dbh. 1 gramatika

1. ERREGELA SINTAKTIKOAK
IS NORK IS
IS NOR
+ AS POSP. SINTAGMA + POSP
PERPAUSA ADITZONDO
IS (IS NOREN)+(POSP S)+IM+(DET)
AS (POSP)+(ADOND)+ISNORI+ISNOR+A
IS NOR IS+
IS NORK IS+-K
IS NORI IS+-®I
IS NOREN IS+-®EN
IM I+IZOND
IZOND (GRAD)+(IZOND)

2. IZENA
Bereziak Pertsona, animalia edo toki zehatzak izendatzen dituzte: Bilbo, Mikel...
Zenbakarriak Zenbatu daitezkeenak: zazpi zuhaitz,
hamabi zaldi...
Arruntak Mota bereko
edozein izaki edo gauza
izendatzen dute: mahaia, Neurgarriak
Neur daitezkeenak:
oihana...
Zenbakaitzak Zenbatu ezin 20 litro olio
daitezkeenak: edertasuna, olioa...
Neurgaitzak
Neurezin daitezkeenak:
amodioa, gorrotoa...
Bizidunak Semantikaren ikuspegitik, pertsona edo animaliei dagozkienak: gugan,
animaliengan...
Bizigabeak Semantikaren ikuspegitik, bizirik ez duten izakiei –landareak barne-
dagozkienak: Frantzia, mundua...
Bakunak Erroaz soilik osatuak (etxe, liburu, ate...).
Eratorriak Erroaz eta morfemaz –aurrizki, artizki edo atzizkiz- osatuak (bertsolari, dirutza,
iletsu, erakutsi, desegin...)
Elkartuak Bi erro edo gehiagoz osatuak (liburudenda, jatetxe...)

3. ADJEKTIBOA
Oso,samar,txit,izugarri,
Izenondoak Bakunak
erabat,guztizlar,nahiko,
Handi, txiki,on... Graduatzaile
(gramatika zeharo.
Askatuak
liburu askotan
adjektibo Eratorriak
Dirudun, paristar, -EN
deituak) txikitxo... Itsatsitako -AGO
Izenari buruzko Graduatzaileak -EGI
informazioa ematen duen Elkartuak
osagaia, nolakoa den -KOTE
adieraziz. edo -TZAR
konposatuak Atzizkien bidez -ÑO
Liburu labur txiki polit -TXO (-TXU,TXA)
bat. -SKA
-KILO
IS NOREN eratorriak
Errepikapenezkoak Izenondoa errepikatuz
Babes politikoaren
Izenlagunak eskaera heldu da. (txiki-txiki,handi-handi...)
IS NONGO
edo posp
Etxeko ateak zabalik
daude.

4. IZENORDAINAK
Pertsona izenordainak  Arruntak: ni, hi, hura, gu, zuek...
Komunikazio-egintzan hiztuna eta gainerako berori (errespetuzkoa)
solaskideak adierazten dituztenak.
 Indartuak: neu, heu, geu, zeuek...
Izenordain Galdetzaileak: Nor (nortzuk)
zehaztugabeak Zer (zertzuk)
Erreferente zehatzik ez dutenak. Zein (zeintzuk)
Galdetzaileetatik eratorriak:
(Nor) Inor, norbait, edonor...
(Zer) Ezer, zerbait, edozer...
(Zein) Edozein, ezein,
zernahi.
Bihurkariak ... Burua (neure burua, heure burua, geure buruari...)
Perpauseko subjektua ez errepikatzeko “Norbere burua hiltzea ez da bromazko gauza”
erabiltzen den izenordaina. Ekintzaren egilea
eta hartzailea pertsona bera da.
Elkarkariak  Elkar
Elkarrekikotasuna adierazteko elkar “Mariak begiak malkoz beterik besarkatu du, elkar ikusten duteneko
izenordaina erabiltzen du euskarak azken eguna bailitzan”
gehienbat; bata bestea ere erabili ohi da.

