3)Metoda e korelacionit, mesatares dhe perqindjes fjala per rastet e njohura te kriminalitetit te cilat jane
Metoda e korelacionit eshte nje metode dhe teknike e ndricuar deri ne fund nga organet kompetente.
vecante, nepermes se ciles, te dhenat e ndryshme qe 3)Numer I tepert i kriminalitetit kemi te bejme me
kane te bejne me kryresit e vepres penale vehen ne rastet e evidentimit dhe regjistrimit te sjelljeve
raport apo ne korelacion me vecori, gjendje dhe tregues kriminale dhe kryeresve te tyre, qe ne te vertete nuk
te tjere.Me ane te kesaj metode mund te pasqyrohet kane ndodhur ose qe nuk ekzistojne.
raporti ne mes moshea dhe kriminalitetit, ne mes gjinise Menyra e zbulimit te numerit te erret
dhe kriminalitetit, ne mes shkalles se arsimimit dhe Menyra dhe metodat me te njohura per zbulimin e
kriminalitetit, ne mes te papunesise dhe kriminalitetit, numrit te erret dhe numrit te perhimte ne literaturen
ne mes gjenjes ekonomike dhe kriminalitetit etj. bashkekohore, e vecmas ne ate amerikane, jane
* Vleresimi kritik i metodave statistikore me ane te Studimet mbi : 1) Studimet mbi Vetakuzimin, 2)
metodave statistikore, ne mase te madhe lehtesohet Studimi mbi viktimat
puna rreth studimit te nricimit te kriminalitetit e * Raporti I kriminologjis
sidomos konstantet qe kane te bejne me vellimin dhe Raporti i Kriminologjise me disiplina te vecanta
strukturen e tij ne nje shoqeri te caktuar.Ne saj te kriminologjike
metodave statistikore nuk mund te shpjegohen lidhjet Antrapologjia kriminale,gjegjesisht per kushtezimin e
kauzale dhe shkaqet e verteta te kriminalitetit. sjelljeve kriminale nga ndikimi i struktures dhe
Evidencat statistikore mbi kriminalitetin me konstitucionit anatomiko-fizike te njeriut.
percjelljen dhe studimin e kriminalitetit, sic u verejt, Biologjia kriminale, eshte konstituar si nje disipline e
aplikohen metoda dhe teknika te ndryshme te cilat, ne vcante kriminologjike e cila i nderlidh vetite
instance te fundit, kane per cellim paraqitjen e nje anatomiko-fizike dhe vetite dhe cilesite biologjike te
pasqyre sa me reale te pranise se dukurise se individit me sjellje kriminale.
kriminalitetit ne nje shoqeri te caktuar. Psikologjia dhe psikopatologjia Kriminale, gjithashtu
* Lllojet e evidencave statistikore mbi kriminalitetin jane disiplina te vecanta kriminologjike te cilat ne
Mbi kriminalitetin mbahen evidenca te ndryshme pikepamje shkencore analizojne dhe studiojne lidhje ne
statistikore.Ato dallohen per nga fakti se a mbahen ne mes te sjelljeve kriminale te delikteve dhe vetive dhe
suaza nacionale, per kah organi I cili I mbane si dhe per cilesive te tyre psikologjike dhe crregullimeve psikike.
nga gjeresia e shenimeve dhe te dhenave te cilat
6

7. Sociologjia kriminale, gjithashtu konsiderohet si nje 2) Psikiatria e gjyqit, studion gjendjet shpirterore e
disipline e vecante kriminologjike qe trajton aspektin vecmas gjenjet e semura dhe te crregulluara shpirterore
social te krimit. te kryeresve te vepres penale eshte mjaft kompleks dhe
Gjeografia kriminale, konsiderohet si nje disipline e perbehet prej nje varg cilesish dhe vetish, nga
posacme e kriminologjise e cila merret me hulumtimin motivet,deshirat,nevojat, shprehite,emocionet,
e shperndarjes dhe perhapjes se kriminalitetit ne vende, qendrimet,temperamentet etj.
regjion dhe vise te ndryshme te botes. 3) Medicina e gjyqit merret me studimin e te dhenave
Viktimologjia kriminale paraqet nje disipline te te ndryshme te karakterit anatomiko-biologjik e qe kane
vecante kriminologjike e cila merret me studimin e te bejne me vepren penale dhe kryeresin e saj.Pra ajo
viktimes,formave,shkaqeve te paraqitjes dhe masave merret me fiksimin dhe me ekspertizen anatomiko-
per parandalimin e viktimizimit. biologjike qe ka te beje me trupin e njeriut dhe
Raporti i kriminologjise me te Drejten penale ndryshime te ndryshme toksilogjike lidhur me te.
