1. ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΣΤΟ ΝΕΥΤΩΝΑ
Πριν τον Γαλιλαίο και το Νεύτωνα, ναι μεν δεν υπήρχε
Φυσική ως ανεξάρτητος κλάδος της επιστήμης της
Φυσικής, όμως υπήρχε η φιλοσοφία της φύσης σαν
κλάδος της Φιλοσοφίας, όπως άλλωστε και άλλες
επιστήμες. Μπορούμε να πούμε ότι η Φιλοσοφία της
φύσης αποτελεί την προϊστορία της Φυσικής.
Ένας από τους μεγαλύτερους φιλόσοφους, ίσως ο
μεγαλύτερος όλων των εποχών υπήρξε ο Αριστοτέλης
και μάλιστα το φιλοσοφικό του σύστημα κυριάρχησε
επί 20 περίπου αιώνες μέχρι την Αναγέννηση. Μετά
έχουμε μία εκρηκτική ανάπτυξη των φυσικών
επιστημών με αποτέλεσμα η μία μετά την άλλη να
αποσπαστούν από την Φιλοσοφία. Έτσι λοιπόν
θεμελιώθηκε και η επιστήμη της Φυσικής με
πρωτοπόρους τον Ιταλό φυσικό, μαθηματικό και
αστρονόμο Γαλιλαίο και τον άριστο συνεχιστή του,
πατέρα της Μηχανικής Φυσικής Νεύτωνα.
Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με τη
φιλοσοφία της φύσης και επιχείρησαν με βάση τη
λογική να βρουν την αιτία της, μακριά από τους
μύθους που ίσχυαν μέχρι τότε και πίστευαν οι
διάφοροι λαοί της Ανατολής.

2. Η σκέψη τους σήμερα μοιάζει απλοϊκή, όμως
αποτελεί την πρώτη απόπειρα λογικής ερμηνείας του
κόσμου.
Μετά τους προσωκρατικούς φιλόσοφους τρία είναι τα
κύρια φιλοσοφικά συστήματα για τη φύση, που
διαμορφώθηκαν στην Αρχαία Ελλάδα και επηρέασαν
την ανθρώπινη σκέψη α) του Δημόκριτου β) του
Πλάτωνα και γ) του Αριστοτέλη.
Από αυτούς, ο πρώτος θα αγνοηθεί μέχρι την
Αναγέννηση, οι άλλοι δύο θα επηρεάσουν βαθύτατα
τη δυτική σκέψη.
Ο Πλάτωνας θα επηρεάσει τη Φιλοσοφία και τη
Θεολογία ενός από τους μεγαλύτερους Πατέρες της
Δυτικής εκκλησίας, του Ιερού Αυγουστίνου και μέσω
αυτού όλου του τάγματος των Φραγκισκανών
μοναχών.
Ο Αριστοτέλης, που από πολλούς θεωρείται ο
μεγαλύτερος συστηματικός νους του κόσμου έζησε
τον 4ο π.χ. αιώνα, φιλοσόφησε από τη Φυσική μέχρι τη
Λογική, την Ηθική και την πολιτική.
Διασώθηκαν μόνο 169 πραγματείες του και οι
αντιλήψεις του για τη Φυσική βρίσκονται στα έργα
του, α) Τα Φυσικά, β) Μετά τα Φυσικά, γ) Περί

