2. Dersin genel amacı; radyoloji öğrencilerine XDersin genel amacı; radyoloji öğrencilerine X
ray Cihazı, BT,MR, US, mamografi ve gamaray Cihazı, BT,MR, US, mamografi ve gama
kamera cihazlarını tanıtmak.kamera cihazlarını tanıtmak.
1)X ray Cihazı, BT,MR, US, mamografi ve gama1)X ray Cihazı, BT,MR, US, mamografi ve gama
kamera cihazının çalışma prensiblerini, cihazdakamera cihazının çalışma prensiblerini, cihazda
oluşabilecek sorunun nereden kaynaklandığı veoluşabilecek sorunun nereden kaynaklandığı ve
çözümüçözümü
2)Cihazların özelliklerini ve kullanabilme2)Cihazların özelliklerini ve kullanabilme
yeteneğini elde etmekyeteneğini elde etmek
3)Cihazların teknolojik gelişimini takip edebilme3)Cihazların teknolojik gelişimini takip edebilme
5. X-Işını TüpüX-Işını Tüpü
Tv tüpleri gibi elektron iletimine olanak sağlayanTv tüpleri gibi elektron iletimine olanak sağlayan
bir vakum tüpüdür. Tüpün camı çok yüksek ısıyabir vakum tüpüdür. Tüpün camı çok yüksek ısıya
dayanabilecek malzemeden yapılmıştır. Yaklaşıkdayanabilecek malzemeden yapılmıştır. Yaklaşık
20-35 cm uzunluk ve 15 cm çapındadır.20-35 cm uzunluk ve 15 cm çapındadır.
Tüpün negatif tarafını katot, pozitif tarafını iseTüpün negatif tarafını katot, pozitif tarafını ise
anot oluşturur. Katot ile anot arasındaki elektronanot oluşturur. Katot ile anot arasındaki elektron
akımının olduğu en yakın mesafe 1-3 cmakımının olduğu en yakın mesafe 1-3 cm
kadardır. Röntgen tüpünde anottan x-ışınınınkadardır. Röntgen tüpünde anottan x-ışınının
salındığı bölgede, tüp penceresi olaraksalındığı bölgede, tüp penceresi olarak
adlandırılan yaklaşık 5 cm2 lik bir alanadlandırılan yaklaşık 5 cm2 lik bir alan
mevcuttur. Bu bölge x-ışını emilimini en azamevcuttur. Bu bölge x-ışını emilimini en aza
indirmek için inceltilmiştir.indirmek için inceltilmiştir.
6. X-ışınının salınım alanı dışında çevreyeX-ışınının salınım alanı dışında çevreye
gereksiz yayılmasını önlemek için, x-ışınıgereksiz yayılmasını önlemek için, x-ışını
tüpleri kurşun koruyucu (haube) içinetüpleri kurşun koruyucu (haube) içine
yerleştirilirler. Haube ile tüp arasınde yağyerleştirilirler. Haube ile tüp arasınde yağ
bulunur. Yağ hem oluşan ısınınbulunur. Yağ hem oluşan ısının
azaltılmasında hem de yüksek voltajlıazaltılmasında hem de yüksek voltajlı
ortamda iyi bir yalıtkan olduğu içinortamda iyi bir yalıtkan olduğu için
kullanılır.kullanılır.
9. X-Işınının Tanıda KullanılmasınıX-Işınının Tanıda Kullanılmasını
Sağlayan ÖzellikleriSağlayan Özellikleri
Penetrasyon Özelliği; X-ışını, bu özelliğiPenetrasyon Özelliği; X-ışını, bu özelliği
sayesinde vücudu geçer (transmisyon). Vücutsayesinde vücudu geçer (transmisyon). Vücut
dokularını geçen ışınlar, değişik görüntü alıcılardokularını geçen ışınlar, değişik görüntü alıcılar
üzerine düşürülerek görüntü oluşturulur.üzerine düşürülerek görüntü oluşturulur.
Fotografik emülsiyona olan etkileri; RadyografiFotografik emülsiyona olan etkileri; Radyografi
işleminde fotoğraf plağının emülsiyonişleminde fotoğraf plağının emülsiyon
tabakasındaki gümüş bromür bağlarındatabakasındaki gümüş bromür bağlarında
gevşemeye neden olarak fotografik görüntügevşemeye neden olarak fotografik görüntü
oluşturur. X-ışınının bu özelliği sayesindeoluşturur. X-ışınının bu özelliği sayesinde
röntgen filmlerinde görüntü elde edilebilmektedir.röntgen filmlerinde görüntü elde edilebilmektedir.
10. Floresan maddelerle etkileşimi; X-ışınıFloresan maddelerle etkileşimi; X-ışını
fluoroskopi ekranı yada ranforsatörledenfluoroskopi ekranı yada ranforsatörleden
görülebilir ışık salınımına yol açar ve bugörülebilir ışık salınımına yol açar ve bu
özelliğinden, hem fluoroskopi hem deözelliğinden, hem fluoroskopi hem de
radyografi işlemlerinde yararlanılır.radyografi işlemlerinde yararlanılır.
11. Işın Sınırlayıcı CihazlarIşın Sınırlayıcı Cihazlar
Işının düştüğü alanı azaltarak saçılmayı en aza indirmekIşının düştüğü alanı azaltarak saçılmayı en aza indirmek
için kullanılır.Bu grupta diyaframlar, konlar veiçin kullanılır.Bu grupta diyaframlar, konlar ve
kolimatörler vardır.kolimatörler vardır.
(Saçılma; Radyolojik inceleme sırasında film üzerindeki(Saçılma; Radyolojik inceleme sırasında film üzerindeki
görüntü, yalnızca dokuyu etkileşime uğramadan geçengörüntü, yalnızca dokuyu etkileşime uğramadan geçen
ışınlar tarafından oluşmaz. Saçıan ışınlarda görüntüyüışınlar tarafından oluşmaz. Saçıan ışınlarda görüntüyü
etkilerler. Birinci grup ışınlar, istenilen radyolojiketkilerler. Birinci grup ışınlar, istenilen radyolojik
görünümü oluştururlar. Saçılarak film üzerine düşengörünümü oluştururlar. Saçılarak film üzerine düşen
ışınlar ise görüntünün silik ve puslu olmasına nedenışınlar ise görüntünün silik ve puslu olmasına neden
olurlar. Tanıda Compton saçılması istenmeyen birolurlar. Tanıda Compton saçılması istenmeyen bir
durumdur. Saçılan radyasyon bazı tekniklerle azaltılabilirdurumdur. Saçılan radyasyon bazı tekniklerle azaltılabilir
fakat tamamıyla önlenemez).fakat tamamıyla önlenemez).
