SANTILLANA ZUBIAN OINARRITURIKO AURKEZPENA, dbh 3. mailakoentzat.

1. HARREMANA: ZENTZUMENAK
ETA NERBIO-SISTEMA
BERRIO-OTXOA IKASTETXEA
DBH 3
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA
2015-2016

2. 1. Harreman- eta koordinazio-
funtzioa
Estimuluak: gorputzaren barneko zein kanpoko
aldaketak (seinaleak)
Harreman-funtzioa: izaki bizidunon eta
ingurunearen arteko interakzioa, estimuluak
prozesatzen dituelarik, eta erantzuna ematen
duelarik.

4. Koordinazio sistemak

5. 2. Zentzumen -errezeptoreak
Zer dira?
Nerbio-egiturak
Zer egiten dute?
Kanpo zein barne inguruneko informazioa hartu, eta
estimulu hori bulkada elektriko bihurtu
* Sentsazioa: estimulu bat hartzen dugula ohartzea.

6. Motak
a) Kokalekuaren arabera
Barne-errezeptoreak
Kanpo-errezeptoreak
b) Hartzen duten estimulu motaren arabera
Kimiorrezeptoreak
Mekanorrezeptoreak
Fotorrezeptoreak
Termorrezeptoreak
Nozizeptoreak

7. a) Kokalekuaren arabera
1. Barne-errezeptoreak
Barruan (giharretan eta erraietan,
adibidez biriketan)
Egoera orokorrari buruzko informazioa
Egarria…
2. Kanpo-errezeptoreak
Kanpoan, kanpoko estimuluak hartzen
Zentzumen-organoak: kanpo-
errezeptoreen elkarketak
Soinuak, argia, tenperatura, usainak…

8. b) Hartzen duten estimulu motaren arabera
1. Kimiorrezeptoreak
(substantzia kimikoak
hauteman)
2. Mekanorrezeptoreak
(estimulu-fisikoak, adibidez presioa,
grabitatea…)

9. 3. Fotorrezeptoreak
(argia)
4. Termorrezeptoreak
(tenperatura aldaketak)
5. Nozizeptoreak
(presio altuak, minak)

11. 3. Nerbio-sistemaren osagaiak
Funtzioak:
1. Estimuluak (kanpo zein barne)
hauteman, aztertu
2. Erantzunak prestatu
3. Organo efektoreetara transmititu
Nerbio-ehuna
Neuronak
Glia-zelulak

12. Neuronak
- Zelula oso espezializatuak
- Nerbio-bulkada sortu,
eta transmititu
- Sailkapena
(funtzioa):
* Zentzumen-neuronak
* Intereneuronak
* Neurona motorrak

21. 3. Nerbio-sistema
Konplexua, gainerako sistema eta aparatuekin
lotuta
Funtzioak:
- Ingurunearekin harremana
- Homeostasia
- Gizakiari batasuna ematea
3.1. Nerbio sistema zentrala
Osagaiak
3.2. Nerbio sistema periferikoa

22. 3.1. Nerbio sistema zentrala
Entzefaloa Bizkarrezur muina
Garuna
Zerebeloa
Garun-enborra

23. 3.1.1. Entzefaloa
Burezurrak babesten du.
3 osagai: garuna, zerebeloa eta garun-enborra
(enbor entzefalikoa)

24. a) Garuna
Bi alderdi
Gainazala tolestuta (zirkunboluzioak)
Funtzioak:
- Zentzumen-organoek emandako informazioa
interpretatu
- Borondatezko ekintzak
kontrolatu (oroimena,
hizkuntza,
pentsamendua…)

25. b) Zerebeloa
Bi alderdi
Garunaren azpian, atzean
Funtzioak:
- Jarrera eta oreka
- Mugimendu konplexudun
giharren aktibitatea (ibili…)

26. c) Garun-enborra
Garuna eta bizkarrezurra lotu
Funtzioa:
- Oharkabeko funtzio automatikoen kontrola
(arnasketa, bihotz taupadak…)

27. 3.1.2. Bizkarrezur-muina
Kordoi mehea, bizkarrezur barruan babestuta
Entzefaloa eta NSP lotu
Funtzioak:
- Nerbio-bulkadak garraiatzea
- Ekintza erreflexu, automatiko
eta inkontzienteak

