fjali te ndermjetme

1. FJALITE E
NDERMJETME
DHE FJALITE E
NDERKALLURA.

2. Fjalite e ndermjetme
Fjali e ndërmjetme quhet ajo fjali që përfshihet në një fjali tjetër ose në një fjali
të përbërë,pa qenë e lidhur organikisht me to edhe që kryen funksionet e
fjalëve e togjeve të ndërmjetme.Ndërmjet fjalëve e togjeve të ndërmjetme ka
ngjashmëri të madhe kuptimore dhe intonacionore.Fjalët e ndërmjetme
dallohen nga fjalitë e pavarura,nga (pjesët) kryesore a të varura sepse ato
nuk lidhen gramatikisht, d.m.th. as nuk bashkërenditen,as nuk nënrenditen
me fjalitë ku bëjnë pjesë. Sipas ndërtimit fjalitë e ndërmjetme janë dy llojesh:
a) pa mjete lidhëse; b) me mjete lidhëse. Pavarësisht nga ky fakt,fjalitë e të
dyja grupeve janë në të njëjtin raport ndaj fjalisë ku bëjnë pjesë.Mjetet e
lidhjes që kanë në krye fjalitë e ndërmjetme,janë: lidhëzat: siç, që,
sikurse,sikundër,në,mos etj, togjet:me sa,nga sa, ndajfoljet: si,ku.Fjalite e
ndermjetme me shpesh perdoren ne mes te fjalise,me pak ne krye e ne fund
te saj.

3. Llojet e fjalive te
ndermjetme
Ne baze te kuptimit dallohen keto lloje fjalish te ndermjetme:
•Te shkalles se vertetesise(vendosen zakonisht ne krye,me rralle ne fund a ne mes)
Shembull:Siç ma pret mendja mua,prania e tij nuk eshte pozitive
•Te vleresimit emocional(vendosen me teper ne mes te fjalise)
Shembull:Shqiperi,te qofsha fale,te kam nene e me ke djale!
•Te burimit(dalin ne te trija pozicionet)
Shembull:Dielli duket kur lind,i thone fjales.
•Te karakterit te thenies(qendrojne kryesisht ne fillim te fjalise te ciles i referohen
ose ne mes)
Shembull:Sinqerisht, qe mos ta zgjasim,po ky projekt duhet perfunduar sa me pare.
•Te terheqjes se vemendjes
Shembull:Te lutem shume,duhet te me telefonosh serish.
•Te lidhjes se kumtimeve
Shembull:Siç ju kane njoftuar,duhet te vini neser ne mbledhje.

4. Fjalite e nderkallura
Fjali të ndërkallura quhen ato fjali që kanë të dhëna të ndryshme
plotësuse për një fjali apo fjalë të porsathënë dhe që kanë intonacion
të veçuar.Këto shprehin diçka që folësi nuk e quan esenciale,prandaj
thuhet kalimthi,në parantezë.Ato kanë një lidhje logjike të dobësuar
me përmbajtjen e tekstit ku gjenden. Të dhënat plotësuse që sjellin
këto fjali,kanë natyrë te ndryshme saktësojnë vendin a kohën e
veprimit që tregon fjalia kryesore,sqarojnë kuptimin e saj apo te
ndonjë fjale tjeter të saj, zbulojnë shkakun e veprimit,japin hollësira
biografike etj.Keto fjali jane tri llojeshe pa lidheza,me lidheza me
bashkerenditje,me lidheza nenrenditese e me fjale lidhese si dhe
grup fjalish qe dalin jashte caqeve te fjalise.Fjalite e nderkallura
gjenden ne mes ose ne fund te fjalise por nuk mund te gjenden ne
krye te saj.

5. Llojet e fjalive te nderkallura
•Pa lidheza(japin te dhena plotesuese per dike,per veprimtari,per rrethana etj;
nga struktura mund te jene nje ose dy kryegjymtyreshe)
Shembull:Edhe kur dilte jashte,kjo ndodhte rralle,nuk e ndiente veten mire
Shembull:Njeriu me cante te zeze,ajo mund te ishte cante por mund te ishte
dhe dosje,shkoi gjer ne stacion.
•Me lidheza bashkerenditese(perdoren per saktesim,sqarim;lidhezat
dhe,edhe,e,por)
Shembull:Nje pale,dhe keta nuk ishin pak,filluan pune qe te nersermen.
•Me lidheza nenrenditese,fjale lidhese(japin te dhena per kohen,
qellimin,shkakun;lidheza se,sepse,meqe,ndonese etj)
Shembull:Kapiteni shenonte me kujdes,sa vinte edhe jeten ne rrezik,gjithcka ne
lidhje me lundrimin.
•Dalin jashte caqeve te fjalise(japin te dhena te hollesishme plotesuese;zakonisht
jan fjali qe shkruhen me shkronje te madhe dhe mbyllen me kllapa)
Shembull:Beni erdhi me vonese.(Nuk eshte hera e pare qe e ben kete gje.)

6. Fjalia e ndermjetme dhe ajo e
nderkallur.
Te perbashketat:
•Nuk jane te lidhura
organikisht me fjaline se
ciles i referohen.
•Mund te bashkohen me
fjali te tjera pa mjete
lidhese.
•Mund t’i perkasin fjalise ne
teresi ose edhe gjymtyreve
te vecanta.
Dallimet:
•Fjalite e nderkallura ndryshe
nga fjalite e ndermjetme mund
te dalin edhe jashte fjalise.
•Fjalite e ndermjetme kane rend
te lire ndryshe nga fjalite e
nderkallura qe gjenden vetem ne
mes dhe ne fund.
•Fjalite e nderkallura nuk
shprehin kuptime
modale,emocionale,menyren e
thenies etj sic ndodh tek fjalite e
ndermjetme.

7. FALEMINDERIT