12. Diafram: Işınların tüpten salındığı alanın önüneDiafram: Işınların tüpten salındığı alanın önüne
yerleştirilen, kare yada daire şeklinde açıklığı bulunanyerleştirilen, kare yada daire şeklinde açıklığı bulunan
yapılardır.yapılardır.
Kon: Işın demetinin önüne takılan, ortasında açıklığıKon: Işın demetinin önüne takılan, ortasında açıklığı
bulunan, prizma yada silindir şeklinde uzanımı olanbulunan, prizma yada silindir şeklinde uzanımı olan
yapılardır. Günümüzde kon kullanımı neredeyseyapılardır. Günümüzde kon kullanımı neredeyse
baryumlu GIS incelemeleriyle sınırlı kalmıştır.baryumlu GIS incelemeleriyle sınırlı kalmıştır.
Kolimatör: Işın sınırlayıcı cihazlar içinde en çokKolimatör: Işın sınırlayıcı cihazlar içinde en çok
kullanılan, radyoloji pratiğinin vazgeçilmez gereçleridir.kullanılan, radyoloji pratiğinin vazgeçilmez gereçleridir.
Işın demetini ayarlanabilir şekilde sınırlarlar. TüpünIşın demetini ayarlanabilir şekilde sınırlarlar. Tüpün
önüne takılı olan kolimatörler içerisinde ışın alanınıönüne takılı olan kolimatörler içerisinde ışın alanını
kısıtlayan kurşun plakalar vardır.kısıtlayan kurşun plakalar vardır.
13. GRİDLERGRİDLER
Kelime anlamı ızgaradır. Radyoopak veKelime anlamı ızgaradır. Radyoopak ve
radyolusen birimleri olan ızgaralarradyolusen birimleri olan ızgaralar
şeklindedir. Grid bölmeleri kaynaktanşeklindedir. Grid bölmeleri kaynaktan
gelen ve hastayı geçerek film üzerinegelen ve hastayı geçerek film üzerine
düşecek olan direkt ışınlara paralel olarakdüşecek olan direkt ışınlara paralel olarak
yerleştirilmiştir. Böylece saçılan ve farklıyerleştirilmiştir. Böylece saçılan ve farklı
doğrultuda gelen ışınlar, ızgaranındoğrultuda gelen ışınlar, ızgaranın
bölmelerine takılarak absorbe olmaktadır.bölmelerine takılarak absorbe olmaktadır.
14. Gridin Yapısı: Grid bölmeleri kurşundan,Gridin Yapısı: Grid bölmeleri kurşundan,
ana madde ise alüminyumdan yadaana madde ise alüminyumdan yada
plastik fiberden yapılır. Gridin 3 önemliplastik fiberden yapılır. Gridin 3 önemli
boyutu vardır.;boyutu vardır.;
-Grid materyalinin kalınlığı-Grid materyalinin kalınlığı
-Ana materyalin kalınlığ-Ana materyalin kalınlığ
-Gridin yüksekliği-Gridin yüksekliği
15. RÖNTGENRÖNTGEN
Kullanılan enerji x ışınıdır(röntgen ışını).Kullanılan enerji x ışınıdır(röntgen ışını).
Görüntülenecek vücut bölgesinden x ışınıGörüntülenecek vücut bölgesinden x ışını
geçirilir. Bu geçiş, yapıların atom ağırlıkları,geçirilir. Bu geçiş, yapıların atom ağırlıkları,
yoğunlukları ve kalınlıklarına göre değişikyoğunlukları ve kalınlıklarına göre değişik
oranlardadır. Görüntüler bu farklılıklardanoranlardadır. Görüntüler bu farklılıklardan
oluşturulur. Görüntü; konvansiyonel röntgendeoluşturulur. Görüntü; konvansiyonel röntgende
doğrudan röntgen filmi üzerinde oluşturulurkendoğrudan röntgen filmi üzerinde oluşturulurken
dijital röntgende ise film yerine konulandijital röntgende ise film yerine konulan
dedektörden gelen dijital verilerlededektörden gelen dijital verilerle
oluşturulur.Kullanılan enerji (x ışını) vücuduoluşturulur.Kullanılan enerji (x ışını) vücudu
geçerek görüntü oluşturur. Bu nedenlegeçerek görüntü oluşturur. Bu nedenle
röntgende temel prensip ‘’transmisyondur’’.röntgende temel prensip ‘’transmisyondur’’.
16. İncelenen bölgenin iki boyutluİncelenen bölgenin iki boyutlu
görüntüsünü veren röntgen, birgörüntüsünü veren röntgen, bir
projeksiyon yöntemidir; incelenenprojeksiyon yöntemidir; incelenen
bölgedeki oluşumlar üst üsteb düşerekbölgedeki oluşumlar üst üsteb düşerek
(süperpozisyon) nesnelerin seçilebilmesini(süperpozisyon) nesnelerin seçilebilmesini
zorlaştırır. Konvansiyonel röntgende eldezorlaştırır. Konvansiyonel röntgende elde
edilen görüntü incelenen bölgeninedilen görüntü incelenen bölgenin
boyutundadır; dijitalde ise bilgisayarboyutundadır; dijitalde ise bilgisayar
yardımı ile istenen boyutta görüntüyardımı ile istenen boyutta görüntü
oluşturulabilir.oluşturulabilir.
17. Röntgen aygıtlarının her yerdeRöntgen aygıtlarının her yerde
bulunabilmesi, göreceli ucuzluğu ve genişbulunabilmesi, göreceli ucuzluğu ve geniş
bir alanı kesintisiz görüntüleyerekbir alanı kesintisiz görüntüleyerek
anatomik bütünlüğü sağlaması nedeniyleanatomik bütünlüğü sağlaması nedeniyle
klinikte en sık kullanılan tanı yöntemidir.klinikte en sık kullanılan tanı yöntemidir.