5. ADBERBIOA
Kasu-marken bidez sortutakoak: -(r)ekin, -(r)entzat, -(r)aino, -n...
Adizlaguna Posp askeen bidez sortutakoak: otartekorik gabe, horri buruz...
Bakunak: Inolako atzizkirik behar ez dutenak.
Bakunak:
Gaur, orain, maiz, bihar, sarri, etzi...
Sailkapen formala Eratorriak: Hitz bati atzizkia eranstez zaionean
Saltoka, ederki, osoro, ederto, zutik, hala...
Elkartuak: Osagai bat baino gehiago dutenak.
Etzidamu, herenegun, berehala...
Denbora aditzondoak
Gaur, bihar, etzi...
Aditzondoak Leku aditzondoak
(Adberbioak) Hemen, hor, han...
Sailkapen semantikoa Modu aditzondoak
Ondo, gaizki...
Maila aditzondoa
Oso, nahikoa, samar...
Iritzi adberbioak
agian
Leku adberbio arruntak
Leku adberbioak Hemen, hor,han...
Erakusleetatik Leku adberbio indartuak
eratorritako Hementxe, hortxe, hantxe, bertan..
aditzondoak Modu adberbioak Honela, honelako...
Honen, horren, hain...

6. DETERMINATZAILEAK
Zehaztuak: “-a” ,”-ak”
Plural hurbila: “-ok”
ARTIKULUAK
MUGATZAILEAK Zehaztugabeak: bat/batzuk
Zehaztua eta zehaztugabea:“-a” / bat.
zehaztugabea:“-a”
Arruntak: hau, hori, hura
ERAKUSLEAK Indartuak: berau, berori, bera
Kardinalak (bat, bi, hiru...)
Ordinalak (lehenengoak...)
Zatikiak (erdi, heren, laurden...)
Ehunekoak (%5 ehuneko bost...)
ZEHAZTUAK Banatzaileak (bana, bina...)
Esapideak (bizpairu, hamarren bat, lau
ZENBATZAILEAK inguru...)
Anitz, apur bat, aski, asko,
ZEHAZTUGABEAK Batzuk, dexente, gutxi....
OROKORRAK Dena, guztia, oro, oso, bete.
Zein: edozein zenahi, zeingura
ZEHAZTUGABEAK Zer: edozer, zernahi, zergura

7. ADITZAREN SAILKAPENA
JOKATUGABEAK Aditza jokatu gabe ageri da (subjektua, PARTIZIPIOAK (Batez ere mendeko perpausak
objektua edota aldia aldatu arren adizkia egiterakoan ). Amaierak: -n, -i, -tu, (-du), -ki, (-gi)
ez da aldatzen) eta 0
ADITZOINA (Zenbaittestu ingurutan)
SAR barrura! Nola KANTA hori?
BEHA lehenik, MINTZA azkenik; zer GERTA ere...
ADITZ IZENA (Jokatu gabeko perpausetan)
Deklinabide marka ia guztiak har ditzakete.
Gerezia jatea nahi nuen; hara JOATEAK kalte egin
zion;garaiz ETORTEKO esan zion...
JOKATUAK TRINKOA Ez da bereizketarik egiten aditz laguntzailearen eta
aditz nagusiaren artean: dator, dario, dakusagu
neraman nengoen...
PERIFRASTIKOA Bi zati bereizten dira: aditz nagusia eta aditz
laguntzailea
Lortu dizuegu esan zenidan erregutu nion...
ADITZ FORMAK ADITZ ERROA Jokatutako adizkidek abiagune duten zatia: joan,
ekar, esan, pasa, ikus...(perifrastikoetan); dakart
dakuzagu doakizu... (Trinkoetan)
ADITZOINA Aditzari -du, -tu, -i partizipioak kenduz ateratzen da
(Kasu batzuetan aditz erroarekin bat egiten du):gizon-
du):gizon-
gizondu, elkar-elkartu, ikus, eraman, jolas-jolastu...
PARTIZIPIOA Hil, ekarri, edan aspertu, zapaldu, jantzi...
NOR Nor (Ni azkarra NAIZ) Nor-Nori (Katua etxe barrura sartu ZAIGU)
MOTATAKOAK
Nor motakoak
Orokorrean mota honetakoak aditz iragagaintzak izan ohi dira, alegia, osagarri gisa objeturik hartzen ez
dutenak (Pello oraintxe etorri Da)
NORK Nor-Nork (Nik ez DITUT gereizak atsegin)
(Nik Nor-Nori-Nork (Ikasleek oparia eman DIDATE)
MOTATAKOAK Oro har mota horretakoak aditz iragainkorrak izan ohi dira, alegia, osagarri gisa objetua hartzen
dutenak. (Gaur MENDIKO BOTAK jantzi ditugu)

