Aan de slag met digitale transformatie. De digitale omslag vereist dat culturele organisaties hun werking omvormen en digitale technologie aanwenden om hun missie te vervullen. Nood aan advies of ondersteuning bij die digitale transformatie? De fusie-organisatie LUKAS / PACKED / VIAA bundelt de krachten en kan misschien ook jou van dienst zijn. Deze sessie introduceert enkele recente projecten die inspiratie bieden om zelf op een doordachte manier met digitale transformatie aan de slag te gaan: Het semantische web vereist dat culturele organisaties zich nieuwe digitale technologieën eigen maken. Rony Vissers en Bert Lemmens tonen hoe je van start kunt gaan met een digitale strategie voor je organisatie. Hoe ver staat jouw organisatie op vlak van digitale ontwikkeling? Evalueer het zelf met de Zelfevaluatietool Digitale Maturiteit. Leer uit jouw score en vergelijk met andere culturele organisaties. Bart Magnus stelt de nieuwe tool voor en geeft een eerste inkijk in het gebruik ervan. Een belangrijk aandachtspunt bij de opmaak van een digitale strategie is de gebruiker. Karen Vander Plaetse vertelt je hoe je bij ontsluitingsprojecten rekening kan houden met de gebruiker en geeft enkele concrete voorbeelden mee van VIAA's eigen platformen.

1. DIGITALE
TRANSFORMATIE
Bert Lemmens (PACKED / VIAA)
Bart Magnus (PACKED / VIAA)
Karen Vander Plaetse (VIAA)
Rony Vissers (PACKED / VIAA)

2. WIE ZIJN WE?
● Lukas verzorgt het digitale beeldbeheer en de wereldwijde
verspreiding van Vlaamse museum- en erfgoedcollecties.
○ zie: https://lukasweb.be/nl
● PACKED (Expertisecentrum Digitaal Erfgoed) ondersteunt
erfgoed- en kunstenorganisaties bij het produceren, delen en
bewaren van digitale culturele content.
○ zie: https://www.packed.be/
● VIAA (Vlaams Instituut voor Archivering) digitaliseert, bewaart
en ontsluit audiovisueel materiaal samen met zijn partners
(cultureel-erfgoedorganisaties, kunstenorganisaties, landelijke
en regionale omroepen, overheidsinstellingen).
○ zie: https://viaa.be/nl

3. NIEUWE ORGANISATIE
● september 2018: beslissing minister Gatz fusie LUKAS /
PACKED / VIAA
● motivatie: samenwerking en afstemming stimuleren, gericht op
meer slagkracht en minder versnippering in de sector
● 1 januari 2019: LUKAS en PACKED onderdeel van VIAA
● maart 2019: beheersovereenkomst 2019-2023
● tegen eind 2019: meerjarenplan 2020-2023 voor fusie-
organisatie
● maart 2023: nieuwe naam voor fusie-organisatie

4. DIGITALE TRANSFORMATIE?
● Rony Vissers (PACKED / VIAA): Digitale transformatie: nieuwe
uitdagingen
● Bart Magnus (PACKED / VIAA): Zelfevaluatietool Digitale Maturiteit
● Bert Lemmens / Rony Vissers (PACKED / VIAA): Digitale strategie
● Karen Vander Plaetse (VIAA): De gebruiker centraal: onderwijs
● vragen?

5. DIGITALE
TRANSFORMATIE:
NIEUWE UITDAGINGEN
Rony Vissers (PACKED)

6. DIGITALE TRANSFORMATIE?

7. DIGITALE TRANSFORMATIE?

8. DIGITALE TRANSFORMATIE?

9. DIGITALE TRANSFORMATIE?

10. UITGANGSPUNT 1
● vroegere situatie: informatie vooral gedeeld via gedrukte
publicaties en audiovisuele media
● huidige situatie: informatie steeds meer gedeeld via het World
Wide Web

11. UITGANGSPUNT 1

12. UITGANGSPUNT 1

13. UITGANGSPUNT 1

14. UITGANGSPUNT 1

15. UITGANGSPUNT 1

16. UITGANGSPUNT 1

17. UITGANGSPUNT 1

18. UITGANGSPUNT 1

19. UITGANGSPUNT 1

20. UITGANGSPUNT 1

21. UITGANGSPUNT 1

22. UITGANGSPUNT 2
▪ vroegere situatie: overdracht van culturele content verloopt in
één richting: een cultureel product wordt via een podium /
intermediair (de cultuurorganisatie) bij de cultuurliefhebber
gebracht.
▪ huidige situatie: de overdracht verloopt rechtstreeks en in
twee richtingen, het onderscheid tussen producent en
consument vervaagt.