18. RÖNTGEN AYGITLARININ BÖLÜMLERİRÖNTGEN AYGITLARININ BÖLÜMLERİ
Kumanda konsoluKumanda konsolu
JeneratörJeneratör
Görüntü kuvvetlendiricilerGörüntü kuvvetlendiriciler
Otomatik doz kontrolüOtomatik doz kontrolü
19. Kumanda KonsoluKumanda Konsolu
Teknisyenin işlem sırasında röntgen aygıtının kumandaTeknisyenin işlem sırasında röntgen aygıtının kumanda
ve kontrol amacıyla kullandığı parçasıdır.Cihazda:ve kontrol amacıyla kullandığı parçasıdır.Cihazda:
Açma kapama düğmesiAçma kapama düğmesi
Şehir voltajının 22 volta ayarlandığı hat kompansatörüŞehir voltajının 22 volta ayarlandığı hat kompansatörü
X-ışın şiddetini (kVp), miktarını (mA) ve süresiniX-ışın şiddetini (kVp), miktarını (mA) ve süresini
ayarlamak için seçiciler vardır. İki cihaza bağlıayarlamak için seçiciler vardır. İki cihaza bağlı
sistemlerde (radyoskopi ve fluoroskopi) cihaz seçici,sistemlerde (radyoskopi ve fluoroskopi) cihaz seçici,
radyoskopi ayarlama kumandası bulunur. Bucky liradyoskopi ayarlama kumandası bulunur. Bucky li
sistemlerde bucky seçici düğmeler vardır. Ayrıca konsolasistemlerde bucky seçici düğmeler vardır. Ayrıca konsola
bağlı olarak x ışını hazırlama ve şutlama düğmesi vardır.bağlı olarak x ışını hazırlama ve şutlama düğmesi vardır.
20.
21. JeneratörJeneratör
İçerisinde yüksek voltaj transformatörü, voltajİçerisinde yüksek voltaj transformatörü, voltaj
düşürücü (flaman) transformatörü ve rektifiyedüşürücü (flaman) transformatörü ve rektifiye
ediciler (doğrultmaçlar) bulunur.ediciler (doğrultmaçlar) bulunur.
Yüksek voltaj transformatörü;ŞehirYüksek voltaj transformatörü;Şehir
şebekesinden gelen 220 voltluk voltajışebekesinden gelen 220 voltluk voltajı
yükselterek tanısal amaçlı x ışınınıyükselterek tanısal amaçlı x ışınını
oluşturabilmek için 40-150 kVp değerlerioluşturabilmek için 40-150 kVp değerleri
seviyesine çıkarır ve bu değerler arasındaseviyesine çıkarır ve bu değerler arasında
istenen seviyede ayarlama yapılmasını sağlar.istenen seviyede ayarlama yapılmasını sağlar.
Kumanda konsolundaki kVp seçici tarafındanKumanda konsolundaki kVp seçici tarafından
kumanda edilir.kumanda edilir.
22. Voltaj düşürücü transformatör (flaman transformatörü);Voltaj düşürücü transformatör (flaman transformatörü);
Voltajı düşürerek flaman için yüksek akım oluştıranVoltajı düşürerek flaman için yüksek akım oluştıran
devredir. Filamentin istenilen derecede ısıtılması içindevredir. Filamentin istenilen derecede ısıtılması için
uygun flaman akımı seçilmelidir. Konsoldeki mA seçiciuygun flaman akımı seçilmelidir. Konsoldeki mA seçici
tarfından kumanda edilir.tarfından kumanda edilir.
Rektifiye ediciler (doğrultmaçlar); Alternatif akımı doğruRektifiye ediciler (doğrultmaçlar); Alternatif akımı doğru
akıma çevirirler. Elektron akımının katottan anotaakıma çevirirler. Elektron akımının katottan anota
devamlı olmasını sağlarlar. Eskiden vakumlu diyot tüpleridevamlı olmasını sağlarlar. Eskiden vakumlu diyot tüpleri
kullanılırken günümüzde genellikle silikondan yapılmışkullanılırken günümüzde genellikle silikondan yapılmış
olan daha küçük, ucuz ve emniyetli olan doğrultmaçlarolan daha küçük, ucuz ve emniyetli olan doğrultmaçlar
kullanılmaktadır.kullanılmaktadır.
23. Görüntü KuvvetlendiricilerGörüntü Kuvvetlendiriciler
İmaj intensifiyer olarakta adlandırılırlar. Hastayıİmaj intensifiyer olarakta adlandırılırlar. Hastayı
geçen x-ışını cihazın tüpünün ön yüzeyinegeçen x-ışını cihazın tüpünün ön yüzeyine
düşer. Tüpün ön yüzeyi floresan ekranlıdır.düşer. Tüpün ön yüzeyi floresan ekranlıdır.
Buradaki luminesans olayıyla x-ışınlarıBuradaki luminesans olayıyla x-ışınları
görülebilir ışığa çevrilir. Bu luminesan tabakayagörülebilir ışığa çevrilir. Bu luminesan tabakaya
giriş fosforu denir. Bu tabakanın iç kesimindekigiriş fosforu denir. Bu tabakanın iç kesimindeki
ince bir ikinci tabaka, aldığı ışıkla orantılı olarakince bir ikinci tabaka, aldığı ışıkla orantılı olarak
elektron salar. Bu tabakaya fotokatot denir. Buelektron salar. Bu tabakaya fotokatot denir. Bu
iki tabakanın etkisiyle; hastayı geçerek görüntüiki tabakanın etkisiyle; hastayı geçerek görüntü
kuvvetlendirici tüpüne düşen x-ışını iki değişimekuvvetlendirici tüpüne düşen x-ışını iki değişime
uğrar ve sonuçta elektronik bir görüntüye çevrilir.uğrar ve sonuçta elektronik bir görüntüye çevrilir.
24.