8. ADITZAREN INFORMAZIOA
Burutua edo perfektua [+bur] edo [+perf] -tu, -du, -i, 0 Hartu, bazkaldu, ikasi, eman...
Burutugabea edo ez perfektua [-bur] edo [-perf] -ten, tzen Hartzen, bazkaltzen, ikasten...
Gertakizuna edo geroa [+gert] -ko, -go, (r)en Hartuko, (harturen), ikasiko...
Puntukaritasuna [+punt] TRINKOEKIN Gatoz, noa, nator...
A+ARI+A lag Egiten ari naiz, osatzen ari ...
Aspektu markarik eza 0 aditzoinak Bil dezakezue, etor daiteke...
Oraina [+oraina] [-irag.] Da, du, dadin, dezan...
Iragana [-oraina] [+irag.] -n Zen, zuen, zedin, zezan...
Alegiazkoa edo hipotetikoa [-oraina] [-irag.] (Ba)litz, (ba)lu, (ba)ledi, baleza...
Indikatiboa Gaur etxean geratuko naiz.
Baldintza Ba...0/ba...-ke Etortzen bazara ikusiko gara.
Subjuntiboa ...-n Etor zedin nahi zuen.
Ahalera ...-ke Zu nahi duzunean etor zaitezke.
Agintera Zatoz hona berehala!
NOR erakoak Nor Naiz, haiz, nator, nabil, noa...
Nor-Nori Natzaizu, zait, dagokit...
NORK erakoak Nor-Nork Nauzu, zaitut, gaituzu...
Nor-Nori-Nork Didazu, zenizkidan, dzikigu...
Singularra 0 Zara, dut, dakart, daukagu,...
Plurala -z, -z-, -it, -tza, -zki,... Zarete, ditut, dakartzat,...

9. Galde Zati galderak
perpausak Aukera galderak
Galderak egiteko erabiltzen ditugu.
Bai-ez erako
galderak
Adierazpen perpausak Baiezkoak
“Cognac botila ttipi bat du
Zerbait jakitera emateko erabiltzen ditugu. boltsan.”
Ezezkoak
“Aulkian ez dago andrerik.”
Aginte perpausak
Aginduak emateko erabiltzen ditugu, gehienetan agintera aditz-formen bidez.
Harridura perpausak Zerbait jakitera eman eta gainera
gure sentimenduak ere adierazteko erabiltzen ditugu perpaus hauek.
Horretarako, interjekzioez eta beste zenbait esapidez baliatzen gara
(baietz-ezetz; ea...-n; eskerrak...) “Hura zan gizona hura!”

10. PERPAUS ELKARTU MOTAK
MENDERAKUNTZAZKOAK JUNTADURAZKOAK
(TXERTATUAK) (KOORDINATUAK)
Perpaus bat beste baten barnean txertatzean
datza. Beraz, perpaus nagusi bat izango dugu
Alborakuntzaz Juntagailuz
Garrantzi bereko perpausak Garrantzi bereko perpausak
eta bere barruan beste perpaus bat du elkartzean datza, baina juntatu edo elkartzean datza.
txertaturik: mendeko perpausa.
perpausa. Oro har, juntagailu edo lotura hitzik Perpaus bakoitzak bere
menderagailuen bitartez txertatu ohi dira gabe. autonomia gordeko du eta bat
perpaus nagusian. kenduz gero besteak zentzu osoa
gordeko du.
Konpletiboak Osabak berandu etorriko dELA esan du. Alborakuntza hutsa Emendiozkoak
Zehar galderak Ez dut entzun noiz etorri dEN. Ez naiz lanera joan, ondo nago.
nago. (kopulatiboak)
Erlatiboak Erosi dudaN kaseta ona da. Emendiozkoa ETA, BAITA..ERE, EZTA…ERE.
Ni etxera noa ETA Xabier kalera.
Moduzkoak Anak esan duen GISAN gertatu zen. (Distributiboa)
EZ...EZ; BAI...BAI; NOLA...HALA
Hautakariak
Kontsekutiboak Hain da handia NON ezerk ... beldurtzen..
beldurtzen (Disjuntiboak)
Aurkariak
Baldintzazkoak Pozik ez BAzaude, ez duzu lortuko ezer. EDO, EDOTA, ALA; NAHIZ ((ZEIN)
(Adbersatiboak) Gaur edo bihar etorriko da.
Konparaziozkoak Hau uste BAINO askoz handiagoa da. (ALDE) BATETIK...BESTETIK, Aurkariak
Helburuzkoak Liburuak irakurTZEKO dira. BATZUK...BESTE BATZUK...
BATZUK goseak gaude; BESTE (Adbersatiboak)
Kausazkoak Neuk nahi nueLAKO joan nintzen. BATZUK hotzak. BAINA; BAIZIK;BAINO; EZPADA, HALA
ERE, ALDIZ, BERRIZ, OSTERA, ORDEA...
Kontzesiboak Gezurra esaNAGATIK lasai gelditu da. Esatekotan egon zen, BAINA isiltzea
erabaki zuen.
Denborazkoak Kaxoia zabaldu zueNEAN sagua etorri zen.
ILATIBOAK
(AZALPENEZKOAK)
BERAZ,BADA, HORTAZ, ORDUAN,
HONELA

