quá mẫn - sinh lý bệnh

1. Quaù maãn caûm 1
QUAÙ MAÃN CAÛM

2. Quaù maãn caûm 2
Beänh lyù mieãn dòch (immunopathology)
Phaûn öùng khoâng phuø hôïp
Beänh töï mieãn: Vieâm
ña khôùp daïng thaáp,
Lupus...
Ñaùp öùng mieãn dòch khoâng
hieäu quaû: suy giaûm
mieãn dòch
Ñaùp öùng quaù möùc

3. Quaù maãn caûm 3
Khaùng nguyeân + Khaùng theå
Khaùng nguyeân + lymphocyte T
Baûo veä
Khoâng coù bieåu hieän
Roái loaïn
Toån thöông toå chöùc
Phaûn öùng quaù maãn
Phaûn öùng quaù möùc

4. Quaù maãn caûm 4
Phaân loaïi
• Gel vaø Coombs:
Type I: Phaûn öùng phaûn veä vaø atopy
(immediate hypersensitivity) Quaù maãn töùc khaéc.
Type II: Phaûn öùng quaù maãn do khaùng theå ñoäc teá baøo
(antibody- dependent cytotoxic hypersensitivity)
Type III: Phaûn öùng quaù maãn do phöùc hôïp mieãn dòch
Type IV: Phaûn öùng quaù maãn qua trung gian teá baøo

5. Quaù maãn caûm 5
Quaù maãn type I
KN (allergen)
KT thuoäc lôùp IgE
KN-KT treân beà maët teá baøo
Phoùng thích mediators
Atopy: suyeãn, chaøm
(atopic dermatitis), maøy
ñay…
Toaøn thaân Shock phaûn veä
Tyû leä 5-30% daân soá

6. Quaù maãn caûm 6
QUAÙ MAÃN TYPE I
 Allergy: (dò öùng) thöôøng duøng ñeå chæ PÖQM type I
 Allergen: dò öùng nguyeân, khaùng nguyeân töø moâi tröôøng,
gaây ñaùp öùng dò öùng ôû ngöôøi nhaïy caûm, raát ít hoaëc
khoâng ñoäc haïi
 Quaù maãn toaøn thaân (generalized anaphylaxis)
 Quaù maãn boä phaän (localized anaphylaxis: atopy)

7. Quaù maãn caûm 7
Lòch söû
 Von Behring (1890): phaûn öùng khi duøng SAD
 Portier Richer (1902):
Duøng ñoäc toá heán bieån Actinaria vaø Physalia
Anaphylaxis ( prophylaxis) shock phaûn veä.
 Prausnitz vaø Kustner (1921): duøng serum cuûa Kustner (dò öùng
vôùi caù) vaø KN caù: truyeàn thuï ñoäng baèng huyeát thanh (atopic
reagin)
 Coca vaØ Cook (1923) duøng töø atopy ñeå dieãn taû laâm saøng cuûa
suyeãn, maøy ñay, eczema, hay fever.
 Ishizaka (1968): tìm ra IgE

8. Quaù maãn caûm 8
Khaùng nguyeân
• Troïng löôïng phaân töû: 10.000  70.000 dalton
• Nhieàu ñöôøng xaâm nhaäp
• Ñöôøng tieâm deå gaây phaûn öùng quaù maãn naëng
Protein
• Phaán hoa, buïi nhaø (loâng thuù, naám moác, house dust mite)
• Thöùc aên bieån, tröùng, ñaäu phoäng, ñaäu naønh, söõa, hoät, nguû coác,
luùa mì, ..döôïc phaåm.
• Latex allergen: maøy ñay, vieâm keát maïc, vieâm muõi dò öùng,
suyeãn, phuø. Latex-fruit syndrome (-glucanase,chitinase)
• Noïc ñoäc coân truøng, khaùng huyeát thanh.