23. UITGANGSPUNT 2

24. UITGANGSPUNT 2

25. UITGANGSPUNT 2

26. UITGANGSPUNT 2

27. UITGANGSPUNT 2

28. UITGANGSPUNT 2

29. UITGANGSPUNT 2

30. UITGANGSPUNT 2

31. UITGANGSPUNT 2

32. UITGANGSPUNT 2

33. UITGANGSPUNT 2

34. UITGANGSPUNT 2

35. UITGANGSPUNT 2

36. RESULTAAT
● op web raakt content van culturele organisaties verspreid
over verschillende websites, en via hyperlinks verweven met
andere content
● voor cultuurliefhebber is het niet meer belangrijk of culturele
content komt van erfgoedorganisatie, kunstenorganisatie of
een andere cultuurliefhebber > wat telt is dat hij ze online kan
vinden en hergebruiken
● bestaande culturele content wordt tevens omgevormd tot
nieuwe content

37. RESULTAAT

38. MAAR...
● ondanks goede wil, blijft het voor veel cultuurorganisaties een
moeilijke opgave om de digitale transformatie succesvol
vorm te geven
● ze benutten onvoldoende kansen die digitalisering biedt
● ze spelen te weinig in op het verander(en)de speelveld
waarin culturele content, de organisaties die deze creëren of
aanbieden en de cultuurparticipanten zich op nieuwe manieren
bewegen

39. WAT ZOU KUNNEN HELPEN?
● medewerkers aantrekken en/of opleiden die over de
(technische) vaardigheden beschikken om intern de digitale
transformatie te ondersteunen
● digital natives een plek geven in het management
● IT beschouwen als een volwaardig onderdeel van de
basisinfrastructuur, net zoals bv. het gebouw, de
verwarming en de klimaatregeling > noodzakelijk voor
investering
● ...

40. ZELFEVALUATIETOOL
DIGITALE MATURITEIT
Bart Magnus
(PACKED)

41. WAT?
● www.digitalematuriteit.be
● Online sinds januari 2019
● Tool waarmee culturele organisaties het eigen
ontwikkelingsniveau inzake digitale maturiteit
○ kunnen inschatten;
○ vergelijken met dat van andere organisaties in de sector.
● Tool waarmee de Vlaamse overheid de voortgang van het
beleidskader inzake digitale cultuur kan monitoren (cf.
Visienota ‘een Vlaams cultuurbeleid in het digitale tijdperk’).

42. ZELFEVALUATIETOOL DIGITALE
MATURITEIT?
“Culturele organisaties moeten zich aanpassen aan de digitale
realiteit omdat die een grote impact heeft op de manier waarop
gebruikers (cultuurparticipanten, maar ook culturele organisaties
of organisaties uit andere domeinen) cultuur consumeren en/of
zelf met de content aan de slag gaan.”
(Sven Gatz, Vlaams Minister van Cultuur, Media, Jeugd en
Brussel, Visienota ‘een Vlaams cultuurbeleid in het digitale
tijdperk’, december 2017)

43. DIGITALE MATURITEIT?
Wat bepaalt de digitale maturiteit van een culturele
organisatie?
1. Hoe ga je beleidsmatig om met digitale evoluties? Denk je
strategisch na over digitale aspecten binnen je organisatie?
2. Hoe maak je gebruik van digitale toepassingen om de
interactie met je doelgroepen te verbeteren?
3. Kunnen een digitaal aanbod of een digitale dienstverlening
een meerwaarde betekenen binnen je organisatie? Hoe ga je
daar vandaag mee om?
4. Digitale maturiteit is niet enkel een zaak van tools, maar ook
van mensen. Slaag je erin om de juiste capaciteiten in huis te
halen om je doelstellingen te verwezenlijken?
5. Hoe organiseer je de digitale processen binnen je
organisatie?

44. DIGITALE MATURITEIT?
Een culturele organisatie die digitaal matuur is:
● moet NIET noodzakelijk alles maximaal digitaal te doen;
● moet WEL op een doordachte manier omgaan met digitale
evoluties en er mee aan de slag te gaan waar dat nuttig is.

45. VERTROUWELIJKHEID?
● enkel PACKED / VIAA heeft toegang tot alle ingevulde
gegevens
● derden (inclusief de Vlaamse overheid) krijgen standaard
enkel toegang tot geanonimiseerde gegevens
● concreet: je naam, je subcategorie in de deelsector van het
culturele veld en de genoteerde toelichtingen worden
verwijderd
● nadat je de tool hebt ingevuld, kun je zelf kiezen welke
gegevens je precies deelt met anderen (bv. collega-
organisaties, de Vlaamse overheid en onderzoekers)
● voor aanvullende informatie, raadpleeg de privacy disclaimer
(https://digitalematuriteit.be/privacy)

46. REALISATIE
● voortraject
○ studie van bestaande tools
○ ontwerp format
○ format ingevuld in overleg met vertegenwoordigers uit
cultuursector
● ontwikkeling
○ Corecrew
● feedbackronde
○ bijna finale versie afgetoetst bij vertegenwoordigers uit
cultuursector en overheid
○ aanpassingen > finale versie
● lancering: Cultuurforum januari 2019

47. RESULTAAT
www.digitalematuriteit.be

56. BEREIK EERSTE 8 MAANDEN
● Gebruikers tool:
○ 42 actieve (externe) accounts
○ 115 volledig ingevulde sessies (19% geregistreerde
gebruikers, 81% anoniem)
○ 247 deels ingevulde sessies (8% geregistreerde
gebruikers, 92% anoniem)
● Grootste categorieën geregistreerde gebruikers:
1) Cultureel erfgoed (collectiebeherend)
2) Cultureel erfgoed (dienstverlenend)
3) Sociaal-culturele organisaties
● Websitebezoek:
○ 1.324 sessies door 964 gebruikers

57. DIGITALE
STRATEGIE
Bert Lemmens (PACKED)
Rony Vissers (PACKED)

58. TRANSFORMATIE?
● Waar begin ik?
● Middelen? Draagvlak?
● Hoe een proces transformeren, zonder de
werking van de organisatie te destabiliseren?