25. Otomatik Doz KontrolüOtomatik Doz Kontrolü
Radyolojide dozu belirlerken, seçilecekRadyolojide dozu belirlerken, seçilecek
olan ekspojur faktörlerinin otomatik olarakolan ekspojur faktörlerinin otomatik olarak
verilmesini sağlayan cihazlardır. Buverilmesini sağlayan cihazlardır. Bu
cihazlar iki grupta incelenir;cihazlar iki grupta incelenir;
1-Ekspojur zamanını kontrol eden cihazlar1-Ekspojur zamanını kontrol eden cihazlar
2-Ekspojur programlayıcı cihazlar2-Ekspojur programlayıcı cihazlar
26. RÖNTGEN AYGITLARIRÖNTGEN AYGITLARI
Genel olarak 2 grup röntgen aygıtıGenel olarak 2 grup röntgen aygıtı
(radyografi ve radyoskopi) kullanılır.(radyografi ve radyoskopi) kullanılır.
Herikisininde birçok özelliği benzerdir.Herikisininde birçok özelliği benzerdir.
27. Radyografi AygıtlarıRadyografi Aygıtları
Yapılan işlem statik bir görüntülemedir. Sadece röntgenYapılan işlem statik bir görüntülemedir. Sadece röntgen
filmine görüntü alınabilir. Radyografi masları yatarfilmine görüntü alınabilir. Radyografi masları yatar
pozisyonda inceleme yapabilmektedir. Masa sabitpozisyonda inceleme yapabilmektedir. Masa sabit
olabileceği gibi yüzer masalar da vardır. Yüzerolabileceği gibi yüzer masalar da vardır. Yüzer
masalarda ışının istenen bölgeye verilebilmesi için, masamasalarda ışının istenen bölgeye verilebilmesi için, masa
yatay hareket ettirilebilir. İncelenecek olan bölge ışınınyatay hareket ettirilebilir. İncelenecek olan bölge ışının
altına getirilidiğinde, bir ayak pedalı ile serbestleştirilmişaltına getirilidiğinde, bir ayak pedalı ile serbestleştirilmiş
olan hareket, kilitlenebilir. Masa düşük absorbsiyonolan hareket, kilitlenebilir. Masa düşük absorbsiyon
özelliği olan sağlam maddeden yapılmıştır. Masanınözelliği olan sağlam maddeden yapılmıştır. Masanın
altında buki ve kaset yerleştirmek için özel kasetaltında buki ve kaset yerleştirmek için özel kaset
yerleştirici bulunur. Otomatik kolimatörlü cihazlarda,yerleştirici bulunur. Otomatik kolimatörlü cihazlarda,
kaset yerleştiriciye yerleştirilen kasetin boyutuna görekaset yerleştiriciye yerleştirilen kasetin boyutuna göre
konun açıklığı otomatik olarak ayarlanmaktadır.konun açıklığı otomatik olarak ayarlanmaktadır.
28. Radyografi aygıtlarının hasta ayakta ikenRadyografi aygıtlarının hasta ayakta iken
çekim yapabilmek için dikey kasetçekim yapabilmek için dikey kaset
yerleştirilebilen ek üniteleri vardır. Buyerleştirilebilen ek üniteleri vardır. Bu
üniteler vertikal buki statifi yada bukiüniteler vertikal buki statifi yada buki
standı olarak adlandırılmaktadır.standı olarak adlandırılmaktadır.
29. Radyografi aygıtı ve vertikal bukiRadyografi aygıtı ve vertikal buki
statifistatifi
30. Radyoskopi AygıtlarıRadyoskopi Aygıtları
Dinamik bir görüntüleme yapılabilmesininDinamik bir görüntüleme yapılabilmesinin
yanısıra röntgen filmine görüntü alınabilmesi deyanısıra röntgen filmine görüntü alınabilmesi de
mümkündür. Bu özellikleri nedeniyle radyoskopimümkündür. Bu özellikleri nedeniyle radyoskopi
aygıtları daha çok hareketli organaygıtları daha çok hareketli organ
incelemelerinde ve kontrastlı incelemelerdeincelemelerinde ve kontrastlı incelemelerde
kullanılmaktadır. Bu tür incelemeleri mümkünkullanılmaktadır. Bu tür incelemeleri mümkün
kılmak için bu cihazlarda hasta masası, ayakta,kılmak için bu cihazlarda hasta masası, ayakta,
yarı yatar, yatar ve başaşağı pozisyonlarayarı yatar, yatar ve başaşağı pozisyonlara
getirilebilmektedir. Radyoskopi sırasında yüksekgetirilebilmektedir. Radyoskopi sırasında yüksek
kVp ve düşük mA ile çalışılır.kVp ve düşük mA ile çalışılır.
31. Radyoskopi aygıtlarında görüntü x-ışınlarınınRadyoskopi aygıtlarında görüntü x-ışınlarının
floresan ekran üzerine düşürülmesi sonucundafloresan ekran üzerine düşürülmesi sonucunda
izlenebilmektedir. Konvansiyonel fluoroskopiizlenebilmektedir. Konvansiyonel fluoroskopi
işleminde hastayı geçen x-ışınları, floresanişleminde hastayı geçen x-ışınları, floresan
ekran üzerine düşürülür ve ekranın özelliğiekran üzerine düşürülür ve ekranın özelliği
nedeniyle görülebilir ışığa çevrilir. Burada oluşannedeniyle görülebilir ışığa çevrilir. Burada oluşan
parlama, normal ışıklı ortamda gözleparlama, normal ışıklı ortamda gözle
görülemeyecek kadar az olduğundan bugörülemeyecek kadar az olduğundan bu
cihazlarla çalışılırken gözlerin karanlık ortamacihazlarla çalışılırken gözlerin karanlık ortama
alışabilmesi için 15 dk kadar karanlık ortamdaalışabilmesi için 15 dk kadar karanlık ortamda
beklemek yada kırmızı gözlük takmak gerekir.beklemek yada kırmızı gözlük takmak gerekir.
32. Bu cihazlarla oluşan görüntü, videoBu cihazlarla oluşan görüntü, video
sinyaline dönüştürülür ve TV monitöründesinyaline dönüştürülür ve TV monitöründe
izlenebildiği gibi video kaydıda yapılabilir.izlenebildiği gibi video kaydıda yapılabilir.