9. Quaù maãn caûm 9
Khaùng nguyeân
Hapten
• Khaùng sinh: PNC, Sulfonamides, Cephalosporines,
Tetracyclines...
Polysaccharides: Dextran
• Hieám gaëp
 Hormone: Insulin, ACTH, vasopressine, parathormone
 Enzyme: Trypsine, penicilinase, protein ngöôøi, tinh dòch
 Vitamine: Thiamine, folic acid

10. Quaù maãn caûm 10
Khaùng theå
 Reaginic antiboby
 IgE gaén treân beà maët teá baøo mast vaø basophil
 Fc gaén vaøo receptor FcRI cuûa teá baøo mast
 IgG4 döôùi lôùp khoâng quan troïng
 Haøm löôïng trong maùu thaáp (250ng/ml)
 IgE gaén vaøo thuï theå FcRI, choáng ñöôïc söï phaân huûy bôûi caùc
serum protease neân toàn taïi vaøi thaùng.
 Stanworth: tieâm atopic serum 12 nôi, haøng tuaàn tieâm allergen
ñaëc hieäu.

11. Quaù maãn caûm 11

12. Quaù maãn caûm 12
Töông taùc teá baøo trong saûn xuaát IgE
 Teá baøo B nhaän söï giuùp ñôõ cuûa TH2 thoâng qua caùc
cytokine IL4, IL13 (cuïm gene ôû NST 5)
 Vai troø öùc cheá cuûa TH1 saûn xuaát cytokine IFN öùc
cheá söï saûn xuaát IgE
 Coù söï caân baèng TH1/TH2

13. Quaù maãn caûm 13

14. Quaù maãn caûm 14
Di truyeàn vaø dò öùng
• 1920: con coù tyû leä allergy cao neáu cha meï allergy.
• Cha hoaëc meï dò öùng, 30% con bò allergy, neáu caû hai, tyû leä seõ
laø 50%
• Di truyeàn chi phoái 3 khía caïnh
 Toång möùc ñoä IgE (total IgE level) (NST5)
 Söï ñaùp öùng ñaëc hieäu vôùi allergen (allergen-specific
response) (HLA-Dw2)
 Söï ñaùp öùng quaù möùc (general hyperesponsiveness)
(HLA-B8, HLA-Dw3)

15. Quaù maãn caûm 15
Söï keát hôïp KN-KT
• Söï keát hôïp KN-KT xaûy ra treân beà maët teá baøo
• Thuï theå sít laïi gaàn nhau  Ca++ vaøo teá baøo  hoøa maøng
Mediators
Toång hôïp lipid mediators.
Preformed mediators: histamine, heparin, ECF-A, NCF-A
Membrane-derived mediators: LTC4, LTD4, LTE4, PGD2, PGF2,
PAF Platelete Activating Factor - khoâng phaûi laø saûn phaåm töø
arachidonic acid

16. Quaù maãn caûm 16
Basophil: S: haït ñaëc hieäu coù maøng bao chöùa caùc mediators (histamine, leukotrien)

17. Quaù maãn caûm 17

18. Quaù maãn caûm 18
Teá baøo mast: (G) haït coù maøng bao chöùa mediator, cytokines. (P) phaàn tua cuûa baøo
töông baùm vaøo moâ lieân keát chung quanh (M) ty laïp theå troøn.

19. Quaù maãn caûm 19

20. Quaù maãn caûm 20

21. Quaù maãn caûm 21
Hoùa chaát trung gian
 Histamine: daõn maïch, taêng tính thaám (mast cell, basophils)
 PGD2: daõn maïch (mast cell)
 LTC4, LTD4: co pheá quaûn, daõn maïch, taêng tieát (mast, baso.)
 PAF: daõn maïch, taêng tính thaám (mast cell)
 Bradykinin do kallicrein like daõn maïch, taêng tính thaám, co cô
trôn (mast cell, basophils)

