SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo

Art, music and child learning

•
•
N
neguse2linegerew

teaching through only Talking and chalk are not nothing .because they tends to learning difficulty. the way to play and through to play are great . music and art are the heart of children learning

Bildung
1 von 87
Downloaden Sie, um offline zu lesen
አብክመ ትምህርት ቢሮ ስነ-ጥበብ፣ሙዚቃና የህፃናት ትምህርት TAME 102 ተሻሽል የቀረበ በጌምዴር መምህራን ትምህርት ኮላጅ /ሇሁለም ትምህርት ክፌሌ ተማሪዎች የሚሠጥ ኮርስ / ሰኔ 2007 ዓ.ም ዯብረ ታቦር
በጌምዴር መምህራን ትምህርት ኮላጅ ስነ-ውበትና ሰውነት ማጎሌመሻ ትምህርት ክፌሌ አዘጋጅ፡- 1.አቶ ሌንገረው ንጉስ (በጌምድር መምህራን ትምህርት ኮሌጅ) 2.አቶ ሁሴን አሰን (ደሴ መምህራን ትምህርት ኮሌጅ) አርታኢ፡- 1. አቶ ፊሲሌ መንግስቱ (በጌምድር መምህራን ትምህርት ኮሌጅ) 2. አቶ አብደ ሃሰን (ጎንደር መምህራን ትምህርት ኮሌጅ) ሰኔ 2007 ዓ.ም ዯ/ታቦር
መግቢያ......................................................................................................................................v  የስነ-ጥበብና የሙዚቃ ትምህርቶችን ተጠቅሞ ላልች ትምህርቶችን በማስተማር ሊይ ያሇውን ሚና ያብራራለ፡፡................................................................................................................................ iv ምዕራፌ አንዴ.............................................................................................................................1 1.የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች ትምህርቶች በመማር ማስተማሩ ሊይ የሚጫወተው ሚና.................1 የስነ-ጥበብ ትምህርትን የሚማሩ ህፃናት የዕዴገት ዯረጃዎች.........................................................4 የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች የትምህርት ዓይነቶች በመማር ማስተማር ሊይ ያሇው ጠቀሜታ.......9 ስነ-ጥበብ በመማር ማስተማሩ ሊይ ያሇው ተፅዕኖ .....................................................................11 ውዴ ሰሌጣኞች የስነ ጥበብ ትምህርት ሇምንዴን ነው ላልች ትምህርቶችን ሇማስተማር በመማር ማስተማር ስራ ወቅት ትሌቅ መሳሪያ ነው የሚባሇው ?............................................................11 የስነ ጥበብ ትምህርት ከላልች ትምህርቶች ጋር ያሇው ግንኙነት ...............................................11 ምዕራፌ ሁሇት..........................................................................................................................14 2. በመማር ማስተማር ስትራቴጅ ትግበራ ወቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር ................................................................................................................................15 2.1 ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር.........................................15 ስነ-ጥበብ ሇማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች የሚሠጠው ጠቀሜታ ................................................17 ስነ-ጥበብ ሇማህበራዊ ትምህርች ሊይ የሚጫወተው ሚና ..........................................................18 የደር እንስሳት..........................................................................Error! Bookmark not defined. ታሪካዊ ቅርሶች /የቱሪስት መስህቦች........................................................................................18 የሂሳብ ባህሪያት ........................................................................Error! Bookmark not defined. የተቀናጁ ምስልችና ፌሊሽ ካርዴ .....................................................Error! Bookmark not defined. የቁጥር ንባብ ሰላዲን .............................................................................................................20 ምዕራፌ ሶስት...........................................................................................................................30 በስነ-ጥበብ ተግባራት ሊይ የህፃናቶች የህይወት ክህልት ዕዴገት......................................................30 3.1 የህይወት ክህልት ፅንስ ሃሳብ እና ስነ-ጥበብ ትምህርት ......................................................30 3.2. የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇህይወት ክህልት የሚሰጡት ጠቀሜታ ...........................................31 የምሌከታ ትምህርት ሂዳት፡- .................................................................................................35 የሰነ-ጥበብና ንባብ......................................................................................................................36 ንባብ ማሇት ምን ማሇት ነው .................................................................................................36 የስነ-ጥበብ መሰረታዊ አሊባውያኖች/አናስሮች ሙያዊ የቃሊት ትርጉም /ፌች.................................36 2.የዱዛይን ህጎች/the principles of design/ ጥቅምና አገሌግልታውና ምንነት...........................37 በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤት የሚሰጡ የተሇያዩ ትምህርቶችን በሙዚቃ የማስተማር ስነ- ትምህርታዊ ሚና ......................................................................................................................41 4.2 የሙዚቃ ትምህርት ሚና................................................................................................42 4.2 ሙዚቃ ሇአንዯኛ ዯረጃ ትምህርት ቤት ያሇው ሚና ................................................................43 4.3 የትምህርታዊ መዝሙሮች አዘገጃጅት....................................................................................45 ትምህርታዊ መዝሙሮች በብዛት አስሞታዊ(Auditory) ሊይ ያተኩራሌ ፡፡ ስሇዚህ ማንኛውም መዝሙር ሲዘጋጅ የሚከተለትን የትምህርት የመማር ፌሊጎት ሀሳቦች ሊይ ጥንቃቄ ማዯረግ ያስፇሌጋሌ፡፡.........................................................................................................................45 በመዝሙር ሁሌጊዜ ማስተማር ተገቢ ቢሆንም የተሇያዩ መርጃ መሳሪያዎችን በመጠቀም ማስተማር ግን እጅግ ያስፇሌጋሌ፡፡ ምክንያቱም መዝሙር ስነ-ዘዳ ነው፡፡በዋናነት ሇአንዴ ስነ-ዘዳ መርጃ መሳሪያ ያስፇሌገዋሌ ምክንያቱም አንዴ ስነ-ዘዳ ገቢራዊ ወይም ተማሪ ተኮር ነው ሇማሇት ቢያንስ በመርጃ መሳሪያ የተዯገፇ ቢሆን ስሇሚመረጥ ነው፡፡ የትምህርት መርጃ መሳሪያዎችን ስናዘጋጅ የሚከተሇውን ሰንጠረዥ መሰረት ማዴረግ ያስፇሌጋሌ፡፡.................................................................................45 ምዕራፌ 5 ................................................................................................................................52 በሙዚቃ የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን የማስተማር ጠቀሜታ..................................................52 የዞሌታን ኮዲሉ አፕሮች መሰረታዊ ፌሌስፌና ..........................................................................53 ምዕራፌ 6 ................................................................................................................................66 ሙዚቃን ማንበብ ......................................................................................................................66 ሙዲየ ቃሊት.............................................................................................................................79 Reference ..............................................................................................................................80
ምስጋና ይህንን የስነ-ጥበብ,የሙዚቃ ና የህፃናት ትምህርት የማሰሌጠኛ ሞጁሌ ወሳኝ መሆኑን በጥናት አረጋግጦ ሇሁለም የትምህርት ክፌሌ ተማሪዎች በመጀመሪያ አመት በዱፕልማ መርሃ ግብር በመምህርነት ሙያ ሇሚሰሇጥኑ ዕጩ ሰሌጣኞች በጥናት ሊይ ተመስርተው ሃሳብ ሊመነጩና እንዱሰጥ በስርዓተ ትምህርት ማሻሻያ ውስጥ እንዱካተት ሊዯረጉት አካሊት በሙለ ሊቅ ያሇ ምስጋናን እናቀርባሇን፡፡ ከዚህ በተጨማሪም ይህን የማሰሌጠኛ ሞጅሌ ተገቢነትእና ትክክሇኘነትን ሊረጋገጡ የስነ-ጥበብና የሙዚቃ መምህራንን ሊቅ ያሇ ምስጋና እናቀርባሇን፡፡
መግቢያ የስነ-ጥበብ ትምህርት በአገራችን መሰጠት ከጀመረ ረጅም ጊዜያትን አስቆሯሌ፡፡በዚህም ጊዜ ውስጥ በተሇይም በመማር ማስተማሩ ሂዯት የላልችን የትምህርት ዓይነቶች ሃሳብ ከማጉሊትና ከማበሌፀግ ባሻገር በአገራችን ቁሳዊ እሴቶች ሊይ ያሳየው ሇውጥ እስካሁን ዴረስ አናሳ ነበር፡፡ሇዚህም እንዯምክንያት የሚቀርቡት የሰሇጠኑ የስነ-ጥበብ መምህራን እጥረት፣የመማር ማስተማሪያ መሳሪያዎች ውዴነት የሚለት ወዘተ የሚለት ግንባር ቀዯም ምክናየቶች ናቸው፡፡ ይህንን ችግርም ሇመፌታት በሁለም የትምህርት ዓይነቶች ሇሚያስተምሩ መምህራን ከመስክ በተገኘ መጋቢ ሃሳብ /ግብረ መሌስ/መሰረት በዯጋፉ ትምህርትነት ሇማዘጋጀት በመምህራን ትምህርት ስርዓተ ትምህርጅት ዝግጅት ቡዴን ስር የሚገኘው የስነ ጥበብ ትምህርት ስርዓተ ትምህርት ዝግጅት ዘርፌ የፁሁፌ በጠይቆችን አዘጋቶ በተመረጡ ጥቂት ክሌልችና የመስተዲዯር ትምህርት ቤቶች ተዘዋውሮመጠይቁን በማስሞሊትና ሇኮርሱ ዝግጅት አጋዥነት ሉረደ የሚችለ መጋቢ ሃሳቦችን /መረጃ/ አሰባስቦ በመመሇስ ይህ ኮርስ ሇሁለም የትምህርት ዓይነቶች በመማር ማስተማሩ ስራ ሊይ ወሳኝነት ያሇው መሆኑ ታውቆ ኮርሱ እንዱሰጥ ተዯርጓሌ፡፡
BCTE Page iv የኮርሱ አጠቃሊይ ዓሊማዎች ከዚህ ኮርስ ትምህርት በኃሊ ተማሪዎች፡-  የስነ-ጥበብና የሙዚቃ ትምህርቶችን ተጠቅሞ ላልች ትምህርቶችን በማስተማር ሊይ ያሇውን ሚና ያብራራለ፡፡  በስነ-ጥበብና በመዝሙር በመጠቀም የተሇያዩ የትምህርት ዓይነቶቸን እንዯት ማስተማርና መተግበር እንዯሚችለ ይገሌፃለ ፡፡  ስነ ጥበብንና መዝሙርን በመማር ማስተማሩ ትግበራ ወቅት ተጠቅሞ ከማህበራዊ ሳይንስ ትምህርት ጋር እንዳት ማቀናጀት እንዯሚችለ ያውቃለ፡፡  ስነ ጥበብንና መዝሙርን በመማር ማስተማሩ ትግበራ ወቅት ተጠቅሞ ከቋንቋና ከሂሳብ ትምህርቶች ጋር እንዳት ማቀናጀት እንዯሚችለ ያውቃለ፡፡
BCTE Page v የትምህርቱ አጭር መገሇጫ ይህ የስነ-ጥበብ፣ሙዚቃና የህፃናት ትምህርት /TAMe 102/ሇአንዯኛ ዓመት በዱፕልማ መርሃ ግብር ሇሚማሩ ስሌጣኞች በሁለም የትምህርት ዓይነቶች በመምህርነት ሙያ ሇሚሰሇጥኑ ሰሌጣኖች የተዘጋጀ ሲሆን ኮርሱ በውስጡ ሶስት የስነ- ጥበብ ትምህርት ምዕራፍችን እና ሶስት የሙዚቃ ትምህርት ምዕራፍችን በአጠቃሊይ ይህ ኮርስ ስዴስት ምዕራፍችን በውስጡ አካቶ የያዘ ነው፡፡ከዚህ በተጨማሪም በእያንዲንደ ምዕራፍች ሊይ ሇሰሌጣኞች አመቺ ይሆን ዘንዴ በንዴፌ ሃሳብ የተማሩትን በተግባራዊ ሌምምዴ እንዱያዲብሩ የተሇያዩ ምሳላዎችን፣ስዕሊዊ ምስልችንና ተግባራዊ ሌምምዴን የሚያጠናክሩ የተግባር ጥያቄዎችን ወዘተ ያካተተ ነው፡፡ በዚህ ኮርስ ሰሌጣኞች ሇትምህርቱ እዴገት መሰረት የሆነውን የራሳቸውን ባህሌና ወግ እንዱያውቁ ሇማዴረግ፣ራሳቸውንና አሇምን በስፊት የመገንዘብ ችልታ እንዱኖራቸው ሇማዴግ፤የሚያበረታታና አሳታፉ የሆነ የክፌሌ ውስጥ ዴባብ እንዱፇጠር፤በትምህርት ቤታቸው አርአያ እንዱሆኑና ስነ-ውበታዊ እሴቶችን ተሊብሰው በመማር ማስተማሩ ሊይ በተግባር እንዱተገብረና ማስፊፊት እንዱችል ሇማዴረግ ነው፡፡ ኮርሱ በሁለም ምዕራፍች ሊይ ስሇስነ-ጥበብ ና ሙዚቃ ትምህርት ፅንስ ሃሳብና ተግባረዊ ሌምምድች ሊይ የተመሰረተ ነው፡፡ ኮርሱ በውስጡ ሰፉና ጥሌቅ በሆነ አቀራረብ መሌክ የተዘጋጀ ነው፡፡
TAME 102 Page 1 ምዕራፍ አንድ 1.የስነ-ጥበብ ትምህርት ለሌሎች ትምህርቶች በመማር ማስተማሩ ላይ የሚጫወተው ሚና መግቢያ የስነ-ጥበብ ትምህርት ምንነትንና ትርጉምን እንዱሁም በመማር ማስተማር ከላልች የትምህርት ይነቶች ጋር በማቀናጀት ሇተማሪዎች ጥሩ የሆነ ቅንብር በውስጣቸው እንዱኖር ሇማዴረግ ነው፡፡ስሇዚህ የስነ ጥበብ ትምህርትን በመጠቀም ላልች የትምህርት ዓይነቶች ጋር ያሇውን ዝምዴና እንዱገነዘቡ ሇማስችሌ ነው፡፡ በዚህ ምዕራፌ ውስጥ የስነ-ጥበብ ትምህርት ፅንስ ሃሳብ፣ታሪካዊ አመጣጥና እንዱሁም ሇላልች ትምህርቶች በመማር ማስተማሩ ሊይ የሚጫወተው ሚና ወዘተየሚለትን በስፊት እንመሇከታሇን፡፡ የምዕራፈ ዓሊማዎች፡- ከዚህ ክፌሇ ትምህርት በኋሊ ዕጩ ሰሌጣኞች፡- የስነ ጥበብ ትርጉምንና ምንነትን ይረዲለ፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች ትምህርቶች በመማር ማስተማሩ ሊይ የሚጫወተው ሚና ይገነዘባለ፡፡ ተግባር፡-1 1. ስነ-ውበት ማሇት ምን ማሇት ነው? 2. ሰነ-ጥበብ ማሇት ምን ማሇት ነው? 3. የስነ-ጥበብ ትምህርት የሚሰጠው ጠቃሜታ ምንዴንነው?የወሰኑትን በቡዴን በመሆን ዘርዝሩ፡፡ 4. በመማር ማስተማሩ ስራ ሊይ የአርት/የስነ-ጥበብ/ ትምህርት ሇላልች ትምህርቶች ፊይዲ አሇው ወይስ የሇውም?
TAME 102 Page 2 1.1 የስነ-ጥበብ ፅንስ ሃሳብና ትርጉም ውበታዊ ስሜቶች የሰውን ንቃተ ህላና ያዲብራለ፡፡ሇተሻሇ ሁኔታ ፌሊጎትን ይፇጥራለ፡፡ በመሆኑም የውበት ርዕዮተ አሇማዊና ትምህርታዊ ሚና ከፌተኛ ነው፡፡የውበት መጨረሻ ፌች የሚገሇፀው የሰው ዯስታው ራሱ ሰው መሆኑን ነው፡፡ምክንያቱም ውበት ሰው ሇሰው የሚሰጠው ዯስታ በመሆኑ የሰውን የውስጥ አንዴነትንና መተሳሰርን ስሜታዊ በሆነ መንገዴ ቀርፆ የሚያቀርብ ነው፡:ስነ ውበት ግንዛቤን ያዘሇ ነው ሲባሌ ከሳይንሳዊ ግንዛቤ የሚሇይበት ነጥብ ስሊሇው ነው ፡፡ውበት የሚቀርበው በኪነ ጥበባዊ ስራዎች በመሆኑ የነገሮች ንዴፌ ሃሳባዊ ነፀብራቅ ብቻ ሳይሆን በቀጥታ ፇጠራ በመሆኑ የተግባርና የቴክኒክ ክንውኖች ሊይ የተመሰረተ ነው፡፡ቁስ-አካሊዊ ነገሮችን /ዴምፅ፣ቀሇም፣ዴንጋይ ወዘተ በመቅረፅ የተሇየና የተዯራጀ መሌክ እንዱኖራቸው ማዴረግን የሚጠይቅ ነው፡፡በላሊ በኩሌ ውበት ንዴፌ ሃሳቦችንና ፅንስ ሃሳቦችን የሚያንፀባርቅ ቢሆንም ስሇነገሮች የሚሰጠው ዕውቀት ንዴፌ ሀሳባዊ አይዯሇም፡፡ከስነ-ውበት ቅርፅ የሚመነጭ ህላናዊ ሁኔታ በመሆኑ ውበት ስሜታዊ ነው፡፡የነገሮች አሳዘኝ ፣አስቂኝ ፣አስዯሳች፣ወዘተ ስሜትን በመፌጠር ስሇነገሮች አቋምና አመሇካከት እንዱኖር ያዯርጋሌ ፡፡ በእነዚህ በሚቀሰቅሳቸውና በሚፇጥራቸው ሀይሇኛ ስሜቶች ስነ-ውበት ግንዛቤያዊ ተሌዕኮ እንዲሇው መገንዘብ ያስችሊሌ፡፡ /ኪነ-ጥበብ/አርት፡-ማሇት ቴክን ከሚሇው ከግሪክ የተወሰዯ ቃሌ ሲሆን ትርጉም ክህልት ማሇት ነው፡፡ክህልት ማሇት ዯግሞ ዕውቀትን፣ቴክኒካዊ ሌምዴ ስርዓትና አቅምን በተሇያዩ ነገሮች ሊይ የመተግበር ወይም የማሳየት ብቃት ማሇት ነው፡፡ ስነ-ጥበብ ማሇት የማህበራዊ ንቃተ ህሉና ክፌሌ የሆነ፣እውነታን በምስሌ የሚያንፀባርቅና ሰዎች ስሇዓሇም ያሊቸውን ስነ ውበታዊ ግንዛቤ የሚገሌፅ ነው፡፡ሆኖም የጥንታዊ ህብረተሰብ ሁኔታን በግሌፅ እንዯሚያሳየው በሰዎች ታሪክ ውስጥ ኪነ ጥበብ ከስራ ጋር በቅርብ የተያያዘ ነው፡፡የህብረተሰብ ዕዴገት በስራና በኪነ ጥበብ መካከሌ ክፌፌሌ የፇጠረ ቢሆንም ኪነ ጥበብ ከሰዎች ኑሮ ጋር ያሇውን ግንኙነት ምንጊዜም አሊቋረጠም፡፡የኪነ ጥበብ ብሄራዊ ይዘት ሇዚህም አይነተኛ ማስረጃ ነው፡፡ስነ-ጥበብ የማህበራዊ ንቃተ ህሉና በመሆኑከሳይንስ፣ከግብረገብ፣ከርዕዮተ አሇም ወዘተ ጋር ተመሳሳይ ጠባዮች ያለት ነው፡፡እንዯ
TAME 102 Page 3 እነሱም በማህበረሰቡ ገዯብ ሁኔታ የሚወሰን ነው፡፡ከእነሱ የሚሇየውም እውነታን በተሇየ መሌክ ማንፀባረቁ ነው፡፡ ኪነ-ጥበብ እውነታን የሚያንፀባርቀው በኪነ ጥበባዊ ምስልች ሲሆን ምስልቹም የሚገሌፁት የህውስታንና የስነ-አመክንዮን፣የጭብጥና ረቂቅን፣የግሊዊና የሁሇንተናዊ ወዘተ ውህዯትን ነው፡፡ሇምሳላ ፌሌስፌና ነገሮችን በፅንስ ሀሳብና በንዴፌ ሃሳብ አማካኝነት የሚገሌፅ ሲሆን ኪነ ጥበብ ግን የነገሮችን ግንዛቤን ህውስታዊ በሆነ መንገዴ የሚቀርፅ ነው፡፡ የስነ-ጥበባዊ ምስልች በሌባዊ በመቅረባቸው ውበትን እውን በማዴረግ በሰዎች ዘንዴ ዯስታን ይፇጥራለ፡፡አእምሯዊ ዕዴገት ከማስተካከሊቸውም በሊይ በኑሮ ውስጥ ውበት እውን እንዱሆን ከፌተኛ ፌሊጎትን ይቀሰቅሳለ ፡፡በዚህ በስነ ውበታዊ ተግባሩ ኪነ-ጥበብ ግንዛቤን የሚያሰፊና ከፌተኛ የሆነ ርዕዮተአሇማዊና ትምህርታዊ ሚና የሚጫወት ነው፡፡ኪነጥበብ ከሚያጠቃሌሊቸው ዘርፍች መካከሌም ስነፁሁፌ፣ ሰዕሌ፣ ቅርፃቅርፅ፣ ሙዚቃ፣ ቲያትርና ሲኒማ ወዘተ ዋናዋናዎቹ የሰነ-ጥበብ ዘርፍች ናቸው፡፡ ሥነ-ጥበብ ማሇት ማህበራዊ፣ኢኮኖሚያዊ፣ባህሊዊ እሴቶችን ሇህብረተሰቡ በታሪክ አሻራነት የሚያቀርብና ያሇፇውን ታሪክ ሇወዯፉት ትውሌዴ ማስተሊሇፌ የምንችሌበት ጥበብ ነው፡፡ እንዱሁም ዛሬን ከትናትና ወይም ትናንትና ከዛሬ የምናወዲዴርበት /የምናነፃፅርበት የሀሳብ ማሳያ መስታዎት በመሆን ያገሇግሊሌ፡፡ ስሇዚህ አርት ማሇት ቋሚ ወይም ወጥ የሆነ ትርጓሜ ይህ ነው ሇማሇት የማንችሌ መሆኑን መረዲት ይኖርብናሌ፡፡ምክንያቱም ማንኛውም ሰው የራሱ የሆነ አሰራርን፣ ስሌትንና ዘዳን ተጠቅሞ ሀሳቡን፣ሌምደንና ስሜቱን መግሇጽ የሚችሌበት በመሆኑ ነው፡፡በአጠቃሊይ የስነ- ጥበብ ትምህርት ማቴሪያሌን፣ፌሊጎትንና ማዋህዴን/የማቀናበር/ ክህልትንና ዕውቀት የሚጠይቅ ትምህርት ነው ፡፡ 1.2 የስነ-ጥበብ ትምህርት በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤት ሊይ ያሇው ሚና ተግባር፡-
TAME 102 Page 4  ስነ-ጥበብና የህፃናት ትምህርት ማሇት ምን ማሇት ነው?  ህፃናቶች የሚባለት እስከ ስንት ዓመት የዕዴሜ ክሌሌ ውስጥ ያለ ናቸው?  የህፃናቶች የዕዴሜ ዯረጃ በመማር ማስተማሩ ሇእያንዲንደ የትምህርት መስክ ሊይ ያሇው ፊይዲ ምንዴን ነው? በአካባቢያችን የሚገኙ ህፃናቶችን በምንመሇከትበት ወቅት የተሇያዩ ሌምድችን፣ ችልታዎችን ግንዛቤዎች እንዲሊቸው መመሌከትና መረዲት እንዱሁም መግሇፅ እንችሊሇን፡፡ይሁን እንጂ ህፃናቶች ትምህርት ሇመማር ሇራሳቸው ሌዩ የሆነ ዋጋና በላልች ዘንዴ ተዯናቂ ሇመሆን ይፇሌጋለ፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርትን የሚማሩ ህፃናት የዕዴገት ዯረጃዎች ሇህፃናት ትምህርት ሲሰጥ የህፃናትን አካሌና የአዕምሮ ዕዴገት የተመጣጠነ መሆን አሇበት፡፡ በተቻሇ መጠን በአንዴ ክፌሌ ውስጥ የሚማሩ ህፃናት ዕዴሚያቸው የተመጣጠነ መሆን አሇበት፡፡ የአገራችንን ሁኔታ ስንመሇከት በተሇይ በገጠሩ አካባቢ ያለ ህፃናት በዕዴሜያቸው አዯግ ካለ በኋሊ ትምህርት ስሇሚጀምሩ በአመዲዯቡ ሊይ ችግር ያሇ ቢመስሌም እንኳን ያሇውን ችግር ሇመቋቋም ጥረት ማዴረጉ በጣም አስፇሊጊ ነው፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርትን የሚማሩ የህፃናትን በዕዴሜ ዯረጃቸው ተከፊፌሇው ሲመዯቡ፡- ከ2-4 ዓመት የመሞነጫጨር ዯረጃ / ስክራክሉንግ ስቴጅ/ ከ5-8ዓመት የአምሳያ ዯረጃ / ሲምቦሌ ስቴጅ/ ከ9-12 ዓመት የእውነተኛ ምስሌ ዯረጃ / ሪያሉዝም ስቴጅ/ ሀ. የመሞነጫጨር ዯረጃ /ስክራክሉንግ ስቴጅ/ በመሰረቱ ህፃናት ትምህርታቸውን መጀመር ያሇባቸው ከመዋዕሇ ህፃናት ጀምሮ መሆን አሇበት ፡፡ይህ ማሇት ህጻናቱ ወዯ አንዯኛ ዯረጃ ትምህርት ቤት ከመግባታቸው በፉት ማሇት ነው፡፡ ስሇዚህ ህጻናቱ ያሇበት የዕዴሜ ዯረጃ ከአምስት አመት በታች ያለትን ይመሇከታሌ፡፡ሆኖም በሥዕሌ ትምህርት ከአራት አመት በታች ያለትን ህፃናት በአንዴ አይነት ዯረጃ ይመዯባለ፡፡ ይህም የህፃናቱን ስራ ሇመመሌከትና ሇመገምገም እንዯዚሁ ሇትምህርቱ አሰጣጥ አመቺ ይሆናሌ፡፡በማዋዕሇ ህፃናት ሇሚገኙ የሚሰጠው ትምህርት ዕዴሜ ዯረጃ የተመጣጠነ መሆን አሇበት፡፡ካሊቸው አካሌ ዕዴገት በሊይ የህፃናቱ አዕምሮ እንዱወጣ ሙከራ ማዴረግ ህፃናቱን ዘገምተኛ እንዱሆኑ ዯርጋቸዋሌ፡፡እንዯዚሁም ህፃናቱከተወሰነ ጊዜ በሊይ መስራት ሇባቸውም፡፡
TAME 102 Page 5 በቀን መስራት ያሇባቸው 25 ዯቂቃ በሳምንት125 ዯቂቃ ወይም ቢበዛ ከ150 ዯቂቃ መብሇጥ የሇበትም ፡፡ ህፃናት ስዕሌ እንዳት ይጀምራለ? እያንዲንዲችን በህፃንነታችን እንሞነጫጭር ነበር፡፡በአሇም ሊይ ዛሬ ታሊሊቅ ሳዓሉዎች የምንሊቸው ሁለ በህፃንነታቸው ይሞነጫጭሩ ነበር፡፡ይህንን ጉዲይ ማንኛውም ሰዓሉያን የተባለት አሌፇውበታሌ፡፡ህፃናት በመጀመሪያ ሊይ ፇፅሞ ሇሰው የማይገቡ ምሌክቶችን በግርግዲ፣በጠረንጴዛ ወይም በወረቀት ሊይ በተገኘ ነገር ሇምሳላ፡-በከሇር በከሰሌ፣በጠመኔ፣በእርሳስናበመሳሰለት ነገሮች ይሰራለ፡፡ከሁሇት እስከ ሶስት ዓመት ያለት ህጻናት ሇመሞነጫጨር ያሊቸው ጡንቻ በጣም አነስተኛና አቅማቸው ዯከም ያሇ ነው፡፡ሆኖም ህፃናትያቅማቸውን ያህሌ መስመሮችን ሇማስቀመጥ ጥረት ያዯርጋለ፡፡ህፃናትን ሇማሇማመዴ ዕዴሌ ከተሰጣቸው ዕዴገታቸውን በመጨመር መስመሮችን ሇመቆጣጠር ጥረት ሲያዯርጉ ይታያለ፡፡በጠቅሊሊ አነጋገር ሕፃናት ከ2-4 ዓመት ባሊቸው የዕዴሜ ክሌሌ የሚሰሩት ስራ በመሞነጫጨር ሊይ የተመሰረተ ነው፡፡ህፃናት በመጀመሪያ ዯረጃ ሊይ ስራቸውን ሇመቆጣጠር የማይችለ ቢሆንም በየጊዜው የመሇማመዴ ዕዴሌ ከተሠጣቸው ያሊቸውን መሞነጫጨር ሇማሻሻሌና ሇመቆጥጠር ይችሊለ፡፡ ህፃናት ሇብዙ ጊዜ ሌምምዴ ካዯርጉ በኋሊ ከዕሇታት አንዴ ቀን ስሇሚሰሯቸው ስራዎችና የመሞነጫጨር ሥዕልች ታሪክ ሇመናገር ይጀምራለ፡፡ ሇምሳላ፡- ይህ ቤትነው፡፡ ይህ መኪና ነው፡፡ ይህ ወፌነው፡፡ ይህ ውሻ ነው፡፡በማሇት ሃሳባቸውን መግሇፅ ይጀምራለ፡፡ህፃናት በዚህ መሞነጫጨር ዯረጃ ሊይ ከዯረሱ በኋሊ የሰሯቸውን ሥዕልች ከቃሊት ጋር ሇማያያዝ ይሞክራለ፡፡የተዘበራረቁና ስርአት ያሌያዙ ቤቶችን፣እንስሳትንና ዛፍችንም የመሳሰለ መስመሮችን ይሰራለ፡፡ በመሞነጫጨር ዯረጃ ያለ ሕፃናትን ሇሚያስተምር መምህር ከዚህ በታች ያለትን ነገሮች ሉገነዘቡ ይገባሌ፡፡  ህጻናትን ሉሠሩበት የሚችለበትን ቦታ በቅዴሚያ ማዘጋጀት ፣  የሚሰሩትን የመሞነጫጨር ስራ እንዱያሻሽለ ምንም ገሇፃ አሇማዴረግ ፣  ጥያቄዎች በመጠየቅ ጣሌቃ በመግባት ሃሳባቸውን ያሇመበታተን፣  አስፇሊጊ የሆኑ መሳሪያዎችን ማዘጋጀት ፣ o አስፇሊጊ መሳሪያዎች  የተሇያዩ ቀሇሞችና አስፇሊጊ መሳሪያዎች፣ከሇሮች