11. PERPAUS ELKARTUAK
JUNTADURAZKOAK (KOORDINATUAK)
 EMENDIOZKOAK (KOPULATIBOAK)
 Eta, ere, baita...ere, ezta...ere eta bai...ere
 HAUTAKARIAK (DISJUNTIBOAK)
 Edo, edota ala, nahiz (zein) (eta hauen errepikapenak)
 AURKARIAK (ADBERSATIBOAK)
 Baina, baizik, baino, ezpada, hala ere, dena dela, dena den, ordea, aldiz, berriz, ostera, haatik, ezeze, ezezik...
 ILATIBOAK (AZALPENEZKOAK)
 Beraz, bada, hortaz, orduan, honela
 ALBORAKUNTZAZKOAK Garrantzi bereko perpausak elkartzean datza, baina juntagailu edo lotura hiztik gabe.
 Alborakuntza hutsa.
 Inolako lotura hitzik gabe.
Emendiozkoak (Distributiboak)
 ez...ez; bai...bai;...la...-la, ez ezik...ere; beste batzuk.
Aurkariak (Adbersatiboak)
 (Alde) batetik..., bestetik...; batzuk...,beste batzuk...
MENDERAKUNTZAZKOAK (TXERTATUAK)
 Perpaus bat beste baten barnean txertatzen datza. Beraz, perpaus nagusi bat izaten dugu eta bere barruan beste perpaus
bat du txertaturik: mendeko perpausa.
perpausa.
Oro har, menderagailuen bitartez txertatu ohi dira Juntagailuz, garrantzi bereko perpausak lotu edo elkartzean datza.
Perpaus bakoitzak bere autonomia izango du eta bat kenduz gero, besteak zentzu osoa gordeko du.

12. MENDEKO PERPAUSEN
SAILKAPENA
Mendeko perpausen sailkapena:
 Esanahia edo funtzioa kontuan hartuz:
 ISren funtzioa
 Izenlagunaren funtzioa
 Aditzlagunaren funtzioa
 Forma kontuan hartuz:
 -(e)LA atzizkidun perpaus txertatua.
 -(e)N atzizkidun perpaus txertatua.
 -BAIT aurrizkidun perpaus txertatua.
 -BA aurrizkidun perpaus txertatua.

13. 1. Mendeko perpaus osagarriak edo Isren funtzioa dutenak
IS baten ordez perpaus oso bat txertatzen dugu. Hura bezala, hau ere
subjekto, osagarri zuzen, predikatu...izan daiteke.
 KONPLETIBOAK:
Erlazio hizkiak:
-(e)LA / -(e)NA / -(e)NIK / -(e)N (Subj.)
-aditz-izena: -T(Z)E
-aditz-partizipioa
 ZEHAR-GALDERAK: galdera bat darama bere baitan.
Erlazio hizkiak:
-(e)N / -(e)NENTZ / -(e)N ALA EZ

14. 2. Izenlagunen menderakuntza saila osatzen dute:
 Erlatibozkoek
 Bestelakoek
ERLATIBOZKOAK
-Zein erlazio atzizki erabiltzen dituen
-Zein baldintzatan sortzen diren perpausok
-Aposizioan agertzea
-Erlatibozko sustantibatuak –(e)NEAN, -(e)NEZ, -(e)NEZ GERO
-(e)N ARREN, -(e)N ARTE, -(e)N BEZALA
-Sortzen diren aldaketa morfologikoak
BESTELAKOAK
-KO eta –(E)N erlazio atzizkiak hartuz, -(e)LAKO, -(e)NAREN,
-(e)NEKO, -T(Z)E+KO, -T(Z)+ERAINOKO, -T(Z)E+AREN