Raporte te ngushta dhe te shumefishta me disiplina te
tjera shkencore qe studiojne kriminalitetin: Teorite antropologjike dhe pozitiviste mbi
1)Raporti i kriminologjise me te Drejten penale, si kriminalitetin
shkence juridike, veshtron krimin si kategori dhe 1)Teoria antropologjike ose kriminaliteti te lindur
nocion juridik.Ajo studion dhe interpreton ne menyra 2)Teorite pozitiviste italiane
kritike te drejten penale pozitive te nje shteti.E drejta Teorite biologjike mbi kriminalitetin
penale i definon sjelljet e ndryshme ne shoqeri, si sjellje 1)Teoria e trashegimit dhe shprehive te lindura
te rreaikshme dhe te demshme, si veprime te 2)Teoria e races mbi kriminalitetin
inkriminuara me ligje pozitive penale. 2)Raporti i 3)Teoria endokriminoligjike mbi kriminalitetin
kriminologjise me Procedura penale, Kriminologjia 4)Teoria e kromozoneve
si shkence mbi krimin, format, shkaqet dhe Teorite psikologjike mbi kriminalitetin
parandalimin e tij. Ka lidhje dhe marredhenie te shumta 1)Teoria e papershtatshmerise
me shkencen e procedures penale,E drejta e procedures 2)Teoria e intelegjences
penale, si shkence mbi sistemin e dispozitave juridike te 3)Teoria psikoanalitike
cilat rregullojne dhe percaktojne subjektet e procedures 4)Teoria e frustrimeve psikike
penale dhe veprimet procesuale penale me te cilat Teorite sociologjike mbi kriminalitetin
zgjidhet dhe ndricohet ceshtja penale,mbeshtetet ne Teorite dhe pikepamjet e hershme sociologjike mbi
kriminologji dhe ne te dhenat te cilat i afron ajo mbi kriminalitetin
boten reale te krimit. 1)Teoria e mjedisit social ose shkolla franceze
3)Raporti i Kriminologjise me Politiken kriminale, 2)Teoria psikosociale e Gabriel Tard-it
eshte nje disipline shkencore teorike dhe praktike e cila 3)Pikepamjet sociologjike te Emil Dyrkem-it
merret me studimin e masave,mjeteve dhe metodave me 4)Pikepamjet sociologjike te Franc Von Listit
te pershtateshme per lufimin dhe pengimin e Mendimet e shkolles se mbrojtjes se re shoqerore
kriminalitetit ne nje shoqeri.Ajo vecmas merret me Teorite e reja sociologjike ose amerikane
gjetjen,studimin dhe persosjen e masave preventive per 1)Teoria e grupit ose sjelljeve devijante
pengimin e kriminalitetit ne nje vend. 2)Teoria e dezorganizimit shoqeror
4) Raporti i Kriminologjise me Penologjine, eshte 3)Teoria e konflikteve dhe dallimeve kulturore
discipline e pavarur shkencore e cila merret me 4)Teoria e anomise
studimin e ekzekutimit te sanksioneve penale dhe me 5)Vleresim kritik i teorive te reja sociologjike
precesin e risocializimit te personave te denuar. Teorite e interaksionit dhe etiketimit
5) Raporti i Kriminologjise me Kriminalistiken, kan Teoria e interaksionit, kriminalitetin e shpjegon si
lidhje te ngushte ne mes veti, sepse qe te dyja kane per rezultat te ndikimeve te disa faktoreve qe vijne nga vete
baze kriminalitetin si lende studimi.Kriminologjia organizimi I shoqerise dhe pushtetit.Pikepamjet e
merret me studimin e metodave te zbulimit dhe teorise se interaksionizmit social mbi
kerkimit te krimeve dhe kryreseve te tyre dhe ne te kriminalitetitn,depertojne ne kerkimet kriminologjike
njejten kohe kontribuon ne ndricimin e rasteve te nga shkenca e psikologjise dhe sociologjise, te cilat
ndryshme kriminale. kane pasure tradite ne aplikimin e kesaj teorie.
6) Raporti i Kriminologjise me Mjekesine ligjore Teoria e etiketimit apo njollosjes, eshte e ngjashme
eshte nje disipline e pavarur shkencore e cila merret me me teorine e meparme, e cila,gjithashtu, ne kerkimet
studimin dhe ndricimin e aspenkteve speciale te rasteve bashkekohore kriminologjike eshte mjat preente.Sipas
te ndryshme kriminale.N kete drejtim dallohen disa kesaj teorie,shkaku I kriminalitetit gjendet ne praktiken
dege dhe disiplina te vecanta siq eshte 1)Psikologjia e dhe tendencen e regjimit,organeve te pushtetit qe disa
gjyqit, merret me studimin e psikologjise se individe dhe disa grupe ti etiketojne, ti njollosin,tu a
pjesemarreseve ne preceduren penale.Njohurite te cilat vejn vulen,ti shpallin delikuente dhe kriminele.Ky
psikologjia e gjyqit i arrin gjate kerkimit dhe studimit te aktivitet I njollosjes dhe I etiketimit quhet ndryshe edhe
vetive te caktuara psikike te pjesemarresit e procedures stigmatizem dhe sipas mendimeve te kesaj teorie eshte
penale jane te rendesishme jo vetem per ndricimin e gjeneratori kryesor I kriminalitetit ne nje
rastit konkret por edhe per njohurit me te thelluara mbi shoqeri.Etiketimi dhe stigmatizimi ne raste te caktuara
shkaqet e kriminalitetit. provokon paraqitjen e kriminalitetit dhe kesisoji
shenderrohet ne faktor kriminogjen.