22. Quaù maãn caûm 22
Hoùa chaát trung gian
Trong dò öùng coù söï gia taêng BC öa toan
Eosinophil coù chöùa caùc mediators:
 MBP: major basic protein, ECP:eosinophil cationic protein,
EPO: eosinophil peroxidase, EDN: eosinophil-derived
neurotoxin.
 Taùc doäng:
Toån thöông ñöôøng daãn khí: hoùa sôïi, toån thöông nieâm maïc,
phì ñaïi cô trôn, taêng tieát dòch nhaøy, taêng tính phaûn öùng
(airway hyperesponsiveness)

23. Quaù maãn caûm 23
Bieåu hieän laâm saøng
Ñoû da
Maøy day
Phuø maïch
Ngöùa coå,
Ngheït thôû
Co pheá quaûn, thôû coù tieáng rít
Oùi möõa, tieâu chaûy
Ñau quaën buïng

24. Quaù maãn caûm 24
Shock phaûn veä

25. Quaù maãn caûm 25
Phaûn xaï thaàn kinh X
Vasovagal reaction, vasovagal syncope: vaû moà hoâi, buoàn noân,
haï huyeát aùp, nhòp tim chaäm, khoâng maøy day.
Phaûn öùng giaû phaûn veä (anaphylactoid reaction): do taùc ñoäng tröïc
tieáp leân teá baøo mast, khoâng coù IgE.
Radiocontrast dye, narcotic: codein, morphin, vancomycin
Endogenous mast cell activators: substance P, neurokinin A
Aspirin
Do hoaït taùc boå theå: anaphylatoxins C3a, C5a

26. Quaù maãn caûm 26
PHOØNG NGÖØA
Tieàn söû dò öùng
Chuù yù phaûn öùng cheùo
Giaûi maãn caûm (desensibilizaation)
 Tìm khaùng nguyeân
 Tieâm KN noàng ñoä loaõng
 Cô cheá:
IgE giaûm, IgG taêng
Ñieàu hoøa TH1/TH2
Khaùng theå khoùa (blocking antibody) IgG, IgA

27. Quaù maãn caûm 27
Ñieàu trò
 Caân baèng giöõa CAMP vaø
CGMP (teá baøo cô trôn, teá
baøo mast)
 CAMP   daõn cô trôn vaø
khoâng phoùng haït
 CGMP   co cô trôn vaø
phoùng haït

28. Quaù maãn caûm 28
Ñieàu trò shock phaûn veä
• Adrenaline  cAMP 
Teá baøo mast ngöng phoùng haït
Daõn cô
Co maïch maùu
Ngaên taùc ñoäng histamine leân thaønh
maïch.

29. Quaù maãn caûm 29
Ñieàu trò Atopy

30. Quaù maãn caûm 30
Quaù maãn type II
• Type II: Phaûn öùng quaù maãn do
khaùng theå ñoäc teá baøo
(antibody-dependent cytotoxic
hypersensitivity)
KT thuoäc lôùp IgG
KN laï hoaëc töï KN treân teá baøo
Thöïc baøo, ly giaûi, phaù huûy bôûi
teá baøo NK (lymphocyte, coù Fc
receptors)
Taùn huyeát

31. Quaù maãn caûm 31
QUAÙ MAÃN TYPE II
 KT thuoäc lôùp IgG, IgM
 KN treân beà maët teá baøo hay moâ
 KT keát hôïp vôùi KN treân beà maët teá baøo hay moâ
 Toån thöông xaûy giôùi haïn ôû caùc teá baøo vaø moâ mang KN
 Haäu quaû
Teá baøo ñích bò ly giaûi
Teá baøo ñích bò thöïc baøo
Moâ bò huûy hoïai