29. 3.2. Nerbio Sistema Periferikoa
Nerbioek osatua
NSZ eta egitura periferikoak lotu
Nerbio-bulkada transmititu zentzumen-errezepto-
reetatik NSZera eta hortik efektoreetara.
Burezurreko nerbioak eta
bizkarrezurreko nerbioak

31. Bi nerbio mota:
1. Zentzumen-nerbioak:
Errezeptoreetatik NSZera
2. Nerbio motorrak:
NSZetik Efektoreetara

32. NERBIO SISTEMA PERIFERIKOA
N.S. Somatikoa N.S. Autonomoa
Zentzumen-organoen errezeptoreak
eta NSZ lotu; eta NSZ eta gihar
eskeletikoak (nerbio motorren bidez)
Borondatezko
mugimenduak
Erreflexuak (bizkarrezur muinarekin)
Erraietako zentzumen errezeptoreek
NSZera, eta erantzuna nerbio-
motorren bidez
Organoetako gihar lisoaren eta zenbait
guruinen aktibitatea kontrolatu
Erantzunak organoen aktibitatea
bizkortzea (sinpatikoa) edo moteltzea
(parasinpatikoa)

35. 4. Nerbio-sistema somatikoaren
erantzunak
2 mota:
1. Borondatezkoak 2. Oharkabekoak (ekintza
erreflexu somatikoak)
Garunak kontrolatu
NSZera (garunera)
Ikusmen-nerbioak eta nerbio
motorrek parte hartzen dute
Bide luzea
Ezerk ez ditu kontrolatzen
Bizkarrezur muinera (han
interneurona dago)
Arku erreflexua (zentzumen-
neurona – interneurona –
neurona motorra)
Bide laburra, erantzun azkarra)

36. Borondatezkoak

37. Oharkabekoak
1. Errezeptoreak estimulua hauteman
2. Zentzumen-neuronak bizkarrezur muinera
3. Interneurona (konektatzen)
4. Neurona motorra
5. Besoko giharra uzkurtu

39. 5. Nerbio-sistemaren gaixotasunak
a) Infekzioak
- Mikroorganismoak N.S. infektatu
- Adibidez, poliomielitisa.
Poliobirusak neurona motorrak suntsitu, bereziki haurretan,
paralisia, giharren atrofia, deformazioak… sortuz

40. b) Garuneko hodietako gaitzak
- Garunean odol hodi bat buxatzean (iktusa), bihotzean gertatu
bezala, GARUNEKO INFARTUA gertatuko da hango zelulak
hiltzean.
- Eraginak kalteturiko zonaldearen araberakoak.

43. c) Traumatismoak
Istripuetan, burezurraren zein bizkarrezurraren
babesa nahiko ez izatea gerta daiteke, eta,
ondorioz, nerbio-zentroak lesionatzea.
Bizkarrezur muina haustea
Paraplegia (beheko gorputz-adarren paralisia)
edo tetraplegia (goiko eta behekoena)

44. d) Gaitz neurodegeneratiboak eta desmielinizatzaileak
Esklerosi anizkoitza Axoien mielinazko zorroa desagertuz
doa, eta nerbioen transmisioa nahasi
Alzheimerra Neuronen suntsiketa (memoria
galera…)
Parkinsona Mugimendua eta jarrera kontrolatzen
duten areak hil garunean

45. Bideo interesgarriak
SINAPSIA (KONPLIKATUA)
https://www.youtube.com/watch?v=90cj4NX87Yk
SINAPSIA
https://www.youtube.com/watch?v=LT3VKAr4roo
NEURONAK
https://www.youtube.com/watch?v=vyNkAuX29OU
LAS FUNCIONES DEL SUEÑO
https://www.youtube.com/watch?v=8cZf6o8HFvA
La tecnología que usa Stephen Hawking al servicio de los pacientes con esclerosis múltiple
https://www.youtube.com/watch?v=VqimepaMaY0
Temática Alzheimer: "Cuidadores", un documental de Oskar Tejedor
https://www.youtube.com/watch?v=CUrIi3nyvlA
Vivir con Parkinson
https://www.youtube.com/watch?v=lVofVFOS64E