59. TRANSFORMATIE?
beeld
beheer-
systeem
toegang
collectie-
beheer
collectie
databank
bibliotheek
beheer-
systeem
e-depot
linked open
data
repository
‘virtueel
museum’
expo
website
tourist
tours
wikidata
document
beheer-
systeem
2014
2014
2016
2016
2017
2017
2017

60. TRANSFORMATIE?

61. DIGITALE STRATEGIE
● doel/horizon op lange termijn bepalen
● helder communiceren ‘hoe’ en ‘waarom’ digitale
middelen worden ingezet
● planning afstemmen op de resources van de
organisatie

62. DIGITALE STRATEGIE

63. DIGITALE TECHNOLOGIE
“De missie van de Science Museum Group is “met mensen de dialoog
aangaan over geschiedenis, heden en toekomst van het menselijk
genie”.
Om die missie waar te maken is de Science Museum Group steeds
meer genoodzaakt aan alles wat het doet een digitale dimensie te
geven.
(Science Museum Group Digital Strategy 2015-17
https://group.sciencemuseum.org.uk/policies-and-reports/digital-strategy/)

64. DIGITALE TECHNOLOGIE
Door een holistische digitale benadering te ontwikkelen ontstaat
de mogelijkheid om ‘het digitale’ te gebruiken om Tate’s missie, die
bestaat uit het bevorderen van het publieke begrip en genot van
Britse, moderne en hedendaagse kunst, te verwezenlijken.
Om dat te bereiken moet ‘het digitale’ een dimensie worden van
alles wat Tate doet.
(Tate Digital Strategy 2013-15
http://www.tate.org.uk/research/publications/tate-papers/19/tate-digital-strategy-
2013-15-digital-as-a-dimension-of-everything)

65. DIGITALE TECHNOLOGIE
“De toekomst van het museum mag dan wel diep geworteld zijn in
de gebouwen die ze bewoont, maar ze zal een publiek
aanspreken van over de hele wereld - een plek waar mensen van
over de hele wereld met elkaar in gesprek gaan.
De instellingen die dit het snelst inzien, zullen in de toekomst
autoriteit hebben.”
(Tate Digital Strategy 2013-15 - Quote Sir Nicholas Serota 2009
http://www.tate.org.uk/research/publications/tate-papers/19/tate-digital-strategy-
2013-15-digital-as-a-dimension-of-everything)

66. SJABLOON DIGITALE STRATEGIE
● vision > WAAROM?
● digital principles > HOE?
○ experiences
○ approach
● goals > WAT?
○ content
○ digital community
○ revenue
○ organisation
● analytics en key performance indicators

67. DIGITALE STRATEGIE - PRINCIPES
Tate’s audiences will have digital experiences that:
● increase their enjoyment and understanding of art
● provoke their thoughts and invite them to participate
● promote the gallery programme
● provide them with easy access to information
● entice them to explore deeper content
● encourage them to purchase products, join Tate and make donations
● present an elegant and functional interface whatever their device
● take place on the platforms and websites they use
● minimise any obstacles they may encounter
To achieve this, we will take an approach that is:
● audience-centred and insight-driven
● constantly evaluated and enhanced
● well designed and architected
● distributed across multiple platforms
● open and sharable
● sustainable and scalable
● centrally governed and devolved across the organisation
(Tate Digital Strategy 2013–15)

68. DIGITALE STRATEGIE - DOELSTELLINGEN
● content
○ digitisation of the collection
○ digital research publications
○ digital gallery experiences
○ digital editorial content
● (digital) community
○ blogging
○ social media and third-party platforms
○ learning and social collections
● revenue
○ ticketing
○ digital products and ecommerce
○ multimedia tours to visitors’ devices
○ digital fundraising
○ customer relationship management
● organisation
○ staff skills and engagement
○ new ways of working
○ governance and leadership
(Tate Digital Strategy 2013–15)

69. SJABLOON DIGITALE STRATEGIE

70. DE GEBRUIKER
CENTRAAL: ONDERWIJS
Karen Vander Plaetse
(VIAA)

75. AUDIOVISUEEL MATERIAAL:
WAT WILLEN
LEERKRACHTEN?

88. VRAGEN?

89. VRAGEN?
Bert Lemmens: bert@packed.be
Bart Magnus: bart@packed.be
Karen Vander Plaetse: karen.vanderplaetse@viaa.be
Rony Vissers: rony@packed.be