3. Ουρανού δ) Μετεωρολογικά ε) Προβλήματα
Μηχανικής στ) περί γεννήσεως και φθοράς κ.α.
Οι κεντρικές ιδέες της Φιλοσοφίας του Αριστοτέλη για
τη φύση μπορούν να συνοψισθούν στα παρακάτω:
α) Το Σύμπαν είναι γεωκεντρικό, πεπερασμένο χωρικά
και άπειρο χρονικά. Το κέντρο του σύμπαντος είναι η
ακίνητη Γη. Όλα τα άλλα ουράνια σώματα
περιστρέφονται σε ομόκεντρους κύκλους(σφαίρες)
γύρω από τη Γη.
Ό,τι υπάρχει μέσα στη σφαίρα με τους απλανείς,
αποτελεί το Σύμπαν. Έξω από αυτή τη σφαίρα δεν
υπάρχει τίποτε, ούτε κενό , ούτε τόπος. Το κενό είναι
ανύπαρκτο.
Ο Αριστοτέλης εγκαταλείπει τις απόψεις του
δασκάλου του Πλάτωνα για την ύπαρξη του κόσμου
των ιδεών και δέχεται ότι υπάρχει στον άνθρωπο η
άυλη ψυχή και ο Θεός δεν είναι ο δημιουργός του
κόσμου της αρχικής ύλης του σύμπαντος, αλλά με
δεδομένη και προϋπάρχουσα την αρχική ύλη, ο Θεός
έφτιαξε τον κόσμο.
Οι απόψεις αυτές αποτέλεσαν τη λυδία λίθο για τα
προγράμματα σπουδών των Ευρωπαϊκών
Πανεπιστημίων του Μεσαίωνα και οι απόψεις του

4. Αριστοτέλη κατάφεραν να θεωρούνται αυταπόδεικτες
και οι αντιρρησίες θεωρούνταν αιρετικοί.
Οι λόγοι για τους οποίους έγινε τόσο αποδεκτή η
φιλοσοφία του Αριστοτέλη, σχεδόν για 20 αιώνες είναι
δύο. Πρώτον, στηρίζεται και συμφωνεί με την άμεση
εμπειρία μας, δηλαδή την εποπτεία και δεύτερον,
γιατί είναι συμβατή με τη Χριστιανική Αποκάλυψη, η
οποία είχε κυριαρχήσει στο κόσμο. Μάλιστα ο
Αριστοτέλης στην εποχή του κατηγορήθηκε για αθεΐα
περί του δωδεκάθεου και αναγκάστηκε να καταφύγει
στη Χαλκίδα όπου πέθανε το 322 π.χ.
Από τη Δυτική εκκλησία ο Αριστοτέλης θεωρείται ως ο
προ Χριστού Χριστιανός φιλόσοφος.
Απ’όσα έχουμε αναφέρει για την Αριστοτέλεια Φυσική
καταλαβαίνουμε πόσο απέχει από τη Νευτώνεια
Φυσική. Ο Νεύτωνας όμως δεν ξεκίνησε από το μηδέν,
ενώ διδασκόταν τον Αριστοτέλη στο κολέγιο που
φοιτούσε, ο ίδιος κατέφυγε σε εξωσχολικούς
φιλόσοφους και επιστήμονες. Οι σημαντικότεροι
απ’αυτούς ήταν α) Ο Γάλλος κληρικός και φιλόσοφος
Γκασεντί (17ος αιώνας) ο οποίος έφερε στο προσκήνιο
τη ξεχασμένη ατομική θεωρία του Δημόκριτου. β) Ο
βαθύτατα θρησκευόμενος Πολωνός αστρονόμος και

5. κληρικός Κέπλερ, ο οποίος όχι μόνο αποδέχτηκε το
ηλιοκεντρικό σύστημα του Κοπέρνικου, αλλά
διατύπωσε τους νόμους της κίνησης των πλανητών γ)
Ο Γάλλος μαθηματικός και φιλόσοφος Καρτέσιος, ο
οποίος διατύπωσε τρεις φυσικούς νόμους, ένας
απ’αυτούς ήταν ο νόμος της αδράνειας, για τον οποίο
είχε μιλήσει επτά χρόνια πριν ο Γαλιλαίος και τέλος ο
Ιταλός φυσικός μαθηματικός και αστρονόμος
Γαλιλαίος.
Ειδικά ο Γαλιλαίος, ήταν ο κύριος εμπνευστής και
οδηγός του Νεύτωνα.
Ο Γαλιλαίος, κατ’αρχήν εισάγει στη Φυσική το
πείραμα, μέχρι τότε χρησιμοποιείτο η παρατήρηση και
ο στοχασμός.
Θα ήταν άδικο όμως να μην αναφέρουμε εδώ ως
πρώτο διδάξαντα τον Αρχιμήδη (3ος π.χ. αιώνας) ο
οποίος θεωρείται από πολλούς ο μεγαλύτερος θετικός
νους όλων των εποχών.
Πολύ Γρήγορα ο Γαλιλαίος πείστηκε για την ορθότητα
της Θεωρίας του Κοπέρνικου Δηλαδή ότι οι πλανήτες
περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο.