TAME 102 Page 6  ነጭ ወረቀት ወይም ጋዜጣ ፣  ሇማዕዋሇ ህጻናት የሚሆኑ በመጠኑ ከ1/2 ኢንች እስከ 1 ኢንች የሆኑ ብሩሽ፣  የፖስተር ቀሇም በፇሳሽ ወይንም በደቄት መሌክ የተዘጋጀ፣  የቀሇም መያዥያና ስፖንጅ ፣  ጠመኔ ሇ. የአምሳያ ዯረጃ /ሲምቦሌ ስቴጅ/ አብዛኛውን ህፃናት ሃሳባቸውን የሚገሌፁት ቀሇሌ ባለት ጂኦሜትሪካሌ ቅርፅ ባሊቸው ነገሮች ነው፡፡እነዚህ ቅርፆች ከሊይ ቀዴሞ ከነበረው የመሞነጫጨር ስራዎች ውስጥ እያዯጉ የመጡ ናቸው፡፡የህፃናት ስራ ከትሊሊቅ ስዓሉያን እዴገትጋር ስናወዲዴራቸው ትክክሌ አይዯሇም፡፡ይህም ሲባሌ ከአቀማመጥ፣ሚዛንም ሆነ በማመሳሰሌም ሁኔታ የህፃናት ሥዕልች እንዯ ትሊሌቅ ሳይሆኑ እነሱ ባሊቸው የአስተሳሰብ ዯረጃ የተሰሩ ናቸው፡፡በመጨረሻም የመሌዕክትነት ዯረጃ ሊይ በሚዯርሱበት ጊዜ ሇሚያንፀባርቁባቸው ነገሮች ሀሊፉነት ይሰማቸዋሌ፡፡ከስራዎቻቸው በተጨማሪ ግሌፅና ዝርዝር እንዱሆኑ ይጥራለ፡፡ሇስራዎቻቸው ባሊቸው የችልታ ዕዴገት ዯረጃ የሚሰጧቸው ትርጓሜዎች እያዯጉ ይሄዲለ፡፡ በዚህ የዕዴሜ ዯረጃ ውስጥ ያለ ህፃናትን የሚያስተምር መምህር ማወቅ ያሇበት/ባት፡-  ህጻናት ሁሌጊዜ ከሚሰሯቸው ሥዕልች ውስጥ ሇእነሱ አስፇሊጊ መስል የሚታያቸውን ክፌሌ ማዴነቅ ይወዲለ፡፡  ብዙውን ጊዜ ነገሮችን የሚስለት በመስመር ሊይ ነው፡፡  የሚሰሯቸው ነገሮችን ብዙውን ጊዜ ወዯ ተመሳሳይ ያዘነብሊለ፡፡እነዚህም ህጻናት ብዙውን ጊዜ ከማየት ይሌቅ ሃሳቦችን የበሇጠ መረዲት እንዯሚችለነው፡፡  ህፃናት አንዲንዴ ጊዜ በዕነሱ ሌምምዴ ጊዜ የሚያስታዉሷቸውን ዝርዝሮች ይተዋቸዋሌ፡፡ አስፇሊጊ ነገሮች  የህፃናትን ፌሊጎት ሇማነሳሳት ታሪኮችን፣ተረቶችን /ፉሌሞችን ስሇእንሰሳት ስሇአትክሌትና ስሇተሇያዩ ሰዎች መንገር ፣  ህጻናት ሁሌጊዜ አዱስ ሃሳብ አፌሊቂና ፇጣሪዎች እንዱሆኑ መገፊፊት  ከመጠን ያሇፇ ትችት አሇመስጠት ከስህተታቸው መማር ይችሊለ፡፡ አስፇሊጊ መሳሪያዎች፡-  በደቄት መሌክ የተዘጋጀ ፖስተር ቀሇም
TAME 102 Page 7  ትሌቅና ትንንሽ ብሩሾች / ክብነት ያሊቸው/  የተሇያየ ቀሇም ያሊቸው ወረቀቶች  የሸክሊ አፇር ሇተሇያዩ ሞዳልች  ቀሇም ያሊቸው ጠመኔዎች  ሇኮሊዥ ስራ የወዲዯቁ ነገሮች  ቀሇም መያዥያ ዕቃና ስፖንጅ  ኩራዝ  የጋዜጣ ወረቀት ወይም ነጭ ወረቀት  ሙጫ፣መቀስና ማጣበቂያ /ስኮች ስቴፕ/  ይህ ትምህርት በተሇይ ከአምስት አመት ዕዴሜ በሊይ ያሇውን ከ1ኛ-3ተኛ ክፌሌ ያሇውን ያጠቃሌሊሌ፡፡ ሏ. የእውነተኛ ምስሌ ዯረጃ /ሪያሉዝም ስቴጅ/ ይህ ዯረጃ በጠቅሊሊው አነጋገር ኋሊ ቀር ከሆነው አገሊሇፅ ወዯ አዱስ የሚመሌስ ንዴፌ የሚሸጋገሩበት ነው፡፡ህፃናት በዚህ ዯረጃ አስቂኝ የሆኑ ሌዩ ሌዩ ሇተረት የሚሆን ነገሮችን ይሰራለ፡፡ከዚያም ዴንገት ወዯ አዱስ የህብረተሰብ ህይወታዊ አስተሳሰብ ውስጥ ይገባለ፡፡ቀዯም ብል የነበረው የአምሳያ ምስሌ ስራ / ከ4-8 ዓመት /ባለበት ዯረጃ አርኪ ቢሆንም እንኳ እንዯተፇሇገው የእንስሳትንም ሆነ የላልች ነገሮችን ምስሌ በትክክሌ ሇማስቀመጥ የሚበቁ አይዯለም ፡፡በዚህ ዯረጃ ያለ ህጻናት የሚሇዩበት፡-  በፇጠራ ስሜታቸው ውስጥ ነገሮች ጥሌቀት እንዱኖራቸው ይጥራለ፡፡  በርቀት ያለ ነገሮችን ሇማሳነስ ይጥራለ በስዕሊቸው ውስጥ የተወሰነ የአገሌግልት ስሜቶች ይኖራቸዋሌ፡፡ይኽውም እንዯ ዴግግሞሽ፣የቀሇም ውህዯት፣ሸካራና ሌስሊሴ ወዘተ… የመሳሰለት ነገሮች ሊይ  ስራቸውን በፉት ከነበረው የበሇጠ ግሌፅ ዝርዝር እንዱሆን ይጥራለ፡፡  በዚህ ዯረጃ ሊይ የሚሰሯቸው ስራዎች ምክንያታዊና ግሌፅነት እንዱኖራቸው ይጥራለ፡፡ አስፇሊጊ ትኩረት  ሌምምድችን እንዱያዯርጉ ምቹ ጊዜ ና መሳሪያ ማዘጋጀት  ሁሌጊዜ መሳሪያ አያያዛቸውን ማስተማር  መሰረታዊ የሆኑ የአሳሳሌ ዘዳዎች ቅርፅ፣መስመር፣ሸካራና ሌስሊሴ እንዱሁም ቀሇማትን ማጥናት ትምህርቱ ሇህፃናት በሚገባ ዯረጃ ሊይ መሆኑን እርግጠኛ ሇመሆን መሞከር
TAME 102 Page 8  ስሇዕርዕዮተ አዴማስ አቀማመጥ ሃሳብ መስጠት  የስዕሌ አሰራር ስታስተምር ሇራስ ገሇፃዎች ትኩረት መስጠት አስፇሊጊ መሳሪያዎች ሇቀሇም ቅብ ስራ፡-የዉሃ ቀሇም፣የተሇያዩ ብሩሾች፣ስፖንጅና የፖስተር ቀሇም ሇንዴፌ ስራ፡-ከሰሌ፣ነጭ ወረቀት፣ማጣበቂያ/ስኮችቴፕ/፣እርሳስ፣ቀሇም ያሊቸው ወረቀቶች ፣ጠመኔ ሇህትመት ስራ፡-ወረቀት፣ኩራዝ፣ቫዝሉን፣ቅጠሊቅጠልች፣የዉሃ ቀሇም፣የሽቦ ወንፉት፣የጥርስ ብሩሽና ላልችም ቀሇሌ ያለ ሇህጻናት የሚያመቹ ሇህትመት መስሪያ የሚሆኑ ቁሳቁሶች ሇኮሊዥ ስራ፡-የተሇያዩ ቀሇም ያሊቸው ወረቀቶች፣ሙጫ፣መቀስ፣ሌዩ ሌዩ ሥዕልችና ፍቶ ግራፍች ገሇጻ  ጥሩ ገሇጻ ህፃናትን ሇስዕሌ ስራ ያነሳሳሌ፡፡  ገሇጻ በምታዯርግበት ጊዜ ገሇጻህ አጭርና ግሌፅ መሆን አሇበት  ገሇጻ በምታዯርግበት ጊዜ ንቁ መሆን አሇብህ  የምታዯርግሊቸው ገሇጻ ህጻናትን ሇፇጠራ ስራ የሚያነሳሳ መሆን አሇበት ፡፡  ህጻናት ስራ ከማስጀመርና በፉት አጫጭር ና የማያሰሇቹ ተረቶቸን ንገራቸወ፡፡ መምህራን ህጻናትን በሚያስተምሩበት ጊዜ ማዴረግ የሚገባውና የማይገባው መምህሩ አዘውትሮ ሉገነዘበው የሚገባው ዋነኛ ነጥብ የፇጠራ ስራ ወይም ተግባር የተማሪው ሲሆን የእሱ ሚና ግን ተማሪዎችን በአስፇሊጊው መንገዴ ስራዎችን የሚያከናውኑበት መንገዴ መምራት ወይም አመራር መስጠትና አስፇሊጊ የሆኑ የስነ ጥበብ የአሰራር ህጎችን ማስተዋወቅ ይሆናሌ፡፡ መምህሩ የተፇጥሮ ውበትና ሰው ሰራሽ ነገሮችን በሚገባ የማወቅ፣የማዴነቅ ስሜትና ተሰጥኦ ሉኖረው ይገባሌ፡፡እንዱሁም አዲዱስ ሃሳቦችን ፇጥሮ በየጊዜው በሌዩሌዩ አዲዱስ ማቴሪያልች የስነ-ጥበብ ስራን እየሰራ መሞከር ፌሊጎት ሉኖረው ይገባሌ፡፡ በአጠቃሊይ አንዴ መምህር በመማር ማስተማሩ ውቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ በሚያስተምርበት ወቅት የሚከተለትን ነጥቦች መከተሌ ይጠበቅበታሌ፡፡ 1. ተማሪዎችን የራሳቸውን ስሜት በራሳቸው የአሰራር ዘይቤ እንዱገሌፁ ማዴረግ ፣
TAME 102 Page 9 2. ተማሪዎች በስነ-ጥበብ ፇጠራ ስራቸው ሇወዯፉት እንዱገፈበት የፇጠራ ስራቸውን ማዴነቅ፣ችልታቸውን በይበሌጥ የሚያሻሽለበትን መመሪያና ምክር በመስጠት መርዲት፣ 3. እንዯ ቅርበትና ርቀት፣መጠን፣ጥሊና ብርሃን አሰጣጥ፣ሚዛንና የቀሇም ባህሪያት ታሪክ የመሳሰለትን የስነ-ጥበብ የአሰራር ህግጋትን ማስተዋወቅ 4. በማንኛውም ጊዜና በማንኛውም ቦታ በተቻሇ መጠን ተማሪዎችን ከአካባቢያቸው ህብረተሰብ ጠቃሚ የሆኑ ነገሮችን ዱዛይን እያዯረጉ እንዱሰሩ ማበረታታት ስሇዚህ መምህራን የተማሪዎችን ፌሊጎት ሇማሟሊት የተሇያዩ የስነ-ጥበብ ተግባራትን በመምረጥ የተማሪዎችን አቅም ያገናዘበና የህፃናቶችን የዕዴገት ዯረጃቸውን ሉመጥን የሚችሌ አዴርጎ በመጠቀም የትምህርቱን ይዘት ማስተማር የምንችሌበትን አቅም የሚፇጥርሌን ትምህርት ነው፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች የትምህርት ዓይነቶች በመማር ማስተማር ሊይ ያሇው ጠቀሜታ 1.የሰው ሌጅ ግሊዊ ዕዴገት ሇማሳዯግ፡-ስነ-ጥበብ የራሱ የሆነ የራስን የፇጠራ ችልታ አገሊሇፅን እዴሌ የሚፇጥር፣በራስ የመተማመን ስሜትን የሚያጎሇብትና የራስ ግንዛቤን የሚጠይቅ እንዱሁም የሚያበረታታ የትምህርት ዓይነት ነው፡፡ 2.ማህበራዊ ዕዴገት ሇማጎሌበት በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤት የሚማሩ ህፃናቶች በቡዴን ስራ ሇሚሰሩ የስነ ጥበብ ስራ ውጤቶች ሊይ ትሌቅ የሆነ ጠቃሜታን ያገኛለ፡፡ይህም ጠቃሜታ በትብብር የመማር ችልታቸው እንዱዲብር ከማዴረጉም ባሻገር በተማሪዎች መካከሌ መሌካም የሆነ ማህበራዊ ግንኙነታቸው እንዱጎሇብት ያዯርጋሌ፡፡በዚህም መንገዴ የእያንዲንደ ግሇሰብ የጥበብ ስራ ውጤቶች ሊይ በቅንጅት በሚሰሩበት ወቅት የራሳቸው የሆነ የጥበብ ጥራት/ኳሉቲ/ ሲኖራቸው፣ ወጣት ስዓሉዎች በእያንዲንደ የግሌ ስራ ሊይ ሃሳባቸውን በመግሇፅና ሇሰራው ሰው በቂ የሆነ ትብብርንና አስተያየቶችን እንዯተሰማቸው ያህሌ በመሇገስ ዕዴገትን ሇመፌጠር ጥረት ያዯርጋለ፡፡ 3.አካሊዊ ዕዴገትሇማሳዯግ የስነ-ጥበብ ተግባራት የህፃናቶችን የአካሌ ክፌልች እንዱጎሇብቱና እንዱዲብሩ የሚያዯርግ ነው፡፡ ሇምሳላ፡- ትንንሽ የጡንቻ ክፌልች የሚያዲብር፣
TAME 102 Page 10 የዓይንና የእጅ እንቅስቃሴ ቅንጅትን የሚያጠናክር፣ የሰውነት የቅሌጥፌና ችልታቸው እንዱጨምር የፇጠራ ጥበብ የሚያጎሇብት፣የስሜት ምትን የሚያጠናክር፣ የአዕምሮ ብስሇት ዕዴገትን ህፃናቶች የሚያሳዴጉበት ወዘተ የሚለትን ክህልቶችን ማሳዯግ የሚችለት በሚተገብሯቸው የስነ-ጥበብ ተግባራት አማካኝነት የሚወሰኑ ናቸው፡፡ 4. የቋንቋ ችልታ ዕዴገት ብዙ ህዝብ ማስታዎሻዎች እንዯሚያመሇክቱት ታዲጊ ወጣት ተማሪዎች ስነ-ጥበብን የሚጠቀሙት ራሳቸውን ከላልች ሰዎች ጋር በተሇያዩ መንገድች ማሇትም በምሌክት ወይም ከዚያ ውጭ ሇመግባባት /ሃሳባቸውን ሚስጥራዊ በሆነ የክህልት ስሌት ሇመሇዋወጥ ሲለ የሚጠቀሙበት ነው፡፡ስሇዚህ ተማሪዎቹ እግረመንገዲቸውን የቋንቋ ችልታቸውን በሚፇሌጉት መንገዴ እየተገበሩና አዲዱስ ትርጉም ያሊቸውን ቃሊቶች በብዛት የሚፇጥሩበት ስሌትም እየተጠቀሙ መሆናቸውን ሌብ ሌንሇው የሚገባን ተግባር ነው፡፡ ስሇሆነም የህፃናቶች የስነ ጥበበ የተግባር ስራ ውጤቶችም ይህንን ሁኔታ ፌንትው አዴርጎ ሇተመሌካች በግሌፅ የሚያሳዩ ናቸው ማሇት ይቻሊሌ፡፡ 5.አዕምሮዊ ዕዴገት በዚህ አዕምሮዊ ዕዴገት ውስጥ ህፃናቶች የስነ ጥበብ ተግባራትን በሚያከናውኑበት ስዓት የሚያገኙአቸው አዕምሯዊ የባህሪ ሇውጦችን ማሳየት የሚችለበት ስሌት ነው፡፡ከእነዚህም መካከሌ የሚከተለትን መመሌከት እንችሊሇን፡፡  ግንኙነትን ማጠናከር / መረጃን ማስተሊሇፌ /፡-ይህም ሲባሌ ከአንደ ወዯ አንደ ወይም ከአንዴ ወዯ ብዙ መረጃዎችን በማሳተሊሇፌ መግባበት የሚቻሌበት መንገዴን ይፇጥራሌ፡፡  ከአንደ አካሌ ወዯ ሁለም አካሌ ዝምዴናን በመፌጠር  ቅዯም ተከተሌና ዝምዴናን መፌጠር  ምስሊዊ ውክሌናዎች መሰየም መቻሌ  ክፌፌሌን በመጠቀም ነገሮችን መሇየት መቻሌን  የህዋስ ዝምዴና መፌጠር መቻሌ  አቅጣጫዊ ዝምዴናን መፌጠር መቻሌ  ስሇቁስ አካሌ ባህሪ መግሇፅና መሇየት መቻሌ
TAME 102 Page 11  ብዛትና ጥራት መሇየት  የአቀማመጥ ዝምዴናን መፌጠር መቻሌ ስነ-ጥበብ በመማር ማስተማሩ ሊይ ያሇው ተፅዕኖ ውዴ ሰሌጣኞች የስነ ጥበብ ትምህርት ሇምንዴን ነው ላልች ትምህርቶችን ሇማስተማር በመማር ማስተማር ስራ ወቅት ትሌቅ መሳሪያ ነው የሚባሇው ? የስነ-ጥበብ ትምህርት በመማር ማስተማሩ ወቅት የህፃናትን የመማር ተነሳሽነት ስሜትን በማሳዯግ በኩሌ ከፌተኛ ሚና የሚጫዎትና አዕምሮአዊ እዴገትን፣ማህበራዊ፣ስሜትን የሚያነቃቃ/ ኢሞሽናሌ/የስሜትና የአካሌ እንቅስቃሴን የሚጠይቅና የሚያነሳሳ ትምህርት ነው፡፡የስነ ጥበብ ትምህርት በትብብር የመማር ሌምዴን የሚፇጥር በመሆኑ የተነሳ ፌሊጎትን ፣ችልታን የሚፇትንና ጥሌቅ እውቀትን የሚጠይቁ ጉዲዮችን የያዘ ትምህርት ነው፡፡በዚህም የተነሳ ስነ ጥበብ በመማር ሊይ ያሇው ፊይዲዎች መካከሌ ህፃናቶች በሚማሩበት ወቅት የአርት ትምህርት መሰረት በማዴረግ የአስተሳሰብ የክህልት ዯረጃቸውን እና ጥሌቅ የሆነ ዕውቀታቸውን በተግባራቶች ሊይ ተሞርክዘው ዕዴገትን የሚፇጥሩበት ትምህርት መሆኑን ሌንረዲ ይገባናሌ፡፡የስነ-ጥበብ ስራዎችን ከትንሽ እስከ ትሌቅና ውስብስብ በሆኑ ነገሮች በመጠቀም መስራት ይቻሊሌ፡፡ታዲጊ ወጣቶች በአካባቢያቸው በሚገኙ የአሲዲማነት ባህሪ በላሊቸውና ጉዲት በማያዯርሱ ማቴሪያልች በመታገዝ በቀጥታ በእጃቸው በመያዝ የቀሇም ቅብና የሸክሊ ስራዎችን መስሪያ መሳሪያዎችን በማዘጋጀት ሇሚፇሌጉት ተግባር ይጠቀማለ፡፡ትሊሌቅ ወጣቶች ዯግሞ የሚሰሩበትን የስነ ጥበብ ስራ እንዯሚጠቀሙበት ማቴሪያሌ ምርጫቸውም ቢወሰንም የሚሰሩት የጥበብ ስራ ውስብስብና ችልታን የሚፇትን በመሆኑ የተነሳ የሚሰሩባቸውን ማቴሪያልች በመምረጥ ይጠቀማለ፡፡ማንኛውንም የጥበብ ስራ መስሪያ ማቴሪያልች የተሇያዩ የአካሌ ክፌልችን የክህልት እዴገት እንዱኖራቸውና አዲዱስ ፇጠራዎችን በመፌጠር ረገዴም ከፌተኛ ሚና አሊቸው፡፡በመማር ማስተማስተማሩ ስራ የስነ ጥበብ ስራዎች በክፌሌ ውስጥ ከፌተኛና ሰፉ የሆነ ሚናን የሚጫወቱ ማቴሪያልችና መሳሪያዎች የሚይዝ ነው፡፡ ስሇዚህ ሰነ ጥበብ በመማር ማስተማር ስራ ውስጥ ከፌተኛ የሆነ መሳሪ ነው፡፡ስነ ጥበብ የህፃናቶች የስሜት ህዋሳቸውን በመጠቀም የአዕምሮአዊ፣የማህበራዊ ፣የስሜት እና የስርዓት ነርቭ ክህልትን ሇመጫወትና የሚያስችሌ ትምህርት ነው፡፡ የስነ ጥበብ ትምህርት ከላልች ትምህርቶች ጋር ያሇው ግንኙነት ባዮልጅ /ስነ-ህይወት ከቴክኖሎ ጅ/የህትመ ት ጥበብ ሂሳብ ስነ ትምህርት
TAME 102 Page 12 የስነ-ጥበብ ትምህርት ከሚከተለት የትምህርት ዓይነቶች ጋር ጥብቅ የሆነ ግንኙነት አሇው፡፡ 1. የስነ ጥበብ ትምህርት ከተቀናጁ የተፇጥሮ ሳይንስ ትምህርቶች ጋር ማሇትም ከስነ-  በብርሃን ነፅብራቅ ቀሇማት፣በቅብ ቀሇም፣በስፔክትረም አማካኝነት በሚፇጠሩ ቀሇማት  ተፇጥሮአዊ የሆኑ ነገሮችን /እንስሳትንና እፅዋትን በጥበባዊ አመሇካከት ማየት  የቁስ አካሊት ኬሚካዊ ባህሪያትን መቀያየርን መረዲት መቻሌ ሇምሳላ፡- የቅብ ቀሇማትን ከውሃ ጋር ማዯባሇቅ/መቀሊቀሌን ማየት እንችሊሇን ፡፡  በብርሃን ፅብረቃ አማካኝነት የፊብሪካና የወረቀት ውጤቶችን መፌጠር  በአካባቢያችን የሚገኙ ተፇጥሮአዊ ነገሮችን መንስኤና ውጤትን ማሳየት መቻሌ በስነ- ብሌት፣በቅርፅ፣በእይታ፣በቅርበትና ርቀት/ርዕዮተ ዓሇም/ በቀሇማት፣በቁስ አካሌ፣አካባቢን በማስዋብ፣በፇጠራ ስራ ወዘተ 2.የስነ-ጥበብ ትምህርት ከማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች ጋር ያሇው ግንኙነት  በጥበብ ስራ ውጤቶች ታሪክና መገኛ ስፌራዎች ፣  በመሌካዓምዴር አቀማመጥ፣በተፇጥሮአዊና በሰው ሰራሽ ነገርች የንዴፌና የቀረፃ ስራ  የጥበብ ስራዎችን እንዯት አዴርገን ነው ሇታሪክ ማስረጃ መጠቀም የምንችሇው፣  በኪነ ህንፃዎችና በምንጠቀማቸው ማቴሪያልች ና ምሌክቶች ዙሪያ የምንግባባ ከሆነ
TAME 102 Page 13  በተፇጥሮ ውስጥ ያለትን ነገሮች እንዳት አዴርገን በቀሇም እንገሌፃቸዋሇን ወዘተ በሚለት ነጥቦች ዙሪያ 3.የስነ-ጥበብ ትምህርት ከሂሳብ ትምህርት ጋርጋር ያሇው ግንኙነት በእነዚህ ጉዲዮች አማካኝነት ዝምዴናን ይፇጥራሌ፡፡  ማሳዯግና ማሳነስ/ስኬሌ/ ንዴፍችን ማሳዯግ ወይም ጌጥ መስጠት  በተፇጥሮሊይ የሚገኙ ነገሮችን ጌጣጌጥ በስርዓት ማየት መቻሌ፡  የነገሮችን ቴክስቸር ከማወዲዯር አንፃር እኩሌ ናቸው ወይስ የተሇያዩ የሚሇውን ጥያቄ ሇመመሇስ  የነገሮችን መጠን ሇመሇካትና ሇማወዲዯር ሇምሳላ፡-በኮሊዥና ሞዛይክ ጥበብ የተሰሩ ፣በጠሇሊዊ ምስልች/በጂኦሜትሪካዊ ምስልች/፣የኪነ ህንፃ ውጤቶችን ማየት እንችሊሇን፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርት ከቋንቋ ትምህርት ጋር ያሇው ግንኙነት ከፁሁፊዊና በስዕሊዊ ማብራሪያዎችን ከመረዲት አኳያ ፤በፉዲሊት አቀራረፅ በዴርሰት አዘገጃጀት፣በአንዲንዴ የዱዛይን መሰረቶቸ ወዘተ በሚለት ጉዲዮች ሊይ ግንኙነት ሲኖር ማጠቃሇያ ስነ-ጥበብ ማሇት የማህበራዊ ንቃተ ህሉና ክፌሌ የሆነ፣እውነታን በምስሌ የሚያንፀባርቅና ሰዎች ስሇዓሇም ያሊቸውን ስነ ውበታዊ ግንዛቤ የሚገሌፅ ነው፡፡ ፡፡በዚህ በስነ ውበታዊ ተግባሩ ኪነ-ጥበብ ግንዛቤን የሚያሰፊና ከፌተኛ የሆነ ርዕዮተአሇማዊና ትምህርታዊ ሚና የሚጫወት ነው፡፡ኪነጥበብ ከሚያጠቃሌሊቸው ዘርፍች መካከሌም ስነፁሁፌ፣ ሰዕሌ፣ ቅርፃቅርፅ፣ ሙዚቃ፣ ቲያትርና ሲኒማ ወዘተ ዋናዋናዎቹ የሰነ-ጥበብ ዘርፍች ናቸው፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርትን የሚማሩ የህፃናትን በዕዴሜ ዯረጃቸው ተከፊፌሇው ሲመዯቡ፡- ከ2-4 ዓመት የመሞነጫጨር ዯረጃ / ስክራክሉንግ ስቴጅ/ ከ5-8ዓመት የአምሳያ ዯረጃ / ሲምቦሌ ስቴጅ/ ከ9-12 ዓመት የእውነተኛ ምስሌ ዯረጃ / ሪያሉዝም ስቴጅ/ የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች የትምህርት ዓይነቶች በመማር ማስተማር ሊይያሇው ጠቀሜታ የሰው ሌጅ ግሊዊ ዕዴገት፣የቋንቋችልታ፣አካሊዊ እዴገት ወዘተ ናቸው፡፡
TAME 102 Page 14 ማጠቃሇያ መሌመጃ 1. ስነ-ጥበብ ማሇት ምን ማሇት ነው? 2. ስነ-ጥበብ በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤቶች ሊይ የሚጫወተው ሚና ምንዴን ነው? 3. የህፃናቶች የስነ ጥበብ የዕዴገት ዯረጃዎች ምንምን ናቸው? 4. ከስነ-ጥበብ ትምህርት ጋር ቁርኝት ያሊቸው የትምህርት ዓይነቶችን ዘርዝሩ፡፡
TAME 102 Page 15 ምዕራፍ ሁለት 2. በመማር ማስተማር ስትራቴጅ ትግበራ ወቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር መግቢያ የሰነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች ትምህርቶች ጋር ያሇው ቁርኝትና ፊይዲ ምን እንዯሚመሰሌ በአጭሩ የሚያሳይ ነው፡፡ ስሇዚህ በዚህ ምዕራፌ ውስጥ ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስ፣የማህበራዊ ሳይንስ፣የቋንቋና የሂሳብ ትምህርቶችን ሇተማሪዎች ማስተማር እንዳት እንዯሚቻሌ በተግባርና በንዴፌ ሃሳብ ሊይ የተመሰረተ አቀራረብ የያዘ ነው፡፡ የምዕራፈ አሊማዎች፡- ከዚህ ክፌሇ ትምህርት በኋሊ ዕጩ ሰሌጣኞች፡-  የስነ ጥበብ ትምህርት ሇላልች ትምህርቶች በመማር ማስተማሩ ወቅት ያሇውን ፊይዲ ያውቃለ፡፡  ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስና የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች እንዳት ማስተማር እንዯሚቻሌ ይገነዘባለ፡፡  ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የሂሳብ ትምህርትን እንዳት ሇህፃናቶች ማስተማር እንዯሚቻሌ ይረዲለ፡፡  ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የቋንቋ ትምህርቶችን እንዳት ሇህፃናት ማስተማር እንዱሚቻሌ ይረዲለ፡፡ 2.1 ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር የመወያያ ጥያቄዎች 1. የስነ-ጥበብ ትምህርት ከተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶች ጋር ግንኙነት አሇው? ወይስ የሇውም? መሌሳችሁ አሇው ከሆነ የስነ ጥበብ ትምህርትና የሳይንስ ትምህርቶች ከሚገናኙባቸው ነጥቦች መካከሌ የተወሰኑትን ዘርዝሩ፡፡ 2. የተቀምጁ የሳይንስ ትምህርቶች በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤት ሇሚማሩ ተማሪዎች በመማር ማስተማሩ ወቅት ስነ-ጥበብ ተጠቅሞ ትምህርቶቹን ሇተማሪዎቹ ማስተማር የሚሰጠው ጠቃሜታ አሇ ትሊሊችሁ? መሌሳችሁ አዎ ከሆነ ምክንያታችሁን ከክፌሌ ጓዯኞቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡ 3. የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን ሇህፃናቶች ሇማስተማር ስነ-ጥበብ በመማር ማስተማር ሂዯት ውስጥ ጉሌህ ሚና የሚጫወት ከሆነ መገሇጫዎችን ዘርዝሩ፡፡
TAME 102 Page 16 ስነ-ጥበብ ከተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶች ጋር ቅርብ የሆነ ዝምዴናና ቁርኝት ካሊቸው የትምህርት አይነቶች መካከሌ አንደ ነው፡፡የስነ-ጥበብ ትምህርት ቀጥተኛ የሆነና ኢቀጥተኛ በሆነ መሌኩ ከስነ-ህይወት፣ከፉዚክስና ከኬሚስትሪ ትምህርቶች ጋር ዝምዴና ያሇው መሆኑን ሌንረዲ ይገባናሌ፡፡ በአጠቃሊይ የሳይንስ የትምህርት አይነቶች በመማር ማስተማሩ ሂዯት ውስጥ በምናከናውንበት ወቅት የስነ-ጥበብ ትምህርት የመማር ማስተማሩን ሂዯት የተሳሇጠና የተዋጣሇት እንዱሆን ከማዴረግ አኳያ ከፌተኛ የሆነ ፊይዲ አሇው፡፡ከሚሰጠው ጠቃሜታዎች መካከሌ፡- -ተማሪዎችና በመምህራኖች መካከሌ መሌካም የሆነ መግባባትን ይፇጥራሌ ፡፡ -በተማሪዎች ዘንዴ የግንዛቤ ችልታን ይጨምራሌ :: -የትምህርቱን ይዘት ሇተማሪዎች ቀሊሌና ግሌፅ በሆነ መንገዴ እንዱረደ ያስችሊሌ፡፡ -መምህሩ በሚያስተምርበት ወቅት ጊዜን እንዱቆጥብ ያዯርገዋሌ ወዘተ የመሳሰለት ፊይዲዎችን ያስገኛሌ፡፡ 2.2 በመማር ማስተማር ስትራቴጅ ትግበራ ወቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርትን ማስተማር ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር ተማሪዎች በሚከተለት ነጥቦች ሊይ አጭርና ግሌፅ የሆኑ መረጃዎችን መማር የሚችለበትና ከስነ-ጥበብ ትምህርት ጋር ጥብቅ የሆነ ቁርኝት ያሇው መሆኑን መገንዘብ ከሚችለባቸው ነጥቦች ውስጥ የተወሰኑት የሚከተለት ናቸው፡፡ ስሇመሌካዓምዴር አቀማመጥ በምስሌ ማጥናት የሚችለበት፣ ተግባር ፡- 1. የስነ-ጥበብ ትምህርት ከማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች ጋር ግንኙነት አሇው? ወይስ የሇውም? መሌሳችሁ አሇው ከሆነ የተወሰነ ምሳላዎችን ዘርዝሩ፡፡ 2. የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤት ሇሚማሩ ተማሪዎች በመማር ማስተማሩ ስራ ውስጥ ስነ-ጥበብ ፊይዲ አሇው ትሊሊችሁ? መሌሳችሁ አዎ ከሆነ ምክናየታችሁን ከክፌሌ ጓዯኞቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡
TAME 102 Page 17 በተፇጥሮ ውስጥ ያለ የቀሇማት ዓይነትና የሚኖራቸው ምስሌ በንዴፌና በቀሇም ማጥናት የሚቻሌበት በአካባቢያችን ስሇተመሰረቱ የቴክኖልጂዎች አቀማመጥና ታሪክ በተመሇከተ ስሇህብረተሰብ ባህሌና የዕዯ ጥበብ አሰራርና አጠቃቀም አሇም አቀፊዊ የንግዴ ምሌክቶች አሰራርና አገሌግልት በተመሇከተ ዕሇት ተዕሇት የምንጠቀምባቸው የቤት ውስጥና ውጭ የመገሌገያ መሳሪያዎች አሰራርና አጠቃቀም በተመሇከተ ሃሳቦችን መግሇፅና ማብራራት የሚችለበት የማህበራዊ ሳይንሰ ትምህርቶችን በክፌሌ ውስጥ ሇተማሪዎች ሇማስተማር በተሇያየ ስነጥበባዊ ዘርፍች አማካኝነት በመጠቀም ማስተማር እንችሊሇን፡፡ሇምሳላ በዴራማ መግሇጫ፣በገሊጭ መሌክና በእውነተኛ ሌምዴ ሊይ በመሞርከዝ የተሇያዩ ሌምድችን ከታዲሚዎችጋር መግባበት ይቻሊሌ፡፡ይህም ሇታዲሚዎችናሇቡዴኑ የጋራ የሆነ ጠቃሜታ፣ትርጉምና ሃሳብ ሉያግባባ የሚችሌ ነው፡፡በዚህም ምክንያት ተማሪዎች ትረካዎችን፣ተግባራዊ ምርምሮችን መመስረትና መስራት የሚችለ ይሆናለ፡፡በዴራማ ሉገሇፅ የሚችሇውም ሌምዴን በእያንዲንደ ግሇሰብ ውስጥ ያሇውን በራሱ አገሊሇፅ መግሇፅ እንዱችሌ ማዴረግ ይቻሊሌ፡፡በዚህም የተነሳ ተማሪዎች በራሳቸው ዕይታ የአገሊሇፅ ባህሪና ቦታ ሉገምቱ የሚችለ እንዱሆኑ ያዯርጋሌ፡፡ነገርግን ዯግሞ የሚያመጡት ውጤት የግዴ ተዛማጅ የሆነና የተሰጠውን ገዴብ ሉሰጥ የሚችሌ ሊይሆን ይችሊሌ፡፡ ስነ-ጥበብ ሇማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች የሚሠጠው ጠቀሜታ I. ተማሪዎች ስነ-ጥበብን ጠቅመው የሚማሩትን የማህበራው ትምህርት ርዕስ ሊይ በራሳቸው ስሜት ግሌፅ መገንዘብና መረዲት የሚችለ እንዱሆኑ ይረዲሌ፡፡ II. የተሇያዩ ሌምድችን በመረዲታቸው የተነሳም ሇሚሰሩዓቸው ስራዎች የሚወስዴበቸውን የጊዜ መጠንናርቀትን ሇማመጣጠን የሚጥሩበትን ሁኔታ እንዴፇጥሩ ያዯርጋሌ፡፡ III. መምህሩ ሇመማር ማስተማሩ ሊይ የሚጠቀማቸውን ዓሊማዎች ግብ እንዴመቱ ይረዲሌ፡፡ IV. ተማሪዎች በአካባቢያቸው ያለ ነገሮችን እንዯት መንከባከብና መጠበቅ እንዲሇባቸው እንዱረደ ያዯርጋሌ፡፡ V. በተማሪዎች ዘንዴ ርስ በርስ የመግባባት አቅማቸውን ያጎሇብታሌ፡፡ VI. መረጀዎችንእና ያሊቸውን ትርጉም በአጭር መንገዴ እነዱገነዘቡ ይረዲሌ፡፡
TAME 102 Page 18 VII. ማህበራዊ ጉዲዮችን ና ሌምድችን በስነ ሥዕሌ ተገሌፆ መረጃ ሇትውሌዴ እንዱተሊሇፌ ሇማዴረግ ወዘተ የመሳሰለትን ፇይዲዎችን ሉያበረክት ይችሊሌ፡፡ ስነ-ጥበብ ሇማህበራዊ ትምህርች ሊይ የሚጫወተው ሚና ስነ-ጥበብ ሇማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች በተማሪዎች ዘንዴ ሰፉ የሆነ የፇጠራ አቅማቸውን እንዱያሳዴጉ፣የባሇፇውን ጉዲይ አሁን ካሇው ጉዲይ ጋር ማወዲዴር ወይም ማነፃፃር እንዱችለ ፣ወዯፉት ሉፇጠሩ የሚችለ ነገሮችን ሉመሇከቱበት የሚችለበት መንገዴ ሉሳይና መረጃ ሉሰጥ የሚችሌ ትምህርት ነው፡፡ስሇዚህ ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርትንሇተማሪዎች ሇማስተማር የተሇያዩ የማስተማሪያ ስነ-ዘዳዎችን መጠቀም እንችሊሇን፡፡እነዚህም የማስተማሪያ ዘዯዎች አንደ ከአንደ ጋር የተሇያዩ የሚሆኑበት መንገዴም እንዳት አዴርገን ሥዕለን መንዯፌ እንዯምንችሌ፣የመሌዕክቱን ሃሳብ እንዳት ሉያግባባ እንዯሚችሌ፣የሚሰጠው ትርጉም ሊይ እንዳት እንዯሚፇጠር በሚለት ነጥቦች ሊይ መሞርገዝ ሉኖርብን ይገባሌ፡፡ ታሪካዊ ቅርሶች /የቱሪስት መስህቦች በአገራችን ውስጥ በተሇይ በአማራ ክሌሌ ውስጥ ሇቱሪስት መስህብነት የሚያገሇግለ ቅርሶች የት ቦታ ይገኛለ? ስማቸውስ ማንማን ይባሊለ? በአማራ ክሌሌ ከሚገኙ ቅርሶች መካከሌ በሰሜን ወል የሊሉበሊ ውቅር አብያተ ክርስቲያን አንደ ነው፡፡በጎንዯር የፊሲሌ ግንብ በባህር ዲር የጢስ አባይ ፎፎቴ ወዘተ የመሳሰለት ሲሆኑ እነዚህን ቅርሶች ዯግሞ በተሇያዩ ፖስተሮች ሊይ በስዕሊዊ መግሇጫ መሌክ በተሇያዩ ነገሮች ሊይ ተስርተው እናገኛቸዋሇን፡፡ ስሇዚህ ስሇእነዘሀን ቅርሶች ሇተማሪዎች ሇማስተማር በዚህ መሌክ ማስተማር ይቻሊሌ የሊሉበሊ ውቅር አብያተ ክርስቲያን ጢስ አባይ ፎፎቴ
TAME 102 Page 19 የፊሲሌ ግንብ የአክሱም ሀውሌት 2.3. በመማር ማስተማር ስትራቴጅ ትግበራ ወቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ ሂሳብን ማስተማር የስነ-ጥበብና የሂሳብ ትምህርት ግንኙነት ሇማስተማር የምንጠቀመውን ስሌት የምንከተሌ መሆኑን ሌንገነዘብ ይገባናሌ፡፡በጥንት ጊዜ የህፃናቶች ስራዎች ቀሊሌ በሆኑ የኮሊዥ ስራ መስሪያ ማቴሪያልችና ድቃዎችን በመጠቀም ቁጥሮችን፣ኔጋቲቭና ፖዘቲቭ ቦታዎችን፣ክፌሌፊዮችን፣ ቅዯም ተከተልችን ና ጌጣጌጣዊ እውቅናን ማግኘትን ወዘተ ሇማስተማር ይጠቀሙ እንዯነበር ሌንረዲ ይገባናሌ፡፡ ትሊሌቅ ህፃናት ንዴፌን ሇመፌጠር፣ቀሇም ቅብና ባሇሶስት ዱያሜንሽን ሞዯልችን በጣም ውስብስብ በሆኑ ጂኦሜትሪካዊ ቅርፆች እንዱሁም በተመሳሳይ በሆኑ ነገሮች በመታገዝ ነው፡፡፡ ተግባር ፡ 1.እነዚህን ታሪካዊ ቅርሶች በአካባቢያችሁ በቀሊለ በሚገኙ ቁሳቁሶች በመጠቀም በቅርፅ ሰርታችሁ አሳዩ 2. በሰራችሁት ስራ ሊይ በመሞርኮዝ ስሇቅርሶቹ የቅርፅ አሰራር አንዴነትና ሌዩነት ተወያዩበት ተግባር፡- 1. የስነ-ጥበብ ትምህርት ከሂሳብ ትምህርትጋር ግንኙነት አሇው? ወይስ የሇውም ? መሌሳችሁ አሇው ከሆነ የተወሰነ ምሳላዎችን ዘርዝሩ፡፡ 2. የሂሳብ ትምህርትን ሇተማሪዎች ሇማስተማር የስነ-ጥበብ ፊይዲ ምንዴን ነው? 3. ስነ-ጥበብ በሂሳብ ትምህርት የመማር ማስተማር ሂዯት ውስጥ ጉሌህ ሚና ካሇው መገሇጫዎችን ዘርዝሩ፡፡