34. MAMMOGRAFİ AYGITININ YAPISIMAMMOGRAFİ AYGITININ YAPISI
Mammografi aygıtları meme görüntülemesiniMammografi aygıtları meme görüntülemesini
kolaylaştıracak şekilde düzenlenmişlerdir.kolaylaştıracak şekilde düzenlenmişlerdir.
Cihazın tüpü ve kasetliği kraniokaudal, lateral veCihazın tüpü ve kasetliği kraniokaudal, lateral ve
oblik projeksiyonlarda rahatlıkla görüntülemeoblik projeksiyonlarda rahatlıkla görüntüleme
sağlayacak şekilde döndürülebilmektedir. Busağlayacak şekilde döndürülebilmektedir. Bu
cihazlarda memenin sıkıştırılarak daha iyicihazlarda memenin sıkıştırılarak daha iyi
görüntülenmesini sağlayan kompresyon ünitelerigörüntülenmesini sağlayan kompresyon üniteleri
de bulunur. Bu amaçla geliştirilmiş olan otomatikde bulunur. Bu amaçla geliştirilmiş olan otomatik
kompresyon sistemlerinde, meme belli birkompresyon sistemlerinde, meme belli bir
basınçla sıkıştırılabilmektedir.basınçla sıkıştırılabilmektedir.
36. Mammografi aygıtlarında voltaj 25-50 kVpMammografi aygıtlarında voltaj 25-50 kVp
arasındadır. 25-100 mA ve 0,1-0,2 sn likarasındadır. 25-100 mA ve 0,1-0,2 sn lik
süreler kullanılır.süreler kullanılır.
Tüpün penceresinde x-ışınıTüpün penceresinde x-ışını
absorbsiyonunu en aza indirmek içinabsorbsiyonunu en aza indirmek için
berilyum bulunur.berilyum bulunur.
37. Mammografide görüntü kaydıMammografide görüntü kaydı
3 tip görüntü kaydı vardır;3 tip görüntü kaydı vardır;
1-Direkt ekspojur film1-Direkt ekspojur filmAlınan dozuAlınan dozu
arttırdıkları için artık kullanılmamaktadır.arttırdıkları için artık kullanılmamaktadır.
2-Ranforsatörlü film2-Ranforsatörlü film Üretilen yüksekÜretilen yüksek
hızlı film ve ranforsatörlerle radyasyonhızlı film ve ranforsatörlerle radyasyon
dozu oldukça düşürülmüştür.dozu oldukça düşürülmüştür.
3-Kseromammografi3-KseromammografiKaliteli filmlerKaliteli filmler
oluşur ancak doz yüksektir. X-ışını ileoluşur ancak doz yüksektir. X-ışını ile
etkileşen selenyum kullanılmaktadır.etkileşen selenyum kullanılmaktadır.
38. Mammografide TemelMammografide Temel
ProjeksiyonlarProjeksiyonlar
MEDİOLATERAL OBLİK: Memenin uzunMEDİOLATERAL OBLİK: Memenin uzun
aksına dik açılı ışın verilmesini sağlar.aksına dik açılı ışın verilmesini sağlar.
Böylece glandüler yapılarınBöylece glandüler yapıların
süperpozisyonu azaltılmış our.süperpozisyonu azaltılmış our.
KRANİOKAUDAL PROJEKSİYON:KRANİOKAUDAL PROJEKSİYON:
Supero-inferior olarak vertikal x-ışınıSupero-inferior olarak vertikal x-ışını
kullanılır. Oblik filmle birliktekullanılır. Oblik filmle birlikte
kullanıldığında, meme içi lezyonlarınkullanıldığında, meme içi lezyonların
lokalize edilmesini kolaylaştırır.lokalize edilmesini kolaylaştırır.
42. BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ (BT)BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ (BT)
Tomografi, vücuttan kesit şeklinde görüntü alma işleminiTomografi, vücuttan kesit şeklinde görüntü alma işlemini
tanımlar. BT de kesitsel görüntü bilgisayar yardımı iletanımlar. BT de kesitsel görüntü bilgisayar yardımı ile
elde edilir. Konvansiyonel radyografiden farklı olarakelde edilir. Konvansiyonel radyografiden farklı olarak
tüpten çıkan x-ışınları, kolimasyon denen bir işlemle incetüpten çıkan x-ışınları, kolimasyon denen bir işlemle ince
bir demet haline getirilir. Daha sonra hasta vücudundanbir demet haline getirilir. Daha sonra hasta vücudundan
geçirilen bu x-ışını demeti, diğer uçta x-ışınlarına hassasgeçirilen bu x-ışını demeti, diğer uçta x-ışınlarına hassas
bir dedektör zincirine ulaşır. Dedektörlere ulaşan x-bir dedektör zincirine ulaşır. Dedektörlere ulaşan x-
ışınları, yolu üzerindeki absorbsiyon nedeniyle, ilkışınları, yolu üzerindeki absorbsiyon nedeniyle, ilk
değerine göre zayıflamış durumdadır. Dedektörlerledeğerine göre zayıflamış durumdadır. Dedektörlerle
saptanan bu zayıflama miktarı bilgisayarla değerlendirilir.saptanan bu zayıflama miktarı bilgisayarla değerlendirilir.
Birçok matematiksel işlem içeren oldukça karmaşık birBirçok matematiksel işlem içeren oldukça karmaşık bir
süreç sonucu, x-ışınlarının taradığı alanın herbirsüreç sonucu, x-ışınlarının taradığı alanın herbir
noktasının x-ışınlarını zayıflatma değeri saptanır. Bunoktasının x-ışınlarını zayıflatma değeri saptanır. Bu
değerlerin saptanmasından sonra görüntüyü oluşturmakdeğerlerin saptanmasından sonra görüntüyü oluşturmak
oldukça basit bir işlemdir.oldukça basit bir işlemdir.
43. BT AYGITININ BÖLÜMLERİBT AYGITININ BÖLÜMLERİ
Temel olarak 3 ana üniteden bahsedilebilir;Temel olarak 3 ana üniteden bahsedilebilir;
TARAYICITARAYICI
BİLGİSAYARBİLGİSAYAR
GÖRÜNTÜLEME ÜNİTESİGÖRÜNTÜLEME ÜNİTESİ
44.
