Presentatie 'Uitburgeren via het leerhuis' door Elke Vandeperre van Motief. Vertoond op de Trefdag 2012 'Van kapitaal belang' van Socius (22/11/2012).

1. Trefdag
Socius
LEERHUIS-­‐Methode
&
Diversiteit
www.mo?ef.org

2. Wat
doet
Mo?ef?
§ Gespecialiseerde
vormingsinstelling
§ Thema:
levensbeschouwing
en
samenleving
§ Onze
iden6teit:
pluralis?sch
met
wortels
en
bronnen
uit
verschillende
emancipatorische
tradi?es
§ Maatschappelijke
opdracht:
mensen
leren
problema?seren,
analyseren,
zich
posi?oneren,
zich
organiseren
–
in
dienst
van
een
meer
menselijke,
rechtvaardige
samenleving
met
kwaliteit
van
leven
voor
allen
–in
de
eerste
plaats
voor
de
meest
kwetsbaren
§ Hoe?
Emancipatorisch
werken.
Partnerschappen
met
minderheden
en
emancipatorische
bewegingen
+
permanente
interne
visie-­‐ontwikkeling

3. Wie
is
Mo?ef?

4. Wat
bedoelt
Mo?ef
met
‘emancipatorisch’?
§ Perspek6ef
en
belangen
van
kwetsbaarsten
centraal
§ Leren
twijfelen
aan
wat
we
zien,
horen,
voelen,
denken…
§ De
dominante
logica
leren
bevragen
§ Contextueel
leren
denken
§ Machtsverhoudingen
verrekenen:
klasse,
gender,
etnisch-­‐
cultureel,
levensbeschouwelijk,
…
§ Samenhang
onderbouw
(materiële
produc6e)
en
bovenbouw
(ideologische
produc6e)
in
beeld
brengen
§ Gericht
op
duurzame,
lange-­‐termijn
verbetering

5. ‘levensbeschouwing’
§ Gelovig
of
atheïst:
al?jd
een
mens-­‐
en
wereldbeeld,
normen
&
waarden,
ethiek,
verlangens,
dromen
§ Ideologie
à
strijdterrein
van
belangen,
samenhangend
met
materiële
posi?e
Leerhuis
als
instrument
om
het
maatschappelijk
debat
te
§
organiseren,
om
de
‘trage
vragen’
te
thema?seren,
oefenplek
§ Ac6ef
pluralis6sch:
leren
omgaan
met
verschil,
met
dissensus

6. Werken
met
religieuze
bronnen
§ ‘Gezaghebbende’
teksten:
sporen
van
zoeken
omtrent
‘trage
vragen’
–
de
tekst
heeS
niet
‘de
Waarheid’
in
pacht
§ Toetsstenen
en
rich6ngwijzers
naar
‘meer
menselijke
samenleving’
-­‐
tekst
als
‘moeilijke
vriend’
Materialis6sche,
contextuele
en
bevrijdende
lezing
(tgo
§
dogma?sche,
burgerlijke,
leUerlijke
lezing)
§ Narra6ef
karakter:
open,
gelaagd,
micro-­‐,
meso-­‐,
macroniveau
§ Oefening
in
begrijpen
van
‘ideologische
produc6e’
–
tekst
als
drager
van
maatsch.
debat,
bestaande
machtsverhoudingen
§ ‘Codifica6e’:
afstand
nemen,
analyseren,
herkennen,
nabij
brengen
§ Niet
het
begrijpen
van
de
tekst,
maar
het
begrijpen
van
onze
werkelijkheid
is
doel

7. Het
leerhuis
§ Langlopend:
min.
6
bijeenkomsten
van
2
dagdelen
à
vaak
jarenlang
§ //
TGI:
bron
–
samenleving
-­‐
groep
Gemeenschapsvormend:
gericht
op
het
kwetsbare,
op
collec?eve
§
verantwoordelijkheid,
verbondenheid,
leven
delen,
engagement
§ Alledaags
redeneren
verdiepen:
ontologiseren
/
verpersoonlijkenà
ins?tu?onaliseren
à
vermaatschappelijken
à
economiseren
§ “Uitburgeringstraject”:
posi?onering
in
het
ideologische
krachtenveld
(poli?seren)
§ Pragma6sch:
gericht
op
‘heilzame
alterna?even’
voor
concrete,
actuele
problemen
à
eigen
en
gezamenlijke
handelingsruimte
vergroten
§ Deelnemers
kiezen
eigen
thema’s
(teksten)