TAME 102 Page 20 አንዴ የስነ ጥበብ ና የሂሳብ መምህር ሉገነዘቧቸው የሚገቡ ፅንስ ሃሳቦች በስነ ጥበብ የሚከናወኑ ተግባራት የስነ ጥበብ ሂዯት ሂሳብ ፅንስ ሃሳብ ኮሊዥ በወረቀጥ ሊይ በማጣበቅና በመሇጣጠፌ ሃሳባች መግሇጽ ቅዯም ተከተልችን ፣ምትን ጌጣጌጦችን ሇመፌጠር ከእንጨት በመፊቅ የሚሰራ የቅርዕ ውጤት የእንጨት ፌቅፊቂዎችን በማገጣጠመም ባሇ ሶሰት አቅጣጫ የቅርፅ ውጤትን ሇመፌጠር ፣በሊው ሊይ ቀሇም በመቀባት ጌጣጌጦችን በመፌጠር፣ይዘትንና ክፌፌሌን ሇማሳየት በእንጨት የሚሰሩ የተሇያዩ የእዴ-ጥበብ የስዕሌ ፌሬም ከእንጨትቁርጥራጮች በማገጣጠም ካራዎችን፣ሬክታንግልችን መስራትና ጠርዞቻቸው አካባቢ በማጣበቂያ በማያያያዝ ጎናቸውን በቀሇም መቀባት ውጫዊ ቅርፅንና አጠቃሊይ ይዘትን አቋምን በማየት ማስተማር ባዮ ከሇር ኦርናሜንት/ስነ ቀሇማዊ ጌጥ ክፌት የሆነ ጌጣጌጦች እና በሁለም ጎኖች ሊይ በስፕሬይ የተሇያዩ ስነ-ቀሇማዊ ጌጦችን መፌጠር ፣በደቄት ቀሇማት በመጠቀም ከ3-4 በሚዯርሱ ቀሇማቶች በመጠቀም መስራትና ማስዋብ ይዘትንና ምጥጥንን ሇማስተማር ስነ-በብን ተጠቅሞ የሂሰብ ትምህርት ይዘቶችን ማስተማር የተሇያዩ ቅርፅ ያሊቸው ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን በበመጠቀም የእንስሳትን አጠቃሊይ መዋቅርን በሰዕሌ መስራት ይቻሊሌ፡፡ስሇዚህ በመማር ማስተማሩ ወቅት ስነ ጥበብን ተጠቅሞ የሂሳብ ትምህርትን ሇተማሪዎች የተሇያዩ የሂሳብ መረጃዎችን ማስተማር እንዯሚቻሌ መረዲት ይኖርብናሌ፡፡
TAME 102 Page 21 የጂኦሜትሪ ምስልች/ ሞዯልች /ቴምፕላት ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን፣የቅርፅ ሌዩነት፣የስፊት መጠን ፣የዙሪያ መጠን፣የርዝመትንና የወርዴን ሌዩነትና አንዴነት ስነ-ጥበብን ተቅመን ሇተማሪዎች ሇማስተማር በሚከተሇው መንገዴ ተጠቅመን ማዘጋጀትና ማስተማር እንችሊሇን ፡፡ይህም ተማሪዎች የተሇያዩ የስሜት ህዋሶቻቸውን በተግባር በማሳተፌ ከፌተኛ የሆነ የመማር ተነሳሽነትን መጨመር የምንችሌበት ስሌት ነው፡፡ ተግባር 1.ውዴዕጩ ሰሌጣኞች እነዚህን ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን በቡዴን በመሆን በተግባር ሰርታችሁ አሳዩ 2.እነዚህን ጂኦሜትሪካሌ ምስልች በተግባር በምትሰሩበት ወቅት የተገነዘባችሁትን ቁምነገር ሇክፌሌ ጓዯኞቻችሁ ተናገሩ፡፡ 3.የቴምፕላቶችን ጠርዝ በመከተሌ በእርሳስ በማስመር የተሇያዩ ጎነ አራት ምስልችን በዯብተራችሁ ሊይ ስሊችሁ አሳዩ የሳሊችሁትን ምስልች ስም በመናገር ስማቸውን በስራቸው ፃፈ 4.የሳሊችሁትን ጎን አራቶች ወሇሌ በእርሳስ በመቀባት የምስልችን ስፊት በእርሳስ አጥቁሩ፡፡ የተሇያዩ ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን በሰላዲ ሊይ በመሳሌና ሞዯልችን በመጠቀም የጎነ አራት ቴምፕላቶችን በሊያቸው ሊይ የተሇያዩ ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን ማሇትም /ጎነ ካሬ ሬከረታንግል ጎነ ሶሰት ፓራሌሎግራም ትራፒዚየም
TAME 102 Page 22 ሶስትን፣ትራፒዚየምን፣ፓራላልግራምን መመስረት እንችሊሇን፡፡በዚህም ሊይ የእያንዲንዲቸውን ምስልች የተሇያየ ቀሇም በመቀባት ስፊታቸውን፣ይዘታቸውን፣ቅርፃቸውንና ዙሪያቸውን ሇተማሪዎች ማስተማር ይቻሊሌ፡፡ ክፌሌፊይ የክፌሌፊይ ሞዯልች ቴምፕላቶች ይህንን የትምህርት ይዘት ስነ ጥበብን ተጠቅመን ሇተማሪዎች ሇማስተማር በሚከተሇው መንገዴ መከናወን እንችሊሇን፡፡ የአሰራር ቅዯም ተከተሌ ፡- • ከገበያ የሚገዙ ወይም ከማይካ መሰብሰብ • በሰበሰብናቸው ነገሮች ሊይ የተሇያየ ሬዴየስ ያሊቸው ክቦችና ጎነ አራቶችን እየቆራረጥን ማዘጋጀት • የቆራረጥናቸውን ክቦች አራት እኩሌ ወይም ስዴስት፣ሶስት እኩሌ ወዯሆነ መጠን ክፌልች መከፊፇሌ /መቀናነስ • ጎነ አራቶችን በዱያጎናሊቸው ወይም በከፌታቸው ወይም በመሀሊቸው ክፊያቸው በእኩሌ መክፇሌናመቁረጥ ጎነ ሶስ ት
TAME 102 Page 23 ተግባር ፡-  ውዴ እጩ ሰሌጣኞች የተሇያዩ ጂኦሚትሬካዊ ምስልችን በእርሳስና በማስመሪያ በመታገዝ በንዴፌ በዯብተራችሁ ሊይ ስሩ፡፡  በዯብተራችሁ ሊይ የሰራችሁትን ጂኦሚትሬካዊ ምስልችን በእርሳስና በማስመሪያ በመታገዝ ሇተሇያዩ ክፌሌፊዮች በመከፊፇሌ ምስሊቸውን ሇየብቻ በዯብታራችሁ ሊይ ሳለ  የሰራችሁትን የተከፊፇለ ምስልችን በጥንዴ በመሆን ከሚገጥሙበት ክፌሌ ጋር በማዛመዴ የተሇያዩ ምስልችን በመፌጠር የሚፇጥሩትን ምስሌ ስም ጥቀሱ እንዱሁም ምስለን የፇጠሩትን ክፌሌፊዮች ብዛት ጥቀሱ  የተመሰረቱትን ምስልች ቅርፃቸውንም በማየት አወዲዴሩ  ከሊይ የተመሇከትነውን ምስልችንና የአሰራር ሂዯቶችን በመታገዝ የተሇያዩ ጂኦሚትሬካዊ ምስልችን በተግባር በሞዯሌ መሌክ በተግባር ሰርታችሁ አሳዩ 2.4 በመማር ማስተማር ስትራቴጅ ትግበራ ወቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የቋንቋ ትምህርት ማስተማር 2.4.1 የቋንቋ ትምህርት የቋንቋ ትምህርትን ሇተማሪዎች ሇማስተማር የተሇያዩ የሰነ ጥበብ ስሌትን በመጠቀም እንዳት ማስተማር እንዯሚቻሌ በሚከተሇው መሌኩ ማየት እንችሊሇን፡፡ የመማር ማስተማሩን ስራ በሚታዩ ቁሳቁሶች፣ሥዕልች፣ፖስተሮች፣ፌሊሽ ካርድችን በማስዯገፌና ጥቁር ሰላዲ ሊይ በአግባቡ መጠቀም ከተቻሇ  አዲዱስ ቃሊትንና አገባብን ሇማስረዲት  ሁለንም የቋንቋ ክሂልች የሚያሳዴጉ ተግባርትን ሇማከናወን  አዱሱን/በትምህርትነት የቀረበውን/ የቋንቋ አጠቃቀም ትርጉም ባሇው መንገዴ እንዱገነዘቡት ሇማበረታታት  የተማሪዎችን ትኩረት ሇመሳብ  ትምህርቱን ሳቢና አነቃቂ ሇማዴረግ
TAME 102 Page 24  የመማሪያ መፅሀፌት እጥረት እንኳን ቢኖር ትምህርቱን በብቃት ሇማቅረብ /ሇማስተማር/ ይቻሊሌ፡፡ ስዕልችን በቀሊለ በመስራት የቋንቋ ትምህርትን ማስተማር የእንጨት ስዕልችን በቀሊለ የሚሰሩ እንቅስቃሴዎችንና አቅጣጫዎችን በእጃቸውና በእግራቸው ሊይ በሚኖሩ እጥፊቶች ማመሌከት የሚቻሌ ነው፡፡ የሰዎችን ስሜት በአይን ስሜት በዓይን አገሊሇጣቸው ማሳየት የሚቻሌ ሲሆን ዕዴማያቸው ዯግሞ በመጠናቸው ወይም በፉት ገፅታቸው ሊይ በተሇያየ መሌኩ ማመሌከት ይቻሊሌ፡፡ ውዴ ዕጩ ሰሌጣኞች የተሇያዩ ሃሳቦችን ሇማስተማር የተሇየያ የአሳሳሌና ቀሊሌ የሆነ ስሌትን መጠቀም ይቻሊሌ፡፡ ሇምሳላ ያህሌ ከሊይ የቀረበው ስዕሌ በቀሊሌ መንገዴ የተሳሇና ይህንን ሇመስራት ከተሇማመዴን አንዲንዴ የቋንቋ ሰዋሰዋዊ አገባቦችን ሌናስተምርበት እንችሊሌን ፡፡ሇምሳላ መስተዋዴዴን
TAME 102 Page 25 ምንጭ Hilary Thompson, 2001-27 ተግባር ፡- 1.እነዚህን ስዕልች ስሊችሁ አሳዩ ፡፡ 2.ስዕልቹን በመጠቀም የአማርኛ ወይም የእንግሉዘኛ ትምህርት ይዘትን አስተምሩ 3.በመማር ማስተማሩ ሊይ የተመሇከታችሁትን ውጤት ሇክፌሌ ጓዯኞቻችሁ አንፀባርቁ የቃሊትና የስዕሌ ፌሊሽ ካርዴ ተግባር ፡-ዕጩ ሰሌጣኞች እናንተ የምትማሩበትን ቋንቋ ምረጡና ፉዯሌን፣ቃሊትን ወይም ንባብን እንዳት ማስተማርና መማር እንዯሚቻሌ አብራሩ ፡፡ የስዕሌ ፌሊሽ ካርዴ፡-አንዴ ስዕሌ አንዴን ቃሌ ወይም ዴርሰትን ሉወክሌይችሊሌ፡፡ የፅህፇት መሰረታዊ ምሌክቶች የቁም ሰረዝ አግዴም ሰረዝ
TAME 102 Page 26 ስሊሾች መስመሮች ዝግዛግ መስመሮች ሙለ ክብ የተሳሰሩ /የተያያዙ ሙለ ክቦች / ሆሄያትን ከስዕልች ጋር ማዛመዴ በዚህ ስሌት ተማሪዎች እንዱሇዩት የተፇሇገውን ፉዯሌ ሇየት ባሇቀሇም መቀባት /መፃፌ/ ጠቃሚ ነው፡፡ ስዕለን እንዱያዩ በማዴረግ አረፌተ ነገሮችን እንዱመሰርቱ ማዴረግ በጠረንጴዛው ሊይ----------------አሇ፡፡ ከጠረንጴዛው ስር---------------አሇ፡፡ ሌጅቷ ከ-----------------ስር ተቀምጣሇች፡፡ አሞራው ከቤቱ ---------------ሊይ ተቀምጧሌ፡፡ በስዕሌ የቀረቡ ነገሮችን ዴርጊቶች እየተመሇከቱ ዓ.ነገር እንዱመሰርቱ፣እንዱፅፈ፣እንዱናገሩ፣እንዱፅፈ ማሇማመዴ
TAME 102 Page 27 በስዕለ ሊይየተመሇከቱትን ስሞች ከቃሊቱ ጋር እንዱዛመደ ማዴረግ ቀንበር እርፌ ወገሌ መርገጥ ዴግር ምራን ሌብዴ ሞፇር ማረሻ
TAME 102 Page 28 ማጠቃሇያ በአጠቃሊይ የሳይንስ የትምህርት አይነቶች በመማር ማስተማሩ ሂዯት ውስጥ በምናከናውንበት ወቅት የስነ-ጥበብ ትምህርት የመማር ማስተማሩን ሂዯት የተሳሇጠና የተዋጣሇት እንዱሆን ከማዴረግ አኳያ ከፌተኛ የሆነ ፊይዲ አሇው ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር ተማሪዎች ስሇህብረተሰብ ባህሌና የዕዯ ጥበብ አሰራርና አጠቃቀም ፣አሇም አቀፊዊ የንግዴ ምሌክቶች አሰራርና አገሌግልት በተመሇከተ፣በአካባቢያችን ስሇተመሰረቱ የቴክኖልጂዎች አቀማመጥና ታሪክ በተመሇከተ ሇማስረዲት ከፌተኛ ጠቀሜታ አሇው፡፡ የመማር ማስተማሩን ስራ በሚታዩ ቁሳቁሶች፣ሥዕልች፣ፖስተሮች፣ፌሊሽ ካርድችን በማስዯገፌና ጥቁር ሰላዲ ሊይ በአግባቡ መጠቀም፣አዲዱስ ቃሊትንና አገባብን ሇማስረዲት፣ሁለንም የቋንቋ ክሂልች የሚያሳዴጉ ተግባርትን ሇማከናወን የተሇያዩ ቅርፅ ያሊቸው ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን በመጠቀም የእንስሳትን አጠቃሊይ መዋቅርን በሰዕሌ መስራት ይቻሊሌ፡፡
TAME 102 Page 29 ማጠቃሇያ መሌመጃ 1.ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የሳይንስ ትምህርቶችን ሇተማሪዎች ማስተማር የሚሰጠውን ጠቃሜታ ዘርዝሩ 2.አንዴ የሂሳብ መምህርና የሰነ-ጥበብ መምህር በጋራ ሉገነዘቧቸው የሚችሎቸው ነጥቦች ውስጥ ሶስቱን ጥቀሱ 3.የቋንቋ ትምህርቶችን በምናስተምርበት ጊዜ የስነ-ጥበብ ዴረሻ ከፌ ያሇነው ሲባሌ ምን ማሇት ነው? 4.የአንዴን ማህበረሰብ ባህሌና ወግን በስዕሌ ማስተማር እንዳት ይቻሊሌ? 5.ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን በማገጣጠም ሶላዴ ምስልችን በስዕሌ ሰርታችሁ አሳዩ?
TAME 102 Page 30 ምዕራፌ ሶስት በስነ-ጥበብ ተግባራት ሊይ የህፃናቶች የህይወት ክህልት ዕዴገት መግቢያ በዚህ ምዕራፌ በውስጥ የስነ ጥበብ ትምህርት ሇተማሪዎች የሚሰጠው የህይወት ክህልት ዕዴገት፣አዕምሮአዊና ማህበራዊ ዕዴገት እንዱሁም ስነ ጥበብና ንባብ የሚለትን ይዘቶች ሰፊ ባሇመሌክ ይዞ የተዘጋጀ ነው፡፡ ስሇዚህ ተማሪዎች በዚህ ምዕራፌ ውስጥ ሰፊ ያሇ ግንዛቤንና ተግባራዊ የሆነ ሌምምድችን ታዲብራሊችሁ ተብል ይታሰባሌ፡፡ የምዕራፈ አሊማዎች፡- ዕጩ ሰሌጣኞች ከዚህ ምዕራፌ በኋሊ፡-  የህይወት ክህልት ፅንስ ሃሳብን ይተረጉማለ፡፡  የህይወት ክህልት ጥቅሞችን ይዘረዝራለ፡፡  የስነ-ጥበብ መሰረቶችንና መርሆችን ይገነዘባለ፡፡  የስነ-ጥበብ ትምህርት ከአዕምሮ ጋር ያሇውን ግንኙነት ይረዲለ፡፡ 3.1 የህይወት ክህልት ፅንስ ሃሳብ እና ስነ-ጥበብ ትምህርት የህይወት ክህልት የሚሇውን ፅንስ ሃሳብ የተሇያዩ ሰዎች ወይም ዴርጅቶች ዘንዴ የተሇያየ ትርጓሚን ይሰጡታሌ፡፡ ተግባር ፡- 1. የህይወት ክህልት ማሇት ምን ማሇት ነው? 2.ውዴ ዕጩ ሰሌጣኞች በህይወት ቆይታችሁ ጊዜ ብዙ ችግሮች አጋጥመዋችሁ ያውቃለን መሌሳቸሁ አዎን ከሆነ ችግሮቻችሁን እንዳት እንዯተፇቱ ከክፌሌ ጓዯኞቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡ 3. የስነ-ጥበብ ትምህርት የህይወት ክህልትን የሚጠይቅ ነውን? ሇምን ? ምክናየቱን አብራሩ? 4. የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇህይወት ክህልታችሁ የሚያስገኘው ፊይዲ ምንዴን ነው?
TAME 102 Page 31 የህይወት ክህልት ማሇት ክህልትን፣እውቀትንና አመሇካከትን/እሴትን/ የማመጣጠንና ወዯ ነባራዊ አሇም የመሇወጥ ችልታ ነው፡፡ የህይወት ክህልት ማሇት የሰው ሌጅ በህብረተሰቡ ዘንዴ ውጤታማና አዎንታዊ በሆነ መንገዴ እንዱሰራ የሚያስፇሌግ ችልታ ወይም ጥበብ ነው፡፡ በአጠቃሊይ የህይወት ክህልትን ሰዎች በዕሇት ተዕሇቱ የሚያጋጥሟቸውን ችግሮች ሇማርገብ፣ ፌሊጎታቸውን ሇመግሇፅና ሇማሳየት፣እንዱሁም ሇችግሮች መፌትሄዎችን የማመንጨትና የመፌታት የሚያስፇሌጉ ችልታዎች ወይም ጥበቦች ናቸው፡፡በትምህርት ቤት ቆይታችው ወቅት ብዙ ተማሪዎች ከአሁን በፉት የሚያጋጥማቸውን እንቅፊቶችን ሇመፌታትና ፌሊጎታቸውን /ሀሳባቸውን/ ሇመግሇፅ/ ሇማሟሊት በቂ የሆነ የክህልት ጥበብ የሎቸውም ነበር፡፡ በዚህም ምክንያት የተነሳ ስሇ ህይወት ክህልት በቂ ግንዛቤና ዕውቀት እንዱኖራቸው ሲባሌ የህይወት ክህልት ትምህርት ከስነ-ጥበብ ትምህርት ጋር ያሇው ቁርኝትና ፊይዲ በመረዲትና በመገንዘብ በዚህ ትምህርት እንዱካተት ተዯርጓሌ፡፡ 3.2. የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇህይወት ክህልት የሚሰጡት ጠቀሜታ የስነ ጥበብ ትምህርት ሇተማሪዎች የህይወት ክህልት በርካታ ጥቅሞችን ይሰጣሌ ፡፡ ከእነዚህም ውስጥ ፡-  በራስ የመተማመንን ችልታ፣  ሇራስ ዋጋ የመስጠት ና ከሰዎች ጋር ከሌብ የመቀራረብ ስሜትን ይፇጥራሌ ፡፡  ሃይሇኛ የሆነ የጎሳና የቡዴን ግጭትን ሇማስወገዴ፣ሇመቋቋምና ሇመፌታት  የስነ ጥበብ ትምህርት የህይወት ክህልት ሇሁለም የዕዴገት ፕሮግራሞች ሇማሻሻሌና ሇማሳዯግ ከፌተኛ ጠቃሜታ አሇው፡፡  ሇጤና ጠንቅ የሆኑትን ባህሪያቶችን እንዱገነዘቡ በማዴረግና ጥንቃቄ እንዱያዯርጉ ያግዛሌ፡፡  የተሇያዩ ክህልቶችን በመሇየት በህይወት ዙሪያ ተግባራዊ እንዱያዯርጉአቸው ያዯርጋሌ ፡፡  ሰሊምን፣አዕምሮአዊ ዴህንነትን ፣ሰብዓዊ መብትን፣አካባቢ ጥበቃንና ዘሊቂ የመማር ውጤትን ሇማሻሻሌ  ካሌተፇሇጉ ጉዲዮች /ከብጥብጥ፣ከግጭትና ከላልች አለታዊ ጉዲዮችና ባህሪያቶች ራሳቸውን ነጻ እንዱያወጡ ማዴረግ ወዘተ የሚለትን ጠቃሜታዎች ሇአብነት ያክሌ መጠቀስ ይቻሊሌ፡፡
TAME 102 Page 32 3.3 የስነ-ጥበብ ትምህርት የህይወት ክህልት መዲበርን የሚወስኑ ነገሮች ተግባር፡- 1. ውዴ ዕጩ ሰሌጣኞች ሇመሆኑ የሰው ሌጅ በባህሪው ተመሳሳይነት አሊቸውን ወይስ የሊቸውም? 2. በተራ ቁጥር አንዴ ሊይ ሊሇው ጥያቄ መሌሳችሁ ተመሳሳይነት የሊቸውም ከሆነ ሇሰው ሌጅ ባህሪ መቀያየር መንስኤ ሉሆኑ የሚችለ ነገሮች የምትሎቸው ምንምን ናቸው? የሰው ሌጅ ባህሪያት ሌዩነት የስነ ጥበብ የህይወት ክህልትን የዕዴገት ሁኔታን ይዞ በተሇያዩ ነገሮች ሊይ ሉወሰን ይችሊሌ፡፡እነዚህም ፡- ሀ.አካባቢያዊ ነገሮች ሇ. ተፇጥሮአዊ ነገሮች ሀ.አካባቢያዊ ነገሮች፡- የስነ ጥበብ የህይወት ክህልት ዕዴገትን /መዲበርን /ሁኔታ ከሚወስኑ አካባቢያዊ ነገሮች መካከሌ ቤተሰብ፣ ከትምህርት ቤት ጋር የተያያዙ ችግሮች፣የህብረተሰብ አኗኗር፣የህብረተሰቡ ባህሌና ወግ፣ከዚህም በተጨማሪ ህግና መመሪያዎች ወዘተ የመሳሰለት ተጠቃሾች ናቸው፡፡ 1.ቤተሰባዊ ጉዲዮች ፡- የህፃኑ/ኗ አሳዲጊ/ወሊጂ/ የአስተዲዯግ ዘዳ እና የወሊጂ የእንክብካቤ ሁኔታ የስነ ጥበብን የህይወት ክህልት እዴገትን የሚወስን ጉዲይ ነው፡፡ ሇምሳላ ፡-የሌጆቻቸውን የህይወት ክህልት ሁኔታን የማይረደና የሌጆቻቸው የአስተዲዯግ ሁኔታ ግዯሇሽነትን የሚመርጡና ወሊጆቻቸው በሌጆቹ ሊይ የተሸናፉነት ስሜትን በነፃ ሁኔታ እንዲይገሌፁ የሚዯግፈና ሌጆቹ የጥገኝነት ባህሪን እንዱስተዋሌባቸው የሚያዯርጉ በመሆናቸው የሌጆቹ የስነ ጥበብ የህይወት ክህልት አቅም አነስተኛ እንዱሆን ያዯርጋቸዋሌ፡፡ ከትምህርት ቤት ጋር የተገናኙ/የተያያዙ/ ጉዲዮች ፡- በተማሪና በመምህራን መካከሌ ያሇ ግንኙነት፣ተማሪዎች እርስ በርሳቸው የሚፇጥሩት ግንኙነት፣ስርዓተ ትምህርት ወዘተ የመሳሰለት ጉዲዮች የስነ ጥበብ የህይወት ክህልት የዕዴገት/የመዲበር/ ሁኔታን ሉገዴቡ ወይም እንቅፊቶች የሚሆኑ ጉዲዮች ናቸው፡፡
TAME 102 Page 33 3.የህብረተሰብ አኗኗር፣ ባህሌና ወግ በተጨማሪም ህግና መመሪያዎች እነዚህ ጉዲዮች በስነ ጥበብ የህይወት ክህልት ዕዴገት መዲበር ሊይ ኔጋቲቭ የሆነ ጫናን ይፇጥራለ፡፡ ሇምሳላ ፡-በአገራችን በአንዲንዴ ማህበረሰቦች ባህሌ ዘንዴ፣ህግና መመሪያዎችን ሃሳባቸውን በነጻ የመግሇፅ፣ችግሮችን የመፌታትና በራሳቸው መተማመን ባህሪያቶችን ሲያበረታቱ ላልቹ ዯግሞ እነዚህን ዓይነት ባህሪያቶችን ሉቀበለ ወይም ሉረደ ባሇመቻሊቸው መበረታታት የሚገባቸውን ባህሪያቶችን ሉያወግዙ ወይም ሉያጠፈ ይችሊለ፡፡በዚህም የተነሳ ሇስነ ጥበብ ትምህርት የዕዴገት ውዴቀት አንደ ምክንያት ሉሆን ይችሊሌ፡፡ ሇ.ተፇጥሮአዊ ነገሮች በፅንስ ጊዜ በጂንስ/በራሂ/ አማካኝነት ከወሊጅ ወዯ ሌጅ የሚተሊሇፈ ባህሪያቶች የሌጆችን የስነ ጥበብ የህይወት ክህልት ዕዴገት መዲበርን የሚወስን ነው፡፡ሇምሳላ አንዴ ወሊጅ አይናፊርነት፣ሃሳብን በነፃ ያሇመግሇፅና የጥገኝነት ባህሪ ስሜት ካሊቸው በዚህ ምክንያት የተነሳ ተወሇደት ሌጆች ሃሳባቸውን በነፃ የማይገሌፁ፣የማፇርና አይናፊር የመሆን ዕዴሌ የሚገጥማቸው ይሆናለ፡፡ የህይወት ክህልቶች አመዲዯብ የህይወት ክህልቶችን በተሇያየ መንገዴ/ስሌት /ሌንከፌሊቸው እንችሊሇን፡፡ ከእነዚህም ክፌልች መካከሌ የሚከተለትን እንመሌከት ሀ. የአኗኗር ወይም ሙያዊ ክህልቶች/ Livelihood or Vocational Life Skills/ ሇዚህ ጥሩ ምሳላ ሉሆን የሚችሇው የማስተማር ችልታ፣የመንዯፌ/የመፃፌ ችልታ ወዘተ መጥቀስ ይቻሊሌ፡፡ ሇ. አካሊዊ ክህልቶች፡-አካሌን የመገንባትና የሰውነትን የመጠጣጠፌ ችልታዎች እንዯ ምሳላ መውሰዴ እንችሊሇን፡፡ ሏ. ተግባራዊ ሆኑና ከጤና ጋር የተያያዙ ክህልቶች፡- ሇዚህ ጥሩ ምሳላ የሚሆኑት የህይወት አዴን ንጥረ ነገር መጠቀም፣ውሃን ከመጠጣት በፉት ማፌሊትና የኮንድም አጠቃቀም ወዘተ መሳሰለትን መጥቀስ ይቻሊሌ፡፡ መ. ማህበራዊና ስነ ባህሪያዊ ወይም ስነ ሌቦናዊ ክህልቶች፡- ሇእነዚህ ጥሩ ምሳላ የሚሆነው ከሰዎች ጋር የመግባባት፣በመስማማት ሃሳብን የመግሇፅና ላልችን የመርዲት ክህልቶች ናቸው፡፡
TAME 102 Page 34 በአጠቃሊይ ከሊይ ከተዘረዘሩት ከ1-3 ተራ ቁጥር ያለት ምዴቦች እነዚህን ችልታዎች ማሇትም ከሰዎች ጋር የመግባባት፣በመስማማት ሃሳብን የመግሇፅና ላልችን የመርዲት ክህልትን ያሌያዙ እና በእውቀትና በችልታ ሊይ መሰረት ያዯረጉ ናቸው፡፡ነገር ግን በተራ ቁጥር አራት ሊይ ያሇው መጨረሻው ምዴብ የሚያመሇክተው በእውቀታችንና በችልታችን ተጠቅመን ራስን ከማወቅ ተነስቶ ውሳኔ በመወሰንና ችግሮችን በመፌታት ተግባራዊ የምናዯርገውን ሁኔታ ነው፡፡በዚህም የመጨረሻው ምዴብ ሊይ አመሇካከትን፣ሇራስ ዋጋ የመስጠት ስሜትን እንዱሁም በራስ የመተማመን ክህልትን የሚያካትት ክፌሌ ነው ስነ-ጥበብና አዕምሮ/Art and Brain/ የስነ-ጥበብ ትምህርት እንዯላልች የትምህርት ዓይነቶች አዕምሮአዊ ብስሇትንና ዕዴገትን የሚጠይቅ የትምህርት ዓይነት ነው፡፡ስሇዚህ አዕምሮአዊ የመማር ንዴፌ ሃሳብ ዋነኛ ትኩረት በውስጣዊና አዕምሮአዊ ባህሪያት/እንቅስቃሴዎች ሊይ የሚያተኩር ነው፡፡ሇምሳላ በማሳብ፣ችግሮች በመፌታት ረገዴ፣ በምክናየት ሊይ መመስረት እንዯ አዕምሮአዊ የመማር ንዴፌ ሃሳብ እምነትም“መማር የአዕምሮ ሂዯቶች ውጤት ነው፡፡”አእምሮአዊ ሂዯቶችም ሇምሳላ፡-በማሳብ፣ችግሮች በመፌታት ረገዴ፣በምክናየት ሊይ መመስረት ሊይ መሇውጥ ነው፡፡ሰሇዚህ ተማሪዎች መረጃዎችን የሚያገኙባቸው መንገድች፣የመረጃውንትርጉም፣ የአቀነባበር ስሌቱን እንዱሁም መረጃውን የማስተሊሇፌ ሁናቴዎችን በዚህ ንዴፌ ሃሳብ ሊይ ትኩረት የሚሰጣቸው ነገሮች ናቸው፡፡ የመረጃ ቅንብር ሂዯት/ሞዯሌ/፡- ይህ አእምሮአዊ ንዴፌ ሃሳብ ሞዯሌ እንዯ ምሳላ የሚወስዯው ተማሪዎች ከአካባቢያቸው መረጃዎችን በምን ስሌት ማግኘት እንዯሚችለ፣ እንዯትስ ወዯ አዕምሮአው ማስገባትና ወዯ ላሊ አካሌ ማስተሊሇፌ እንዯሚቻሌ፣እንዯትስ በአዕምሮ ውስጥ ማጠራቀም እንዯሚችለ ሚሳይ ንዴፌ ሃስብን የያዘ ነው፡፡የመረጃ ቅንብራችንም ዋና ትኩረት የሚሆኑት ማሰብና ትውስታ ናቸው፡፡ በአጠቃሊይ የመረጃ ቅንብር ሂዯት ትምህርት ሇማስተማር የሚሰጠው ጠቀሜታዎች አለት ፡፡ ከእነዚህም መካከሌ፡-  ከትምህርቱ ውስጥ ትኩረት የሚሹ ነገሮችን በምሌክቶች አጉሌቶ ማሳየት፡፡ሇምሳላ በስዕሌ በማቅረብ፣ሃሳብን በመዯጋገም ወዘተ  መማርን ሳቢና ማራኪ በማዴረግ
TAME 102 Page 35  መርጃ መሳሪያዎችን በብቃት የትምህርቱ አካሌ አዴርጉ መጠቀም  የተማሪዎችን አቅምንና ሌዩነትን ከግምት ውስጥ ማስገባት  ተማሪዎች ሇሚማሩት ትምህርት ትኩረት እንዱሰጡ ማበረታታትና መማርን የሚወስኑ ነገሮችን ማስወገዴ  የመረጃን ትርጉም ተንትነው እንዱያውቁ ማዴረግ ወዘተ የመሳሰለትን ጠቃሜታዎች እናገኛሇን፡፡ ማህበራዊ የመማር ንዴፌ ሃሳብ፡- የዚህ ንዴፌ ሃሳብ እምነት መማር የአዕምሮአዊ የባህሪ ሂዯቶችና የአካባቢ መስተጋብር ውጤት ነው፡፡ተማሪዎች መማር የሚችለት በቀስቃሽና በምሊሽ መካከሌ በሚዯረገው ግንኙነትናማጠናከሪያ ብቻ ሳይሆን ሞዯልችን በአካባቢያቸው በሚያከናውኗቸውን ዴርጊቶች በማየት፣ውጤታቸውን በመመሌከትና ተፇሊጊዎችን ምስልች በመቅዲት/በመኮሇጅ/ ነው ፡፡እንዯ ባንደራ አባባሌ ሰዎች የተሻሇ የሚማሩት ላልች ሲሰሩ በማየት ነው ይሊሌ፡፡ይህም የመማር ስሌት እርግጠኛ ሳይሆኑ መሞከርንና መሳሳትን ያስወግዲሌ፡፡በተማሪዎች ዘንዴ ከመማር ጋር ተያይዞ የተሇያዩ ሞዯልችን እንመሌከት እውነተኛ ሞዯሌ፡ህይወት ያሊቸውና ተፇሊጊ ነገሮችን ባህሪያትን የሚያስተሊሌፈ ነገሮችን የያዘ ምሌክታዊ ሞዯሌ፡-ሇምሳላ፡-መፅሃፌትን፣ስዕልችን፣ፍቶ ግራፍችንና የቴላቪዥን ምስልችን ተከትል መማር ሞዯሌን ተከትል መማር ፡-የምሌከታ ትምህርቶችን ሇመማር የሚያገሇግሌ ስሌት ነው፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርትን ሇመማር በዚህ ሞዯሌ አማካኝነት በማየትና በመቅዲት መማር እንችሊሇን፡፡ የምሌከታ ትምህርት ሂዳት፡- 1.ትኩረታዊ ሂዯት ፡-በምሌከታ ትምህት ጊዜ ቀዲሚ ተግባር የሚሆነው የሞዯለን አጠቃሊይ ባህሪ በሚገባ ማሳየት፣ማየትና ተፇሊጊውን ሁናቴ የመምረጥ ሂዯት ነው፡፡ 2. መኮረጅ ፡-የተመረጠውን ባህሪ በአዕምሮ ውስጥ ማስገባትና በማስታወስ ሊይ የተመሰረት ሂዯት 3.ትግበራ /አስመስል መስራት/በአካሊዊ እንቅስቃሴ ሊይ የተመሰረተ ሂዯት /
TAME 102 Page 36 የአስታወስናቸውን የሞዯለን ባህሪ ወዯ ተግባር የመቀየር ሂዯት ነው፡፡በዚህም የተነሳ የስነ- ጥበብ ትምህርት አዕምሮአዊ የመዲበር ዯረጃም የራሱ የሆኑ መሰረታዊ መርሆች ወይም ህግጋቶችን የሚይዝ ነው፡፡ የሰነ-ጥበብና ንባብ ንባብ ማሇት ምን ማሇት ነው ማንበብ /ንባብ/፡-ማሇት ሇማጥናት የተወሰኑትን ነገሮች በንቃት በጥንቃቄና በጥሌቀት ማንበብ፣በንባብ ጊዜ ከሊይ ሊነሳናቸው ጉዲዮች እንዱሁም በስዕለ ሊይ ሇሚነሱ ጥያቄዎች ምሊሽ መስጠት ይጠበቅብናሌ፡፡ከዚህም በተጨማሪ አዲዱስ ጥያቄዎችን ማንሳት ሇወዯፉት ሇምንሰራው ነገር የበሇጠ ትኩረትን እንዱንሰጥ ያዯርገናሌ፡፡ተማሪዎች ሌብ ሌትለት የሚገባው ቁም ነገር ውስብስብ የሆኑ ነገሮች ረጋ ብል/ረዘም ያሇ ጊዜ ሰጥቶ/ ማንበብና ግሌፅ ያሌሆኑ ነገሮችን ዯጋግመን ማየትና መመሌከት ይኖርብናሌ፡፡በተወሰነ ጊዜ አንዴን ርዕሰ ጉዲይዯጋግሞ እያዩ ማንበብና ሃሳቡን ማሰሊሰሌ የበሇጠ የመገንዘብ አቅማችን እንዱጨምር ይረዲሌ ፡፡በንባብ ጊዜ የተሇያዩ የስሜት ህዋሳትን በመጠቀም መረጃን መሰብሰብ መቻሌ ነገሮችን የበሇጠ የመረዲትና የመገንዘብ እንዱሁም ሇረጂም ጊዜ የማስታወስና ይዞ የማቆየት አቅማችን እንዱጎሇብት ይረዲናሌ፡፡ የስነ-ጥበብ መሰረታዊ አሊባውያኖች/አናስሮች ነጥብ /point/ ማሇት የነገሮች/የመስመሮች ትንሹ ክፌሌ ወይም መጀመሪያ ክፌሌ ማሇት ነው፡፡ መስመር፡-ማሇት ተከታትሇው የሚጓዙ የነጥቦች ጥርቅም መስመር ይባሊሌ፡፡ ዝርግ ቅርፅ /ሸፕ/፡-ማሇት የሞዳለ ንዴፌ /out line/ ማሇት ነው፡፡ ሸፕ ማሇት በጠሇሌ ሊይ የተቀመጠና በመስመር ፣በፌካት እንዱሁም በቀሇም የተከበበ ነገርን ያመሇክታሌ፡፡ ዝርግ ቅርጽን / shape/ በ3 ንዑስ ክፌሌ ይከፇሊሌ፡፡ ሀ. ማዕዘናዊ ዝርግ ቅርፅ ሇ. ክባማ ዝርግ ቅርጽ መ. ቅጠቢስ ዝርግ ቅርጽ ዝርጋዊ ቅርፅ /ፍርም/፡- ማሇት የምናየው ዝርግ ቅርፅ /ሸፕ/ አካለ ማሇት ነው፡፡ ሼካሌሴ /ቴክስቸር/ texture/፡- ማሇት የነገሮች ሌስሊሴነትና ሸካራነት መግሇጫ ባህሪ ነው፡፡
TAME 102 Page 37 ብሩህነትና ጥቁረት/ፌካት/ ፡- ማሇት የአንዴ ቀሇም /የማንኛውም ቀሇም ከከፌተኛ ጥቁረት እስከ ንጣት ዯረጃ ያለትን የቀሇማት ሌዩነትን የያዘ ነው፡፡ ቦታ/ስፌራ/space/፡- በሁሇት ነገሮች መካከሌ ያሇውን ቦታ ክፌተት መስፊትና መጥበብን የያዘ ሲሆን ይህም በ3d ሆነ በ2d ነገር ሊይ ሉፇጥር ይችሊሇሌ፡፡ ህብረ ቀሇም /ቀሇም/፡-አንዴን ነገር መሌ ሇመግሇጽ የምንጠቅምበት ሲሆን ይህም አንዴ የዱዛይን አናስር ነው፡፡ በቀሇም ዱዛይንን /ንዴፌ መስራ እንችሊሇን፡፡ ዝርግ /plane/፡-ማሇት ሇስነ ጥበብ ስራ አመቺ የሆነ ጠሇሌ ሲሆን በጠሇለ ሊይ የፇሇግነውን ሀሳብ ማስተሊሇፌ እንችሊሇን ፡፡ የፔሬስፔክቲቭ አመሇካከት አይነቶች 1.ቀጥታአመሇካከት፡-አንዴን አካ ከፉት ሇፉታቸው አስቀምጠን /አቆመን መመሌከት ስንችሌ 2.አቆሌቁል መመሌከት፡-አንዴን አካሌ ከሊይ ወዯ ታች መመሌከት ወይም ነገሮችን ከበስተሊይ ሆኖ ወዯታች መመሌከት 3.አንጋጦ መመሌከት፡-ከበሊያችን ያለ ነገሮችን ሽቅብ የምንመሇክትበት ሲሆን ከአዴማስ በሊይ ሆነው እናያቸዋሇን፡፡ 2.የዱዛይን ህጎች/the principles of design/ ጥቅምና አገሌግልታውና ምንነት ንፅፅር ፡-ማሇት ሁሇት ተመሳሳይ ባሪያት ያሊቸውን የዱዛይን አናስሮች የንጣትና የጥቁረት መጠናቸውን የምናወዲዴርበት የዱዛይን ህግ ነው፡፡ ሚዛን /balance/፡- ማሇት ዱዛይን በምንሰራበት ወቅት የተሇያዩ አናስሮች /elements/ ስናይ እኩሌ ክብዯታቸውና ውበታቸውን ጠብቀው ወጥነት ባሇው መሌኩ እንዯየ ስሜታቸው የዱዛይን ስራ እንዴናከናውን የሚረዲን መሰረታዊ ዱዛይን ህግ ነው፡፡ እንቅስቃሴ /movement/፡- ማሇት አይናችን አንዴ የተሰራ ስራን መመሌከት የተሰራውን የዱዛይን አቅጣጫ/ዴርጊት የሚያስችሌን አንደ የዱዛይን ህግ ነው፡፡ ማመጣጠን /proportion/፡- ማሇት የአንዴ የዱዛይን ንዴፌ ከምንሰራበት አካሌ ጋር ማመጣጠን እርስ በእርሱ ካሇው የመጠን ሌኬት ጋር ማጣጣም የሚያስችሇን የዱዛይን ህግ ነው፡፡ ማዋሀዴ /harmony/፡-ሁሇት የተሇያዩ ቀሇም ያሊቸውን ነገሮች በዱዛይናችን ሊይ ስናስቀምጥ አስማተንና አዋህዯን በማመጣጠ ማስቀምጥ የምንችሌበት የዱዛይን ህግ ነው፡፡
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning
Art, music and child learning

