Presentatie romke postma nmi

Nutriënten Management Instituut B.V.
Postbus 250, 6700 AG Wageningen
T: 088 8761280
E: nmi@nmi-agro.nl
I: www.nmi-agro.nl
Perspectieven voor
fosfaatuitmijnen voor
natuurontwikkeling
Romke Postma Norg, 15 december 2014

Perspectieven van uitmijning
Vragen uit de uitnodiging centraal
• Technisch – inhoudelijk
– Welke perspectieven biedt uitmijnen op basis van dit én
andere experimenten?
– Wanneer werkt het wel en wanneer niet?
– Hoe lang duurt het?
– Wat zijn de mogelijkheden om het op grotere schaal toe
te passen?
• Beleidsmatig
– Past uitmijnen in het natuur- en bodembeleid van de
Provincie?
• Organisatie en financiering
– Financiering
– Samenwerkingsmogelijkheden er
natuur - landbouw
Norg, 15 december 2014

Welke kaders biedt het beleid?
Alex Scheper van Provincie Drenthe geeft een toelichting

Uitmijnen voor natuur
Waarom?
• Effectiever dan verschraling door hogere P-onttrekking
• Goedkoper dan afgraven
• Met behoud van aardkundige waarden,
organische stof, bodemleven, etc.
Hoe?
• Bemesten in natuurterreinen met N en K
• Samenwerking tussen landbouw en natuur
• Varianten met begrazing en met grasklaver
Effectief en haalbaar?
• Nog veel vragen daarom onderzoek
• Naast studie Drenthe in verleden ook studie Brabant

Keuze: uitmijnen of afgraven
Schema Chardon
Chardon, 2008
Alterra-rapport
 Cruciaal
• Hoe lang duurt
het?
• Wat is aanvaard-
baar? 10 jaar?

Uitmijnen: wat is het en hoe werkt het?
• Wat: Gerichte P-onttrekking door gewas
• Doel: daling beschikbaar P in bodem
• Uitvoering:
− Gericht op maximalisatie groei,
opbrengst en P-opname door gewas
− Bemesting met N, K, … en eventueel bekalking
− Geen P-toediening, dus geen dierlijke mest/beweiding
− Gewassen afvoeren van het veld
− In geval van gras: maaien en afvoeren
• Effect: versnelde daling P-toestand
• Gunstig voor natuurontwikkeling op voormalige landbouwgrond
• Verlaging P-uitspoeling naar gronden oppervlaktewater

Hoe snel daalt beschikbaar P bodem?
• P zit in verschillende vormen in bodem:
gebonden aan bodemdeeltjes en in bodemvocht
• Verhouding tussen direct beschikbaar P en P-
voorraad niet constant: bij hoge P-toestand daalt
beschikbaarheid sneller dan bij lage P-toestand
• Gedrag beschreven met
desorptiecurve
Monsters uit gebieds-
inventarisatie Neede;
120 monsters
0
20
40
60
80
100
120
0 2 4 6 8 10 12
Fosfaatvoorraad
Direct beschikbaar fosfaat

Hoe snel daalt beschikbaar P?
Verschil tussen gronden
• P-desorptiecurves verschillen
tussen gronden
• gehalte aan Fe- en Al-
(hydr)oxiden zijn bepalend
 zorgt voor buffering
 P-beschikbaarheid daalt in
grond met lage buffering
sneller dan in grond met
hoge buffering
 Grondonderzoek nodig
HoeveelheidP
Concentratie in
bodemvocht
1
2
3
4
Van Rotterdam et al., 2009

Pilot Roeghoorn – Noord Drenthe
Conclusies op basis van 5 jaar onderzoek in Drents beekdal
 Presentatie Debby van Rotterdam
Omstandigheden binnen gebied van 75 ha varieerden sterk:
• Grondsoort (zand en veen)
• Bodemsamenstelling (o.a. P-toestand)
• Grondwaterstand
• Wel/niet geplagd
Uitmijning leidt tot versnelde daling P-beschikbaarheid (P-AL) bij
• Hogere uitgangstoestand P en
• Bij relatief diepe grondwaterstand / lage P-AL in ondergrond
• Kwantitatief: Δ P-AL / jaar = ~ 2 (voor locatie 1 en 2)
• Kwam niet helemaal overeen met theorie  buffering

Pilot Roeghoorn – Noord Drenthe
P-onttrekking
Gewas:
P-toestand
Bodem:
Referenties:
- Heischraal
- Dotterbloem
- Kamgras
- Kleine zeggen
- P-AL ~ 5

Pilot Noord Brabant
Project Evenwichtige Verschraling: gericht op verlaging P-
toestand via uitmijnen met grasklaver (N wordt gebonden
door Rhizobium in wortelknolletjes; alleen K-gift nodig)
Projectpartners:
Provincie Noord-Brabant, Dienst Landelijk Gebied, Stuurgroep LIB,
ZLTO, LBI en DLV
Drie studiegebieden, o.a. Hengstven
Uitvoering in periode 2002 – 2009
Uitgangssituatie:
• Grondsoort: zand – lemig (uiteenlopend)
• P-toestand: P-AL 20-70
• Hydrologie: droog - vochtig

Effect uitmijnen op P-toestand bodem
Effecten op P-totaal en P-AL (beschikbaar) gevolgd
Bij uitgangstoestand van P-AL 30 na 7 jaar nog iets boven
streefwaarde (P-AL 5).
Bron: Timmermans et al., 2010.
Benodigde uitmijn-
periode afhankelijk
van
uitgangstoestand
van P (hoeveelheid
P op verschillende
diepten in bodem)
en P-afvoer