7

8. Disa veçori themelore te fenomenit kriminal Organizatat kriminale ne Ameriken Latine jane
1) Mobiliteti shoqeror dhe kriminaliteti Narkokartelet Kolumbiane si Medellin Cartel,Cali
2) Veçorite kohore dhe sezonale te kriminalitetit Carter etj. Te cilet e kane marre emrin sipas qyteteve ku
3) Veçorite regjionale te Kriminalitetit e zhvillojne aktivitetin kriminal.
4) Perhapja dhe prania e kriminalitetit ne relacionin Mafia Ruse
fshat-qytet Mafia Ruse dhe grupet kriminale te organizuara nga
5) Mosha gjinia dhe kriminaliteti kjo, merren me nje varg aktivitetesh kriminale si
6) Gjendja martesore dhe statusi familjar :shitblerja e armeve te llojllojshme nga arsenali i
7) Gjendja sociale – statusi social armatimit te ish-Bashkimit Sovjetik.Kto grupe
kriminale mirren edhe me shitjen dhe tregtine me lende
*Format e manifestimit te kriminalitetit te para radioaktive per prodhimin e armeve berthamore
Tipologjia dhe klasifikimi i kriminalitetit dhe armeve biologjike.
Ne pjesen me te madhe,pak a shume jane deferencuar * Disa forma te tjera te kriminalitetit te organizuar
disa kritere themelore te klasifikimit.Ne kete drejtim, si Reketizmi
kriter me i shpeshte merret i ashtuquajturi klasifikim Si forme e vecante e kriminalitetit te organizuar, eshte
ligjor, ose klasifikim juridiko-penal i veprave penale, edhe Reketi, ose sic e quajne disa autore reketizmi, i cili
sipas emertimeve dhe ndarjeve ne ligjet penale manifestohet me ndermarrjen ne menyre te organizuar
pozitive.Kjo ndarje, ne nje menyre, eshte edhe me e te kercenimeve,shantazheve te llojllojshme nga individe
sigurta dhe me e lehta, sepse si baze ka objektin e dhe grupe kriminale te organizuara ndaj personave
mbrojtur te vepres penale.Kjo ndarje dhe ky klasifikim pergjegjes dhe bartesve te detyrave neper
quhet klasifikimi juridiko-penal ose pozitivo-penal. firma,shitore,dyqane, punetori, restorane etj.
Kriminaliteti profesional dhe i organizuar Larja e parave eshte nje forme e vecante e
Kriminaliteti profesional dhe vecorite kryesore kriminalitetit te organizuar.Kjo dukuri kriminale ka te
Nder format me te shpeshta dhe me te rrezikshme te beje me veprimet te cilat ndermirren ne menyre qe
sjelljeve kriminale ne boten bashkekohore, parate e fituara nga transaksionet dhe aktivitetet
konsiderohet I ashtuquajturi kriminalitet kriminale te deponohen dhe investohen ne pune dhe ne
profesional.Kriminelet profesionale nga disa autore veprimtari legale e pastaj ato te perdoren si para te
ndahen dhe klasifikohen ne te ashtuquajtur kriminele pastruara, te lara.
te imte profesionale dhe ne kriminele te kalibrit te Falsifikimi i parave , sidomos i bankenotave dhe
madh profesional. apoenave te leter, eshte dukuri kriminale shume e
Krimimaliteti i jakes se bardhe perhapur e kriminalitetit te organizuar ekonomik ne
Si forme e vecante e kriminalitetit profesional, boten bashkekohore.Sipas te dhenave te Interpollit
konsiderohet edhe i ashtuquajturi kriminaliteti i jakes se policise nderkombetare gjate viteve te fundit, jane
bardhe ose kriminaliteti i shtresave te larta ne shoqeri. shenuar raste te falsifikimeve te parave ne 135
Kriminaliteti i organizuar dhe vecorite kryesore shtete.Falsifikimi i parave ne shuma te medha ndikon
Kriminaliteti I organizuar tregon aftesi te pershtatjes se negativisht ne rrjedhat e tregut financiar, bankar, ne
shpejte ne kushtet dhe rrethanat e reja, duke gjetur bursen tregtare dhe ne tregun e zi me ç’erast
hapesire per realizimin e fitimeve te medha. shkaktohen crregullime dhe aktivitete tjera kriminale ne
Organizatat kriminale tradicionale ne Itali dege te ndryshme te ekonomise.