Empfohlen

Talent management across the generations
Talent management across the generationsTalent management across the generations
Talent management across the generationsRoffey Park
 
C2 operations strategy
C2 operations strategyC2 operations strategy
C2 operations strategyhakimizaki
 
Yeka TVET Institiute information .pdf
Yeka TVET Institiute information .pdfYeka TVET Institiute information .pdf
Yeka TVET Institiute information .pdfberhanu taye
 
Managing flexibility in operations
Managing flexibility in operationsManaging flexibility in operations
Managing flexibility in operationsMd Shakir
 
My ch01
My ch01My ch01
My ch01ayman_alawin
 
Operation strategy ppt
Operation strategy pptOperation strategy ppt
Operation strategy pptSunny Sharma
 
Chap 2 Productivity
Chap 2 ProductivityChap 2 Productivity
Chap 2 ProductivityAdeen Syed
 
Product Design
Product DesignProduct Design
Product Designajithsrc
 

Empfohlen

Talent management across the generations
Talent management across the generationsTalent management across the generations
Talent management across the generationsRoffey Park
 
C2 operations strategy
C2 operations strategyC2 operations strategy
C2 operations strategyhakimizaki
 
Yeka TVET Institiute information .pdf
Yeka TVET Institiute information .pdfYeka TVET Institiute information .pdf
Yeka TVET Institiute information .pdfberhanu taye
 
Managing flexibility in operations
Managing flexibility in operationsManaging flexibility in operations
Managing flexibility in operationsMd Shakir
 
My ch01
My ch01My ch01
My ch01ayman_alawin
 
Operation strategy ppt
Operation strategy pptOperation strategy ppt
Operation strategy pptSunny Sharma
 
Chap 2 Productivity
Chap 2 ProductivityChap 2 Productivity
Chap 2 ProductivityAdeen Syed
 
Product Design
Product DesignProduct Design
Product Designajithsrc
 
Operational strategy
Operational strategyOperational strategy
Operational strategyHarman Rana
 
Selecting and preparing the training site
Selecting and preparing the training siteSelecting and preparing the training site
Selecting and preparing the training siteRochelle Kathrine Cuyno
 
Environment of hrm
Environment of hrmEnvironment of hrm
Environment of hrmJETISH
 
HRM Chapter 2
HRM Chapter 2HRM Chapter 2
HRM Chapter 2Adnan Khan
 
Hrm in japan & china
Hrm in japan & chinaHrm in japan & china
Hrm in japan & chinaStudsPlanet.com
 
The Internal Assessment
The Internal AssessmentThe Internal Assessment
The Internal AssessmentNoel Buensuceso
 
Methods of facility location selection
Methods of facility location selectionMethods of facility location selection
Methods of facility location selectionStudsPlanet.com
 
Heizer supp 11
Heizer supp 11Heizer supp 11
Heizer supp 11Rizwan Khurram
 
C5 process & layout
C5 process & layoutC5 process & layout
C5 process & layouthakimizaki
 
Chapter 1. understanding the supply chain
Chapter 1. understanding the supply chainChapter 1. understanding the supply chain
Chapter 1. understanding the supply chainSachin Modgil
 
Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...
Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...
Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...Asikur Rahman
 
Growing interest in ihrm
Growing interest in ihrmGrowing interest in ihrm
Growing interest in ihrmStudsPlanet.com
 
location strategy, operation management
location strategy, operation managementlocation strategy, operation management
location strategy, operation managementFAST NUCES
 
Ch2 Human Resource Policies and Strategies
Ch2 Human Resource Policies and StrategiesCh2 Human Resource Policies and Strategies
Ch2 Human Resource Policies and StrategiesKomal Sahi
 
Training need assessment tot
Training need assessment totTraining need assessment tot
Training need assessment totberhanu taye
 
Operations management
Operations managementOperations management
Operations managementaswinabcxyz
 
Global mindset for global organizations - HR Response
Global mindset for global organizations - HR ResponseGlobal mindset for global organizations - HR Response
Global mindset for global organizations - HR ResponseDr. Harry Charles Devasagayam
 
Plant Location Decision
Plant Location DecisionPlant Location Decision
Plant Location DecisionVasantkumar Parakhiya
 
Expatriate and repatriate issues in global context
Expatriate and repatriate issues in global contextExpatriate and repatriate issues in global context
Expatriate and repatriate issues in global contextpinkuuu
 
Tvet strategy presentation
Tvet strategy presentationTvet strategy presentation
Tvet strategy presentationberhanu taye
 

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Operational strategy
Operational strategyOperational strategy
Operational strategyHarman Rana
 
Selecting and preparing the training site
Selecting and preparing the training siteSelecting and preparing the training site
Selecting and preparing the training siteRochelle Kathrine Cuyno
 
Environment of hrm
Environment of hrmEnvironment of hrm
Environment of hrmJETISH
 
HRM Chapter 2
HRM Chapter 2HRM Chapter 2
HRM Chapter 2Adnan Khan
 
Hrm in japan & china
Hrm in japan & chinaHrm in japan & china
Hrm in japan & chinaStudsPlanet.com
 
The Internal Assessment
The Internal AssessmentThe Internal Assessment
The Internal AssessmentNoel Buensuceso
 
Methods of facility location selection
Methods of facility location selectionMethods of facility location selection
Methods of facility location selectionStudsPlanet.com
 
C5 process & layout
C5 process & layoutC5 process & layout
C5 process & layouthakimizaki
 
Chapter 1. understanding the supply chain
Chapter 1. understanding the supply chainChapter 1. understanding the supply chain
Chapter 1. understanding the supply chainSachin Modgil
 
Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...
Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...
Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...Asikur Rahman
 
Growing interest in ihrm
Growing interest in ihrmGrowing interest in ihrm
Growing interest in ihrmStudsPlanet.com
 
location strategy, operation management
location strategy, operation managementlocation strategy, operation management
location strategy, operation managementFAST NUCES
 
Ch2 Human Resource Policies and Strategies
Ch2 Human Resource Policies and StrategiesCh2 Human Resource Policies and Strategies
Ch2 Human Resource Policies and StrategiesKomal Sahi
 
Training need assessment tot
Training need assessment totTraining need assessment tot
Training need assessment totberhanu taye
 
Operations management
Operations managementOperations management
Operations managementaswinabcxyz
 
Global mindset for global organizations - HR Response
Global mindset for global organizations - HR ResponseGlobal mindset for global organizations - HR Response
Global mindset for global organizations - HR ResponseDr. Harry Charles Devasagayam
 
Expatriate and repatriate issues in global context
Expatriate and repatriate issues in global contextExpatriate and repatriate issues in global context
Expatriate and repatriate issues in global contextpinkuuu
 
Tvet strategy presentation
Tvet strategy presentationTvet strategy presentation
Tvet strategy presentationberhanu taye
 

Was ist angesagt? (20)

Operational strategy
Operational strategyOperational strategy
Operational strategy
 
Selecting and preparing the training site
Selecting and preparing the training siteSelecting and preparing the training site
Selecting and preparing the training site
 
Environment of hrm
Environment of hrmEnvironment of hrm
Environment of hrm
 
HRM Chapter 2
HRM Chapter 2HRM Chapter 2
HRM Chapter 2
 
Hrm in japan & china
Hrm in japan & chinaHrm in japan & china
Hrm in japan & china
 
The Internal Assessment
The Internal AssessmentThe Internal Assessment
The Internal Assessment
 
Methods of facility location selection
Methods of facility location selectionMethods of facility location selection
Methods of facility location selection
 
Heizer supp 11
Heizer supp 11Heizer supp 11
Heizer supp 11
 
C5 process & layout
C5 process & layoutC5 process & layout
C5 process & layout
 
Chapter 1. understanding the supply chain
Chapter 1. understanding the supply chainChapter 1. understanding the supply chain
Chapter 1. understanding the supply chain
 
Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...
Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...
Trends & Challenges of Operation Management by Asikur Rahman (Operation manag...
 