6. Εισάγει την παρατήρηση των ουρανίων σωμάτων
μέσω του τηλεσκοπίου που κατασκεύασε ο ίδιος.
Διαπιστώνει ότι η επιφάνεια της Σελήνης είναι
ανώμαλη με οροσειρές και κρατήρες. Παρατήρησε τις
ηλιακές κηλίδες, τις Φάσεις της Αφροδίτης και τους
δακτυλίους του Κρόνου.
Παρατήρησε το Δία, διέκρινε 4 αστέρια να
παρατάσσονται κατά μήκος του ισημερινού του Δία
και να κινούνται σε τροχιές γύρω από αυτόν. Αυτό
ήταν μια απόδειξη της απόρριψης του γεωκεντρικού
συστήματος, αφού όλα τα ουράνια σώματα δεν
περιστρέφονται γύρω από τη Γη. Όμως ο Γαλιλαίος
ντρεπόταν να πει ότι η Γη γυρίζει, παρ΄ότι είχε
αδιάσειστα επιστημονικά στοιχεία γι΄αυτό.
Όταν μάλιστα τόλμησε να διατυπώσει τις Θεωρίες του
και να πάρει περισσότερο σαφή θέση πάνω στη
θεωρία του Κοπέρνικού, υπερασπιζόμενος τις απόψεις
του, καταδικάστηκε από την Ιερά εξέταση στη Ρώμη
και αναγκάστηκε να περάσει τα τελευταία οκτώ χρόνια
της ζωής του σε κατ’οίκον περιορισμό, όχι γιατί
αμφισβήτησε το δόγμα της εκκλησίας, αλλά επειδή
αμφισβήτησε τον Αριστοτέλη.

7. Διατυπώνει το νόμο της αδράνειας, ανατρέποντας την
τόσο προφανή μέχρι τότε αντίληψη του Αριστοτέλη
ότι, για να κινείται ένα σώμα πρέπει να ασκείται
σ’αυτό δύναμη. Αποσυνδέει, δηλαδή, τη δύναμη από
την ταχύτητα και τη συνδέει με την επιτάχυνση
Τέλος εισάγει τις ποσοτικές σχέσεις στην περιγραφή
των φυσικών φαινομένων, αγνοώντας ότι την εποχή
αυτή ο Κέπλερ διατύπωσε τους νόμους του με
μαθηματικές ποσοτικές σχέσεις για την κίνηση των
πλανητών.
Ο Γαλιλαίος όμως πίστευε ακράδαντα, ότι οι τροχιές
των πλανητών οφείλουν να είναι κυκλικές και όχι
ελλειπτικές, όπως απέδειξε ο Κέπλερ, ώστε να
διατηρείται η θαυμαστή ομοιομορφία (συμμετρία) του
σύμπαντος. Αυτή η προκατάληψη τον εμπόδισε να
δώσει μια ολοκληρωμένη διατύπωση του νόμου της
αδράνειας.
Τη χρονιά 1642 που πέθανε ο Γαλιλαίος γεννήθηκε ο
Νεύτωνας για να συνεχίσει φαίνεται το έργο του και
πράγματι αποδείχτηκε άξιος συνεχιστής του.
Οι ανακαλύψεις και οι εργασίες του Νεύτωνα ήταν
πολλές και σημαντικές,όπως αυτή της σωματιδιακής
φύσης του φωτός, που δέχτηκε ότι τα φωτεινά