45. TARAYICITARAYICI
Hasta masası ve gantriden oluşur. Gantri içerisinde tüpHasta masası ve gantriden oluşur. Gantri içerisinde tüp
ve dedektör vardır.ve dedektör vardır.
Masanın hareket miktarı ‘’Masanın hareket miktarı ‘’inkrementinkrement’’ denilen bir kavram’’ denilen bir kavram
ile belirtilir. Kesit kalınlığı ile masanın ilerlemesiile belirtilir. Kesit kalınlığı ile masanın ilerlemesi
arasındaki ilişkiyi ifade eder.arasındaki ilişkiyi ifade eder.
BT nin kesit alma esasına dayalı bir yöntem olmasıBT nin kesit alma esasına dayalı bir yöntem olması
nedeniyle istediğimiz kesit kalınlığına eşit kalınlıkta bir x-nedeniyle istediğimiz kesit kalınlığına eşit kalınlıkta bir x-
ışını demeti, yeterli olacaktır.ışını demeti, yeterli olacaktır.
X-ışını demet kalınlığını kesit kalınlığına eşitlediğimizde,X-ışını demet kalınlığını kesit kalınlığına eşitlediğimizde,
ışın saçılması en aza ineceğinden ayrımlama gücüışın saçılması en aza ineceğinden ayrımlama gücü
(rezolüsyon) artacak ve hastanın alacağı radyasyon(rezolüsyon) artacak ve hastanın alacağı radyasyon
dozu minimale inecektir. Bu nedenle tüpten çıkan xdozu minimale inecektir. Bu nedenle tüpten çıkan x
ışınları kolime edilirler. Kolimasyon sonrası x-ışınları,ışınları kolime edilirler. Kolimasyon sonrası x-ışınları,
kalınlığı ayarlanmış yelpaze şeklinde yayılım gösteren,kalınlığı ayarlanmış yelpaze şeklinde yayılım gösteren,
bir ışın demeti haline getirilir. Işın demetinin kalınlığı,bir ışın demeti haline getirilir. Işın demetinin kalınlığı,
inceleme amacına yönelik olarak operatör tarafındaninceleme amacına yönelik olarak operatör tarafından
belirlenir.belirlenir.
46. BT de hastayı geçen x-ışınlarını saptayacak veBT de hastayı geçen x-ışınlarını saptayacak ve
röntgendeki film fonksiyonunu görecek olan yapıröntgendeki film fonksiyonunu görecek olan yapı
dedektörlerdir. Günümüzde xenon gazı içerendedektörlerdir. Günümüzde xenon gazı içeren
dedektörler kullanılır.dedektörler kullanılır.
Gantri ve hasta masası arasındaki açı hastadanGantri ve hasta masası arasındaki açı hastadan
alınan kesitlerin düzlemini belirlemektedir. Gantrialınan kesitlerin düzlemini belirlemektedir. Gantri
vertikal düzlemde +/- 30 dereceye kadarvertikal düzlemde +/- 30 dereceye kadar
açılandırılabilmektedir.açılandırılabilmektedir.
İncelemeye başlarken kesitlerin geçirileceğiİncelemeye başlarken kesitlerin geçirileceği
anatomik oluşumlara oryante olabilmek içinanatomik oluşumlara oryante olabilmek için
skenogram denilen dijital bir görüntü elde edilirskenogram denilen dijital bir görüntü elde edilir
ve bu görüntü frontal yada lateral şekilde olabilir.ve bu görüntü frontal yada lateral şekilde olabilir.
47. Geçmişten günümüze BT sistemleri kullandıklarıGeçmişten günümüze BT sistemleri kullandıkları
teknolojiye göre 5 jenerasyon içerisindeteknolojiye göre 5 jenerasyon içerisinde
sınıflandırılmışlardır:sınıflandırılmışlardır:
1.1. J->Tek bir dedektör kullanılır.J->Tek bir dedektör kullanılır.
2.2. J->Işın demet ve dedektör sayısı arttırılmıştır.J->Işın demet ve dedektör sayısı arttırılmıştır.
3.3. J->Temel farklılık, kolime edilmiş x ışın demetininJ->Temel farklılık, kolime edilmiş x ışın demetinin
yelpaze şeklinde olması ve karşısında ışın demetiniyelpaze şeklinde olması ve karşısında ışın demetini
gören çok sayıda dedektör (300-600 adet)gören çok sayıda dedektör (300-600 adet)
kullanılmasıdır. 3 j cihazlar sayesinde daha öncelerikullanılmasıdır. 3 j cihazlar sayesinde daha önceleri
sadece beyin incelemeleri yapılabilen BT de, tümsadece beyin incelemeleri yapılabilen BT de, tüm
vücut çalışmaları yapılabilmiştir.vücut çalışmaları yapılabilmiştir.
48. 4.j-> Gantri boşluğunu 360 derece çevreleyen4.j-> Gantri boşluğunu 360 derece çevreleyen
çok sayıda dedektör kullanılmaktadır. Buçok sayıda dedektör kullanılmaktadır. Bu
cihazlarda dedektörler sabittir ve hastacihazlarda dedektörler sabittir ve hasta
çevresinde sadec x ışını tüpü döner. Kesit almaçevresinde sadec x ışını tüpü döner. Kesit alma
süresi 2 sn ye kadar indirilmiştir. Tüp dedektörsüresi 2 sn ye kadar indirilmiştir. Tüp dedektör
zinciri içinde dönüş yapmak zorundadır. Helikalzinciri içinde dönüş yapmak zorundadır. Helikal
BT adı verilen ve tüp hareketi ve tüpün enerjiBT adı verilen ve tüp hareketi ve tüpün enerji
gereksiniminin bir ray sistemi üzerindegereksiniminin bir ray sistemi üzerinde
sağlandığı slip-ring sistemler, genellikle 4. jsağlandığı slip-ring sistemler, genellikle 4. j
geometrisinde kullanılmakla birlikte 3. jgeometrisinde kullanılmakla birlikte 3. j
sistemlerde de görülebilmektedir.sistemlerde de görülebilmektedir.