Growing interest in ihrm
Growing interest in ihrmGrowing interest in ihrm
Growing interest in ihrm
 
location strategy, operation management
location strategy, operation managementlocation strategy, operation management
location strategy, operation management
 
Ch2 Human Resource Policies and Strategies
Ch2 Human Resource Policies and StrategiesCh2 Human Resource Policies and Strategies
Ch2 Human Resource Policies and Strategies
 
Training need assessment tot
Training need assessment totTraining need assessment tot
Training need assessment tot
 
Operations management
Operations managementOperations management
Operations management
 
Global mindset for global organizations - HR Response
Global mindset for global organizations - HR ResponseGlobal mindset for global organizations - HR Response
Global mindset for global organizations - HR Response
 
Plant Location Decision
Plant Location DecisionPlant Location Decision
Plant Location Decision
 
Expatriate and repatriate issues in global context
Expatriate and repatriate issues in global contextExpatriate and repatriate issues in global context
Expatriate and repatriate issues in global context
 
Tvet strategy presentation
Tvet strategy presentationTvet strategy presentation
Tvet strategy presentation
 

Art, music and child learning

  • 1. አብክመ ትምህርት ቢሮ ስነ-ጥበብ፣ሙዚቃና የህፃናት ትምህርት TAME 102 ተሻሽል የቀረበ በጌምዴር መምህራን ትምህርት ኮላጅ /ሇሁለም ትምህርት ክፌሌ ተማሪዎች የሚሠጥ ኮርስ / ሰኔ 2007 ዓ.ም ዯብረ ታቦር
  • 2. በጌምዴር መምህራን ትምህርት ኮላጅ ስነ-ውበትና ሰውነት ማጎሌመሻ ትምህርት ክፌሌ አዘጋጅ፡- 1.አቶ ሌንገረው ንጉስ (በጌምድር መምህራን ትምህርት ኮሌጅ) 2.አቶ ሁሴን አሰን (ደሴ መምህራን ትምህርት ኮሌጅ) አርታኢ፡- 1. አቶ ፊሲሌ መንግስቱ (በጌምድር መምህራን ትምህርት ኮሌጅ) 2. አቶ አብደ ሃሰን (ጎንደር መምህራን ትምህርት ኮሌጅ) ሰኔ 2007 ዓ.ም ዯ/ታቦር
  • 3. መግቢያ......................................................................................................................................v  የስነ-ጥበብና የሙዚቃ ትምህርቶችን ተጠቅሞ ላልች ትምህርቶችን በማስተማር ሊይ ያሇውን ሚና ያብራራለ፡፡................................................................................................................................ iv ምዕራፌ አንዴ.............................................................................................................................1 1.የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች ትምህርቶች በመማር ማስተማሩ ሊይ የሚጫወተው ሚና.................1 የስነ-ጥበብ ትምህርትን የሚማሩ ህፃናት የዕዴገት ዯረጃዎች.........................................................4 የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች የትምህርት ዓይነቶች በመማር ማስተማር ሊይ ያሇው ጠቀሜታ.......9 ስነ-ጥበብ በመማር ማስተማሩ ሊይ ያሇው ተፅዕኖ .....................................................................11 ውዴ ሰሌጣኞች የስነ ጥበብ ትምህርት ሇምንዴን ነው ላልች ትምህርቶችን ሇማስተማር በመማር ማስተማር ሾል ወቅት ትሌቅ መሳሪያ ነው የሚባሇው ?............................................................11 የስነ ጥበብ ትምህርት ከላልች ትምህርቶች ጋር ያሇው ግንኙነት ...............................................11 ምዕራፌ ሁሇት..........................................................................................................................14 2. በመማር ማስተማር ስትራቴጅ ትግበራ ወቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር ................................................................................................................................15 2.1 ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር.........................................15 ስነ-ጥበብ ሇማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች የሚሠጠው ጠቀሜታ ................................................17 ስነ-ጥበብ ሇማህበራዊ ትምህርች ሊይ የሚጫወተው ሚና ..........................................................18 የደር እንስሳት..........................................................................Error! Bookmark not defined. ታሪካዊ ቅርሶች /የቱሪስት መስህቦች........................................................................................18 የሂሳብ ባህሪያት ........................................................................Error! Bookmark not defined. የተቀናጁ ምስልችና ፌሊሽ ካርዴ .....................................................Error! Bookmark not defined. የቁጥር ንባብ ሰላዲን .............................................................................................................20 ምዕራፌ ሶስት...........................................................................................................................30 በስነ-ጥበብ ተግባራት ሊይ የህፃናቶች የህይወት ክህልት ዕዴገት......................................................30 3.1 የህይወት ክህልት ፅንስ ሃሳብ እና ስነ-ጥበብ ትምህርት ......................................................30 3.2. የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇህይወት ክህልት የሚሰጡት ጠቀሜታ ...........................................31 የምሌከታ ትምህርት ሂዳት፡- .................................................................................................35 የሰነ-ጥበብና ንባብ......................................................................................................................36 ንባብ ማሇት ምን ማሇት ነው .................................................................................................36 የስነ-ጥበብ መሰረታዊ አሊባውያኖች/አናስሮች ሙያዊ የቃሊት ትርጉም /ፌች.................................36 2.የዱዛይን ህጎች/the principles of design/ ጥቅምና አገሌግልታውና ምንነት...........................37 በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤት የሚሰጡ የተሇያዩ ትምህርቶችን በሙዚቃ የማስተማር ስነ- ትምህርታዊ ሚና ......................................................................................................................41 4.2 የሙዚቃ ትምህርት ሚና................................................................................................42 4.2 ሙዚቃ ሇአንዯኛ ዯረጃ ትምህርት ቤት ያሇው ሚና ................................................................43 4.3 የትምህርታዊ መዝሙሮች አዘገጃጅት....................................................................................45 ትምህርታዊ መዝሙሮች በብዛት አስሞታዊ(Auditory) ሊይ ያተኩራሌ ፡፡ ስሇዚህ ማንኛውም መዝሙር ሲዘጋጅ የሚከተለትን የትምህርት የመማር ፌሊጎት ሀሳቦች ሊይ ጥንቃቄ ማዯረግ ያስፇሌጋሌ፡፡.........................................................................................................................45 በመዝሙር ሁሌጊዜ ማስተማር ተገቢ ቢሆንም የተሇያዩ መርጃ መሳሪያዎችን በመጠቀም ማስተማር ግን እጅግ ያስፇሌጋሌ፡፡ ምክንያቱም መዝሙር ስነ-ዘዳ ነው፡፡በዋናነት ሇአንዴ ስነ-ዘዳ መርጃ መሳሪያ ያስፇሌገዋሌ ምክንያቱም አንዴ ስነ-ዘዳ ገቢራዊ ወይም ተማሪ ተኮር ነው ሇማሇት ቢያንስ በመርጃ መሳሪያ የተዯገፇ ቢሆን ስሇሚመረጥ ነው፡፡ የትምህርት መርጃ መሳሪያዎችን ስናዘጋጅ የሚከተሇውን ሰንጠረዥ መሰረት ማዴረግ ያስፇሌጋሌ፡፡.................................................................................45 ምዕራፌ 5 ................................................................................................................................52 በሙዚቃ የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን የማስተማር ጠቀሜታ..................................................52 የዞሌታን ኮዲሉ አፕሮች መሰረታዊ ፌሌስፌና ..........................................................................53 ምዕራፌ 6 ................................................................................................................................66 ሙዚቃን ማንበብ ......................................................................................................................66 ሙዲየ ቃሊት.............................................................................................................................79 Reference ..............................................................................................................................80
  • 4. ምስጋና ይህንን የስነ-ጥበብ,የሙዚቃ ና የህፃናት ትምህርት የማሰሌጠኛ ሞጁሌ ወሳኝ መሆኑን በጥናት አረጋግጦ ሇሁለም የትምህርት ክፌሌ ተማሪዎች በመጀመሪያ አመት በዱፕልማ መርሃ ግብር በመምህርነት ሙያ ሇሚሰሇጥኑ ዕጩ ሰሌጣኞች በጥናት ሊይ ተመስርተው ሃሳብ ሊመነጩና እንዱሰጥ በስርዓተ ትምህርት ማሻሻያ ውስጥ እንዱካተት ሊዯረጉት አካሊት በሙለ ሊቅ ያሇ ምስጋናን እናቀርባሇን፡፡ ከዚህ በተጨማሪም ይህን የማሰሌጠኛ ሞጅሌ ተገቢነትእና ትክክሇኘነትን ሊረጋገጡ የስነ-ጥበብና የሙዚቃ መምህራንን ሊቅ ያሇ ምስጋና እናቀርባሇን፡፡
  • 5. መግቢያ የስነ-ጥበብ ትምህርት በአገራችን መሰጠት ከጀመረ ረጅም ጊዜያትን አስቆሯሌ፡፡በዚህም ጊዜ ውስጥ በተሇይም በመማር ማስተማሩ ሂዯት የላልችን የትምህርት ዓይነቶች ሃሳብ ከማጉሊትና ከማበሌፀግ ባሻገር በአገራችን ቁሳዊ እሴቶች ሊይ ያሳየው ሇውጥ እስካሁን ዴረስ አናሳ ነበር፡፡ሇዚህም እንዯምክንያት የሚቀርቡት የሰሇጠኑ የስነ-ጥበብ መምህራን እጥረት፣የመማር ማስተማሪያ መሳሪያዎች ውዴነት የሚለት ወዘተ የሚለት ግንባር ቀዯም ምክናየቶች ናቸው፡፡ ይህንን ችግርም ሇመፌታት በሁለም የትምህርት ዓይነቶች ሇሚያስተምሩ መምህራን ከመስክ በተገኘ መጋቢ ሃሳብ /ግብረ መሌስ/መሰረት በዯጋፉ ትምህርትነት ሇማዘጋጀት በመምህራን ትምህርት ስርዓተ ትምህርጅት ዝግጅት ቡዴን ሾር የሚገኘው የስነ ጥበብ ትምህርት ስርዓተ ትምህርት ዝግጅት ዘርፌ የፁሁፌ በጠይቆችን አዘጋቶ በተመረጡ ጥቂት ክሌልችና የመስተዲዯር ትምህርት ቤቶች ተዘዋውሮመጠይቁን በማስሞሊትና ሇኮርሱ ዝግጅት አጋዥነት ሉረደ የሚችለ መጋቢ ሃሳቦችን /መረጃ/ አሰባስቦ በመመሇስ ይህ ኮርስ ሇሁለም የትምህርት ዓይነቶች በመማር ማስተማሩ ሾል ሊይ ወሳኝነት ያሇው መሆኑ ታውቆ ኮርሱ እንዱሰጥ ተዯርጓሌ፡፡
  • 6. BCTE Page iv የኮርሱ አጠቃሊይ ዓሊማዎች ከዚህ ኮርስ ትምህርት በኃሊ ተማሪዎች፡-  የስነ-ጥበብና የሙዚቃ ትምህርቶችን ተጠቅሞ ላልች ትምህርቶችን በማስተማር ሊይ ያሇውን ሚና ያብራራለ፡፡  በስነ-ጥበብና በመዝሙር በመጠቀም የተሇያዩ የትምህርት ዓይነቶቸን እንዯት ማስተማርና መተግበር እንዯሚችለ ይገሌፃለ ፡፡  ስነ ጥበብንና መዝሙርን በመማር ማስተማሩ ትግበራ ወቅት ተጠቅሞ ከማህበራዊ ሳይንስ ትምህርት ጋር እንዳት ማቀናጀት እንዯሚችለ ያውቃለ፡፡  ስነ ጥበብንና መዝሙርን በመማር ማስተማሩ ትግበራ ወቅት ተጠቅሞ ከቋንቋና ከሂሳብ ትምህርቶች ጋር እንዳት ማቀናጀት እንዯሚችለ ያውቃለ፡፡
  • 7. BCTE Page v የትምህርቱ አጭር መገሇጫ ይህ የስነ-ጥበብ፣ሙዚቃና የህፃናት ትምህርት /TAMe 102/ሇአንዯኛ ዓመት በዱፕልማ መርሃ ግብር ሇሚማሩ ስሌጣኞች በሁለም የትምህርት ዓይነቶች በመምህርነት ሙያ ሇሚሰሇጥኑ ሰሌጣኖች የተዘጋጀ ሲሆን ኮርሱ በውስጡ ሶስት የስነ- ጥበብ ትምህርት ምዕራፍችን እና ሶስት የሙዚቃ ትምህርት ምዕራፍችን በአጠቃሊይ ይህ ኮርስ ስዴስት ምዕራፍችን በውስጡ አካቶ የያዘ ነው፡፡ከዚህ በተጨማሪም በእያንዲንደ ምዕራፍች ሊይ ሇሰሌጣኞች አመቺ ይሆን ዘንዴ በንዴፌ ሃሳብ የተማሩትን በተግባራዊ ሌምምዴ እንዱያዲብሩ የተሇያዩ ምሳላዎችን፣ስዕሊዊ ምስልችንና ተግባራዊ ሌምምዴን የሚያጠናክሩ የተግባር ጥያቄዎችን ወዘተ ያካተተ ነው፡፡ በዚህ ኮርስ ሰሌጣኞች ሇትምህርቱ እዴገት መሰረት የሆነውን የራሳቸውን ባህሌና ወግ እንዱያውቁ ሇማዴረግ፣ራሳቸውንና አሇምን በስፊት የመገንዘብ ችልታ እንዱኖራቸው ሇማዴግ፤የሚያበረታታና አሳታፉ የሆነ የክፌሌ ውስጥ ዴባብ እንዱፇጠር፤በትምህርት ቤታቸው አርአያ እንዱሆኑና ስነ-ውበታዊ እሴቶችን ተሊብሰው በመማር ማስተማሩ ሊይ በተግባር እንዱተገብረና ማስፊፊት እንዱችል ሇማዴረግ ነው፡፡ ኮርሱ በሁለም ምዕራፍች ሊይ ስሇስነ-ጥበብ ና ሙዚቃ ትምህርት ፅንስ ሃሳብና ተግባረዊ ሌምምድች ሊይ የተመሰረተ ነው፡፡ ኮርሱ በውስጡ ሰፉና ጥሌቅ በሆነ አቀራረብ መሌክ የተዘጋጀ ነው፡፡
  • 8. TAME 102 Page 1 ምዕራፍ አንድ 1.የስነ-ጥበብ ትምህርት ለሌሎች ትምህርቶች በመማር ማስተማሩ ላይ የሚጫወተው ሚና መግቢያ የስነ-ጥበብ ትምህርት ምንነትንና ትርጉምን እንዱሁም በመማር ማስተማር ከላልች የትምህርት ይነቶች ጋር በማቀናጀት ሇተማሪዎች ጥሩ የሆነ ቅንብር በውስጣቸው እንዱኖር ሇማዴረግ ነው፡፡ስሇዚህ የስነ ጥበብ ትምህርትን በመጠቀም ላልች የትምህርት ዓይነቶች ጋር ያሇውን ዝምዴና እንዱገነዘቡ ሇማስችሌ ነው፡፡ በዚህ ምዕራፌ ውስጥ የስነ-ጥበብ ትምህርት ፅንስ ሃሳብ፣ታሪካዊ አመጣጥና እንዱሁም ሇላልች ትምህርቶች በመማር ማስተማሩ ሊይ የሚጫወተው ሚና ወዘተየሚለትን በስፊት እንመሇከታሇን፡፡ የምዕራፈ ዓሊማዎች፡- ከዚህ ክፌሇ ትምህርት በኋሊ ዕጩ ሰሌጣኞች፡- የስነ ጥበብ ትርጉምንና ምንነትን ይረዲለ፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች ትምህርቶች በመማር ማስተማሩ ሊይ የሚጫወተው ሚና ይገነዘባለ፡፡ ተግባር፡-1 1. ስነ-ውበት ማሇት ምን ማሇት ነው? 2. ሰነ-ጥበብ ማሇት ምን ማሇት ነው? 3. የስነ-ጥበብ ትምህርት የሚሰጠው ጠቃሜታ ምንዴንነው?የወሰኑትን በቡዴን በመሆን ዘርዝሩ፡፡ 4. በመማር ማስተማሩ ሾል ሊይ የአርት/የስነ-ጥበብ/ ትምህርት ሇላልች ትምህርቶች ፊይዲ አሇው ወይስ የሇውም?
  • 9. TAME 102 Page 2 1.1 የስነ-ጥበብ ፅንስ ሃሳብና ትርጉም ውበታዊ ስሜቶች የሰውን ንቃተ ህላና ያዲብራለ፡፡ሇተሻሇ ሁኔታ ፌሊጎትን ይፇጥራለ፡፡ በመሆኑም የውበት ርዕዮተ አሇማዊና ትምህርታዊ ሚና ከፌተኛ ነው፡፡የውበት መጨረሻ ፌች የሚገሇፀው የሰው ዯስታው ልሹ ሰው መሆኑን ነው፡፡ምክንያቱም ውበት ሰው ሇሰው የሚሰጠው ዯስታ በመሆኑ የሰውን የውስጥ አንዴነትንና መተሳሰርን ስሜታዊ በሆነ መንገዴ ቀርፆ የሚያቀርብ ነው፡:ስነ ውበት ግንዛቤን ያዘሇ ነው ሲባሌ ከሳይንሳዊ ግንዛቤ የሚሇይበት ነጥብ ስሊሇው ነው ፡፡ውበት የሚቀርበው በኪነ ጥበባዊ ስራዎች በመሆኑ የነገሮች ንዴፌ ሃሳባዊ ነፀብራቅ ብቻ ሳይሆን በቀጥታ ፇጠራ በመሆኑ የተግባርና የቴክኒክ ክንውኖች ሊይ የተመሰረተ ነው፡፡ቁስ-አካሊዊ ነገሮችን /ዴምፅ፣ቀሇም፣ዴንጋይ ወዘተ በመቅረፅ የተሇየና የተዯራጀ መሌክ እንዱኖራቸው ማዴረግን የሚጠይቅ ነው፡፡በላሊ በኩሌ ውበት ንዴፌ ሃሳቦችንና ፅንስ ሃሳቦችን የሚያንፀባርቅ ቢሆንም ስሇነገሮች የሚሰጠው ዕውቀት ንዴፌ ሀሳባዊ አይዯሇም፡፡ከስነ-ውበት ቅርፅ የሚመነጭ ህላናዊ ሁኔታ በመሆኑ ውበት ስሜታዊ ነው፡፡የነገሮች አሳዘኝ ፣አስቂኝ ፣አስዯሳች፣ወዘተ ስሜትን በመፌጠር ስሇነገሮች አቋምና አመሇካከት እንዱኖር ያዯርጋሌ ፡፡ በእነዚህ በሚቀሰቅሳቸውና በሚፇጥራቸው ሀይሇኛ ስሜቶች ስነ-ውበት ግንዛቤያዊ ተሌዕኮ እንዲሇው መገንዘብ ያስችሊሌ፡፡ /ኪነ-ጥበብ/አርት፡-ማሇት ቴክን ከሚሇው ከግሪክ የተወሰዯ ቃሌ ሲሆን ትርጉም ክህልት ማሇት ነው፡፡ክህልት ማሇት ዯግሞ ዕውቀትን፣ቴክኒካዊ ሌምዴ ስርዓትና አቅምን በተሇያዩ ነገሮች ሊይ የመተግበር ወይም የማሳየት ብቃት ማሇት ነው፡፡ ስነ-ጥበብ ማሇት የማህበራዊ ንቃተ ህሉና ክፌሌ የሆነ፣እውነታን በምስሌ የሚያንፀባርቅና ሰዎች ስሇዓሇም ያሊቸውን ስነ ውበታዊ ግንዛቤ የሚገሌፅ ነው፡፡ሆኖም የጥንታዊ ህብረተሰብ ሁኔታን በግሌፅ እንዯሚያሳየው በሰዎች ታሪክ ውስጥ ኪነ ጥበብ ከስራ ጋር በቅርብ የተያያዘ ነው፡፡የህብረተሰብ ዕዴገት በስራና በኪነ ጥበብ መካከሌ ክፌፌሌ የፇጠረ ቢሆንም ኪነ ጥበብ ከሰዎች ኑሮ ጋር ያሇውን ግንኙነት ምንጊዜም አሊቋረጠም፡፡የኪነ ጥበብ ብሄራዊ ይዘት ሇዚህም አይነተኛ ማስረጃ ነው፡፡ስነ-ጥበብ የማህበራዊ ንቃተ ህሉና በመሆኑከሳይንስ፣ከግብረገብ፣ከርዕዮተ አሇም ወዘተ ጋር ተመሳሳይ ጠባዮች ያለት ነው፡፡እንዯ