8. σώματα εκπέμπουν πολύ μικρά σωματίδια και
διεγείρουν τον οφθαλμό. Έτσι ερμήνευσε τη διάδοση
του φωτός στο κενό, την ευθύγραμμη διάδοσή του,
μέσα σε ισότροπο μέσο,την ανάκλαση του φωτός και
την ανάλυσή του. Δεν μπόρεσε όμως να εξηγήσει τα
φαινόμενα της διάθλασης, της συμβολής και της
περίθλασης του φωτός.
Εμείς θα επικεντρωθούμε σε δύο ιδιαίτερες
συνεισφορές του Νεύτωνα στη Φυσική.
Η πρώτη απ’ αυτές ήταν οι τρεις νόμοι της κίνησης.
Ο πρώτος νόμος δηλώνει ότι κάθε σώμα συνεχίζει στη
κατάσταση ηρεμίας ή ομοιόμορφης ευθύγραμμης
κίνησης, εκτός αν ενεργήσει μια εξωτερική δύναμη.
Ο δεύτερος δηλώνει ότι η μεταβολή της κίνησης είναι
ανάλογη με το μέγεθος της δύναμης και γίνεται κατά
την κατεύθυνση της ευθείας στην οποία επιβάλλεται η
δύναμη και ο τρίτος νόμος της κίνησης δηλώνει ότι σε
κάθε δύναμη υπάρχει μια ίση αντίθετη αντίδραση.
Η διατύπωση του δευτέρου νόμου μιλάει για τη
μεταβολή της ταχύτητας σε σχέση με το χρόνο και με
δεδομένο ότι η ταχύτητα ενός πλανήτη καθώς
περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο αλλάζει

9. (δεύτερος νόμος του Κέπλερ), πρέπει να έχουμε μια
εξωτερική δύναμη που επενεργεί στον πλανήτη.
Εδώ έρχεται η δεύτερη συνεισφορά του Νεύτωνα ο
οποίος, βλέποντας να πέφτει ένα μήλο από τη μηλιά,
διατύπωσε το νόμο της παγκόσμιας βαρυτικής έλξης,
γιατί σκέφτηκε ότι η Σελήνη είναι ένα μεγάλο μήλο και
η Γη έλκει τη Σελήνη όπως έλκει το μήλο.
Ο νόμος αυτός αναφέρει ότι, η δύναμη που εξασκείται
σε δύο μάζες, είναι ανάλογη με το γινόμενο των μαζών
και αντιστρόφως ανάλογη με το τετράγωνο της
απόστασής τους.
Με το νόμο της παγκόσμιας έλξης, ο Νεύτωνας
ενοποιεί τις επίγειες με τις ουράνιες δυνάμεις,
επιτυγχάνει δηλαδή, για πρώτη φορά την ενοποίηση
των δυνάμεων.
Ο Νεύτωνας βλέπει το Σύμπαν άπειρο χωρικά και
χρονικά. Ο χρόνος και ο χώρος είναι απόλυτες έννοιες
και ανεξάρτητες από την ύπαρξη ή μη σωμάτων.
Βλέπει το Σύμπαν ως μια τεράστια μηχανή, η οποία
υπακούει σε αυστηρή νομοτέλεια. Στο Σύμπαν του
Νεύτωνα δεν έχει θέση η σκοπιμότητα του Αριστοτέλη
ή η τύχη, είναι αυστηρά αιτιοκρατικό, δηλαδή
Δημοκρίτειο. Ο Νεύτωνας, μαζί με τον Γαλιλαίο και τον

10. Κέπλερ, όλοι τους πιστοί χριστιανοί, αποκαθήλωσαν
τον Αριστοτέλη και κατεδάφισαν, σχεδόν εκ θεμελίων,
το οικοδόμημα της Αριστοτέλειας Φυσικής.
Όμως στις αρχές του εικοστού αιώνα, μια σειρά από
διακεκριμένους επιστήμονες αμφισβήτησαν με τη
σειρά τους τον Νεύτωνα. Η Φυσική του μικρόκοσμου
(Κβαντομηχανική), αρνείται παντελώς τους νόμους
αυτούς. Παράλληλα η Φυσική των υψηλών ταχυτήτων
(ειδική θεωρία της σχετικότητας), επιφέρει ουσιώδεις
τροποποιήσεις.
Φαίνεται ότι ο Αριστοτέλης πήρε την εκδίκησή του.
Μιχαήλ Κομνηνός
Φυσικός