49. 5.j-> Bu cihazlarda tüp ve dedektör hareketi5.j-> Bu cihazlarda tüp ve dedektör hareketi
ortadan kaldırılmıştır. Gantri çok büyük bir x ışınıortadan kaldırılmıştır. Gantri çok büyük bir x ışını
tüpü haline getirilmiştir ve gantri boşluğu anottüpü haline getirilmiştir ve gantri boşluğu anot
halkası ile çevrelenmiştir. 4. j cihazlarda olduğuhalkası ile çevrelenmiştir. 4. j cihazlarda olduğu
gibi çepeçevre dedektör halkasıgibi çepeçevre dedektör halkası
kullanılmaktadır. Düşük rezolüsyon modundakullanılmaktadır. Düşük rezolüsyon modunda
saniyenin yarısından kısa bir sürede masasaniyenin yarısından kısa bir sürede masa
hareketi olmaksızın sekiz ardışık kesithareketi olmaksızın sekiz ardışık kesit
alınabilmektedir. Yüksek rezolüsyon modundaalınabilmektedir. Yüksek rezolüsyon modunda
ise tek bir kesit 0,1-0,4 sn deise tek bir kesit 0,1-0,4 sn de
tamamlanabilmektedir. Sistemin çok hızlı kesittamamlanabilmektedir. Sistemin çok hızlı kesit
alabilmesi hareketli organlarda incelemeyialabilmesi hareketli organlarda incelemeyi
kolaylaştırmaktadır.kolaylaştırmaktadır.
50. BİLGİSAYARBİLGİSAYAR
Bu ünitede tarayıcı sistemden gelen bilgiler birçok matematikselBu ünitede tarayıcı sistemden gelen bilgiler birçok matematiksel
işlem ve algoritmalarla değerlendirilip işlenir. Daha sonra buişlem ve algoritmalarla değerlendirilip işlenir. Daha sonra bu
işlemlerden elde edilen sonuçlar, tarama alanını temsil edecekişlemlerden elde edilen sonuçlar, tarama alanını temsil edecek
sayılardan oluşturulmuş bir haritaya dönüştürülür. Bu işlemesayılardan oluşturulmuş bir haritaya dönüştürülür. Bu işleme
rekonstrüksiyon adı verilir. Harita cihaz üreticilerinin belirlediklerirekonstrüksiyon adı verilir. Harita cihaz üreticilerinin belirledikleri
sayıda eleman (rakamsal değer) içerir ve haritanın eleman sayısısayıda eleman (rakamsal değer) içerir ve haritanın eleman sayısı
256x256 yada 512x512 olarak ifade edilir. Bu ifade bize haritada alt256x256 yada 512x512 olarak ifade edilir. Bu ifade bize haritada alt
alta sıralanan 256 çizgi, her bir çizgide 256 eleman olduğunu (yadaalta sıralanan 256 çizgi, her bir çizgide 256 eleman olduğunu (yada
512) gösterir. Tarama sonucu elde edilen bilgiler, işte bu eleman512) gösterir. Tarama sonucu elde edilen bilgiler, işte bu eleman
sayısı kadar değeri hesaplamak amacıyla kullanılır. Organizmanınsayısı kadar değeri hesaplamak amacıyla kullanılır. Organizmanın
görüntülenen odağının kesit düzlemine paralel x birim uzunluğundagörüntülenen odağının kesit düzlemine paralel x birim uzunluğunda
ve y birim genişliğinde iki boyutu vardır. Bunun yanısıra x-ışınıve y birim genişliğinde iki boyutu vardır. Bunun yanısıra x-ışını
demeti kalınlığına eşit derinlik boyutuda olacaktır. Bu durumdademeti kalınlığına eşit derinlik boyutuda olacaktır. Bu durumda
noktasal odağımızı hacim boyutunda ele almak gereklidir. Bunoktasal odağımızı hacim boyutunda ele almak gereklidir. Bu
hacime voksel (volume element) adı verilir.hacime voksel (volume element) adı verilir.
51. BT de herbir vokselde hesaplanan x-ışınıBT de herbir vokselde hesaplanan x-ışını
zayıflatma değerini standart bir değer ilezayıflatma değerini standart bir değer ile
belirtmek amacıyla Hounsfield skalası olarakbelirtmek amacıyla Hounsfield skalası olarak
adlandırılan bir referans sistemi kullanılmaktadır.adlandırılan bir referans sistemi kullanılmaktadır.
Bu skalaya göre suyun attenüasyon değeri sıfır,Bu skalaya göre suyun attenüasyon değeri sıfır,
kemik gibi çok yoğun oluşumlar için bu değerkemik gibi çok yoğun oluşumlar için bu değer
1000, hava için -1000 olarak kabul edilmiştir.1000, hava için -1000 olarak kabul edilmiştir.
Yağ dışındaki yumuşak dokular +30 ile 100Yağ dışındaki yumuşak dokular +30 ile 100
arasında attenüasyon değerine sahipken, yağarasında attenüasyon değerine sahipken, yağ
dokusu -60 ile – 200 arasında ölçülür.dokusu -60 ile – 200 arasında ölçülür.
52.
53. GÖRÜNTÜLEME ÜNİTESİGÖRÜNTÜLEME ÜNİTESİ
Bilgisayarın oluşturduğu haritanın görselBilgisayarın oluşturduğu haritanın görsel
bir ürüne dönüştürüldüğü birimdir. 2 altbir ürüne dönüştürüldüğü birimdir. 2 alt
birimi vardır; bilgisayarın ekranı vebirimi vardır; bilgisayarın ekranı ve
görüntülerin film üzerine kopyalandığıgörüntülerin film üzerine kopyalandığı
multiformat yada lazer kameradır.multiformat yada lazer kameradır.
54.