  • 10. TAME 102 Page 3 እነሱም በማህበረሰቡ ገዯብ ሁኔታ የሚወሰን ነው፡፡ከእነሱ የሚሇየውም እውነታን በተሇየ መሌክ ማንፀባረቁ ነው፡፡ ኪነ-ጥበብ እውነታን የሚያንፀባርቀው በኪነ ጥበባዊ ምስልች ሲሆን ምስልቹም የሚገሌፁት የህውስታንና የስነ-አመክንዮን፣የጭብጥና ረቂቅን፣የግሊዊና የሁሇንተናዊ ወዘተ ውህዯትን ነው፡፡ሇምሳላ ፌሌስፌና ነገሮችን በፅንስ ሀሳብና በንዴፌ ሃሳብ አማካኝነት የሚገሌፅ ሲሆን ኪነ ጥበብ ግን የነገሮችን ግንዛቤን ህውስታዊ በሆነ መንገዴ የሚቀርፅ ነው፡፡ የስነ-ጥበባዊ ምስልች በሌባዊ በመቅረባቸው ውበትን እውን በማዴረግ በሰዎች ዘንዴ ዯስታን ይፇጥራለ፡፡አእምሯዊ ዕዴገት ከማስተካከሊቸውም በሊይ በኑሮ ውስጥ ውበት እውን እንዱሆን ከፌተኛ ፌሊጎትን ይቀሰቅሳለ ፡፡በዚህ በስነ ውበታዊ ተግባሩ ኪነ-ጥበብ ግንዛቤን የሚያሰፊና ከፌተኛ የሆነ ርዕዮተአሇማዊና ትምህርታዊ ሚና የሚጫወት ነው፡፡ኪነጥበብ ከሚያጠቃሌሊቸው ዘርፍች መካከሌም ስነፁሁፌ፣ ሰዕሌ፣ ቅርፃቅርፅ፣ ሙዚቃ፣ ቲያትርና ሲኒማ ወዘተ ዋናዋናዎቹ የሰነ-ጥበብ ዘርፍች ናቸው፡፡ ሥነ-ጥበብ ማሇት ማህበራዊ፣ኢኮኖሚያዊ፣ባህሊዊ እሴቶችን ሇህብረተሰቡ በታሪክ አሻራነት የሚያቀርብና ያሇፇውን ታሪክ ሇወዯፉት ትውሌዴ ማስተሊሇፌ የምንችሌበት ጥበብ ነው፡፡ እንዱሁም ዛሬን ከትናትና ወይም ትናንትና ከዛሬ የምናወዲዴርበት /የምናነፃፅርበት የሀሳብ ማሳያ መስታዎት በመሆን ያገሇግሊሌ፡፡ ስሇዚህ አርት ማሇት ቋሚ ወይም ወጥ የሆነ ትርጓሜ ይህ ነው ሇማሇት የማንችሌ መሆኑን መረዲት ይኖርብናሌ፡፡ምክንያቱም ማንኛውም ሰው የራሱ የሆነ አሰራርን፣ ስሌትንና ዘዳን ተጠቅሞ ሀሳቡን፣ሌምደንና ስሜቱን መግሇጽ የሚችሌበት በመሆኑ ነው፡፡በአጠቃሊይ የስነ- ጥበብ ትምህርት ማቴሪያሌን፣ፌሊጎትንና ማዋህዴን/የማቀናበር/ ክህልትንና ዕውቀት የሚጠይቅ ትምህርት ነው ፡፡ 1.2 የስነ-ጥበብ ትምህርት በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤት ሊይ ያሇው ሚና ተግባር፡-
  • 11. TAME 102 Page 4  ስነ-ጥበብና የህፃናት ትምህርት ማሇት ምን ማሇት ነው?  ህፃናቶች የሚባለት እስከ ስንት ዓመት የዕዴሜ ክሌሌ ውስጥ ያለ ናቸው?  የህፃናቶች የዕዴሜ ዯረጃ በመማር ማስተማሩ ሇእያንዲንደ የትምህርት መስክ ሊይ ያሇው ፊይዲ ምንዴን ነው? በአካባቢያችን የሚገኙ ህፃናቶችን በምንመሇከትበት ወቅት የተሇያዩ ሌምድችን፣ ችልታዎችን ግንዛቤዎች እንዲሊቸው መመሌከትና መረዲት እንዱሁም መግሇፅ እንችሊሇን፡፡ይሁን እንጂ ህፃናቶች ትምህርት ሇመማር ሇራሳቸው ሌዩ የሆነ ዋጋና በላልች ዘንዴ ተዯናቂ ሇመሆን ይፇሌጋለ፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርትን የሚማሩ ህፃናት የዕዴገት ዯረጃዎች ሇህፃናት ትምህርት ሲሰጥ የህፃናትን አካሌና የአዕምሮ ዕዴገት የተመጣጠነ መሆን አሇበት፡፡ በተቻሇ መጠን በአንዴ ክፌሌ ውስጥ የሚማሩ ህፃናት ዕዴሚያቸው የተመጣጠነ መሆን አሇበት፡፡ የአገራችንን ሁኔታ ስንመሇከት በተሇይ በገጠሩ አካባቢ ያለ ህፃናት በዕዴሜያቸው አዯግ ካለ በኋሊ ትምህርት ስሇሚጀምሩ በአመዲዯቡ ሊይ ችግር ያሇ ቢመስሌም እንኳን ያሇውን ችግር ሇመቋቋም ጥረት ማዴረጉ በጣም አስፇሊጊ ነው፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርትን የሚማሩ የህፃናትን በዕዴሜ ዯረጃቸው ተከፊፌሇው ሲመዯቡ፡- ከ2-4 ዓመት የመሞነጫጨር ዯረጃ / ስክራክሉንግ ስቴጅ/ ከ5-8ዓመት የአምሳያ ዯረጃ / ሲምቦሌ ስቴጅ/ ከ9-12 ዓመት የእውነተኛ ምስሌ ዯረጃ / ሪያሉዝም ስቴጅ/ ሀ. የመሞነጫጨር ዯረጃ /ስክራክሉንግ ስቴጅ/ በመሰረቱ ህፃናት ትምህርታቸውን መጀመር ያሇባቸው ከመዋዕሇ ህፃናት ጀምሮ መሆን አሇበት ፡፡ይህ ማሇት ህጻናቱ ወዯ አንዯኛ ዯረጃ ትምህርት ቤት ከመግባታቸው በፉት ማሇት ነው፡፡ ስሇዚህ ህጻናቱ ያሇበት የዕዴሜ ዯረጃ ከአምስት አመት በታች ያለትን ይመሇከታሌ፡፡ሆኖም በሥዕሌ ትምህርት ከአራት አመት በታች ያለትን ህፃናት በአንዴ አይነት ዯረጃ ይመዯባለ፡፡ ይህም የህፃናቱን ሾል ሇመመሌከትና ሇመገምገም እንዯዚሁ ሇትምህርቱ አሰጣጥ አመቺ ይሆናሌ፡፡በማዋዕሇ ህፃናት ሇሚገኙ የሚሰጠው ትምህርት ዕዴሜ ዯረጃ የተመጣጠነ መሆን አሇበት፡፡ካሊቸው አካሌ ዕዴገት በሊይ የህፃናቱ አዕምሮ እንዱወጣ ሙከራ ማዴረግ ህፃናቱን ዘገምተኛ እንዱሆኑ ዯርጋቸዋሌ፡፡እንዯዚሁም ህፃናቱከተወሰነ ጊዜ በሊይ መስራት ሇባቸውም፡፡
  • 12. TAME 102 Page 5 በቀን መስራት ያሇባቸው 25 ዯቂቃ በሳምንት125 ዯቂቃ ወይም ቢበዛ ከ150 ዯቂቃ መብሇጥ የሇበትም ፡፡ ህፃናት ስዕሌ እንዳት ይጀምራለ? እያንዲንዲችን በህፃንነታችን እንሞነጫጭር ነበር፡፡በአሇም ሊይ ዛሬ ታሊሊቅ ሳዓሉዎች የምንሊቸው ሁለ በህፃንነታቸው ይሞነጫጭሩ ነበር፡፡ይህንን ጉዲይ ማንኛውም ሰዓሉያን የተባለት አሌፇውበታሌ፡፡ህፃናት በመጀመሪያ ሊይ ፇፅሞ ሇሰው የማይገቡ ምሌክቶችን በግርግዲ፣በጠረንጴዛ ወይም በወረቀት ሊይ በተገኘ ነገር ሇምሳላ፡-በከሇር በከሰሌ፣በጠመኔ፣በእርሳስናበመሳሰለት ነገሮች ይሰራለ፡፡ከሁሇት እስከ ሶስት ዓመት ያለት ህጻናት ሇመሞነጫጨር ያሊቸው ጡንቻ በጣም አነስተኛና አቅማቸው ዯከም ያሇ ነው፡፡ሆኖም ህፃናትያቅማቸውን ያህሌ መስመሮችን ሇማስቀመጥ ጥረት ያዯርጋለ፡፡ህፃናትን ሇማሇማመዴ ዕዴሌ ከተሰጣቸው ዕዴገታቸውን በመጨመር መስመሮችን ሇመቆጣጠር ጥረት ሲያዯርጉ ይታያለ፡፡በጠቅሊሊ አነጋገር ሕፃናት ከ2-4 ዓመት ባሊቸው የዕዴሜ ክሌሌ የሚሰሩት ሾል በመሞነጫጨር ሊይ የተመሰረተ ነው፡፡ህፃናት በመጀመሪያ ዯረጃ ሊይ ስራቸውን ሇመቆጣጠር የማይችለ ቢሆንም በየጊዜው የመሇማመዴ ዕዴሌ ከተሠጣቸው ያሊቸውን መሞነጫጨር ሇማሻሻሌና ሇመቆጥጠር ይችሊለ፡፡ ህፃናት ሇብዙ ጊዜ ሌምምዴ ካዯርጉ በኋሊ ከዕሇታት አንዴ ቀን ስሇሚሰሯቸው ስራዎችና የመሞነጫጨር ሥዕልች ታሪክ ሇመናገር ይጀምራለ፡፡ ሇምሳላ፡- ይህ ቤትነው፡፡ ይህ መኪና ነው፡፡ ይህ ወፌነው፡፡ ይህ ውሻ ነው፡፡በማሇት ሃሳባቸውን መግሇፅ ይጀምራለ፡፡ህፃናት በዚህ መሞነጫጨር ዯረጃ ሊይ ከዯረሱ በኋሊ የሰሯቸውን ሥዕልች ከቃሊት ጋር ሇማያያዝ ይሞክራለ፡፡የተዘበራረቁና ስርአት ያሌያዙ ቤቶችን፣እንስሳትንና ዛፍችንም የመሳሰለ መስመሮችን ይሰራለ፡፡ በመሞነጫጨር ዯረጃ ያለ ሕፃናትን ሇሚያስተምር መምህር ከዚህ በታች ያለትን ነገሮች ሉገነዘቡ ይገባሌ፡፡  ህጻናትን ሉሠሩበት የሚችለበትን ቦታ በቅዴሚያ ማዘጋጀት ፣  የሚሰሩትን የመሞነጫጨር ሾል እንዱያሻሽለ ምንም ገሇፃ አሇማዴረግ ፣  ጥያቄዎች በመጠየቅ ጣሌቃ በመግባት ሃሳባቸውን ያሇመበታተን፣  አስፇሊጊ የሆኑ መሳሪያዎችን ማዘጋጀት ፣ o አስፇሊጊ መሳሪያዎች  የተሇያዩ ቀሇሞችና አስፇሊጊ መሳሪያዎች፣ከሇሮች
  • 13. TAME 102 Page 6  ነጭ ወረቀት ወይም ጋዜጣ ፣  ሇማዕዋሇ ህጻናት የሚሆኑ በመጠኑ ከ1/2 ኢንች እስከ 1 ኢንች የሆኑ ብሩሽ፣  የፖስተር ቀሇም በፇሳሽ ወይንም በደቄት መሌክ የተዘጋጀ፣  የቀሇም መያዥያና ስፖንጅ ፣  ጠመኔ ሇ. የአምሳያ ዯረጃ /ሲምቦሌ ስቴጅ/ አብዛኛውን ህፃናት ሃሳባቸውን የሚገሌፁት ቀሇሌ ባለት ጂኦሜትሪካሌ ቅርፅ ባሊቸው ነገሮች ነው፡፡እነዚህ ቅርፆች ከሊይ ቀዴሞ ከነበረው የመሞነጫጨር ስራዎች ውስጥ እያዯጉ የመጡ ናቸው፡፡የህፃናት ሾል ከትሊሊቅ ስዓሉያን እዴገትጋር ስናወዲዴራቸው ትክክሌ አይዯሇም፡፡ይህም ሲባሌ ከአቀማመጥ፣ሚዛንም ሆነ በማመሳሰሌም ሁኔታ የህፃናት ሥዕልች እንዯ ትሊሌቅ ሳይሆኑ እነሱ ባሊቸው የአስተሳሰብ ዯረጃ የተሰሩ ናቸው፡፡በመጨረሻም የመሌዕክትነት ዯረጃ ሊይ በሚዯርሱበት ጊዜ ሇሚያንፀባርቁባቸው ነገሮች ሀሊፉነት ይሰማቸዋሌ፡፡ከስራዎቻቸው በተጨማሪ ግሌፅና ዝርዝር እንዱሆኑ ይጥራለ፡፡ሇስራዎቻቸው ባሊቸው የችልታ ዕዴገት ዯረጃ የሚሰጧቸው ትርጓሜዎች እያዯጉ ይሄዲለ፡፡ በዚህ የዕዴሜ ዯረጃ ውስጥ ያለ ህፃናትን የሚያስተምር መምህር ማወቅ ያሇበት/ባት፡-  ህጻናት ሁሌጊዜ ከሚሰሯቸው ሥዕልች ውስጥ ሇእነሱ አስፇሊጊ መስል የሚታያቸውን ክፌሌ ማዴነቅ ይወዲለ፡፡  ብዙውን ጊዜ ነገሮችን የሚስለት በመስመር ሊይ ነው፡፡  የሚሰሯቸው ነገሮችን ብዙውን ጊዜ ወዯ ተመሳሳይ ያዘነብሊለ፡፡እነዚህም ህጻናት ብዙውን ጊዜ ከማየት ይሌቅ ሃሳቦችን የበሇጠ መረዲት እንዯሚችለነው፡፡  ህፃናት አንዲንዴ ጊዜ በዕነሱ ሌምምዴ ጊዜ የሚያስታዉሷቸውን ዝርዝሮች ይተዋቸዋሌ፡፡ አስፇሊጊ ነገሮች  የህፃናትን ፌሊጎት ሇማነሳሳት ታሪኮችን፣ተረቶችን /ፉሌሞችን ስሇእንሰሳት ስሇአትክሌትና ስሇተሇያዩ ሰዎች መንገር ፣  ህጻናት ሁሌጊዜ አዱስ ሃሳብ አፌሊቂና ፇጣሪዎች እንዱሆኑ መገፊፊት  ከመጠን ያሇፇ ትችት አሇመስጠት ከስህተታቸው መማር ይችሊለ፡፡ አስፇሊጊ መሳሪያዎች፡-  በደቄት መሌክ የተዘጋጀ ፖስተር ቀሇም
  • 14. TAME 102 Page 7  ትሌቅና ትንንሽ ብሩሾች / ክብነት ያሊቸው/  የተሇያየ ቀሇም ያሊቸው ወረቀቶች  የሸክሊ አፇር ሇተሇያዩ ሞዳልች  ቀሇም ያሊቸው ጠመኔዎች  ሇኮሊዥ ሾል የወዲዯቁ ነገሮች  ቀሇም መያዥያ ዕቃና ስፖንጅ  ኩራዝ  የጋዜጣ ወረቀት ወይም ነጭ ወረቀት  ሙጫ፣መቀስና ማጣበቂያ /ስኮች ስቴፕ/  ይህ ትምህርት በተሇይ ከአምስት አመት ዕዴሜ በሊይ ያሇውን ከ1ኛ-3ተኛ ክፌሌ ያሇውን ያጠቃሌሊሌ፡፡ ሏ. የእውነተኛ ምስሌ ዯረጃ /ሪያሉዝም ስቴጅ/ ይህ ዯረጃ በጠቅሊሊው አነጋገር ኋሊ ቀር ከሆነው አገሊሇፅ ወዯ አዱስ የሚመሌስ ንዴፌ የሚሸጋገሩበት ነው፡፡ህፃናት በዚህ ዯረጃ አስቂኝ የሆኑ ሌዩ ሌዩ ሇተረት የሚሆን ነገሮችን ይሰራለ፡፡ከዚያም ዴንገት ወዯ አዱስ የህብረተሰብ ህይወታዊ አስተሳሰብ ውስጥ ይገባለ፡፡ቀዯም ብል የነበረው የአምሳያ ምስሌ ሾል / ከ4-8 ዓመት /ባለበት ዯረጃ አርኪ ቢሆንም እንኳ እንዯተፇሇገው የእንስሳትንም ሆነ የላልች ነገሮችን ምስሌ በትክክሌ ሇማስቀመጥ የሚበቁ አይዯለም ፡፡በዚህ ዯረጃ ያለ ህጻናት የሚሇዩበት፡-  በፇጠራ ስሜታቸው ውስጥ ነገሮች ጥሌቀት እንዱኖራቸው ይጥራለ፡፡  በርቀት ያለ ነገሮችን ሇማሳነስ ይጥራለ በስዕሊቸው ውስጥ የተወሰነ የአገሌግልት ስሜቶች ይኖራቸዋሌ፡፡ይኽውም እንዯ ዴግግሞሽ፣የቀሇም ውህዯት፣ሸካራና ሌስሊሴ ወዘተ… የመሳሰለት ነገሮች ሊይ  ስራቸውን በፉት ከነበረው የበሇጠ ግሌፅ ዝርዝር እንዱሆን ይጥራለ፡፡  በዚህ ዯረጃ ሊይ የሚሰሯቸው ስራዎች ምክንያታዊና ግሌፅነት እንዱኖራቸው ይጥራለ፡፡ አስፇሊጊ ትኩረት  ሌምምድችን እንዱያዯርጉ ምቹ ጊዜ ና መሳሪያ ማዘጋጀት  ሁሌጊዜ መሳሪያ አያያዛቸውን ማስተማር  መሰረታዊ የሆኑ የአሳሳሌ ዘዳዎች ቅርፅ፣መስመር፣ሸካራና ሌስሊሴ እንዱሁም ቀሇማትን ማጥናት ትምህርቱ ሇህፃናት በሚገባ ዯረጃ ሊይ መሆኑን እርግጠኛ ሇመሆን መሞከር
  • 15. TAME 102 Page 8  ስሇዕርዕዮተ አዴማስ አቀማመጥ ሃሳብ መስጠት  የስዕሌ አሰራር ስታስተምር ሇራስ ገሇፃዎች ትኩረት መስጠት አስፇሊጊ መሳሪያዎች ሇቀሇም ቅብ ስራ፡-የዉሃ ቀሇም፣የተሇያዩ ብሩሾች፣ስፖንጅና የፖስተር ቀሇም ሇንዴፌ ስራ፡-ከሰሌ፣ነጭ ወረቀት፣ማጣበቂያ/ስኮችቴፕ/፣እርሳስ፣ቀሇም ያሊቸው ወረቀቶች ፣ጠመኔ ሇህትመት ስራ፡-ወረቀት፣ኩራዝ፣ቫዝሉን፣ቅጠሊቅጠልች፣የዉሃ ቀሇም፣የሽቦ ወንፉት፣የጥርስ ብሩሽና ላልችም ቀሇሌ ያለ ሇህጻናት የሚያመቹ ሇህትመት መስሪያ የሚሆኑ ቁሳቁሶች ሇኮሊዥ ስራ፡-የተሇያዩ ቀሇም ያሊቸው ወረቀቶች፣ሙጫ፣መቀስ፣ሌዩ ሌዩ ሥዕልችና ፍቶ ግራፍች ገሇጻ  ጥሩ ገሇጻ ህፃናትን ሇስዕሌ ሾል ያነሳሳሌ፡፡  ገሇጻ በምታዯርግበት ጊዜ ገሇጻህ አጭርና ግሌፅ መሆን አሇበት  ገሇጻ በምታዯርግበት ጊዜ ንቁ መሆን አሇብህ  የምታዯርግሊቸው ገሇጻ ህጻናትን ሇፇጠራ ሾል የሚያነሳሳ መሆን አሇበት ፡፡  ህጻናት ሾል ከማስጀመርና በፉት አጫጭር ና የማያሰሇቹ ተረቶቸን ንገራቸወ፡፡ መምህራን ህጻናትን በሚያስተምሩበት ጊዜ ማዴረግ የሚገባውና የማይገባው መምህሩ አዘውትሮ ሉገነዘበው የሚገባው ዋነኛ ነጥብ የፇጠራ ሾል ወይም ተግባር የተማሪው ሲሆን የእሱ ሚና ግን ተማሪዎችን በአስፇሊጊው መንገዴ ስራዎችን የሚያከናውኑበት መንገዴ መምራት ወይም አመራር መስጠትና አስፇሊጊ የሆኑ የስነ ጥበብ የአሰራር ህጎችን ማስተዋወቅ ይሆናሌ፡፡ መምህሩ የተፇጥሮ ውበትና ሰው ሰልሽ ነገሮችን በሚገባ የማወቅ፣የማዴነቅ ስሜትና ተሰጥኦ ሉኖረው ይገባሌ፡፡እንዱሁም አዲዱስ ሃሳቦችን ፇጥሮ በየጊዜው በሌዩሌዩ አዲዱስ ማቴሪያልች የስነ-ጥበብ ስራን እየሰራ መሞከር ፌሊጎት ሉኖረው ይገባሌ፡፡ በአጠቃሊይ አንዴ መምህር በመማር ማስተማሩ ውቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ በሚያስተምርበት ወቅት የሚከተለትን ነጥቦች መከተሌ ይጠበቅበታሌ፡፡ 1. ተማሪዎችን የራሳቸውን ስሜት በራሳቸው የአሰራር ዘይቤ እንዱገሌፁ ማዴረግ ፣
  • 16. TAME 102 Page 9 2. ተማሪዎች በስነ-ጥበብ ፇጠራ ስራቸው ሇወዯፉት እንዱገፈበት የፇጠራ ስራቸውን ማዴነቅ፣ችልታቸውን በይበሌጥ የሚያሻሽለበትን መመሪያና ምክር በመስጠት መርዲት፣ 3. እንዯ ቅርበትና ርቀት፣መጠን፣ጥሊና ብርሃን አሰጣጥ፣ሚዛንና የቀሇም ባህሪያት ታሪክ የመሳሰለትን የስነ-ጥበብ የአሰራር ህግጋትን ማስተዋወቅ 4. በማንኛውም ጊዜና በማንኛውም ቦታ በተቻሇ መጠን ተማሪዎችን ከአካባቢያቸው ህብረተሰብ ጠቃሚ የሆኑ ነገሮችን ዱዛይን እያዯረጉ እንዱሰሩ ማበረታታት ስሇዚህ መምህራን የተማሪዎችን ፌሊጎት ሇማሟሊት የተሇያዩ የስነ-ጥበብ ተግባራትን በመምረጥ የተማሪዎችን አቅም ያገናዘበና የህፃናቶችን የዕዴገት ዯረጃቸውን ሉመጥን የሚችሌ አዴርጎ በመጠቀም የትምህርቱን ይዘት ማስተማር የምንችሌበትን አቅም የሚፇጥርሌን ትምህርት ነው፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች የትምህርት ዓይነቶች በመማር ማስተማር ሊይ ያሇው ጠቀሜታ 1.የሰው ሌጅ ግሊዊ ዕዴገት ሇማሳዯግ፡-ስነ-ጥበብ የራሱ የሆነ የራስን የፇጠራ ችልታ አገሊሇፅን እዴሌ የሚፇጥር፣በራስ የመተማመን ስሜትን የሚያጎሇብትና የራስ ግንዛቤን የሚጠይቅ እንዱሁም የሚያበረታታ የትምህርት ዓይነት ነው፡፡ 2.ማህበራዊ ዕዴገት ሇማጎሌበት በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤት የሚማሩ ህፃናቶች በቡዴን ሾል ሇሚሰሩ የስነ ጥበብ ሾል ውጤቶች ሊይ ትሌቅ የሆነ ጠቃሜታን ያገኛለ፡፡ይህም ጠቃሜታ በትብብር የመማር ችልታቸው እንዱዲብር ከማዴረጉም ባሻገር በተማሪዎች መካከሌ መሌካም የሆነ ማህበራዊ ግንኙነታቸው እንዱጎሇብት ያዯርጋሌ፡፡በዚህም መንገዴ የእያንዲንደ ግሇሰብ የጥበብ ሾል ውጤቶች ሊይ በቅንጅት በሚሰሩበት ወቅት የራሳቸው የሆነ የጥበብ ጥራት/ኳሉቲ/ ሲኖራቸው፣ ወጣት ስዓሉዎች በእያንዲንደ የግሌ ሾል ሊይ ሃሳባቸውን በመግሇፅና ሇሰራው ሰው በቂ የሆነ ትብብርንና አስተያየቶችን እንዯተሰማቸው ያህሌ በመሇገስ ዕዴገትን ሇመፌጠር ጥረት ያዯርጋለ፡፡ 3.አካሊዊ ዕዴገትሇማሳዯግ የስነ-ጥበብ ተግባራት የህፃናቶችን የአካሌ ክፌልች እንዱጎሇብቱና እንዱዲብሩ የሚያዯርግ ነው፡፡ ሇምሳላ፡- ትንንሽ የጡንቻ ክፌልች የሚያዲብር፣
  • 17. TAME 102 Page 10 የዓይንና የእጅ እንቅስቃሴ ቅንጅትን የሚያጠናክር፣ የሰውነት የቅሌጥፌና ችልታቸው እንዱጨምር የፇጠራ ጥበብ የሚያጎሇብት፣የስሜት ምትን የሚያጠናክር፣ የአዕምሮ ብስሇት ዕዴገትን ህፃናቶች የሚያሳዴጉበት ወዘተ የሚለትን ክህልቶችን ማሳዯግ የሚችለት በሚተገብሯቸው የስነ-ጥበብ ተግባራት አማካኝነት የሚወሰኑ ናቸው፡፡ 4. የቋንቋ ችልታ ዕዴገት ብዙ ህዝብ ማስታዎሻዎች እንዯሚያመሇክቱት ታዲጊ ወጣት ተማሪዎች ስነ-ጥበብን የሚጠቀሙት ራሳቸውን ከላልች ሰዎች ጋር በተሇያዩ መንገድች ማሇትም በምሌክት ወይም ከዚያ ውጭ ሇመግባባት /ሃሳባቸውን ሚስጥራዊ በሆነ የክህልት ስሌት ሇመሇዋወጥ ሲለ የሚጠቀሙበት ነው፡፡ስሇዚህ ተማሪዎቹ እግረመንገዲቸውን የቋንቋ ችልታቸውን በሚፇሌጉት መንገዴ እየተገበሩና አዲዱስ ትርጉም ያሊቸውን ቃሊቶች በብዛት የሚፇጥሩበት ስሌትም እየተጠቀሙ መሆናቸውን ሌብ ሌንሇው የሚገባን ተግባር ነው፡፡ ስሇሆነም የህፃናቶች የስነ ጥበበ የተግባር ሾል ውጤቶችም ይህንን ሁኔታ ፌንትው አዴርጎ ሇተመሌካች በግሌፅ የሚያሳዩ ናቸው ማሇት ይቻሊሌ፡፡ 5.አዕምሮዊ ዕዴገት በዚህ አዕምሮዊ ዕዴገት ውስጥ ህፃናቶች የስነ ጥበብ ተግባራትን በሚያከናውኑበት ስዓት የሚያገኙአቸው አዕምሯዊ የባህሪ ሇውጦችን ማሳየት የሚችለበት ስሌት ነው፡፡ከእነዚህም መካከሌ የሚከተለትን መመሌከት እንችሊሇን፡፡  ግንኙነትን ማጠናከር / መረጃን ማስተሊሇፌ /፡-ይህም ሲባሌ ከአንደ ወዯ አንደ ወይም ከአንዴ ወዯ ብዙ መረጃዎችን በማሳተሊሇፌ መግባበት የሚቻሌበት መንገዴን ይፇጥራሌ፡፡  ከአንደ አካሌ ወዯ ሁለም አካሌ ዝምዴናን በመፌጠር  ቅዯም ተከተሌና ዝምዴናን መፌጠር  ምስሊዊ ውክሌናዎች መሰየም መቻሌ  ክፌፌሌን በመጠቀም ነገሮችን መሇየት መቻሌን  የህዋስ ዝምዴና መፌጠር መቻሌ  አቅጣጫዊ ዝምዴናን መፌጠር መቻሌ  ስሇቁስ አካሌ ባህሪ መግሇፅና መሇየት መቻሌ
  • 18. TAME 102 Page 11  ብዛትና ጥራት መሇየት  የአቀማመጥ ዝምዴናን መፌጠር መቻሌ ስነ-ጥበብ በመማር ማስተማሩ ሊይ ያሇው ተፅዕኖ ውዴ ሰሌጣኞች የስነ ጥበብ ትምህርት ሇምንዴን ነው ላልች ትምህርቶችን ሇማስተማር በመማር ማስተማር ሾል ወቅት ትሌቅ መሳሪያ ነው የሚባሇው ? የስነ-ጥበብ ትምህርት በመማር ማስተማሩ ወቅት የህፃናትን የመማር ተነሳሽነት ስሜትን በማሳዯግ በኩሌ ከፌተኛ ሚና የሚጫዎትና አዕምሮአዊ እዴገትን፣ማህበራዊ፣ስሜትን የሚያነቃቃ/ ኢሞሽናሌ/የስሜትና የአካሌ እንቅስቃሴን የሚጠይቅና የሚያነሳሳ ትምህርት ነው፡፡የስነ ጥበብ ትምህርት በትብብር የመማር ሌምዴን የሚፇጥር በመሆኑ የተነሳ ፌሊጎትን ፣ችልታን የሚፇትንና ጥሌቅ እውቀትን የሚጠይቁ ጉዲዮችን የያዘ ትምህርት ነው፡፡በዚህም የተነሳ ስነ ጥበብ በመማር ሊይ ያሇው ፊይዲዎች መካከሌ ህፃናቶች በሚማሩበት ወቅት የአርት ትምህርት መሰረት በማዴረግ የአስተሳሰብ የክህልት ዯረጃቸውን እና ጥሌቅ የሆነ ዕውቀታቸውን በተግባራቶች ሊይ ተሞርክዘው ዕዴገትን የሚፇጥሩበት ትምህርት መሆኑን ሌንረዲ ይገባናሌ፡፡የስነ-ጥበብ ስራዎችን ከትንሽ እስከ ትሌቅና ውስብስብ በሆኑ ነገሮች በመጠቀም መስራት ይቻሊሌ፡፡ታዲጊ ወጣቶች በአካባቢያቸው በሚገኙ የአሲዲማነት ባህሪ በላሊቸውና ጉዲት በማያዯርሱ ማቴሪያልች በመታገዝ በቀጥታ በእጃቸው በመያዝ የቀሇም ቅብና የሸክሊ ስራዎችን መስሪያ መሳሪያዎችን በማዘጋጀት ሇሚፇሌጉት ተግባር ይጠቀማለ፡፡ትሊሌቅ ወጣቶች ዯግሞ የሚሰሩበትን የስነ ጥበብ ሾል እንዯሚጠቀሙበት ማቴሪያሌ ምርጫቸውም ቢወሰንም የሚሰሩት የጥበብ ሾል ውስብስብና ችልታን የሚፇትን በመሆኑ የተነሳ የሚሰሩባቸውን ማቴሪያልች በመምረጥ ይጠቀማለ፡፡ማንኛውንም የጥበብ ሾል መስሪያ ማቴሪያልች የተሇያዩ የአካሌ ክፌልችን የክህልት እዴገት እንዱኖራቸውና አዲዱስ ፇጠራዎችን በመፌጠር ረገዴም ከፌተኛ ሚና አሊቸው፡፡በመማር ማስተማስተማሩ ሾል የስነ ጥበብ ስራዎች በክፌሌ ውስጥ ከፌተኛና ሰፉ የሆነ ሚናን የሚጫወቱ ማቴሪያልችና መሳሪያዎች የሚይዝ ነው፡፡ ስሇዚህ ሰነ ጥበብ በመማር ማስተማር ሾል ውስጥ ከፌተኛ የሆነ መሳሪ ነው፡፡ስነ ጥበብ የህፃናቶች የስሜት ህዋሳቸውን በመጠቀም የአዕምሮአዊ፣የማህበራዊ ፣የስሜት እና የስርዓት ነርቭ ክህልትን ሇመጫወትና የሚያስችሌ ትምህርት ነው፡፡ የስነ ጥበብ ትምህርት ከላልች ትምህርቶች ጋር ያሇው ግንኙነት ባዮልጅ /ስነ-ህይወት ከቴክኖሎ ጅ/የህትመ ት ጥበብ ሂሳብ ስነ ትምህርት