8. Hoe
verloopt
het
concreet?
§ Rondje:
wat
houdt
mij
op
dit
moment
bezig?
§ Samen
de
tekst
lezen
Leren
twijfelen:
vragen,
weerstanden,
associa?es…
inventariseren
§
§ Noodzakelijke
leessleutels
geven
à
om
contextueel
te
kunnen
lezen
§ Iden6fica6e
met
verhaal:
verschillende
werkvormen
à
inleven
in
verschillende
posi?es;
bibliodrama;
stellingenspel,
in
hedendaags
decors
zeUen,
verslaggever
ter
plaatse,…
§ Welke
vragen
roept
het
verhaal
op
die
interessant
zijn
voor
onze
context?
§ Met
deze
vragen
à
onze
gezamenlijke
context,
hier
en
nu,
bevragen
§ Terug
naar
persoonlijke:
wat
hou
ik
vast
voor
mij
en
mijn
omgeving?

9. Leessleutels?
§ Context
waarin
de
tekst
tot
stand
kwam:
historische
situering,
auteur,
poli?eke
situa?e,
plaats,
§ Context
waarin
het
verhaal
zich
afspeelt:
maatschappelijke
situering
van
de
genoemde
groepen/
figuren
/
standpunten
-­‐
machtsverhoudingen
§ Duiding
bij
onbekende
begrippen,
culturele
en
religieuze
gebruiken,
betekenissen
(bv.
van
geografische
plaatsen
en
namen)
§ Duiding
van
‘genre’
van
de
tekst
§ Op
het
spoor
komen:
welk
maatschappelijk
debat
wordt
hier
gevoerd?
Wat
ligt
ter
discussie?
Wat
zijn
de
verschillende
posi?es
in
de
tekst?
Hoe
verhouden
wij
ons
daartoe?

10. Voorbeeld
1
§ Leerhuis
LeV:
-­‐
40
jarigen
/
hooggeschoold
/
vooral
leidinggevende
func?es
/
middenklasse
/
christelijk,
niet-­‐
gelovig,
moslim
§ Keuze
thema:
hoe
‘menselijk’
leiding
geven
in
context
van
een
doorgedreven
managementcultuur?
§ Gekozen
bijbelboek
à
1
Samuël:
koning
David
+
koning
Saul
–
beide
posi?ef
en
nega?ef
voorbeeldig
als
toetssteen
§ Subthema’s
die
de
tekst
oproept:
§ Dominante
visies
op
management
en
leiderschap
(maatsch.
econ.
context)
§ Hoe
je
visie
bewaken?
Wat
is
daarvoor
nodig?
à
func6e
van
de
profeet
§ Tegengestelde
belangen
en
machtsverhoudingen
verrekenen
in
handelen
§ Bondgenoten
en
tegenstanders
herkennen
–
hoe
je
ertoe
verhouden?
§ Strategisch
denken,
lange
termijn
visie
§ Hoe
zel]ri6ek
inbouwen?

11. Voorbeeld
2
§ Leerhuis
Brood
&
Rozen:
30
–
65
jaar
/
kortgeschoolden
en
analfabeten/
mensen
die
in
armoede
leven/
werklozen
en
arbeiders,
minder-­‐valieden
/
christelijk,
niet-­‐gelovig
§ Keuze
thema:
hoe
weerwerk
bieden
aan
armoede
en
uitslui?ng?
§ Gekozen
bijbelboek
à
Evangelie
van
Lucas
(geschreven
voor
slachtoffers
van
Joodse
Oorlog
(70
n.
C.)
§ Subthema’s
die
de
tekst
oproept:
§ De
verschillende
dimensies
van
armoede
§ De
verschillende
dimensies
van
uitslui6ng
à
sociaal,
poli6ek,
economisch
§ De
maatschappelijke
‘ladder’:
achterliggende
normen
en
waarden
§ Dynamiek
van
‘oorlog
van
allen
tegen
allen’:
concurren6e
§ Vormen
van
weerbaarheid
en
solidariteit
aan
de
onderkant

12. Voorbeeld
3
§ Leerhuis
Mechelen:
55
–
80
jaar/
vooral
mensen
uit
onderwijssector
en
pastoraal
/
‘middenklasse’
/
werkend
en
gepensioneerd/
christelijk
§ Thema’s:
veranderende
posi6e
in
de
samenleving
(pensionering,
oud
worden),
crisis
(angst),
weinig
voeling
met
wat
bij
jongere
genera?es
leeS,
‘waar
gaat
het
met
de
wereld
naartoe?’
…

13. Voorbeeld
3:
intercultureel
lezen
§ Brood
&
Rozen
in
dialoog
met
leerhuis
Mechelen
§ Gekozen
themaà
Bewust
worden
van
eigen
posi?e
en
hoe
je
kijkt
naar
de
werkelijkheid,
perspek?efwissel
§ Gekozen
tekstà
verhaal
van
verloren
zoon,
Lucas
15,
11
-­‐
32
§ Verloop:
§ ‘Iden6teitskaart’
van
de
eigen
groep
opstellen
§ Eigen
lezing
+
verslag
§ Lezing
verslag
ander
leerhuis
+
feedback
§ Beide
leerhuizen
antwoorden
op
mekaars
feedback
§ Evalua6e
in
eigen
leerhuis-­‐groep:
verschil
in
posi6e,
in
kijken,
in
prak6jk?