Nder organizatat me te njohura eshte Mafia siciliane- Tregtia me vepra te artit dhe kultures nacionale
italiane e cila ka nje tradite dhe histori te gjate.Mafia Si forme e kriminalitetit te organizuar konsiderohen
siciliane u krijua ne Sicili dikund kah viti 1282. edhe trafikimi ilegal i veprave dhe krijimeve te
Organizata kriminale ne Amerike –Koza nostra llojllojshme artistike qe kane vlera te medha nacionalel,
Koza nostra eshte paraqitur per here te pare ne Sicili te te cilat cmohen me shuma te larta dhe fantastike.Me
Italise, mirepo veprimin e vet e ka vazhduar dhe qellim te vjedhjes dhe trafikimit te ketyre vlerave,
zhvilluar edhe ne SHBA.Aktiviteti, organizimi dhe organizohen grupe kriminale ne nivel te nje vendi ose
veprimtaria e kesaj organizate kriminale ne SHBA, ne nivel nderkombetar, te cilat neper
aktivitetin e vet e ka zhvilluar me emrin Koza nostra qe galeri,muzeume,ekspozita,manastire etj. vidhen se
d.m.th ceshtja jone. pastaj ilegalisht trafikohen.
Jakuza Japoneze Trafiku klandestin me azilante, refugjate dhe
Jakuza Japoneze sipas te dhenave me te reja ne persona te tjere
literaturen kriminologjike, organizata kriminale e Trafiku klandestin, me azilante, refugjate dhe me
Jakuzes paraqet nje nder format me komplekse te persona te ikur ose emigrante, ne kohen e re, paraqet
aktivitetit kriminal ne boten bashkekohore. nje forme shume te perhapur te kriminalitetit te
Triada kineze organizuar ne boten bashkekohore.Konfliktet
Ttriada aktivitetin kryesor, kjo organizat e ka zhvilluar politike,etnike,religjioze,kulturore,lufterat lokale e
dhe zhvillon ne ish-kolonine britanike, ne Hong- civile,skamja,varferia dhe fatekeqesite e ndryshme
Kong.Ne literaturen kriminologjike, ne kete vend natyrore, ne shume regjione te botes kane nxitur
ekzistojne me teper se 70 grupe te triadave te cilat i levizjedhe zhvendosjen e miliona njerezeve nga
kane anetaret dhe shefat e tyre. vendbanimet e tyre te perhershme kah vendet dhe
Organizatat kriminale ne Ameriken Latine regjionet qe cilesohen si me te sigurta.
*Masat per pengimin e kriminalitetit te organizuar
8

9. Kriminaliteti i organizuar ka depertuar ne te gjitha masovike.Mirepo fakti se me veprimet e tilla kriminale
segmentet e jetes bashkekoheore.Per kete arsye, perhere atakohet jeta dhe trupi, rrezikohet shendeti dhe siguria
ka pasur kerkesa qe shoqeria bashkekohore te fizike e njeriut, keto krime si forma te dhunes,shpesh
organizohet ne lufte kunder kriminalitetit te zene vend qendror ne trajtime te ndryshme kerkimore-
organizuar.Si perpjekje e tille konsiderohet edhe hulumtuese por edhe ne tekste te caktuara universitare.
Konferenca Nderkombetare mbi Kriminalitetin e 2)Kriminaliteti i dhunes ne familje ose si kriminalitet
Organizuar, e cila u mbajt ne Napoli te Italise, prej te dhunes ne familje, ne literaturen kriminologjike,
dates 21 deri ne 24 nentor 1994. zakonisht cilesohen disa forma te dhunes qe
Kriminaliteti politik manifestohen me dhunen ne martese, pra dhunen ne
Kriminaliteti politik apo deliktet politike, sic eshte mes te bashkeshorteve, burrit dhe gruas, me dhunen
praktikuar te quhen, jane mjaft te perhapura dhe ndaj femijeve dhe dhunes ndaj prinderve.
zakonisht kane te bejne me aktivitetet qe jane te 2.1 Dhuna ne martese rendom manifestohet si
drejtuara kunder shtetit dhe rendit shoqeror e keqtrajtim fizik ose psikik i njerit bashkeshort ndaj
politik,aktual, ne nje vend.Ne literaturen kriminologjike tjetrit gjate jetes bashkeshortore apo martesore.Kur
dhe juridiko penale,ekziston nje bindje se kriminaliteti flitet per kete dhune, zakonisht mendohet ne dhunen
politik si nocion dhe si kategori, eshte i kohes se re. deri tani me te shprehur te burrit ndaj gruas.Si dhune
1)Terrorizmi politik fjala terror e ka prejardhjen nga gjithashtu konsiderohet edhe keqtrajtimi seksual i
gjuha latine terroris qe do te thote terror, frike e bashkeshortes apo anasjelltas.
madhe, pasiguri dhe tmerr.Ne fjalorin politik, kuptimi 2.2 Dhuna ndaj femijeve nder format me te shprehura
terror vjen nga gjuha frenge e cila I quante terror te dhunes kriminale ne shoqerine bashkekohore
Jakobin masat e jashtezakonshme dhe te ashpra qe i konsiderohen edhe dhuna ndaj femijeve e te miturve,
ndermernin Jakobinet per te ruajtur dhe mbrojtur. qofte brenda famijes, qofte jashte saj.Kjo dhune mund
2) Krminaliteti kunder lirive dhe te drejtave te te manifestohet si dhune fizike,psikike dhe
njeriut ne kuader te kriminalitetit politik dhe dhunes qe seksuale.Dhuna ndaj femijeve ka pasoja shume te renda
ushtrojne qarqet ne pushtet ndaj qytetareve te vet, vend ne cdo shoqeri, per arsye se ky aktivitet kriminal
te vecante zene krimet dhe shkeljet e te drejtave dhe nderrmirret ndaj femijeve te cilet gjenden ne nje faze te
lirive te njeriut, perkatesisht qytetarit. vecante te zhvillimit biopsikik.