  • 19. TAME 102 Page 12 የስነ-ጥበብ ትምህርት ከሚከተለት የትምህርት ዓይነቶች ጋር ጥብቅ የሆነ ግንኙነት አሇው፡፡ 1. የስነ ጥበብ ትምህርት ከተቀናጁ የተፇጥሮ ሳይንስ ትምህርቶች ጋር ማሇትም ከስነ-  በብርሃን ነፅብራቅ ቀሇማት፣በቅብ ቀሇም፣በስፔክትረም አማካኝነት በሚፇጠሩ ቀሇማት  ተፇጥሮአዊ የሆኑ ነገሮችን /እንስሳትንና እፅዋትን በጥበባዊ አመሇካከት ማየት  የቁስ አካሊት ኬሚካዊ ባህሪያትን መቀያየርን መረዲት መቻሌ ሇምሳላ፡- የቅብ ቀሇማትን ከውሃ ጋር ማዯባሇቅ/መቀሊቀሌን ማየት እንችሊሇን ፡፡  በብርሃን ፅብረቃ አማካኝነት የፊብሪካና የወረቀት ውጤቶችን መፌጠር  በአካባቢያችን የሚገኙ ተፇጥሮአዊ ነገሮችን መንስኤና ውጤትን ማሳየት መቻሌ በስነ- ብሌት፣በቅርፅ፣በእይታ፣በቅርበትና ርቀት/ርዕዮተ ዓሇም/ በቀሇማት፣በቁስ አካሌ፣አካባቢን በማስዋብ፣በፇጠራ ሾል ወዘተ 2.የስነ-ጥበብ ትምህርት ከማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች ጋር ያሇው ግንኙነት  በጥበብ ሾል ውጤቶች ታሪክና መገኛ ስፌራዎች ፣  በመሌካዓምዴር አቀማመጥ፣በተፇጥሮአዊና በሰው ሰልሽ ነገርች የንዴፌና የቀረፃ ሾል  የጥበብ ስራዎችን እንዯት አዴርገን ነው ሇታሪክ ማስረጃ መጠቀም የምንችሇው፣  በኪነ ህንፃዎችና በምንጠቀማቸው ማቴሪያልች ና ምሌክቶች ዙሪያ የምንግባባ ከሆነ
  • 20. TAME 102 Page 13  በተፇጥሮ ውስጥ ያለትን ነገሮች እንዳት አዴርገን በቀሇም እንገሌፃቸዋሇን ወዘተ በሚለት ነጥቦች ዙሪያ 3.የስነ-ጥበብ ትምህርት ከሂሳብ ትምህርት ጋርጋር ያሇው ግንኙነት በእነዚህ ጉዲዮች አማካኝነት ዝምዴናን ይፇጥራሌ፡፡  ማሳዯግና ማሳነስ/ስኬሌ/ ንዴፍችን ማሳዯግ ወይም ጌጥ መስጠት  በተፇጥሮሊይ የሚገኙ ነገሮችን ጌጣጌጥ በስርዓት ማየት መቻሌ፡  የነገሮችን ቴክስቸር ከማወዲዯር አንፃር እኩሌ ናቸው ወይስ የተሇያዩ የሚሇውን ጥያቄ ሇመመሇስ  የነገሮችን መጠን ሇመሇካትና ሇማወዲዯር ሇምሳላ፡-በኮሊዥና ሞዛይክ ጥበብ የተሰሩ ፣በጠሇሊዊ ምስልች/በጂኦሜትሪካዊ ምስልች/፣የኪነ ህንፃ ውጤቶችን ማየት እንችሊሇን፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርት ከቋንቋ ትምህርት ጋር ያሇው ግንኙነት ከፁሁፊዊና በስዕሊዊ ማብራሪያዎችን ከመረዲት አኳያ ፤በፉዲሊት አቀራረፅ በዴርሰት አዘገጃጀት፣በአንዲንዴ የዱዛይን መሰረቶቸ ወዘተ በሚለት ጉዲዮች ሊይ ግንኙነት ሲኖር ማጠቃሇያ ስነ-ጥበብ ማሇት የማህበራዊ ንቃተ ህሉና ክፌሌ የሆነ፣እውነታን በምስሌ የሚያንፀባርቅና ሰዎች ስሇዓሇም ያሊቸውን ስነ ውበታዊ ግንዛቤ የሚገሌፅ ነው፡፡ ፡፡በዚህ በስነ ውበታዊ ተግባሩ ኪነ-ጥበብ ግንዛቤን የሚያሰፊና ከፌተኛ የሆነ ርዕዮተአሇማዊና ትምህርታዊ ሚና የሚጫወት ነው፡፡ኪነጥበብ ከሚያጠቃሌሊቸው ዘርፍች መካከሌም ስነፁሁፌ፣ ሰዕሌ፣ ቅርፃቅርፅ፣ ሙዚቃ፣ ቲያትርና ሲኒማ ወዘተ ዋናዋናዎቹ የሰነ-ጥበብ ዘርፍች ናቸው፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርትን የሚማሩ የህፃናትን በዕዴሜ ዯረጃቸው ተከፊፌሇው ሲመዯቡ፡- ከ2-4 ዓመት የመሞነጫጨር ዯረጃ / ስክራክሉንግ ስቴጅ/ ከ5-8ዓመት የአምሳያ ዯረጃ / ሲምቦሌ ስቴጅ/ ከ9-12 ዓመት የእውነተኛ ምስሌ ዯረጃ / ሪያሉዝም ስቴጅ/ የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች የትምህርት ዓይነቶች በመማር ማስተማር ሊይያሇው ጠቀሜታ የሰው ሌጅ ግሊዊ ዕዴገት፣የቋንቋችልታ፣አካሊዊ እዴገት ወዘተ ናቸው፡፡
  • 21. TAME 102 Page 14 ማጠቃሇያ መሌመጃ 1. ስነ-ጥበብ ማሇት ምን ማሇት ነው? 2. ስነ-ጥበብ በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤቶች ሊይ የሚጫወተው ሚና ምንዴን ነው? 3. የህፃናቶች የስነ ጥበብ የዕዴገት ዯረጃዎች ምንምን ናቸው? 4. ከስነ-ጥበብ ትምህርት ጋር ቁርኝት ያሊቸው የትምህርት ዓይነቶችን ዘርዝሩ፡፡
  • 22. TAME 102 Page 15 ምዕራፍ ሁለት 2. በመማር ማስተማር ስትራቴጅ ትግበራ ወቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር መግቢያ የሰነ-ጥበብ ትምህርት ሇላልች ትምህርቶች ጋር ያሇው ቁርኝትና ፊይዲ ምን እንዯሚመሰሌ በአጭሩ የሚያሳይ ነው፡፡ ስሇዚህ በዚህ ምዕራፌ ውስጥ ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስ፣የማህበራዊ ሳይንስ፣የቋንቋና የሂሳብ ትምህርቶችን ሇተማሪዎች ማስተማር እንዳት እንዯሚቻሌ በተግባርና በንዴፌ ሃሳብ ሊይ የተመሰረተ አቀራረብ የያዘ ነው፡፡ የምዕራፈ አሊማዎች፡- ከዚህ ክፌሇ ትምህርት በኋሊ ዕጩ ሰሌጣኞች፡-  የስነ ጥበብ ትምህርት ሇላልች ትምህርቶች በመማር ማስተማሩ ወቅት ያሇውን ፊይዲ ያውቃለ፡፡  ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስና የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች እንዳት ማስተማር እንዯሚቻሌ ይገነዘባለ፡፡  ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የሂሳብ ትምህርትን እንዳት ሇህፃናቶች ማስተማር እንዯሚቻሌ ይረዲለ፡፡  ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የቋንቋ ትምህርቶችን እንዳት ሇህፃናት ማስተማር እንዱሚቻሌ ይረዲለ፡፡ 2.1 ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር የመወያያ ጥያቄዎች 1. የስነ-ጥበብ ትምህርት ከተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶች ጋር ግንኙነት አሇው? ወይስ የሇውም? መሌሳችሁ አሇው ከሆነ የስነ ጥበብ ትምህርትና የሳይንስ ትምህርቶች ከሚገናኙባቸው ነጥቦች መካከሌ የተወሰኑትን ዘርዝሩ፡፡ 2. የተቀምጁ የሳይንስ ትምህርቶች በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤት ሇሚማሩ ተማሪዎች በመማር ማስተማሩ ወቅት ስነ-ጥበብ ተጠቅሞ ትምህርቶቹን ሇተማሪዎቹ ማስተማር የሚሰጠው ጠቃሜታ አሇ ትሊሊችሁ? መሌሳችሁ አዎ ከሆነ ምክንያታችሁን ከክፌሌ ጓዯኞቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡ 3. የተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶችን ሇህፃናቶች ሇማስተማር ስነ-ጥበብ በመማር ማስተማር ሂዯት ውስጥ ጉሌህ ሚና የሚጫወት ከሆነ መገሇጫዎችን ዘርዝሩ፡፡
  • 23. TAME 102 Page 16 ስነ-ጥበብ ከተቀናጁ የሳይንስ ትምህርቶች ጋር ቅርብ የሆነ ዝምዴናና ቁርኝት ካሊቸው የትምህርት አይነቶች መካከሌ አንደ ነው፡፡የስነ-ጥበብ ትምህርት ቀጥተኛ የሆነና ኢቀጥተኛ በሆነ መሌኩ ከስነ-ህይወት፣ከፉዚክስና ከኬሚስትሪ ትምህርቶች ጋር ዝምዴና ያሇው መሆኑን ሌንረዲ ይገባናሌ፡፡ በአጠቃሊይ የሳይንስ የትምህርት አይነቶች በመማር ማስተማሩ ሂዯት ውስጥ በምናከናውንበት ወቅት የስነ-ጥበብ ትምህርት የመማር ማስተማሩን ሂዯት የተሳሇጠና የተዋጣሇት እንዱሆን ከማዴረግ አኳያ ከፌተኛ የሆነ ፊይዲ አሇው፡፡ከሚሰጠው ጠቃሜታዎች መካከሌ፡- -ተማሪዎችና በመምህራኖች መካከሌ መሌካም የሆነ መግባባትን ይፇጥራሌ ፡፡ -በተማሪዎች ዘንዴ የግንዛቤ ችልታን ይጨምራሌ :: -የትምህርቱን ይዘት ሇተማሪዎች ቀሊሌና ግሌፅ በሆነ መንገዴ እንዱረደ ያስችሊሌ፡፡ -መምህሩ በሚያስተምርበት ወቅት ጊዜን እንዱቆጥብ ያዯርገዋሌ ወዘተ የመሳሰለት ፊይዲዎችን ያስገኛሌ፡፡ 2.2 በመማር ማስተማር ስትራቴጅ ትግበራ ወቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርትን ማስተማር ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር ተማሪዎች በሚከተለት ነጥቦች ሊይ አጭርና ግሌፅ የሆኑ መረጃዎችን መማር የሚችለበትና ከስነ-ጥበብ ትምህርት ጋር ጥብቅ የሆነ ቁርኝት ያሇው መሆኑን መገንዘብ ከሚችለባቸው ነጥቦች ውስጥ የተወሰኑት የሚከተለት ናቸው፡፡ ስሇመሌካዓምዴር አቀማመጥ በምስሌ ማጥናት የሚችለበት፣ ተግባር ፡- 1. የስነ-ጥበብ ትምህርት ከማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች ጋር ግንኙነት አሇው? ወይስ የሇውም? መሌሳችሁ አሇው ከሆነ የተወሰነ ምሳላዎችን ዘርዝሩ፡፡ 2. የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች በመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤት ሇሚማሩ ተማሪዎች በመማር ማስተማሩ ሾል ውስጥ ስነ-ጥበብ ፊይዲ አሇው ትሊሊችሁ? መሌሳችሁ አዎ ከሆነ ምክናየታችሁን ከክፌሌ ጓዯኞቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡
  • 24. TAME 102 Page 17 በተፇጥሮ ውስጥ ያለ የቀሇማት ዓይነትና የሚኖራቸው ምስሌ በንዴፌና በቀሇም ማጥናት የሚቻሌበት በአካባቢያችን ስሇተመሰረቱ የቴክኖልጂዎች አቀማመጥና ታሪክ በተመሇከተ ስሇህብረተሰብ ባህሌና የዕዯ ጥበብ አሰራርና አጠቃቀም አሇም አቀፊዊ የንግዴ ምሌክቶች አሰራርና አገሌግልት በተመሇከተ ዕሇት ተዕሇት የምንጠቀምባቸው የቤት ውስጥና ውጭ የመገሌገያ መሳሪያዎች አሰራርና አጠቃቀም በተመሇከተ ሃሳቦችን መግሇፅና ማብራራት የሚችለበት የማህበራዊ ሳይንሰ ትምህርቶችን በክፌሌ ውስጥ ሇተማሪዎች ሇማስተማር በተሇያየ ስነጥበባዊ ዘርፍች አማካኝነት በመጠቀም ማስተማር እንችሊሇን፡፡ሇምሳላ በዴራማ መግሇጫ፣በገሊጭ መሌክና በእውነተኛ ሌምዴ ሊይ በመሞርከዝ የተሇያዩ ሌምድችን ከታዲሚዎችጋር መግባበት ይቻሊሌ፡፡ይህም ሇታዲሚዎችናሇቡዴኑ የጋራ የሆነ ጠቃሜታ፣ትርጉምና ሃሳብ ሉያግባባ የሚችሌ ነው፡፡በዚህም ምክንያት ተማሪዎች ትረካዎችን፣ተግባራዊ ምርምሮችን መመስረትና መስራት የሚችለ ይሆናለ፡፡በዴራማ ሉገሇፅ የሚችሇውም ሌምዴን በእያንዲንደ ግሇሰብ ውስጥ ያሇውን በራሱ አገሊሇፅ መግሇፅ እንዱችሌ ማዴረግ ይቻሊሌ፡፡በዚህም የተነሳ ተማሪዎች በራሳቸው ዕይታ የአገሊሇፅ ባህሪና ቦታ ሉገምቱ የሚችለ እንዱሆኑ ያዯርጋሌ፡፡ነገርግን ዯግሞ የሚያመጡት ውጤት የግዴ ተዛማጅ የሆነና የተሰጠውን ገዴብ ሉሰጥ የሚችሌ ሊይሆን ይችሊሌ፡፡ ስነ-ጥበብ ሇማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች የሚሠጠው ጠቀሜታ I. ተማሪዎች ስነ-ጥበብን ጠቅመው የሚማሩትን የማህበራው ትምህርት ርዕስ ሊይ በራሳቸው ስሜት ግሌፅ መገንዘብና መረዲት የሚችለ እንዱሆኑ ይረዲሌ፡፡ II. የተሇያዩ ሌምድችን በመረዲታቸው የተነሳም ሇሚሰሩዓቸው ስራዎች የሚወስዴበቸውን የጊዜ መጠንናርቀትን ሇማመጣጠን የሚጥሩበትን ሁኔታ እንዴፇጥሩ ያዯርጋሌ፡፡ III. መምህሩ ሇመማር ማስተማሩ ሊይ የሚጠቀማቸውን ዓሊማዎች ግብ እንዴመቱ ይረዲሌ፡፡ IV. ተማሪዎች በአካባቢያቸው ያለ ነገሮችን እንዯት መንከባከብና መጠበቅ እንዲሇባቸው እንዱረደ ያዯርጋሌ፡፡ V. በተማሪዎች ዘንዴ ርሾ በርስ የመግባባት አቅማቸውን ያጎሇብታሌ፡፡ VI. መረጀዎችንእና ያሊቸውን ትርጉም በአጭር መንገዴ እነዱገነዘቡ ይረዲሌ፡፡
  • 25. TAME 102 Page 18 VII. ማህበራዊ ጉዲዮችን ና ሌምድችን በስነ ሥዕሌ ተገሌፆ መረጃ ሇትውሌዴ እንዱተሊሇፌ ሇማዴረግ ወዘተ የመሳሰለትን ፇይዲዎችን ሉያበረክት ይችሊሌ፡፡ ስነ-ጥበብ ሇማህበራዊ ትምህርች ሊይ የሚጫወተው ሚና ስነ-ጥበብ ሇማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶች በተማሪዎች ዘንዴ ሰፉ የሆነ የፇጠራ አቅማቸውን እንዱያሳዴጉ፣የባሇፇውን ጉዲይ አሁን ካሇው ጉዲይ ጋር ማወዲዴር ወይም ማነፃፃር እንዱችለ ፣ወዯፉት ሉፇጠሩ የሚችለ ነገሮችን ሉመሇከቱበት የሚችለበት መንገዴ ሉሳይና መረጃ ሉሰጥ የሚችሌ ትምህርት ነው፡፡ስሇዚህ ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርትንሇተማሪዎች ሇማስተማር የተሇያዩ የማስተማሪያ ስነ-ዘዳዎችን መጠቀም እንችሊሇን፡፡እነዚህም የማስተማሪያ ዘዯዎች አንደ ከአንደ ጋር የተሇያዩ የሚሆኑበት መንገዴም እንዳት አዴርገን ሥዕለን መንዯፌ እንዯምንችሌ፣የመሌዕክቱን ሃሳብ እንዳት ሉያግባባ እንዯሚችሌ፣የሚሰጠው ትርጉም ሊይ እንዳት እንዯሚፇጠር በሚለት ነጥቦች ሊይ መሞርገዝ ሉኖርብን ይገባሌ፡፡ ታሪካዊ ቅርሶች /የቱሪስት መስህቦች በአገራችን ውስጥ በተሇይ በአማራ ክሌሌ ውስጥ ሇቱሪስት መስህብነት የሚያገሇግለ ቅርሶች የት ቦታ ይገኛለ? ስማቸውስ ማንማን ይባሊለ? በአማራ ክሌሌ ከሚገኙ ቅርሶች መካከሌ በሰሜን ወል የሊሉበሊ ውቅር አብያተ ክርስቲያን አንደ ነው፡፡በጎንዯር የፊሲሌ ግንብ በባህር ዲር የጢስ አባይ ፎፎቴ ወዘተ የመሳሰለት ሲሆኑ እነዚህን ቅርሶች ዯግሞ በተሇያዩ ፖስተሮች ሊይ በስዕሊዊ መግሇጫ መሌክ በተሇያዩ ነገሮች ሊይ ተስርተው እናገኛቸዋሇን፡፡ ስሇዚህ ስሇእነዘሀን ቅርሶች ሇተማሪዎች ሇማስተማር በዚህ መሌክ ማስተማር ይቻሊሌ የሊሉበሊ ውቅር አብያተ ክርስቲያን ጢስ አባይ ፎፎቴ
  • 26. TAME 102 Page 19 የፊሲሌ ግንብ የአክሱም ሀውሌት 2.3. በመማር ማስተማር ስትራቴጅ ትግበራ ወቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ ሂሳብን ማስተማር የስነ-ጥበብና የሂሳብ ትምህርት ግንኙነት ሇማስተማር የምንጠቀመውን ስሌት የምንከተሌ መሆኑን ሌንገነዘብ ይገባናሌ፡፡በጥንት ጊዜ የህፃናቶች ስራዎች ቀሊሌ በሆኑ የኮሊዥ ሾል መስሪያ ማቴሪያልችና ድቃዎችን በመጠቀም ቁጥሮችን፣ኔጋቲቭና ፖዘቲቭ ቦታዎችን፣ክፌሌፊዮችን፣ ቅዯም ተከተልችን ና ጌጣጌጣዊ እውቅናን ማግኘትን ወዘተ ሇማስተማር ይጠቀሙ እንዯነበር ሌንረዲ ይገባናሌ፡፡ ትሊሌቅ ህፃናት ንዴፌን ሇመፌጠር፣ቀሇም ቅብና ባሇሶስት ዱያሜንሽን ሞዯልችን በጣም ውስብስብ በሆኑ ጂኦሜትሪካዊ ቅርፆች እንዱሁም በተመሳሳይ በሆኑ ነገሮች በመታገዝ ነው፡፡፡ ተግባር ፡ 1.እነዚህን ታሪካዊ ቅርሶች በአካባቢያችሁ በቀሊለ በሚገኙ ቁሳቁሶች በመጠቀም በቅርፅ ሰርታችሁ አሳዩ 2. በሰራችሁት ሾል ሊይ በመሞርኮዝ ስሇቅርሶቹ የቅርፅ አሰራር አንዴነትና ሌዩነት ተወያዩበት ተግባር፡- 1. የስነ-ጥበብ ትምህርት ከሂሳብ ትምህርትጋር ግንኙነት አሇው? ወይስ የሇውም ? መሌሳችሁ አሇው ከሆነ የተወሰነ ምሳላዎችን ዘርዝሩ፡፡ 2. የሂሳብ ትምህርትን ሇተማሪዎች ሇማስተማር የስነ-ጥበብ ፊይዲ ምንዴን ነው? 3. ስነ-ጥበብ በሂሳብ ትምህርት የመማር ማስተማር ሂዯት ውስጥ ጉሌህ ሚና ካሇው መገሇጫዎችን ዘርዝሩ፡፡
  • 27. TAME 102 Page 20 አንዴ የስነ ጥበብ ና የሂሳብ መምህር ሉገነዘቧቸው የሚገቡ ፅንስ ሃሳቦች በስነ ጥበብ የሚከናወኑ ተግባራት የስነ ጥበብ ሂዯት ሂሳብ ፅንስ ሃሳብ ኮሊዥ በወረቀጥ ሊይ በማጣበቅና በመሇጣጠፌ ሃሳባች መግሇጽ ቅዯም ተከተልችን ፣ምትን ጌጣጌጦችን ሇመፌጠር ከእንጨት በመፊቅ የሚሰራ የቅርዕ ውጤት የእንጨት ፌቅፊቂዎችን በማገጣጠመም ባሇ ሶሰት አቅጣጫ የቅርፅ ውጤትን ሇመፌጠር ፣በሊው ሊይ ቀሇም በመቀባት ጌጣጌጦችን በመፌጠር፣ይዘትንና ክፌፌሌን ሇማሳየት በእንጨት የሚሰሩ የተሇያዩ የእዴ-ጥበብ የስዕሌ ፌሬም ከእንጨትቁርጥራጮች በማገጣጠም ካራዎችን፣ሬክታንግልችን መስራትና ጠርዞቻቸው አካባቢ በማጣበቂያ በማያያያዝ ጎናቸውን በቀሇም መቀባት ውጫዊ ቅርፅንና አጠቃሊይ ይዘትን አቋምን በማየት ማስተማር ባዮ ከሇር ኦርናሜንት/ስነ ቀሇማዊ ጌጥ ክፌት የሆነ ጌጣጌጦች እና በሁለም ጎኖች ሊይ በስፕሬይ የተሇያዩ ስነ-ቀሇማዊ ጌጦችን መፌጠር ፣በደቄት ቀሇማት በመጠቀም ከ3-4 በሚዯርሱ ቀሇማቶች በመጠቀም መስራትና ማስዋብ ይዘትንና ምጥጥንን ሇማስተማር ስነ-በብን ተጠቅሞ የሂሰብ ትምህርት ይዘቶችን ማስተማር የተሇያዩ ቅርፅ ያሊቸው ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን በበመጠቀም የእንስሳትን አጠቃሊይ መዋቅርን በሰዕሌ መስራት ይቻሊሌ፡፡ስሇዚህ በመማር ማስተማሩ ወቅት ስነ ጥበብን ተጠቅሞ የሂሳብ ትምህርትን ሇተማሪዎች የተሇያዩ የሂሳብ መረጃዎችን ማስተማር እንዯሚቻሌ መረዲት ይኖርብናሌ፡፡
  • 28. TAME 102 Page 21 የጂኦሜትሪ ምስልች/ ሞዯልች /ቴምፕላት ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን፣የቅርፅ ሌዩነት፣የስፊት መጠን ፣የዙሪያ መጠን፣የርዝመትንና የወርዴን ሌዩነትና አንዴነት ስነ-ጥበብን ተቅመን ሇተማሪዎች ሇማስተማር በሚከተሇው መንገዴ ተጠቅመን ማዘጋጀትና ማስተማር እንችሊሇን ፡፡ይህም ተማሪዎች የተሇያዩ የስሜት ህዋሶቻቸውን በተግባር በማሳተፌ ከፌተኛ የሆነ የመማር ተነሳሽነትን መጨመር የምንችሌበት ስሌት ነው፡፡ ተግባር 1.ውዴዕጩ ሰሌጣኞች እነዚህን ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን በቡዴን በመሆን በተግባር ሰርታችሁ አሳዩ 2.እነዚህን ጂኦሜትሪካሌ ምስልች በተግባር በምትሰሩበት ወቅት የተገነዘባችሁትን ቁምነገር ሇክፌሌ ጓዯኞቻችሁ ተናገሩ፡፡ 3.የቴምፕላቶችን ጠርዝ በመከተሌ በእርሳስ በማስመር የተሇያዩ ጎነ አራት ምስልችን በዯብተራችሁ ሊይ ስሊችሁ አሳዩ የሳሊችሁትን ምስልች ስም በመናገር ስማቸውን በስራቸው ፃፈ 4.የሳሊችሁትን ጎን አራቶች ወሇሌ በእርሳስ በመቀባት የምስልችን ስፊት በእርሳስ አጥቁሩ፡፡ የተሇያዩ ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን በሰላዲ ሊይ በመሳሌና ሞዯልችን በመጠቀም የጎነ አራት ቴምፕላቶችን በሊያቸው ሊይ የተሇያዩ ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን ማሇትም /ጎነ ካሬ ሬከረታንግል ጎነ ሶሰት ፓራሌሎግራም ትራፒዚየም
  • 29. TAME 102 Page 22 ሶስትን፣ትራፒዚየምን፣ፓራላልግራምን መመስረት እንችሊሇን፡፡በዚህም ሊይ የእያንዲንዲቸውን ምስልች የተሇያየ ቀሇም በመቀባት ስፊታቸውን፣ይዘታቸውን፣ቅርፃቸውንና ዙሪያቸውን ሇተማሪዎች ማስተማር ይቻሊሌ፡፡ ክፌሌፊይ የክፌሌፊይ ሞዯልች ቴምፕላቶች ይህንን የትምህርት ይዘት ስነ ጥበብን ተጠቅመን ሇተማሪዎች ሇማስተማር በሚከተሇው መንገዴ መከናወን እንችሊሇን፡፡ የአሰራር ቅዯም ተከተሌ ፡- • ከገበያ የሚገዙ ወይም ከማይካ መሰብሰብ • በሰበሰብናቸው ነገሮች ሊይ የተሇያየ ሬዴየስ ያሊቸው ክቦችና ጎነ አራቶችን እየቆራረጥን ማዘጋጀት • የቆራረጥናቸውን ክቦች አራት እኩሌ ወይም ስዴስት፣ሶስት እኩሌ ወዯሆነ መጠን ክፌልች መከፊፇሌ /መቀናነስ • ጎነ አራቶችን በዱያጎናሊቸው ወይም በከፌታቸው ወይም በመሀሊቸው ክፊያቸው በእኩሌ መክፇሌናመቁረጥ ጎነ ሜሾ ት
  • 30. TAME 102 Page 23 ተግባር ፡-  ውዴ እጩ ሰሌጣኞች የተሇያዩ ጂኦሚትሬካዊ ምስልችን በእርሳስና በማስመሪያ በመታገዝ በንዴፌ በዯብተራችሁ ሊይ ስሩ፡፡  በዯብተራችሁ ሊይ የሰራችሁትን ጂኦሚትሬካዊ ምስልችን በእርሳስና በማስመሪያ በመታገዝ ሇተሇያዩ ክፌሌፊዮች በመከፊፇሌ ምስሊቸውን ሇየብቻ በዯብታራችሁ ሊይ ሳለ  የሰራችሁትን የተከፊፇለ ምስልችን በጥንዴ በመሆን ከሚገጥሙበት ክፌሌ ጋር በማዛመዴ የተሇያዩ ምስልችን በመፌጠር የሚፇጥሩትን ምስሌ ስም ጥቀሱ እንዱሁም ምስለን የፇጠሩትን ክፌሌፊዮች ብዛት ጥቀሱ  የተመሰረቱትን ምስልች ቅርፃቸውንም በማየት አወዲዴሩ  ከሊይ የተመሇከትነውን ምስልችንና የአሰራር ሂዯቶችን በመታገዝ የተሇያዩ ጂኦሚትሬካዊ ምስልችን በተግባር በሞዯሌ መሌክ በተግባር ሰርታችሁ አሳዩ 2.4 በመማር ማስተማር ስትራቴጅ ትግበራ ወቅት ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የቋንቋ ትምህርት ማስተማር 2.4.1 የቋንቋ ትምህርት የቋንቋ ትምህርትን ሇተማሪዎች ሇማስተማር የተሇያዩ የሰነ ጥበብ ስሌትን በመጠቀም እንዳት ማስተማር እንዯሚቻሌ በሚከተሇው መሌኩ ማየት እንችሊሇን፡፡ የመማር ማስተማሩን ሾል በሚታዩ ቁሳቁሶች፣ሥዕልች፣ፖስተሮች፣ፌሊሽ ካርድችን በማስዯገፌና ጥቁር ሰላዲ ሊይ በአግባቡ መጠቀም ከተቻሇ  አዲዱስ ቃሊትንና አገባብን ሇማስረዲት  ሁለንም የቋንቋ ክሂልች የሚያሳዴጉ ተግባርትን ሇማከናወን  አዱሱን/በትምህርትነት የቀረበውን/ የቋንቋ አጠቃቀም ትርጉም ባሇው መንገዴ እንዱገነዘቡት ሇማበረታታት  የተማሪዎችን ትኩረት ሇመሳብ  ትምህርቱን ሳቢና አነቃቂ ሇማዴረግ