14. ‘De
verloren
zoon’
als
leermeester
§ Gekozen
verhaal
sluit
aan
bij
thema’s
die
in
beide
groepen
leven
§ Werkvorm
voor
iden6fica6e:
aansluitend
bij
werkelijkheid
van
elke
groep
+
codifica?e
à
bibliodrama:
vrederechter
/
interview
van
verhaalfiguren
§ Verbinden
van
eigen
posi6e
met
iden6fica6efiguur:
eigen
familiale
/
maatschappelijke
/
sociaal
economische
posi?e
thema?seren
§ Op
het
spoor
komen
van
eigen
focus
en
blinde
vlekken
via
perspek6efwissel
§ Bewust
worden
van
eigen
posi6e
en
referen6ekaders

15. Resultaat…
§ Beide
groepen
lezen
in
1
tekst
een
ander
verhaal
met
een
andere
‘moraal’
§ Iden6fica6efiguur
verschilt
in
beide
groepen:
B&R
kiest
voor
jongste
zoon
–
LM
kiest
voor
oudste
zoon
§ De
lezing
van
de
ene
groep
confronteert
de
andere
met
de
‘eigen
iden6teit’
en
de
iden6teit
van
de
ander:
andere
thema’s
en
vragen
§ Het
omgaan
met
de
tekst
(met
gezag)
verschilt:
B&R
creëert
een
verhaalfiguur
bij
die
door
de
auteur
‘vergeten’
werd;
LM
aanvaardt
de
tekst
zoals
hij
zich
aandient
§ De
bestaande
verhoudingen
worden
omgekeerd:
de
‘onderwijzersgroep’
leert
van
de
laaggeschoolde
groep

16. Ook
‘seculiere’
parabels
zijn
bruikbaar…
Het
is
in
neoliberale
-jden
als
met
een
vrouw
die
telkens
wanneer
zij
te
lang
in
de
plaatselijke
zwemkom
had
doorgebracht,
daar
een
geïrriteerde
huid
aan
overhield.
De
jeuk
was
niet
te
harden
en
ze
maakte
zich
zorgen
over
de
li>ekens
die
ontstonden
door
het
krabben.
Zij
zocht
een
geneesheer
op
en
die
schreef
haar
een
zalAe
voor.
Aan
te
brengen
voor
en
na
het
zwemmen.
De
jeuk
verdween
als
sneeuw
voor
de
zon
maar
na
een
aantal
zwembeurten
werd
de
vrouw
opnieuw
door
ongemakken
geplaagd,
dit
keer:
hevige
astma-­‐aanvallen.
De
geneesheer
schreef
haar
een
inhaler
voor.
Te
gebruiken
voor
en
na
het
zwemmen.
Indien
nodig,
ook
-jdens.
De
astma-­‐aanvallen
namen
af.
Maar
op
een
blauwe
maandag
merkte
de
vrouw
verlammingsverschijnselen
op
-jdens
het
zwemmen:
haar
armen
werden
plots
loodzwaar,
haar
voeten
weigerden
nog
langer
te
trappelen.
En
terwijl
ze
langzaam
naar
het
diepe
wegzonk,
zag
ze
boven
zich
de
benen
van
andere
zwemmers
in
slow
mo-on
voorbij
komen.
Allemaal
vuurrood
en
geïrriteerd.
Toen
ze
de
bodem
van
het
zwembad
raakte
en
s-laan
ijl
in
het
hoofd
werd,
zag
ze
nog
een
redder
naderen.
Hij
droeg
een
bordje
bij
zich.
Net
voor
alles
zwart
werd
kon
de
vrouw
ontcijferen
wat
er
op
stond:
“Indien
u
zich
hier
bevindt,
dan
schort
er
iets
aan
uw
zwemtechniek.”
En
in
hele
kleine
le>ertjes
daar
net
onder:
“Het
zwembad
is
niet
aansprakelijk
voor
gebeurlijke
ongevallen.”