3)Krimet kunder njerezimit dhe te drejtes 2.3 Dhuna ndaj prinderve te moshuar dhe te paafte
nderkombetare si forma te sjelljeve kriminale, mjaft te ne kuader te dhunes ne famije, ne literaturen
shprehura gjate disa viteve te fundit, jane edhe krimet kriminologjike flitet edhe per dukurine e shpeshte te
kunder njerezimit.Tronditjet ekonomike, dhunes ndaj prinderve, ndaj pleqve, ndaj te moshuarve
politike,lufterat lokale,regjionale shkelja e lirive dhe te ne pergjithesi.Kjo dhune manifestohet ne forme te
drejtave te njeriut ne bote, kane nxjerre ne shesh edhe lenies pas dore,moskujdesit mosdhenies se ushqimit,
dukurine e krimeve kunder njerezimit. maltretimit,mosofrimit te ndihmes shendetesore, e
*Kriminaliteti i dhunes vecmas mosfurnizimit me barna dhe mjete tjera
1)Kuptimi dhe perhapja ne shoqerine bashkekohore sheruese.
Ne boten bashkekohore verehet nje shtim I madh I te Kriminaliteti seksual ose dhuna seksuale me
gjitha sjelljeve kriminale qe manifestohen me aplikimin kriminalitet seksual kuptohen te gjitha veprimet
e agresivitetit dhe dhunes ndaj individeve, kriminale qe rrezikojne dhe atakojne integritetin dhe
familjeve,grupeve te caktuara etnike nacionale etj. moralin seksual te nje personi.Sjelljet e tilla jane te
2) Disa vecori te kriminalitetit te dhunes sipas inkriminuara ne te gjitha kodet dhe ligjet penale te
konstatimeve te literatures bashkekohore shteteve bashkekohore.
kriminologjike te cilat bazohen ne kerkime empirike Zhvillimi historik I mendimit kriminologjik
dhe ne te dhena nga evidencat statistikore kriminale te 1)Mendimi antik mbi kriminalitetin (
organeve te ndryshme si te Platoni,Aristoteli )
policise,prokurorise,gjykatave etj. Mund te vecohen 2)Mendimi mesjetar I kriminalitetit (Shen augustini,
disa karakteristika themelore te kryereseve te krimeve Toma Akvinski )
te dhunes te cilat pak a shume jane te ngjajshme ne te 3)Periudha e Humanizmit dhe shkolla klasike
gjitha vendet e botes.Keto te dhena tregojne se si 4) Shkolla antropologjike
kryeres te krimeve te dhunes me se shpeshti paraqiten 5)Shkolla pozitiviste Italiane
personat e gjinise mashkullore. 6)Teorit Biologjike ( Teoria e trashigimit dhe Races,
Format me te shpeshta te kriminalitetit te dhunes Endokronologjike,Kromozomeve.
Kriminaliteti i dhunes eshte shume i shprehur ne boten
bashkekohore.Format e paraqitjes se tij jane te Kriminaliteti ekonomik dhe kunder pasurise
llojllojshme.Ne kete drejtim do te trajtohen krimet e Kriminaliteti ekonomik
vrasjeve, krimet e dhunes ne familje dhe krimet e Me kriminalitetin ekonomik nenekuptojme te
dhunes ndaj femijeve. gjitha ato veprime dhe sjellje kunderligjore re
1)Krimet e dhunes ndaj jetes dhe trupit ne shkencen personave fizik dhe juridik te cilat jane te kyqur ne
juridike-penale dhe ate kriminologjike, cilesohen nje afarizmin dhe veprimtarine ekonomike.Veprimet
nder femrat me te renda te atakimit te vlerave dhe te kriminale ekonomike, jane ato veprime qe
mirave me te shtrejta te njeriut megjithese ato, ne pengojne afarizmin ekonomik ndersa
masen e pergjitheshme te krimeve te kryera nuk jane aq
9

10. pjesemarresve ne kete afarizem u shkaktojne deme shoqeri.Sundimet etiologjike merren me faktoret
te medha materiale dhe financiare. Objektive-egzogjen dhe Subjektive-endogjen.