Effect uitmijnen op P-afvoer
Maaibeheer: 4-5 maaisneden
Kali-toediening leidt tot hogere opbrengsten (7-12 ton ds/ha/jr)
Jaarlijkse P-afvoer: 70 – 110 kg P2O5 per ha
Bron: Timmermans et al., 2010
K-gift verhoogt
opbrengst en P-
afvoer.
P-toestand in
bodem zal
sneller dalen

Natuurontwikkeling Geeserstroom
Vooral op graslanden die overkomen uit de landbouw is vaak
sprake van een hoge bedekking met pitrus. Dit is ongewenst.
Doel Alterra-onderzoek (Sival, Kemmers et al. 2011): effect
van maatregelen op de ontwikkeling van pitrus bij natuur-
ontwikkeling op voormalige landbouwgrond
Pitrusontwikkeling lijkt samen te hangen met vernatting en een
hoge P-toestand. Daarom proef met aantal behandelingen:
• Maaien en afvoeren
• Maaien en afvoeren + N- en K-bemesting
• Maaien en afvoeren en bekalken
• Begrazen
• Begrazen en bekalken

Resultaten beekdal Geeserstroom
Verschraling en uitmijning leiden tussen 2005 en 2010 tot
verlaging van direct beschikbaar P; begrazing niet altijd
Bron: Sival, Kemmers et al., 2011
Pitrus-ontwikkeling gaat gewoon door. Niet alleen P is van
belang, maar ook N, vocht en beheer.
Nog geen oplossing voor pitrus-problematiek
IA. Maaien en afvoeren
IB. Maaien, afvoeren + N- en K-
bemesting
IC. Maaien, afvoeren en bekalken
ID. Begrazen
IE. Begrazen en bekalken

Samenvatting uitmijn-studies
Uitmijning leidt tot hogere P-onttrekking dan verschraling
• Uitmijning: 60-110 kg P2O5/ha/jaar (m.u.v. locatie 3)
• Verschraling: 30-80 Kg P2O5/ha/jaar
Daling P-beschikbaarheid bodem afhankelijk van:
• Uitgangssituatie: hoe hoger, hoe sneller
• Buffering: hoe hoger de buffering, hoe langzamer
• hoge P-toestand ondergrond / vernatting  langzame daling
– Voorbeeld Brabant: P-AL 30  6 (in 7 jaar)
– Voorbeeld Drenthe: P-AL 23  15 (in 4 jaar)
P-AL 16  10 (in 4 jaar)
Beoogd natuurdoel  gewenste P-toestand  hoe lager hoe
moeilijker

Perspectief uitmijning schematisch

Samenwerking natuur - landbouw
Uitmijnen: potentiële win-win
• Natuurbeheerder: P-toestand versneld verlaagd; beheer
uitbesteed
• Landbouwer gebruikt maaisel als veevoer en voert
werkzaamheden uit: meststoftoediening en maaien
Aandachtspunten:
• Zo snel mogelijk starten na uit productie nemen grond
• Goede afspraken rolverdeling en financiering
• Bruikbaarheid maaisel als veevoer  verloop in tijd
• Bij pitrus, ridderzuring, Jacobskruiskruid, …  composteren
• Wat gebeurt er als P-toestand voldoende is gedaald?
• Regelmatig evalueren  zijn gemaakte afspraken nog OK?

Kosten – baten uitmijning
Kostenposten:
• Maken plan / grondonderzoek, incl. evaluatie
• Aanschaf en toediening meststoffen (300 – 600 € / ha)
• Maaien (2-3 x) ca. 250 € / ha per maaibeurt
• Eventueel afvoeren maaisel: zeer variabel (200 – 400 € / ha).
Baten:
• Gebruik maaisel als veevoer (tot ca 1.000 € / ha)
Twee zeer uiteenlopende resultaten (indicatief)
• Gunstig: klein positief saldo (150 € / ha)
• Ongunstig: zeer negatief saldo (- 2.000 € / ha)

Conclusie: perspectief uitmijnen
Kansen afhankelijk van:
• Uitgangstoestand P-beschikbaarheid bodem
• P-voorraad en buffering van P in de bodem
• Vernatting  P-beschikbaarheid
• Eisen natuurdoel aan P-beschikbaarheid
 Inschatten door vooronderzoek en monitoring
Het lijkt interessant voor relatief voedselrijke, “drogere” gronden
– Ca. 4.000 – 6.000 ha grasland in Noord Nederland
– Ca. 1.500 ha grasland in gebied Roden – Norg
Samenwerking landbouw en natuur ligt voor de hand
• Vooral als maaisel als veevoer kan worden gebruikt
• Goede afspraken en regelmatig evalueren
Financiering en kosten / baten
• Kosten-baten vooral afhankelijk van kwaliteit maaisel
• Financiering van uitmijning nog onzeker

Slotverklaring
De vertegenwoordigers van de consortiumpartners in het
project zijn van mening dat uitmijning onder bepaalde
omstandigheden een goede maatregel is om voormalige
landbouwgrond geschikt te maken voor natuurontwikkeling en
dat het dan ook breder toegepast kan worden.
Omdat de ervaringen nog beperkt zijn, is het van belang de
effecten op de fosfaattoestand van de bodem te monitoren.
Bij de uitvoering ligt een samenwerking tussen partijen uit
natuurbeheer, bodemdeskundigen en landbouw voor de hand.

Intentieverklaring
De vertegenwoordigers van de consortiumpartners in het
project willen de samenwerking bij het beheer van het gebied
Roeghoorn na 2014 graag voortzetten.
De beheersmaatregelen en afspraken tussen de betrokken
partijen zullen daartoe worden geëvalueerd en verwerkt in een
nieuw plan

Presentatie romke postma nmi

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

Andere mochten auch (13)

Presentatie romke postma nmi