15. 3. Perpaus bakunean ADBERBIO edo ADIZLAGUN-ek betetzen duten funtzioa
betetzera datoz mendeko perpaus adizlagunok.
Hemengo hau guztiz sailkapen semantikoa da. Esanahiari begira egindako
sailkapena.
Denborazkoak: -erlazio atzizki ugariz era daitezke.
-NOIZ galderari erantzuten diote.
-Adlag funtzioa.
-Erlatibo substantibatuekin lotura.
Moduzkoak: -NOLA galderari erantzuten.
-Adlag funtzioa
Konparaziozkoak: -NOLAKO / ZENBAT galderei erantzuten.
-Kontutan har zer konparatzen den:
-kualitatea Grad. funtzioa
-kantitatea Zenb. Funtzioa
Helburuzkoak: -ZERTARAKO galderari erantzuten.
-Adlag funtzioa.

16. Kausalak: -ZERGATIK galderari erantzuten.
-Adlag funtzioa.
Baldintzazkoak: -Euskaraz aditz modu berezi bat dauka.
-BA- aurrizkia da ezaugarri ezezagunena.
-Adlag funtzioa
Kontzesiboak: -Nolabaiteko eragozpen, traba...markatzen.
-Adlag funtzioa
Kontsekutiboak: -Koordinazio ilatiboarekin traza handia.
-Adlag funtzioa.

17. MENPERAGAILU KONPLETIBOAK ZEHAR-GALDERAK
ADITZ JOKATUAK ADITZ JOKATUGABEAK
ADITZ JOKATUAK
-(e)la
-(e)nik -t(z)eko -(e)n
-(e)na -t(z)ea -(e)n ala ez
-t(z)erik -(e)nentz

18. MENDERAKUNTZAZKOAK
ZER galderari erantzuten die, eta NOR izen
KONPLETIBOAK sintagmaren lekua hartzen dute perpaus nagusian,
hots, subjektuaren edo osagarri zuzenaren lekua
hartzen dute perpaus nagusian.
ADITZ JOKATUAN ADITZ JOKATUGABEAN
- (e)LA Oihane gezurretan dabilela uste dut. -T(z)EA Ikastea komeni zaizu.
- (e)NA Badakigu gezurra esan duena. -T(z)ERIK Ez du etortzerik nahi.
-
- (e)NIK Ez du uste etorriko denik. - T(z)EKO Azkar ibiltzeko esan du. (SUBJUNTIBOA)
du.
Perpaus konpletiboen antzekoak dira, baina, azpian
ZEHAR GALDERAK galde-perpausa dute. Beraz, ZER galderari
erantzuten die eta osagarri zuzenaren lekua hartzen
dute perpaus nagusian. N0R izen sintagmaren lekua
hartzen dute perpaus nagusian. (gehienetan ere
osagarri zuzenarena). Izenak berak dioen bezala,
aitzitik, horrelako menpeko perpausetan galde-
perpaus bat dago beti.
ADITZ JOKATUAN ADITZ JOKATUGABEAN
- (EA) –(e)N Ez dakit zer jazo den. - Galdetzailea + infinitiboa
- (EA) –(e)N ALA EZ / -NENTZ Afarira
etorriko den esateko deitu dute. Zeuk ikusi egin gura
duzunentz.

19. MENPERAGAILU KONTZESIBOAK
ADITZ JOKATUAK ADITZ JOKATUGABEAK
arren
-(e)n arren
nahiz eta
nahiz eta –(e)n
-ta / –rik ere
ba-...ere
gabe ere
-agatik ere

20. BALDINTZAZKO MENPERAGAILUAK
ADITZ JOKATUAK ADITZ JOKATUGABEAK
ba- -(e)z gero
baldin ba- ezik
ezean
-t(z)ekotan

21. Menpeko perpausak nolabaiteko traba edo eragozpena
KONTZESIBOAK adierazten du; hala ere, eragozpen hori ez da nahikoa
perpaus nagusia bete ez dadin.
ADITZ JOKATUAN ADITZ JOKATUGABEAN
- N ARREN ARREN
- NAHIZ ETA -N NAHIZ ETA
- BA-...ERE -TA ERE
Baldintza adierazteko erabiltzen da. Horrelakoetan, perpaus
BALDINTZAZKOAK nagusiko ekintza bete dadin, ezinbestekoa da menpeko
perpausak ezartzen dituen baldintzak betetzea.
Baldintzazko perpausak esanahia kontutan hartuta bi
motatakoak dira: alegiazkoak eta ez-alegiazkoak. Alegiazko
formadun aditz laguntzaileak dituztenak (alegiazko
baldintzazko perpausak) hipotesiak adierazteko erabiltzen
dira. Bestelako aditz laguntzaileak, hots, alegiazkoak ez
direnak, erabiltzen dituztenak, ordea, baldintza errealak edo
gertagarriak adierazten dituzte.
ADITZ JOKATUAN ADITZ JOKATUGABEAN
(BALDIN) BA- - Z GERO
(Erreala) - TEKOTAN
(Alegiazkoa) - EZEAN, EZIK