  • 31. TAME 102 Page 24  የመማሪያ መፅሀፌት እጥረት እንኳን ቢኖር ትምህርቱን በብቃት ሇማቅረብ /ሇማስተማር/ ይቻሊሌ፡፡ ስዕልችን በቀሊለ በመስራት የቋንቋ ትምህርትን ማስተማር የእንጨት ስዕልችን በቀሊለ የሚሰሩ እንቅስቃሴዎችንና አቅጣጫዎችን በእጃቸውና በእግራቸው ሊይ በሚኖሩ እጥፊቶች ማመሌከት የሚቻሌ ነው፡፡ የሰዎችን ስሜት በአይን ስሜት በዓይን አገሊሇጣቸው ማሳየት የሚቻሌ ሲሆን ዕዴማያቸው ዯግሞ በመጠናቸው ወይም በፉት ገፅታቸው ሊይ በተሇያየ መሌኩ ማመሌከት ይቻሊሌ፡፡ ውዴ ዕጩ ሰሌጣኞች የተሇያዩ ሃሳቦችን ሇማስተማር የተሇየያ የአሳሳሌና ቀሊሌ የሆነ ስሌትን መጠቀም ይቻሊሌ፡፡ ሇምሳላ ያህሌ ከሊይ የቀረበው ስዕሌ በቀሊሌ መንገዴ የተሳሇና ይህንን ሇመስራት ከተሇማመዴን አንዲንዴ የቋንቋ ሰዋሰዋዊ አገባቦችን ሌናስተምርበት እንችሊሌን ፡፡ሇምሳላ መስተዋዴዴን
  • 32. TAME 102 Page 25 ምንጭ Hilary Thompson, 2001-27 ተግባር ፡- 1.እነዚህን ስዕልች ስሊችሁ አሳዩ ፡፡ 2.ስዕልቹን በመጠቀም የአማርኛ ወይም የእንግሉዘኛ ትምህርት ይዘትን አስተምሩ 3.በመማር ማስተማሩ ሊይ የተመሇከታችሁትን ውጤት ሇክፌሌ ጓዯኞቻችሁ አንፀባርቁ የቃሊትና የስዕሌ ፌሊሽ ካርዴ ተግባር ፡-ዕጩ ሰሌጣኞች እናንተ የምትማሩበትን ቋንቋ ምረጡና ፉዯሌን፣ቃሊትን ወይም ንባብን እንዳት ማስተማርና መማር እንዯሚቻሌ አብራሩ ፡፡ የስዕሌ ፌሊሽ ካርዴ፡-አንዴ ስዕሌ አንዴን ቃሌ ወይም ዴርሰትን ሉወክሌይችሊሌ፡፡ የፅህፇት መሰረታዊ ምሌክቶች የቁም ሰረዝ አግዴም ሰረዝ
  • 33. TAME 102 Page 26 ስሊሾች መስመሮች ዝግዛግ መስመሮች ሙለ ክብ የተሳሰሩ /የተያያዙ ሙለ ክቦች / ሆሄያትን ከስዕልች ጋር ማዛመዴ በዚህ ስሌት ተማሪዎች እንዱሇዩት የተፇሇገውን ፉዯሌ ሇየት ባሇቀሇም መቀባት /መፃፌ/ ጠቃሚ ነው፡፡ ስዕለን እንዱያዩ በማዴረግ አረፌተ ነገሮችን እንዱመሰርቱ ማዴረግ በጠረንጴዛው ሊይ----------------አሇ፡፡ ከጠረንጴዛው ሾር---------------አሇ፡፡ ሌጅቷ ከ-----------------ሾር ተቀምጣሇች፡፡ አሞራው ከቤቱ ---------------ሊይ ተቀምጧሌ፡፡ በስዕሌ የቀረቡ ነገሮችን ዴርጊቶች እየተመሇከቱ ዓ.ነገር እንዱመሰርቱ፣እንዱፅፈ፣እንዱናገሩ፣እንዱፅፈ ማሇማመዴ
  • 34. TAME 102 Page 27 በስዕለ ሊይየተመሇከቱትን ስሞች ከቃሊቱ ጋር እንዱዛመደ ማዴረግ ቀንበር እርፌ ወገሌ መርገጥ ዴግር ምራን ሌብዴ ሞፇር ማረሻ
  • 35. TAME 102 Page 28 ማጠቃሇያ በአጠቃሊይ የሳይንስ የትምህርት አይነቶች በመማር ማስተማሩ ሂዯት ውስጥ በምናከናውንበት ወቅት የስነ-ጥበብ ትምህርት የመማር ማስተማሩን ሂዯት የተሳሇጠና የተዋጣሇት እንዱሆን ከማዴረግ አኳያ ከፌተኛ የሆነ ፊይዲ አሇው ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የማህበራዊ ሳይንስ ትምህርቶችን ማስተማር ተማሪዎች ስሇህብረተሰብ ባህሌና የዕዯ ጥበብ አሰራርና አጠቃቀም ፣አሇም አቀፊዊ የንግዴ ምሌክቶች አሰራርና አገሌግልት በተመሇከተ፣በአካባቢያችን ስሇተመሰረቱ የቴክኖልጂዎች አቀማመጥና ታሪክ በተመሇከተ ሇማስረዲት ከፌተኛ ጠቀሜታ አሇው፡፡ የመማር ማስተማሩን ሾል በሚታዩ ቁሳቁሶች፣ሥዕልች፣ፖስተሮች፣ፌሊሽ ካርድችን በማስዯገፌና ጥቁር ሰላዲ ሊይ በአግባቡ መጠቀም፣አዲዱስ ቃሊትንና አገባብን ሇማስረዲት፣ሁለንም የቋንቋ ክሂልች የሚያሳዴጉ ተግባርትን ሇማከናወን የተሇያዩ ቅርፅ ያሊቸው ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን በመጠቀም የእንስሳትን አጠቃሊይ መዋቅርን በሰዕሌ መስራት ይቻሊሌ፡፡
  • 36. TAME 102 Page 29 ማጠቃሇያ መሌመጃ 1.ስነ-ጥበብን ተጠቅሞ የሳይንስ ትምህርቶችን ሇተማሪዎች ማስተማር የሚሰጠውን ጠቃሜታ ዘርዝሩ 2.አንዴ የሂሳብ መምህርና የሰነ-ጥበብ መምህር በጋራ ሉገነዘቧቸው የሚችሎቸው ነጥቦች ውስጥ ሶስቱን ጥቀሱ 3.የቋንቋ ትምህርቶችን በምናስተምርበት ጊዜ የስነ-ጥበብ ዴረሻ ከፌ ያሇነው ሲባሌ ምን ማሇት ነው? 4.የአንዴን ማህበረሰብ ባህሌና ወግን በስዕሌ ማስተማር እንዳት ይቻሊሌ? 5.ጂኦሜትሪካዊ ምስልችን በማገጣጠም ሶላዴ ምስልችን በስዕሌ ሰርታችሁ አሳዩ?
  • 37. TAME 102 Page 30 ምዕራፌ ሶስት በስነ-ጥበብ ተግባራት ሊይ የህፃናቶች የህይወት ክህልት ዕዴገት መግቢያ በዚህ ምዕራፌ በውስጥ የስነ ጥበብ ትምህርት ሇተማሪዎች የሚሰጠው የህይወት ክህልት ዕዴገት፣አዕምሮአዊና ማህበራዊ ዕዴገት እንዱሁም ስነ ጥበብና ንባብ የሚለትን ይዘቶች ሰፊ ባሇመሌክ ይዞ የተዘጋጀ ነው፡፡ ስሇዚህ ተማሪዎች በዚህ ምዕራፌ ውስጥ ሰፊ ያሇ ግንዛቤንና ተግባራዊ የሆነ ሌምምድችን ታዲብራሊችሁ ተብል ይታሰባሌ፡፡ የምዕራፈ አሊማዎች፡- ዕጩ ሰሌጣኞች ከዚህ ምዕራፌ በኋሊ፡-  የህይወት ክህልት ፅንስ ሃሳብን ይተረጉማለ፡፡  የህይወት ክህልት ጥቅሞችን ይዘረዝራለ፡፡  የስነ-ጥበብ መሰረቶችንና መርሆችን ይገነዘባለ፡፡  የስነ-ጥበብ ትምህርት ከአዕምሮ ጋር ያሇውን ግንኙነት ይረዲለ፡፡ 3.1 የህይወት ክህልት ፅንስ ሃሳብ እና ስነ-ጥበብ ትምህርት የህይወት ክህልት የሚሇውን ፅንስ ሃሳብ የተሇያዩ ሰዎች ወይም ዴርጅቶች ዘንዴ የተሇያየ ትርጓሚን ይሰጡታሌ፡፡ ተግባር ፡- 1. የህይወት ክህልት ማሇት ምን ማሇት ነው? 2.ውዴ ዕጩ ሰሌጣኞች በህይወት ቆይታችሁ ጊዜ ብዙ ችግሮች አጋጥመዋችሁ ያውቃለን መሌሳቸሁ አዎን ከሆነ ችግሮቻችሁን እንዳት እንዯተፇቱ ከክፌሌ ጓዯኞቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡ 3. የስነ-ጥበብ ትምህርት የህይወት ክህልትን የሚጠይቅ ነውን? ሇምን ? ምክናየቱን አብራሩ? 4. የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇህይወት ክህልታችሁ የሚያስገኘው ፊይዲ ምንዴን ነው?
  • 38. TAME 102 Page 31 የህይወት ክህልት ማሇት ክህልትን፣እውቀትንና አመሇካከትን/እሴትን/ የማመጣጠንና ወዯ ነባራዊ አሇም የመሇወጥ ችልታ ነው፡፡ የህይወት ክህልት ማሇት የሰው ሌጅ በህብረተሰቡ ዘንዴ ውጤታማና አዎንታዊ በሆነ መንገዴ እንዱሰራ የሚያስፇሌግ ችልታ ወይም ጥበብ ነው፡፡ በአጠቃሊይ የህይወት ክህልትን ሰዎች በዕሇት ተዕሇቱ የሚያጋጥሟቸውን ችግሮች ሇማርገብ፣ ፌሊጎታቸውን ሇመግሇፅና ሇማሳየት፣እንዱሁም ሇችግሮች መፌትሄዎችን የማመንጨትና የመፌታት የሚያስፇሌጉ ችልታዎች ወይም ጥበቦች ናቸው፡፡በትምህርት ቤት ቆይታችው ወቅት ብዙ ተማሪዎች ከአሁን በፉት የሚያጋጥማቸውን እንቅፊቶችን ሇመፌታትና ፌሊጎታቸውን /ሀሳባቸውን/ ሇመግሇፅ/ ሇማሟሊት በቂ የሆነ የክህልት ጥበብ የሎቸውም ነበር፡፡ በዚህም ምክንያት የተነሳ ስሇ ህይወት ክህልት በቂ ግንዛቤና ዕውቀት እንዱኖራቸው ሲባሌ የህይወት ክህልት ትምህርት ከስነ-ጥበብ ትምህርት ጋር ያሇው ቁርኝትና ፊይዲ በመረዲትና በመገንዘብ በዚህ ትምህርት እንዱካተት ተዯርጓሌ፡፡ 3.2. የስነ-ጥበብ ትምህርት ሇህይወት ክህልት የሚሰጡት ጠቀሜታ የስነ ጥበብ ትምህርት ሇተማሪዎች የህይወት ክህልት በርካታ ጥቅሞችን ይሰጣሌ ፡፡ ከእነዚህም ውስጥ ፡-  በራስ የመተማመንን ችልታ፣  ሇራስ ዋጋ የመስጠት ና ከሰዎች ጋር ከሌብ የመቀራረብ ስሜትን ይፇጥራሌ ፡፡  ሃይሇኛ የሆነ የጎሳና የቡዴን ግጭትን ሇማስወገዴ፣ሇመቋቋምና ሇመፌታት  የስነ ጥበብ ትምህርት የህይወት ክህልት ሇሁለም የዕዴገት ፕሮግራሞች ሇማሻሻሌና ሇማሳዯግ ከፌተኛ ጠቃሜታ አሇው፡፡  ሇጤና ጠንቅ የሆኑትን ባህሪያቶችን እንዱገነዘቡ በማዴረግና ጥንቃቄ እንዱያዯርጉ ያግዛሌ፡፡  የተሇያዩ ክህልቶችን በመሇየት በህይወት ዙሪያ ተግባራዊ እንዱያዯርጉአቸው ያዯርጋሌ ፡፡  ሰሊምን፣አዕምሮአዊ ዴህንነትን ፣ሰብዓዊ መብትን፣አካባቢ ጥበቃንና ዘሊቂ የመማር ውጤትን ሇማሻሻሌ  ካሌተፇሇጉ ጉዲዮች /ከብጥብጥ፣ከግጭትና ከላልች አለታዊ ጉዲዮችና ባህሪያቶች ራሳቸውን ነጻ እንዱያወጡ ማዴረግ ወዘተ የሚለትን ጠቃሜታዎች ሇአብነት ያክሌ መጠቀስ ይቻሊሌ፡፡
  • 39. TAME 102 Page 32 3.3 የስነ-ጥበብ ትምህርት የህይወት ክህልት መዲበርን የሚወስኑ ነገሮች ተግባር፡- 1. ውዴ ዕጩ ሰሌጣኞች ሇመሆኑ የሰው ሌጅ በባህሪው ተመሳሳይነት አሊቸውን ወይስ የሊቸውም? 2. በተራ ቁጥር አንዴ ሊይ ሊሇው ጥያቄ መሌሳችሁ ተመሳሳይነት የሊቸውም ከሆነ ሇሰው ሌጅ ባህሪ መቀያየር መንስኤ ሉሆኑ የሚችለ ነገሮች የምትሎቸው ምንምን ናቸው? የሰው ሌጅ ባህሪያት ሌዩነት የስነ ጥበብ የህይወት ክህልትን የዕዴገት ሁኔታን ይዞ በተሇያዩ ነገሮች ሊይ ሉወሰን ይችሊሌ፡፡እነዚህም ፡- ሀ.አካባቢያዊ ነገሮች ሇ. ተፇጥሮአዊ ነገሮች ሀ.አካባቢያዊ ነገሮች፡- የስነ ጥበብ የህይወት ክህልት ዕዴገትን /መዲበርን /ሁኔታ ከሚወስኑ አካባቢያዊ ነገሮች መካከሌ ቤተሰብ፣ ከትምህርት ቤት ጋር የተያያዙ ችግሮች፣የህብረተሰብ አኗኗር፣የህብረተሰቡ ባህሌና ወግ፣ከዚህም በተጨማሪ ህግና መመሪያዎች ወዘተ የመሳሰለት ተጠቃሾች ናቸው፡፡ 1.ቤተሰባዊ ጉዲዮች ፡- የህፃኑ/ኗ አሳዲጊ/ወሊጂ/ የአስተዲዯግ ዘዳ እና የወሊጂ የእንክብካቤ ሁኔታ የስነ ጥበብን የህይወት ክህልት እዴገትን የሚወስን ጉዲይ ነው፡፡ ሇምሳላ ፡-የሌጆቻቸውን የህይወት ክህልት ሁኔታን የማይረደና የሌጆቻቸው የአስተዲዯግ ሁኔታ ግዯሇሽነትን የሚመርጡና ወሊጆቻቸው በሌጆቹ ሊይ የተሸናፉነት ስሜትን በነፃ ሁኔታ እንዲይገሌፁ የሚዯግፈና ሌጆቹ የጥገኝነት ባህሪን እንዱስተዋሌባቸው የሚያዯርጉ በመሆናቸው የሌጆቹ የስነ ጥበብ የህይወት ክህልት አቅም አነስተኛ እንዱሆን ያዯርጋቸዋሌ፡፡ ከትምህርት ቤት ጋር የተገናኙ/የተያያዙ/ ጉዲዮች ፡- በተማሪና በመምህራን መካከሌ ያሇ ግንኙነት፣ተማሪዎች እርስ በርሳቸው የሚፇጥሩት ግንኙነት፣ስርዓተ ትምህርት ወዘተ የመሳሰለት ጉዲዮች የስነ ጥበብ የህይወት ክህልት የዕዴገት/የመዲበር/ ሁኔታን ሉገዴቡ ወይም እንቅፊቶች የሚሆኑ ጉዲዮች ናቸው፡፡
  • 40. TAME 102 Page 33 3.የህብረተሰብ አኗኗር፣ ባህሌና ወግ በተጨማሪም ህግና መመሪያዎች እነዚህ ጉዲዮች በስነ ጥበብ የህይወት ክህልት ዕዴገት መዲበር ሊይ ኔጋቲቭ የሆነ ጫናን ይፇጥራለ፡፡ ሇምሳላ ፡-በአገራችን በአንዲንዴ ማህበረሰቦች ባህሌ ዘንዴ፣ህግና መመሪያዎችን ሃሳባቸውን በነጻ የመግሇፅ፣ችግሮችን የመፌታትና በራሳቸው መተማመን ባህሪያቶችን ሲያበረታቱ ላልቹ ዯግሞ እነዚህን ዓይነት ባህሪያቶችን ሉቀበለ ወይም ሉረደ ባሇመቻሊቸው መበረታታት የሚገባቸውን ባህሪያቶችን ሉያወግዙ ወይም ሉያጠፈ ይችሊለ፡፡በዚህም የተነሳ ሇስነ ጥበብ ትምህርት የዕዴገት ውዴቀት አንደ ምክንያት ሉሆን ይችሊሌ፡፡ ሇ.ተፇጥሮአዊ ነገሮች በፅንስ ጊዜ በጂንስ/በራሂ/ አማካኝነት ከወሊጅ ወዯ ሌጅ የሚተሊሇፈ ባህሪያቶች የሌጆችን የስነ ጥበብ የህይወት ክህልት ዕዴገት መዲበርን የሚወስን ነው፡፡ሇምሳላ አንዴ ወሊጅ አይናፊርነት፣ሃሳብን በነፃ ያሇመግሇፅና የጥገኝነት ባህሪ ስሜት ካሊቸው በዚህ ምክንያት የተነሳ ተወሇደት ሌጆች ሃሳባቸውን በነፃ የማይገሌፁ፣የማፇርና አይናፊር የመሆን ዕዴሌ የሚገጥማቸው ይሆናለ፡፡ የህይወት ክህልቶች አመዲዯብ የህይወት ክህልቶችን በተሇያየ መንገዴ/ስሌት /ሌንከፌሊቸው እንችሊሇን፡፡ ከእነዚህም ክፌልች መካከሌ የሚከተለትን እንመሌከት ሀ. የአኗኗር ወይም ሙያዊ ክህልቶች/ Livelihood or Vocational Life Skills/ ሇዚህ ጥሩ ምሳላ ሉሆን የሚችሇው የማስተማር ችልታ፣የመንዯፌ/የመፃፌ ችልታ ወዘተ መጥቀስ ይቻሊሌ፡፡ ሇ. አካሊዊ ክህልቶች፡-አካሌን የመገንባትና የሰውነትን የመጠጣጠፌ ችልታዎች እንዯ ምሳላ መውሰዴ እንችሊሇን፡፡ ሏ. ተግባራዊ ሆኑና ከጤና ጋር የተያያዙ ክህልቶች፡- ሇዚህ ጥሩ ምሳላ የሚሆኑት የህይወት አዴን ንጥረ ነገር መጠቀም፣ውሃን ከመጠጣት በፉት ማፌሊትና የኮንድም አጠቃቀም ወዘተ መሳሰለትን መጥቀስ ይቻሊሌ፡፡ መ. ማህበራዊና ስነ ባህሪያዊ ወይም ስነ ሌቦናዊ ክህልቶች፡- ሇእነዚህ ጥሩ ምሳላ የሚሆነው ከሰዎች ጋር የመግባባት፣በመስማማት ሃሳብን የመግሇፅና ላልችን የመርዲት ክህልቶች ናቸው፡፡
  • 41. TAME 102 Page 34 በአጠቃሊይ ከሊይ ከተዘረዘሩት ከ1-3 ተራ ቁጥር ያለት ምዴቦች እነዚህን ችልታዎች ማሇትም ከሰዎች ጋር የመግባባት፣በመስማማት ሃሳብን የመግሇፅና ላልችን የመርዲት ክህልትን ያሌያዙ እና በእውቀትና በችልታ ሊይ መሰረት ያዯረጉ ናቸው፡፡ነገር ግን በተራ ቁጥር አራት ሊይ ያሇው መጨረሻው ምዴብ የሚያመሇክተው በእውቀታችንና በችልታችን ተጠቅመን ራስን ከማወቅ ተነስቶ ውሳኔ በመወሰንና ችግሮችን በመፌታት ተግባራዊ የምናዯርገውን ሁኔታ ነው፡፡በዚህም የመጨረሻው ምዴብ ሊይ አመሇካከትን፣ሇራስ ዋጋ የመስጠት ስሜትን እንዱሁም በራስ የመተማመን ክህልትን የሚያካትት ክፌሌ ነው ስነ-ጥበብና አዕምሮ/Art and Brain/ የስነ-ጥበብ ትምህርት እንዯላልች የትምህርት ዓይነቶች አዕምሮአዊ ብስሇትንና ዕዴገትን የሚጠይቅ የትምህርት ዓይነት ነው፡፡ስሇዚህ አዕምሮአዊ የመማር ንዴፌ ሃሳብ ዋነኛ ትኩረት በውስጣዊና አዕምሮአዊ ባህሪያት/እንቅስቃሴዎች ሊይ የሚያተኩር ነው፡፡ሇምሳላ በማሳብ፣ችግሮች በመፌታት ረገዴ፣ በምክናየት ሊይ መመስረት እንዯ አዕምሮአዊ የመማር ንዴፌ ሃሳብ እምነትም“መማር የአዕምሮ ሂዯቶች ውጤት ነው፡፡”አእምሮአዊ ሂዯቶችም ሇምሳላ፡-በማሳብ፣ችግሮች በመፌታት ረገዴ፣በምክናየት ሊይ መመስረት ሊይ መሇውጥ ነው፡፡ሰሇዚህ ተማሪዎች መረጃዎችን የሚያገኙባቸው መንገድች፣የመረጃውንትርጉም፣ የአቀነባበር ስሌቱን እንዱሁም መረጃውን የማስተሊሇፌ ሁናቴዎችን በዚህ ንዴፌ ሃሳብ ሊይ ትኩረት የሚሰጣቸው ነገሮች ናቸው፡፡ የመረጃ ቅንብር ሂዯት/ሞዯሌ/፡- ይህ አእምሮአዊ ንዴፌ ሃሳብ ሞዯሌ እንዯ ምሳላ የሚወስዯው ተማሪዎች ከአካባቢያቸው መረጃዎችን በምን ስሌት ማግኘት እንዯሚችለ፣ እንዯትስ ወዯ አዕምሮአው ማስገባትና ወዯ ላሊ አካሌ ማስተሊሇፌ እንዯሚቻሌ፣እንዯትስ በአዕምሮ ውስጥ ማጠራቀም እንዯሚችለ ሚሳይ ንዴፌ ሃስብን የያዘ ነው፡፡የመረጃ ቅንብራችንም ዋና ትኩረት የሚሆኑት ማሰብና ትውስታ ናቸው፡፡ በአጠቃሊይ የመረጃ ቅንብር ሂዯት ትምህርት ሇማስተማር የሚሰጠው ጠቀሜታዎች አለት ፡፡ ከእነዚህም መካከሌ፡-  ከትምህርቱ ውስጥ ትኩረት የሚሹ ነገሮችን በምሌክቶች አጉሌቶ ማሳየት፡፡ሇምሳላ በስዕሌ በማቅረብ፣ሃሳብን በመዯጋገም ወዘተ  መማርን ሳቢና ማራኪ በማዴረግ
  • 42. TAME 102 Page 35  መርጃ መሳሪያዎችን በብቃት የትምህርቱ አካሌ አዴርጉ መጠቀም  የተማሪዎችን አቅምንና ሌዩነትን ከግምት ውስጥ ማስገባት  ተማሪዎች ሇሚማሩት ትምህርት ትኩረት እንዱሰጡ ማበረታታትና መማርን የሚወስኑ ነገሮችን ማስወገዴ  የመረጃን ትርጉም ተንትነው እንዱያውቁ ማዴረግ ወዘተ የመሳሰለትን ጠቃሜታዎች እናገኛሇን፡፡ ማህበራዊ የመማር ንዴፌ ሃሳብ፡- የዚህ ንዴፌ ሃሳብ እምነት መማር የአዕምሮአዊ የባህሪ ሂዯቶችና የአካባቢ መስተጋብር ውጤት ነው፡፡ተማሪዎች መማር የሚችለት በቀስቃሽና በምሊሽ መካከሌ በሚዯረገው ግንኙነትናማጠናከሪያ ብቻ ሳይሆን ሞዯልችን በአካባቢያቸው በሚያከናውኗቸውን ዴርጊቶች በማየት፣ውጤታቸውን በመመሌከትና ተፇሊጊዎችን ምስልች በመቅዲት/በመኮሇጅ/ ነው ፡፡እንዯ ባንደራ አባባሌ ሰዎች የተሻሇ የሚማሩት ላልች ሲሰሊ በማየት ነው ይሊሌ፡፡ይህም የመማር ስሌት እርግጠኛ ሳይሆኑ መሞከርንና መሳሳትን ያስወግዲሌ፡፡በተማሪዎች ዘንዴ ከመማር ጋር ተያይዞ የተሇያዩ ሞዯልችን እንመሌከት እውነተኛ ሞዯሌ፡ህይወት ያሊቸውና ተፇሊጊ ነገሮችን ባህሪያትን የሚያስተሊሌፈ ነገሮችን የያዘ ምሌክታዊ ሞዯሌ፡-ሇምሳላ፡-መፅሃፌትን፣ስዕልችን፣ፍቶ ግራፍችንና የቴላቪዥን ምስልችን ተከትል መማር ሞዯሌን ተከትል መማር ፡-የምሌከታ ትምህርቶችን ሇመማር የሚያገሇግሌ ስሌት ነው፡፡ የስነ-ጥበብ ትምህርትን ሇመማር በዚህ ሞዯሌ አማካኝነት በማየትና በመቅዲት መማር እንችሊሇን፡፡ የምሌከታ ትምህርት ሂዳት፡- 1.ትኩረታዊ ሂዯት ፡-በምሌከታ ትምህት ጊዜ ቀዲሚ ተግባር የሚሆነው የሞዯለን አጠቃሊይ ባህሪ በሚገባ ማሳየት፣ማየትና ተፇሊጊውን ሁናቴ የመምረጥ ሂዯት ነው፡፡ 2. መኮረጅ ፡-የተመረጠውን ባህሪ በአዕምሮ ውስጥ ማስገባትና በማስታወስ ሊይ የተመሰረት ሂዯት 3.ትግበራ /አስመስል መስራት/በአካሊዊ እንቅስቃሴ ሊይ የተመሰረተ ሂዯት /
  • 43. TAME 102 Page 36 የአስታወስናቸውን የሞዯለን ባህሪ ወዯ ተግባር የመቀየር ሂዯት ነው፡፡በዚህም የተነሳ የስነ- ጥበብ ትምህርት አዕምሮአዊ የመዲበር ዯረጃም የራሱ የሆኑ መሰረታዊ መርሆች ወይም ህግጋቶችን የሚይዝ ነው፡፡ የሰነ-ጥበብና ንባብ ንባብ ማሇት ምን ማሇት ነው ማንበብ /ንባብ/፡-ማሇት ሇማጥናት የተወሰኑትን ነገሮች በንቃት በጥንቃቄና በጥሌቀት ማንበብ፣በንባብ ጊዜ ከሊይ ሊነሳናቸው ጉዲዮች እንዱሁም በስዕለ ሊይ ሇሚነሱ ጥያቄዎች ምሊሽ መስጠት ይጠበቅብናሌ፡፡ከዚህም በተጨማሪ አዲዱስ ጥያቄዎችን ማንሳት ሇወዯፉት ሇምንሰራው ነገር የበሇጠ ትኩረትን እንዱንሰጥ ያዯርገናሌ፡፡ተማሪዎች ሌብ ሌትለት የሚገባው ቁም ነገር ውስብስብ የሆኑ ነገሮች ረጋ ብል/ረዘም ያሇ ጊዜ ሰጥቶ/ ማንበብና ግሌፅ ያሌሆኑ ነገሮችን ዯጋግመን ማየትና መመሌከት ይኖርብናሌ፡፡በተወሰነ ጊዜ አንዴን ርዕሰ ጉዲይዯጋግሞ እያዩ ማንበብና ሃሳቡን ማሰሊሰሌ የበሇጠ የመገንዘብ አቅማችን እንዱጨምር ይረዲሌ ፡፡በንባብ ጊዜ የተሇያዩ የስሜት ህዋሳትን በመጠቀም መረጃን መሰብሰብ መቻሌ ነገሮችን የበሇጠ የመረዲትና የመገንዘብ እንዱሁም ሇረጂም ጊዜ የማስታወስና ይዞ የማቆየት አቅማችን እንዱጎሇብት ይረዲናሌ፡፡ የስነ-ጥበብ መሰረታዊ አሊባውያኖች/አናስሮች ነጥብ /point/ ማሇት የነገሮች/የመስመሮች ትንሹ ክፌሌ ወይም መጀመሪያ ክፌሌ ማሇት ነው፡፡ መስመር፡-ማሇት ተከታትሇው የሚጓዙ የነጥቦች ጥርቅም መሾመር ይባሊሌ፡፡ ዝርግ ቅርፅ /ሸፕ/፡-ማሇት የሞዳለ ንዴፌ /out line/ ማሇት ነው፡፡ ሸፕ ማሇት በጠሇሌ ሊይ የተቀመጠና በመስመር ፣በፌካት እንዱሁም በቀሇም የተከበበ ነገርን ያመሇክታሌ፡፡ ዝርግ ቅርጽን / shape/ በ3 ንዑስ ክፌሌ ይከፇሊሌ፡፡ ሀ. ማዕዘናዊ ዝርግ ቅርፅ ሇ. ክባማ ዝርግ ቅርጽ መ. ቅጠቢስ ዝርግ ቅርጽ ዝርጋዊ ቅርፅ /ፍርም/፡- ማሇት የምናየው ዝርግ ቅርፅ /ሸፕ/ አካለ ማሇት ነው፡፡ ሼካሌሴ /ቴክስቸር/ texture/፡- ማሇት የነገሮች ሌስሊሴነትና ሸካራነት መግሇጫ ባህሪ ነው፡፡
  • 44. TAME 102 Page 37 ብሩህነትና ጥቁረት/ፌካት/ ፡- ማሇት የአንዴ ቀሇም /የማንኛውም ቀሇም ከከፌተኛ ጥቁረት እስከ ንጣት ዯረጃ ያለትን የቀሇማት ሌዩነትን የያዘ ነው፡፡ ቦታ/ስፌራ/space/፡- በሁሇት ነገሮች መካከሌ ያሇውን ቦታ ክፌተት መስፊትና መጥበብን የያዘ ሲሆን ይህም በ3d ሆነ በ2d ነገር ሊይ ሉፇጥር ይችሊሇሌ፡፡ ህብረ ቀሇም /ቀሇም/፡-አንዴን ነገር መሌ ሇመግሇጽ የምንጠቅምበት ሲሆን ይህም አንዴ የዱዛይን አናስር ነው፡፡ በቀሇም ዱዛይንን /ንዴፌ መሾል እንችሊሇን፡፡ ዝርግ /plane/፡-ማሇት ሇስነ ጥበብ ሾል አመቺ የሆነ ጠሇሌ ሲሆን በጠሇለ ሊይ የፇሇግነውን ሀሳብ ማስተሊሇፌ እንችሊሇን ፡፡ የፔሬስፔክቲቭ አመሇካከት አይነቶች 1.ቀጥታአመሇካከት፡-አንዴን አካ ከፉት ሇፉታቸው አስቀምጠን /አቆመን መመሌከት ስንችሌ 2.አቆሌቁል መመሌከት፡-አንዴን አካሌ ከሊይ ወዯ ታች መመሌከት ወይም ነገሮችን ከበስተሊይ ሆኖ ወዯታች መመሌከት 3.አንጋጦ መመሌከት፡-ከበሊያችን ያለ ነገሮችን ሽቅብ የምንመሇክትበት ሲሆን ከአዴማስ በሊይ ሆነው እናያቸዋሇን፡፡ 2.የዱዛይን ህጎች/the principles of design/ ጥቅምና አገሌግልታውና ምንነት ንፅፅር ፡-ማሇት ሁሇት ተመሳሳይ ባሪያት ያሊቸውን የዱዛይን አናስሮች የንጣትና የጥቁረት መጠናቸውን የምናወዲዴርበት የዱዛይን ህግ ነው፡፡ ሚዛን /balance/፡- ማሇት ዱዛይን በምንሰራበት ወቅት የተሇያዩ አናስሮች /elements/ ስናይ እኩሌ ክብዯታቸውና ውበታቸውን ጠብቀው ወጥነት ባሇው መሌኩ እንዯየ ስሜታቸው የዱዛይን ሾል እንዴናከናውን የሚረዲን መሰረታዊ ዱዛይን ህግ ነው፡፡ እንቅስቃሴ /movement/፡- ማሇት አይናችን አንዴ የተሰራ ስራን መመሌከት የተሰራውን የዱዛይን አቅጣጫ/ዴርጊት የሚያስችሌን አንደ የዱዛይን ህግ ነው፡፡ ማመጣጠን /proportion/፡- ማሇት የአንዴ የዱዛይን ንዴፌ ከምንሰራበት አካሌ ጋር ማመጣጠን እርስ በእርሱ ካሇው የመጠን ሌኬት ጋር ማጣጣም የሚያስችሇን የዱዛይን ህግ ነው፡፡ ማዋሀዴ /harmony/፡-ሁሇት የተሇያዩ ቀሇም ያሊቸውን ነገሮች በዱዛይናችን ሊይ ስናስቀምጥ አስማተንና አዋህዯን በማመጣጠ ማስቀምጥ የምንችሌበት የዱዛይን ህግ ነው፡፡