32. Quaù maãn caûm 32
Cô cheá toån thöông
• KT keát hôïp vôùi KN treân beà maët teá baøo hay moâ
• Hoaït hoùa boå theå baét ñaàu töø C1, haäu quaû:
 Maûnh C3a, C5a
 Thu huùt ÑTB, BC ña nhaân.
 Hoaït hoùa teá baøo mast vaø basophils
 Thu huùt vaø hoaït hoùa caùc teá baøo haønh söï khaùc
(effector cells: macrophage, neutrophils,
eosinophils, K cells)
 C3b, C3bi,C3d coù maët treân teá baøo ñích  opsonin
 Ly giaûi teá baøo ñích khi hoaït hoùa C5b  C9

33. Quaù maãn caûm 33
Cô cheá toån thöông

34. Quaù maãn caûm 34
Beänh lyù gaây ra bôûi PÖQM type II
• Huyeát taùn
 Truyeàn maùu khoâng phuø hôïp (ABO) KT lôùp IgM, ngöng keát,
hoaït hoùa boå theå, ly giaûi
 KT choáng HC, KT lôùp IgG, bò thöïc baøo ôû gan vaø laùch
 Töï KT choáng hoàng caàu (khoâng roõ nguyeân nhaân), thöïc baøo
ôû laùch.
• Giaûm tieåu caàu
 Töï khaùng theå choáng TC (70%) sau nhieãm VK hoaëc virus
 Beänh Lupus (töï KT choáng cardiolipin, phospholipids)
 Giaûm TC do thuoác (cô cheá gioáng choáng HC)
• Giaûm baïch caàu trung tính, lymphocyte (Lupus: töï KT)

35. Quaù maãn caûm 35
Sinh laàn ñaàu Sau sinh Sinh laàn keá tieáp
Ngöng keát
Choáng söï gaây maãn caûm

36. Quaù maãn caûm 36

37. Quaù maãn caûm 37
• Huyeát taùn do thuoác
(penicillin, quinine,
sulphonamides…)
 Thuoác baùm treân maøng
hoàng caàu
 Phöùc hôïp thuoác - KT baùm
treân maøng hoàng caàu (thuï
theå CR1-C3b)
 Thuoác baùm treân hoàng caàu
phaù vôû töï dung naïp (self -
tolerance)  töï KT
(autoantibody) (töï khoûi sau
ngöng thuoác)

38. Quaù maãn caûm 38
Phaûn öùng choáng KN moâ
• KT theå choáng maøng caên baûn (Goodpasture’s syndrome) cuûa
phoåi, thaän (KT choáng glycoprotein cuûa caàu thaän) → vieâm
thaän
• Töï KT choáng phaân töû keát dính teá baøo (intercellular adhesion
molecule), beänh Pemphigus (KT choáng desmoglein-3).
• KT choáng receptor cuûa ACh nhöôïc cô (myasthenia gravis)

39. Quaù maãn caûm 39
Khaùng theå choáng thuï theå cuûa acetylcholine trong beänh nhöôïc cô

40. Quaù maãn caûm 40
PHAÛN ÖÙNG QUAÙ MAÃN TYPE III
• Bình thöôøng IC ñöôïc loaïi tröø bôûi heä thoáng ñôn nhaân thöïc baøo
• Khi IC laéng ñoïng ôû moâ vaø cô quan  toån thöông bôûi boå theå
vaø teá baøo haønh söï  PÖQM type III
• Caùc loaïi KN
Protein khaùc loaøi
KN laø vi khuaån, virus, vi naám
Töï KN thöôøng gaây ra PÖQM type III
• Khaùng theå IgG, IgM

41. Quaù maãn caûm 41
Quaù maãn type III
• Phaûn öùng quaù maãn do phöùc
hôïp mieãn dòch
Phöùc hôïp mieãn dòch (IC:
immune complexes)
IC vôùi soá löôïng lôùn
Laéng ñoïng
Beänh huyeát thanh