22. KAUSAZKO MENPERAGAILUAK HELBURUZKO MENPERAGAILUAK
ADITZ JOKATUAK ADITZ JOKATUGABEAK
ADITZ JOKATUAK ADITZ JOKATUGABEAK
-(e)lako
-t(z)era
bait- -(e)n -t(z)eko
eta -(e)n ala ez -t(z)ekotan
-(e)nentz -t(z)eagatik
-(e)nez gero -t(z)earren
-(e)nez
-t(z)eagatik
-(e)la eta
-t(z)earren
-(e)la bide
-(e)la kausa
-(e)la medio

23. Helburua, xedea edo asmoa adierazten dute. Oro har,
HELBURUZKOAK ZERTARA eta ZERTARAKO galderei erantzuten diete eta
gehienetan aditz sintagmaren barruan kokatzen dira aditz
lagun gisa, nahiz eta kasuren batean izen sintagman ere
ageri, izenlagunaren tokian.
ADITZ JOKATUAN ADITZ JOKATUGABEAN
-(e)N -T(z)EKO -T(z)EARREN
-(e)N ALA EZ -T(z)ERA
-(E)NENTZ -T(z)EKOTAN
-T(Z)EAGATIK
Izen berak dioenez, kausa edo zergatia adierazten dute;
KAUSAZKOAK hots, ZERGATIK edo antzeko galderei erantzuten diete.
ADITZ JOKATUAN ADITZ JOKATUGABEAN
- LAKO - TEAGATIK
- ...ETA - TEARREN
BAIT
-NEZ (GERO)

24. MODUZKO MENPERAGAILUAK
ADITZ JOKATUAK ADITZ JOKATUGABEAK
-(e)n bezala
-(e)n bezalakoa
-(e)n moduan
-(e)n modukoa
-(e)n antzera
ahala
-(e)n neurrian
-(e)n heinean
ba-...bezala
bait-...

25. KONPARAZIOZKO PERPAUSAK
ELKARREKIN ERLAZIONATURIKO BI ELEMENTU
NOLAKOTASUNA ZENBATASUNA
zenbat eta... zenbat eta
-ago, orduan gehiago / gutxiago, orduan eta...
eta...-ago gehiago / gutxiago

26. KONPARAZIOZKO PERPAUSAK
BERDINTASUNEZKOAK
NOLAKOTASUNA ZENBATASUNA
-(e)n beste
-(e)n bezain
-(e)n adina

27. KONPARAZIOZKO PERPAUSAK
DESBERDINTASUNEZKOAK
NOLAKOTASUNA ZENBATASUNA
-(e)n baino gehiago
-(e)n baino...-ago
-(e)n baino gutxiago

28. Modua edo era aditzera ematen dute, hots, perpaus
MODUZKOAK nagusiko ekintza NOLA gauzatzen den adierazten
dute.
ADITZ JOKATUAN ADITZ JOKATUGABEAN
- (e)N BEZALA - AHALA
- (e)N MODUAN
- (e) ERAN
- (e)N LEGEZ
- (e) ANTZERA
- NEZ, -(e) HEINEAN, NEURRIAN...
Konparazioak edo erkaketak egiteko erabiltzen dira.
KONPARAZIOZKOAK Elementu berdinak edo desberdinak har daitezke
erkatzeko gai gisa. Horren arabera, konparaziozko
perpausak desberdinetasunezkoak edo
berdintasunezkoak izaten dira eta bakoitzerako egitura
bereziak erabiltzen dira. Berdintasunezkoak ala
desberdintasunezkoak izan, elementuak elkarren
artean konparatzerakoan, haien ezaugarriak, hots,
nolakotasuna edota kantitatea edo zenbatasuna, hartu
ohi dira oinarri gisa.
KUALITATEA KANTITATEA
Berdintasuna adieraziz Berdintasuna adieraziz
-(N) BEZAIN (-N) BESTE, ADINA
-Ezberdintasuna adieraziz Ezberdintasuna adieraziz
BAINO –AGO(A) BAINO GEHIAGO / GUTXIAGO
Bestelako lokuzioak
BEZALA
- BEZALAKO

