1. ARGIA
ARGIA: ikusmenaren bidez inguruan doguzan objetuak ikustea
eta horreen ezaugarri batzuei( forma, kolorea) antzematea
ahalbideratzen dauan energia mota da.
ARGI ITURRIAK : argia igorten daben gorputzei , argi iturri
deitzen jake .
• ARGI ITURRI NATURALAK : Eguzkia eta beste izarrak dira.
• ARGI ITURRI ARTIFIZIALAK : gizakien parte hartzea behar
dabe argia igortelo. Adib : bonbillak, kandelak …
ARGI
ARGI
ITURRI
ITURRI
NATURALAK
ARTFIZIALAK

2. ARGIAREN
HEDAPENA
Argiaren jatorria edozein dala ere, argia uhin moduan hedatzen
da, eta bidean aurkitzen dauzan gorputzak argitzen dauz .
EZAUGARRIAK :
• Argia norabide guztietan hedatzen da .Ilunpetan dagoan gela
baten lanpara bat izioten dogunean , gela guztia argitzen da .
• Argia zuzen hedatzen da .Baina beti zuzenean, horregatik, sortzen
dira itzalak .
* Argiaren hedapenaren abiadurea argiak zeharkatzen dauan
ingurunearen araberakoa da .
Oso abiadura handian hedatzen da ; izan ere, 300.000km egiten
dauz segundu bakoitzeko .
ABIADUREA
ITZALAK

3. GORPUTZ EZ-ARGIDUNAK
Argia argi iturrietatik gorputz ez-argidunetara hedatzen da .
Argiak gorputzekin talka egiten dauanean , argiak zenbait
modutan jokatzen dau .
Jokabide hori nolakoa, hiru gorputz mota bereizten doguz :
•
GORPUTZ GARDENAK : iristen jaken argi gehienak ,
zeharkatzen
egiten dauz . Esate baterako, leihoetako kristalak , betaurrekoak
eta ukipen leiarrak , gardenak dira .
Haietan zehar , objetuak ikusi egiten dira .
• GORPUTZ OPAKUAK : argiak ez dauz zeharkatzen . Gure
inguruko objetu asko opakuak dira . Adibidez: egurrak edo
arrokak , ez deutse argi izpiei uzten pasatzen .
Ez da ikusten horren atzean dagoana ,argia zuzen hedatzen
danez, objetu horren atzean geriza izeneko eremu ilun bat
sortzen da .
• GORPUTZ ZEHARRARGIAK : argi kantitate jakin bat uzten
dabe pasatzen . Baina, haietan zehar, lauso ikusten doguz
objetuak . Adibidez: errezelak, zelofan-papera eta bainu geletako leihoetan erabiltzen diran kristalak .

4. GORPUTZ EZ-ARGIDUNAK
GARDENAK
OPAKUAK
ZEHARRARGIAK

5. ARGIAREN
ISLAPENA
Argia lerro zuzenean eta norabide guztietan hedatzen da. Baina
argiak gorputz baten kontra jotzen dauanean, norabidea aldatzen
dau . Fenomeno hori argiaren ISLAPENA da .
Objetuen egitureak eta koloreak eragina daukie islapenean :
• Egitureari dagokionez, gainazal leunek , izpiak norabide bakar
baten islatzen dabez. Adib: baldosak .
* Koloreari jagokonez, gorputz argiek , jasotzen daben argiaren
parterik handiena islatzen dabe . Adib: edurra .
Argiaren islapenari esker, objetuen forma eta kolorea bereiztu
daikeguz .
Eguzkitik heltzen jakun argi zuria, zazpi koloreren nahasketaz
osatuta dago .

6. ARGIA
XURGATZEA
Argiak gorputz bategaz talka egiten dauanean, izpi batzuk
gorputzak xurgatzen dauz . Xurgatutako izpien argi energia
bero energia bihurtzen da, eta gorputzaren tenperatureak gora
egiten dau .
Gorputz gardenek oso argi gitxi xurgatzen dabe .
Gorputz opakuek, ostera, jasoten dabezan argi izpi gehienak
xurgatzen dabez, batez ere kolore iluna daukienek .
Horregatik, gorputz ilunak gorputz argiak baino gehiago berotzen
dira .

7. ARGIAREN
ERREFRAKZINOA
Argia ingurune garden batetik bestera igarotean , abiadurea eta
norabidea zeozertxo aldatzen dira .
Argia ingurune batetik bestera aldatzean gertatzen dan fenomeno
horri ERREFRAKZINOA deitzen jako .
LENTEAK : argi izpiak errefraktatzen dabezan gorputz gardenak
dira. Bi aurpegi makur daukiez eta iristen jaken argia, errefraktatu
egiten dabe .
Lenteak lupak, betaurrekoak, prismatikoak eta teleskopioak egiteko
erabiltzen dira .
Mota biko lenteak bereizten dira :
•
LENTE KONBERGENTEAK : erdialdean zabalagoak dira eta argi
izpiak konzentratzen dabez . Objetuak benetan diran baino
handiagoak ikusi daikeguz.
* LENTE DIBERGENTEAK : zabalagoak dira ertzetan erdigunean
baino, eta argi izpiak sakabanatzen dabez . Objetuak benetan
diran baino txikiagoak ikusi daikeguz .

8. SOINUA
Soinua, bibrazino mogimenduari lotutako energia mota bat da .
Gorputz batek bibratzen dauanean, soinua sortzen da .
Zerbait mugitzen danean, bibrazioa sortzen da airean eta halaxe
sortzen da soinua .
Argiagaz gertatzen dan moduan, soinua uhin moduan hedatzen
da eta islatu egin daiteke bidean oztopo bat aurkitu ezkero .
SOINUAREN HEDAPENA
Soinua hedatzeko, beste gorputz batera iristeko, bibratzeko
moduko material batek egon behar dau bi gorputzen artean,
hala nola, aireak edo urak .
Soinua ezin da hedatu hutsean, hau da, ezer ez dagoan lekuan .
EZAUGARRIAK :
• Soinua norabide guztietan eta lerro zuzenean hedatzen da
.
• Hedapen abiadurea uhinek zeharkatzen daben
ingurunearen araberakoa da .
Soinuak 340 metro egiten dauz segundoko .

9. SOINUAREN
EZAUGARRIAK
Soinuak hiru ezaugarriei esker bereiztu daikeguz .
• INTENTSITATEA EDO BOLUMENA : soinu ozenak edo
soinu ahulak bereizten dira .
• TONUA : soinu altuak edo baxuak bereiztu daitekez .
• TINBREA : soinua igorten dauan gorputzaren araberako
ezaugarria da .
INTENTSITATEA
TINBREA
TONUA

10. OIHARTZUNA
Oihartzuna soinu uhinek gorputz bategaz zuk talka egiten dabenean
sortzen da .
Soinu uhinak islatu eta jatorrira itzultzen dira . Oihartzuna sortu
daiten, soinu iturriaren eta soinuak talka egiten dauan gorputzaren
artean 17 metroko tartea behar da, gitxienez .
SOINUA eta ZARATA
Zaratea ,entzun gura ez dogun edozein soinu gogaikarria da .
Sarritan, zaratak soinuaren intentsitateagaz zerikusia dauka .
Soinuak kutsatu egiten dau eta honek kutsadura akustikoa dauka
izena . Entzumen arazoak eta nerbio desorekak eragin daikez .
EGILEA : IBON L AKA 6.B.