* 8.1 Format e kriminalitetit ekonomik Fjala etiologji do te thote shkence mbi thelbin,
1) Format dhe vecorite e kriminalitetit esencen, rrenjen dhe shkaqet e nje dukurie.
ekonomik
2) Disa vecori te kryeresve te kriminalitetit 2) Pikepamja mbi faktoret kriminogjene
ekonomik 1) Teoria e faktorit
3) Korrupsioni 2) Teoria funksionaliste
4) Mashtrimi i konsumatoreve 3) Teoria e kauzalitetit
Sipas teorise se kauzalitetit diferencohen disa
* 8.2 Kriminaliteti kunder pasurise faktore
1) Kuptimi dhe perkufizimi i kriminalitetit 1) Shkaqet e sjelljes kriminale,
kunder pasurise 2) Kushtet ekonomike materiale,
2) Disa vecori te kriminalitetit kunder 3) Shkasi i sjelljes kriminale.
pasurise
3) Krimi i vjedhjeve *11.1 Faktoret e jashtem objektive te
Ne Krimin e vjedhjeve bejn pjese kriminalitetit
3.1 Vecorite e kryeresve te krimeve te Kuptimi dhe ndarja e tyre
vjedhjeve 1) Faktoret ekonomiko-shoqerore
3.2 Vjedhja e automjeteve 2) Faktoret ideopolitike,
3.3 Kriminaliteti kompjuterik ose me 3) Mikrogrupore
kompjuter 4) Sociopatologjike
8.3 Kriminaliteti kunder ambientit kriminaliteti Faktoret e ndryshem
ekologjik 1) Industrializimi, urbanizimi dhe
Mbrojtja e ambientit te njeriut eshte paraqitur si kriminaliteti
nevoje e domosdoshme qysh me heret.Eshte 2) Migrimi i njerezve dhe kriminaliteti i te
verejtur se ambienti i shendoshe eshte siguri per huajve
nje jete me te mire dhe me te gjate te njeriut. Ne 3) Krizat,depresionet ekonomike dhe
shtetet e ndryshme, per kete arsye jane ndermarre kriminaliteti
masa te llojllojshme qe te mbrohet ambienti.Jane 4) Varferia dhe kriminaliteti
nxjerre norma, ne fillim, kane qene me teper te 5) Papunesia dhe kriminaliteti
netyres administrative civile e me vone nxirren 6) Kushtet e veshtira te banimit dhe
edhe norma juridike penale. kriminaliteti
* 9.1 Krmininaliteti ne trafik- ne komunikacion 7) Profesioni mjeshtria dhe kriminaliteti
1) Kuptimi dhe shtrirja e kriminalitetit ne
trafik * 11.2 Faktoret ideopolitike te kriminalitetit
2) Faktoret qe ndikojne ne paraqitjen e 1) Konfliktet politike dhe kriminaliteti
krimeve ne trafik 2) Konfliktet kulturore dhe kriminaliteti
3) Lufterat dhe rrethanat e luftes
* 9.2 Delikuenca e te miturve 4) Shtypi, literatura, televizioni, filmi, arsimimi,
1) Kuptimi dhe perkufizimi i delikuences se te religjioni.
miturve 5) Mjetet e komunikimit publik-masmedia si
2) Klasifikimi, format e manifestimit dhe faktore kriminogjen
vecorite kryesore Kuptimi dhe roli i mjeteve te informimit
1) Mjetet e informimit dhe kriminaliteti
*9.3 Recidivizmi- perseritja e sjelljeve 2) Mediat e shkruara shtypi dhe
kriminale kriminaliteti
1) Kuptimi dhe llojet e recidivizmit ( 3) Televizioni dhe kriminaliteti
Recidivizmi special, Recidivizmi i zakonshem) 4) Literatura dhe kriminaliteti
2) Faktoret qe ndikojne ne paraqitjen e 5) Filmi dhe kriminaliteti
recidivizmit
* 11.2.6 Religjioni dhe sektet ekstreme religjioze
*10.1 Kuptimi dhe roli i faktoreve si faktore kriminogjene
kriminogjene-etiologjise kriminale 1) Kuptimi dhe roli i religjionit ne paraqitjen e
Etiologjia kriminale analizon dhe studion lidhjet kriminalitetit
kauzale ne mes te rrethanave e faktoreve te 2) Sektet e ndryshme fetare dhe kriminaliteti
ndryshem dhe kriminalitetit.Po ashtu, etiologjia
kriminale studion dhe bene hulumtimin e shkaqeve * 11.3.1 Faktoret mikrogrupore te
dhe rrethanave qe kane te bejne me te gjitha kriminalitetit
sjelljet kriminale dhe dukurite tjera negative ne Familja si faktor kriminogjen
1) Kuptimi dhe roli i familjes
10

11. 2) Familjet e degraduara dhe kriminaliteti per kah etiologjia,ashtu edhe per kah format e
3) Familjet deficiente te mangeta manifestimit.