29. ERLATIBOZKO MENPERAGAILUAK
ADITZ JOKATUAK ADITZ JOKATUGABEAK
-(e)n
-(e)neko
-tako
zein(a)... bait- -riko
bait-

30. Menpeko perpaus mota gehienak perpaus
ERLATIBOZKOAK nagusiko aditz sintagmaren barruan
kokatzen dira eta aditzaren menpe egoten
dira. Erlatibozko perpausak, ostera, izen
sintagmaren barrua txertatzen dira zuzen-
zuzenean, izenaren edi izen multzoaren
aurrean, eta izenlagunaren funtzioa
betetzen dute, izena zehazten baitute.
ADITZ JOKATUAN ADITZ JOKATUGABEAN
-(e)n -tako
-(e)neko -riko
zein(a)... bait-
bait-

31. ONDORIOZKOMENPERAGAILUAK
ADITZ JOKATUAK KONTSEKUTIBOAK
Lokailua ondoriozko perpausaren
Hasieran jartzen da eta ezabatu egin daiteke.
- HAIN (honen, horren...) Maila hitza eta kidekoak nolakotasuna
Adierazteko erabiltzen dira.
- HAINBESTE
Hitz horren bidez eratutako ondoriozko
- HAINBAT Perpausetan, maiz, perpaus nagusiko
- HALAKO MOLDEZ... Hitzen ordena aldatu egiten da,
Maila hitza adizkiaren aurretxoan jartzeko.

32. Ondoriozko edo perpaus kontsekutiboek
ONDORIOZKOAK kausa baten ondorioa adierazten dute.
Ondoriozko perpausetan hiru osagai bereiz
(KONTSEKUTIBOAK) daitezke: maila hitza, lokailua eta
menderagailua.
HAIN (honen, horren...) LOKAILUA
HAINBESTE, HAINBAT
HALAKO, HALAKO MOLDEZ,...
Maila hitza eta kidekoak nolakotasuna Lokailua ondoriozko perpausaren hasieran
adierazteko erabiltzen dira. Hitz horren jartzen da eta ezabatu egin daiteke.
bidez eratutako ondoriozko
perpausetan, maiz, perpaus nagusiko Horren pena handia hartu nuen, ezen
hitzen ordena aldatu egiten da, maila negarrez hasi bainintzen.
hitza adizkiaren aurretxoan jartzeko.
Hain da handia, non ezin baita atetik
sartu

33. DENBORAZKO MENPERAGAILUAK
ADITZ JOKATUAK ADITZ JOKATUGABEAK
-(e)neko
baino lehen(ago)
-(e)nean
aurretik
-(e)n bitartean
orduko
-(e)n artean
eta gero
-(e)la(rik)
ondoren, ostean
-(e)netan
-takoan, -rikoan
-(e)n bakoitzean
-(z)gero
-(e)n gehienetan
bezain laster eta berehala
-(e)n guztietan
-t(z)ean
-(e)nerako
-t(z)erakoan
-(e)netik
-t(z)erako
-(e)nez
arte
gero(ztik)
harik eta...arte
-(e)n arte

34. Denborazko perpausek, izenak berak azaltzen duen legez,
DENBORAZKOAK denbora adierazten dute, hots, perpaus nagusiko ekintza zein
denbora puntutan kokatzen den zehazten dute. Denborazko
perpausek, beraz, denborarekin zerikusia duten galderei
(NOIZ, NOIZ ARTE, NOIZKOA, NOIZTIK, NOIZ ARTE)
erantzuten diete eta gehienetan aditzlagunaren tokia betetzen
dute perpaus nagusian. NOIZ galderari erantzuten dioten
perpausek denbora une batean baino gehiagotan koka
dezakete perpaus nagusiko ekintza; beste modu batera
esanda, aurrekotasuna, gerokotasuna, berehalakotasuna,
aldiberekotasuna eta maiztasuna adieraz dezakete.
ADITZ JOKATUAN ADITZ JOKATUGABEAN
-(e)neko baino lehen(ago)
-(e)nean aurretik
-(e)n bitartean orduko
-(e)n artean eta gero
-(e)la(rik) ondoren, ostean
-(e)netan -takoan, -rikoan
-(e)n bakoitzean -(z)gero
-(e)n gehienetan bezain laster eta berehala
-(e)n guztietan -t(z)ean
-(e)nerako -t(z)erakoan
-(e)netik -t(z)erako
-(e)nez arte
gero(ztik) harik eta...arte
-(e)n arte