42. Quaù maãn caûm 42
Caùc loaïi KN
 Protein khaùc loaøi: beänh huyeát thanh (serum sickness)
 KN laø vi khuaån, virus
Phong (leprosy): Acute leprosy reaction
Giang mai: Phaûn öùng Jarisch Herxheimer
Vieâm gan SVB: 25% coù vieâm khôùp, vieâm thaän
Soát xuaát huyeát …
 Töï KN thöôøng gaây ra PÖQM type III
SLE (KT choáng DNA, nucleoprotein, …)
Vieâm ña khôùp daïng thaáp
 KN laø vi naám: Vieâm phoåi quaù maãn (KN: actinomycete)

43. Quaù maãn caûm 43
Vieâm do phöùc hôïp mieãn dòch
• Phöùc hôïp mieãn dòch khôûi phaùt quaù trình vieâm
 Hoaït hoùa boå theå  C3a, C5a  basophil, tb mast
 IC cuõng taùc ñoäng tröïc tieáp leân tieåu caàu, basophils (thuï theå Fc)
 vasoactive amine:
histamine
5-hydroxytryptamine  taêng tính thaám thaønh maïch
 Taêng tính thaám taïo ñieàu kieän cho söï laéng ñoïng IC
 Ngöng tuï tieåu caàu  cuïc maùu nhoû
 BC trung tính  enzyme (exocytose)  toån thöông

44. Quaù maãn caûm 44
Vieâm do phöùc hôïp mieãn dòch
 Hoaït hoùa boå theå
C3a, C5a
basophil, tb mast
 IC cuõng taùc ñoäng
tröïc tieáp leân tieåu caàu
 Vasoactive amine:
histamine
5-hydroxytryptamine
 Taêng tính thaám
thaønh maïch

45. Quaù maãn caûm 45
Vieâm do phöùc hôïp mieãn dòch
Taêng tính thaám taïo ñieàu
kieän cho söï laéng ñoïng IC
Ngöng tuï tieåu caàu hình
thaønh cuïc maùu nhoû
BC trung tính phoùng
thích enzyme (exocytose)
 toån thöông

46. Quaù maãn caûm 46
Ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï laéng ñoïng
 IC baùm vaøo hoàng caàu (thuï theå CR1) vaø di chuyeån giöõa
doøng (thieáu huït boå theå (C2)  laéng ñoïng.
 IC lôùn loaïi tröø nhanh ôû gan trong vaøi phuùt, IC nhoû löu
haønh laâu  KT coù aùi löïc thaáp taïo IC nhoû  laéng ñoïng.
 Thöøa KN  IC nhoû
 Thieáu huït teá baøo thöïc baøo
Caùc ñaëc ñieåm cuûa maïch maùu
 Coù söï taêng tính thaám thaønh maïch (vasoactive amine)
 Doøng maùu coù aùp löïc cao, chaûy xoaùy
 Ñieän tích aâm cuûa maøng caên baûn caàu thaän

47. Quaù maãn caûm 47
Phöùc hôïp mieãn dòch hoøa tan nhôø boå theå

48. Quaù maãn caûm 48
Phöùc hôïp vöøa vaø nhoû löu haønh trong maùu laâu

49. Quaù maãn caûm 49
Doøng maùu coù aùp löïc cao chaûy xoaùy

50. Quaù maãn caûm 50
Beänh do phöùc hôïp MD taïi choã: Phaûn öùng Arthus
• Söï thaønh laäp IC taïi choå
• Phaûn öùng Arthus
Phaûn öùng vieâm maïch maùu caáp
4-8 giôø sau khi tieâm
Phuø, xuaát huyeát, loeùt.
• KN hít vaøo
Vieâm phoåi dò öùng Toån thöông kieåu Arthus 4-8 giôø sau
khi hít KN
• KN töø beân trong
Phaûn öùng Jarisch-Herxheimer
Côn phaûn öùng phong caáp
RA (KT choáng IgG saûn xuaát töø töông baøo taïi choã)