4) Familjet me shume anetare
5) Punesimi i prinderve 11.4.7 Dukuria e AIDS-it ne shoqerine
6) Raporti ne mes prinderve dhe femijeve bashkekohore dhe kriminaliteti
11.3.2 Shkolla dhe ambienti shkollor si faktor 11.4.8 Dukuria e vetevrasjes
kriminogjen
Mjedisi shoqeror ambienti social si faktor 11.4.9 Hakmarrja dhe gjakemarrja
kriminogjen
12.1 Faktoret e brendshem (subjektive) te
11.4.1 Faktoret socio- patologjik te kriminalitetit
kriminalitetit 1) Kuptimi, rendesia dhe ndarja e faktoreve
Prostitucioni dhe kriminaliteti subjektive
Kuptimi dhe llojet e prostitucionit
1) Prostitucioni ritual 12.2 Vetite dhe baza psikike e personalitetit
2) Prostitucioni religjioz dhe kriminaliteti
3) Prostitucioni kompensacional dhe 1) Karakteri dhe kriminaliteti
substitucional 2) Temperamenti dhe kriminaliteti
4) Prostitucioni profesional 3) Shprehite, prirjet dhe kriminaliteti
4) Intelegjenca dhe kriminaliteti (Kuptimi dhe
11.4.1.2 Shkaqet e prostitucionit rendesia e intelegjences, Matja dhe testet e
1) Pengimi i prostitucionit (sistemi i intelegjences, Raporti i intelegjences me
tolerimit,Sistemi i abolicionit,Sistemi i kriminalitetin )
prohibicionit)
2) Raporti i prostitucionit me kriminalitetin 12.2.5 Emocionet dhe kriminaliteti
1) Kuptimi dhe llojet e tyre
11.4.2 Patologjia seksuale dhe kriminaliteti 2) Raporti i emocioneve me kriminalitetin
Pedofilia,Gerontofilia,Zoofilia,Transvestizmi,M
etatropizmi,Narcisoizmi,Ekzibicionizmi,Mazohi 12.2.6 Motivet dhe kriminaliteti
zmi,Sadizmi,Fetishizmi. 1) Kuptimi dhe rendesia e motiveve
2) Ndarja dhe llojet e motiveve ( Motivet
11.4.3 Alkoolizmi dhe kriminaliteti biologjike, Motivet sociale permenden : motivi
Konsumimi i alkoolit mund te paraqitet ne dy per shoqerim,motivi per vetepohim apo
menyra: afirmim,motivi i perfitimit, motivi i perqafimit
1) Si dehje akute, mund te jete e lete dhe e te rregullave te ndryshme morale dhe
rende.Me kete rast kemi te bejem me shoqerore, motivi i sigurise, motivi i frikes,
perdorimin e alokoolit ne menyre jo te rregullt. motivi i agresivitetit )
2) Si dehje kronike eshte ajo kur individi 3) Raporti i motiveve me sjellje kriminale
konsumon alkool ne menyre te rregullt dhe ne
sasi te medha. 12.3 Baza biologjike e personalitetit dhe
kriminalitetit
11.4.4 Narkomania dhe kriminaliteti
1) Kuptimi i narkomanise dhe vecorite kryesore 12.4 Çrregullimet mentale dhe kriminaliteti
2) Llojet e drogave dehese dhe substancave Kuptimi dhe llojet e tyre
narkotike 1) Neuroza dhe kriminaliteti
3) Vecorite individuale te narkomaneve 2) Psikopatite dhe kriminaliteti ( Kuptimi dhe
4) Raporti i narkomanise me kriminalitetitin rendesia, Llojet e tipave psikopate dhe
dhe parandalimi karakteristikat kryesore: 1) psikopate
epileptike dhe impulsive,2)psikopat
11.4.5 Bixhozi dhe kriminaliteti cikloide,3)psikopate histerike dhe
1) Kuptimi dhe karakteri i lojerave te fatit narcisoide,4)psikopate shizoide,
2) Format me te shpeshta te lojrave te fatit 5)psikopate parafrene etj.
3) Raporti i lojrave hazarde me kriminalitetin 3) Psikozat dhe kriminaliteti ( 1. Kuptimi dhe
rendesia e psikozave, 2. Llojet e psikozave
11.4.6 Bredhja, lemosha dhe kriminaliteti dhe karakteristikat kryesore: (
1) Bredhja eshte nje dukuri negative shoqerore Shizofrenia, Paranoja )
e cila ne shume raste ka lidhje te ngushta me
sjelljet kriminale. 13.1 Klasifikimi dhe tipologjia e krimineleve
2) Lemosha (lypja) eshte e ngjashme me 1) Roli dhe rendesia e klasifikimit te
dukurine e bredhjes dhe me te ka disa lidhje, si krimineleve
11

12. 13.2 Lllojet e klasifikimit dhe tipologjise se strategjie dhe teknike me te sukseshme per
krimineleve pengimin e saj.