35. Sintagmak funtzio sintaktikoren bat (subjektua, osagarri zuzena...) betetzen
duten hitz eta hizki konbinazioak dira.
Perpausek, agerian nahiz ezkutuan, bi talde sintaktiko nagusi dituzte: izen
sintagma (IS) eta aditz sintagma (AS). Lehenak subjektu funtzioa betetzen du
perpausean, eta bigarrenak predikatu funtzioa.
Gure seme nagusia Ingalaterran dago.
izen sintagma (IS) aditz sintagma (AS)

36. Izen sintagmaren osagai nagusia izena (I) da. Haren inguruan zenbait elementu
ager daitezke: NOREN eta NONGO sintagmak, izenondoa (izond.) eta
determinatzailea (det). Adibidez:
I
IS NOREN IZENA IZENONDOA DETERMINATZAILEA
Gure SEME NAGUSI A
NOREN eta NONGO sintagmek eta izenondoek funtzio berbera betetzen dute: izenaren
esanahia osatu eta zehaztu egiten dute.
IZENONDOA: izenaren eskuinean agertzen den hitz soila izaten da.
NOREN eta NONGO sintagmak, aldiz, izenaren ezkerretara agertu ohi dira. Beren funtzioa
kontuan harturik, izenlagunak dira.

37. Aditz sintagmaren osagai nagusia aditza da. Inguruan elementu gehiago ager daitezke:
NOR izen sintagma (IS NOR), NORI izen sintagma (IS NORI), aditzondoa (adond.) eta
postposizio sintagmak (Posp S).
AS-ren osagaiak
IS NORK Adond. IS NOR ADITZA IS NORI POSP S
Gure seme nagusiak herenegun postal hau bidali zion amonari Londonetik
Aditz sintagma barruko NOR sintagmak (IS NOR) osagarri zuzenaren funtzioa betetzen du,
eta NORI sintagmak (IS NORI) Zehar osagarriarena. Aditzondoek eta postposizio sintagmek
funtzio berbera betetzen dute: aditz ekintzaren inguruko zirkunstantzien berri ematea, hala
nola, noiz, non, nora,etab.
ADITZONDOA: hitz soila izaten da. (herenegun, beti, gero...)
POSTPOSIZIO SINTAGMA: talde sintaktikoa da, eta –TIK, -RA, -N edo antzeko deklinabide
atzizkiren bat hartzen du bere funtzioa betetzeko (LondonETIK, IngalaterraN...

38. Perpauseko aditz motaren arabera, izen sintagma subjektua era bitakoa izen daiteke: IS NOR, esaldiko
aditza iragangaitza bada, edo, bestela, IS NORK, aditza iragankorra bada.
(IS NOR) Gure seme nagusia-@ Ingalaterran dago. (aditz iragangaitza)
(IS NORK) Gure seme nagusia-k herenegun postal hau bidali zigun. (aditz
iragankorra)
Horrez gain, aditz sintagmaren barruan IS NOR (osagarri zuzena) eta IS NORI (zehar osagarria) ager
daitezke. Lehenak NOR kasuaren marka (@) hartzen du eta bigarrenak NORI kasuarena (-i).
(IS NOR) Gure seme nagusiak herenegun postal hau-@ bidali zion amonari.
(IS NORI) Gure seme nagusiak herenegun postal hau bidali zion amona-ri.

39. Perpaus batek atal hauek izan ditzake:
SUBJEKTUA: aditzaren arabera, perpauseko IS NOR (Umea dator) edo IS NORK (Anek
kontatu zien).
OSAGARRI ZUZENA: aditz sintagmaren barruko IS NOR da (txiste ona kontatu zien).
ZEHAR OSAGARRIAK: perpauseko IS NORI da (bere lagunei kontatu zien).
ADITZA: ekintza edo egoera bat adierazten duen hitza edo hitz multzoa da (dator, kontatu
zien...).
ADITZLAGUNA: aditz ekintzaren inguruko zirkunstantziak (noiz, non...) adierazten dituzten
perpauseko atalak dira. Aditzondoek ez dute deklinabide atzizkirik behar (adib.:atzo, hor...).
Deklinabide atzizkiren bat behar dutenak postposizio sintagmak dira (adib.: eskolaTIK,
kafetegiANA...).