51. Quaù maãn caûm 51
Beänh huyeát thanh
KN löu haønh
Beänh huyeát
thanh
(serum sickness)
Sau tieâm khaùng
huyeát thanh 1
tuaàn
Soát
Laùch to
Ñau khôùp
Maøy ñay

52. Quaù maãn caûm 52
Quaù maãn type IV
Phaûn öùng quaù maãn qua
trung gian teá baøo
Quaù maãn chaäm (Delayed
type hypersensitivity)
Teá baøo T keát hôïp vôùi KN
Phoùng thích cytokine
Vieâm
Phaûn öùng Mantoux

53. Quaù maãn caûm 53
PHAÛN ÖÙNG QUAÙ MAÃN TYPE IV
• Khaùng nguyeân
• Vi sinh vaät: M.tuberculosis, M.leprae, virus ñaäu, vi naám, ñôn
baøo
• KN töø coân truøng (ong, muoãi)
• Toå chöùc dò loaïi
• Hapten (DNCB..), hoùa chaát, nickel, chrome, cao su…
• Thôøi gian
• Chaäm >48-72 giôø (delayed hypersensitivity reaction)

54. Quaù maãn caûm 54
Phaân loaïi: 3 type
1. Tieáp xuùc (contact hypersensitivity), xaûy taïi
nôi tieáp xuùc KN,48-72 giôø.
2. Tuberculin, 48-72 giôø
3. U haït (granuloma), 21-28 ngaøy

55. Quaù maãn caûm 55
Tieáp xuùc
Thôøi gian coù phaûn öùng: 48-72 giôø
Laâm saøng: chaøm (eczema)
Moâ hoïc: teá baøo lymphoâ, sau ñoù laø macrophage, phuø neà
cuûa lôùp thöôïng bì
Khaùng nguyeân: cao su, nikel...DNCB, DNFB...

56. Quaù maãn caûm 56
Phaûn öùng vôùi tuberculin
• Moâ taû bôûi Koch khi tieâm loïc dòch canh caáy vi khuaån lao vaøo
trong da (coù KN cuûa vk lao)
• Phaûn öùng khi ñaõ nhieãm:
• M.tuberculosis, M.leprae, Leishmania tropica, beryllium,
zirconium
• Phaûn öùng sau 48-72 giôø
• Laâm saøng: söng phuø, cöùng nôi tieâm
• Moâ hoïc: lymphocyte, monocyte, ñaïi thöïc baøo, khoâng phuø neà
lôùp thöôïng bì

57. Quaù maãn caûm 57
Phaûn öùng vôùi tuberculin
• Tieâm trong da
• Trình dieän KN
• Chaát baùm dính E-selectin
• BC trung tính (sau 1-2 giôø)
• Teá baøo lymphoâ vaø BC ñôn
nhaân
• (sau 12 giôø)
• Vieâm (ñaït ñænh sau 48 giôø)

58. Quaù maãn caûm 58
U haït (granulomatous hypersensitivity)
• Thôøi gian xaûy ra phaûn öùng 21-28 ngaøy
• Laâm saøng: cuïc cöùng (ví duï: da, phoåi...)
• Moâ hoïc: ñaïi thöïc baøo, teá baøo daïng bieåu moâ, teá baøo khoång loà,
xô hoùa
• Khaùng nguyeân: toàn taïi phöùc hôïp KN-KT hoaëc do ngoaïi vaät
nhö boät talc, silic

59. Quaù maãn caûm 59
U haït (granulomatous hypersensitivity)
Teá baøo daïng bieåu
moâ töø ÑTB (bò kích
thích kinh nieân bôûi
cytokine), Teá baøo
daïng bieåu moâ tieát
TNF.
Teá baøo khoång loà
giant cell
(lieân keát cuûa nhieàu
teá baøo daïng bieåu
moâ)

60. Quaù maãn caûm 60
U haït