1) Klasifikimi i krimineleve sipas Qesaro *Edvin Sutherland dhe Donald Cressey
Lambrozos ( Kriminelet e lindur, Kriminelet mendojne se kriminologjia paraqet shkencen mbi
nga pasionet ,Kriminelet nga shprehite, njohurite e pergjithshme mbi delikuencen dhe
Kriminelet e rastit ) kriminalitetin.Sipas tyre, lemia e hulumtimit te
2) Klasifikimi i krimineleve sipas shkolles shkences se Kriminologjise, perfshin preceduren e
pozitiviste ( Ferri kriminelet i ndane ne dy hartimit te ligjeve,veprimin kriminal dhe reagimin
grupe : ne kriminele nga shprehite dhe ne te e shoqerise ndaj tij.
rastit ) *Larry J.Sjegel mendon se Kriminologjia eshte
3) Klasifikimi i krimineleve sipas shkolles shkence e cila studion sjellet shoqerore dhe
sociologjike interaksionin njerezor, pra ajo analizon dhe zbulon
4) Klasifikimi i krimineleve sipas shkolles nderlidhjet ne mes veprimeve kriminale dhe
austriake dhe gjermane faktoreve te ndryshem ne shoqeri qe i nxisin ato.
5) Klasifikimi i krimineleve sipas autoreve dhe *P.Wickman dhe P.Witten shkencen e
shkollave te tjera Kriminologjise e veshtrojne ne dy funksione, ne
ate teorik i cili konsiston ne studimin sistematik te
13.3 Vleresimi kritik i klasifikimit dhe krimit dhe kriminalitetit, duke trajtuar
tipologjise se krimineleve format,shkaqet dhe masat per parandalimin e tij
dhe ne funksinon aplikativ i cili trajton ceshtjen e
*Mendimet me karakteristike lidhur me kontrollit te krimit, gjegjesisht punen e policise,
kuptimin e Kriminologjise; gjykatave dhe institucioneve per permiresim.
*Rafaello Garafallo ka theksuar se Kriminologjia *Leonard Glick mendon se Kriminologjia duhet
eshte shkence qe merret me krimin si akt i cili te studioje aspektin e formave dhe shkaqeve te
cenon ndjenjat elementare morale te nje bashkesie paraqitjes se krimit sikur dhe kontrollin e tij.
njerezore.Ai njeherit percakton kuptimin e krimit *Frank Hagan konsideron se Kriminologjia eshte
natyror i cili manifestohet si akt i dhumshem ne shkence e cila studion format e shkaqet e
boten civilizuese. paraqitjes se tij ne shoqeri dhe reagimin ndaj
*Alfredo Niceforo Kriminologjine e konsideron si tij.Sipas tij, ajo duhet te studioje vecmas
nje shkence hyrese dhe pergatitore e cila sintetizon delikuencen e te miturve, viktimen e krimit, dhe
rezultatet e shkencave te tjera te vecanta si psh. Te organizimin e institucioneve te kontrollit te krimit.
antropologjise,psikologjise dhe sociologjise, duke i *S.T.Ried mendon se Kriminologjia eshte shkence
koordinuar ato nje teresi harmonike. mbi format dhe kontrollin e krimit.
*Jean Constant thekson se Kriminologjia eshte *Gunter Kaiser autori Gjerman, Kriminologjin e
nje shkence eksperimentale e cila synon te definon si unitet te njohurive ekperimentale mbi
percaktoje faktoret shoqerore dhe individuale qe kriminelin,sjelljet negative dhe kontrollin e tyre.
kushtezojne paraqitjen e dukurise se krimit ne *Hans Goppinger thekson se Kriminologjia
shoqeri. paraqet shkencen mbi fenomenin
*Fred Eksner,kriminolog austriak,konstaton se kriminal,kryeresin,viktimen dhe masat e reagimit
kriminologjia eshte shkence mbi deliktin si sjellje ndaj krimit.
e vecante e njeriut. *Hans D.Schneider, Kriminologjine e konsideron
*Ernest Selig Kriminologjine e cileson si shkence si shkence humaniste e shoqerore e cila ne menyre
mbi krimin, te kuptuar si unitet te elementeve reale empirike hulumton preceset e kriminalizimit dhe
dhe normative. dekreminalizimit ne shoqeri dhe I sugjeron
*Hans V.Henting verteton se Kriminologjia eshte ligjedhenesit idete dhe njohurite e veta mbi
shkence dymensionale mbi faktet qe kane te bejne nderrmarrjen e masave per kontrollin e krimit.
me krimin dhe me luften kunder tij. *Armand Mergen, Kriminologjine e trajton si shkence
*Jean Pinatel kriminologjine e definon si shkence empirike detyre e se ciles eshte qe, duke u mbeshtetur
e cila mirret me studimin e fenomenit kriminal ne te arriturat e shkencave natyrore dhe humane, te
duke i koordinuar,krahasuar dhe konfrontuar studioje krimin
njohurite mbi te me rezultatet e kerkimeve te
disiplinave tjera shkencore.
*Gjanluigji Ponti, autor bashkekohor italian,
kriminologjine e trajton si shkence multidisiplinare
e cila synon te njohe, te analizoje dhe te shpjegoje
format,shakqet dhe menyren e pengimit te sjelljeve
delikuente.
*Raymond Gassin, autor bashkekohor
francez,mendon se Kriminologjia eshte nje
shkence qe mirret me studimin e faktoreve dhe
proceseve te veprimtarise kriminale, dhe ne baze te
njohurive te fituara angazhohet per gjetjen e nje
12