55. MRMR
BT gibi kesit alma temeline dayanan tomografik birBT gibi kesit alma temeline dayanan tomografik bir
görüntüleme yöntemidir. MR aygıtında da BT yegörüntüleme yöntemidir. MR aygıtında da BT ye
benzeyen elemanlar bulunmakla birlikte, fiziksel temelleribenzeyen elemanlar bulunmakla birlikte, fiziksel temelleri
BT den çok farklıdır. BT deki gantrinin benzeri kullanılırBT den çok farklıdır. BT deki gantrinin benzeri kullanılır
ancak burdaki gantri hastanın tüm vücudunu içine alacakancak burdaki gantri hastanın tüm vücudunu içine alacak
ölçülerdedir. Bunun yanısıra gantrinin içerisinde çokölçülerdedir. Bunun yanısıra gantrinin içerisinde çok
güçlü bir manyetik alan oluşturulur. Görüntüleme temeligüçlü bir manyetik alan oluşturulur. Görüntüleme temeli
bu güçlü manyetik alan içerisine yerleştirilmiş birbu güçlü manyetik alan içerisine yerleştirilmiş bir
organizmada gerçekleşen atomik moleküler düzeydekiorganizmada gerçekleşen atomik moleküler düzeydeki
etkileşimlere dayanmaktadır. Burada elde edilen verileretkileşimlere dayanmaktadır. Burada elde edilen veriler
daha sonra bilgisayarlarda değerlendirilir ve görüntülemedaha sonra bilgisayarlarda değerlendirilir ve görüntüleme
ünitesinde de resimler dönüştürülür.ünitesinde de resimler dönüştürülür.
56. MR AYGITIMR AYGITI
3 Temel alt birimden oluşmaktadır;3 Temel alt birimden oluşmaktadır;
GantriGantri
BilgisayarBilgisayar
Görüntüleme alt birimleri.Görüntüleme alt birimleri.
57. GANTRİGANTRİ
Magnet ve bobinlerden oluşur.Magnet ve bobinlerden oluşur.
Magnet: Gantri ünitesinin en önemli elemanıMagnet: Gantri ünitesinin en önemli elemanı
mıknatıstır. Görevi görüntüleme için yeterlimıknatıstır. Görevi görüntüleme için yeterli
manyetizasyonu oluşturabilecek, düzenli vemanyetizasyonu oluşturabilecek, düzenli ve
güçlü bir manyetik alan oluşturmaktır. Manyetikgüçlü bir manyetik alan oluşturmaktır. Manyetik
alan gücü gauss birimi ile ifade edilir ve 10.000alan gücü gauss birimi ile ifade edilir ve 10.000
gauss bir teslaya eşittir.gauss bir teslaya eşittir.
Bobinler (sargılar): Gantri içerisinde magnetinBobinler (sargılar): Gantri içerisinde magnetin
yanısıra iletken tellerden oluşturulmuş bobinleryanısıra iletken tellerden oluşturulmuş bobinler
bulunur. Bunlar magnetin iç tarafından gantribulunur. Bunlar magnetin iç tarafından gantri
boşluğuna doğru sırasıyla shim, gradient ve RFboşluğuna doğru sırasıyla shim, gradient ve RF
sargılarıdır.sargılarıdır.
58. Shim Sargıları; Manyetik alanın daha düzenli olmasınıShim Sargıları; Manyetik alanın daha düzenli olmasını
sağlarsağlar
Gradient sargıları; Özellikle kesit oluşturma sırasında,Gradient sargıları; Özellikle kesit oluşturma sırasında,
dış manyetik alanda değişiklik yapmak üzere kullanılırlar.dış manyetik alanda değişiklik yapmak üzere kullanılırlar.
Gradient sisteminin 3 ayrı düzlemde de etkiGradient sisteminin 3 ayrı düzlemde de etki
gösterebilmesi amacıyla, üç farklı sargı vardır ve her birigösterebilmesi amacıyla, üç farklı sargı vardır ve her biri
x,y,z koordinatlarından sadece birini kontrol eder.x,y,z koordinatlarından sadece birini kontrol eder.
RF Sargıları ; görüntülenecek dokuları uyarmak ve sinyalRF Sargıları ; görüntülenecek dokuları uyarmak ve sinyal
kaydı amacıyla kullanılır. 2 tiptir. 1. Tip sargılar hemkaydı amacıyla kullanılır. 2 tiptir. 1. Tip sargılar hem
inceleme alanındaki dokuları uyaracak sinyalleriinceleme alanındaki dokuları uyaracak sinyalleri
gönderip hem de sinyal toplayıcı olarak kullanılabilirken,gönderip hem de sinyal toplayıcı olarak kullanılabilirken,
2. tip sargılar ise incelenecek vücut yüzeyine yerleştirilen2. tip sargılar ise incelenecek vücut yüzeyine yerleştirilen
ve sadece dokudan gelen sinyalleri toplayan antenlerve sadece dokudan gelen sinyalleri toplayan antenler
şeklindedir.şeklindedir.
59.
60. Bilgisayar ve görüntüleme ünitesiBilgisayar ve görüntüleme ünitesi
BT de kullanılanların bir benzeridir. RFBT de kullanılanların bir benzeridir. RF
(anten) sargılarında saptanan sinyallerin(anten) sargılarında saptanan sinyallerin
görüntüye dönüştürülmesi için gerekengörüntüye dönüştürülmesi için gereken
matematiksel işlemlerin yapıldığı birimdir.matematiksel işlemlerin yapıldığı birimdir.
Matematiksel işlemler sonucu elde edilenMatematiksel işlemler sonucu elde edilen
bilgiler, daha sonra görüntülemebilgiler, daha sonra görüntüleme
ünitesinde ekran yada film üzerindeünitesinde ekran yada film üzerinde
izlenebilecek şekilde resimlereizlenebilecek şekilde resimlere
dönüştürülür.dönüştürülür.
61.
62.
63. USUS
BT ve MR gibi tomografik bir yöntemdir.BT ve MR gibi tomografik bir yöntemdir.
Vücut üzerinde gezdirilen probun hangiVücut üzerinde gezdirilen probun hangi
düzlemde tutulacağı uygulayıcı tarafındandüzlemde tutulacağı uygulayıcı tarafından
belirlenmekte ve dolayısıyla elde edilenbelirlenmekte ve dolayısıyla elde edilen
görüntü ses demetinin gönderildiğigörüntü ses demetinin gönderildiği
düzleme bağlı olarak değişmektedir.düzleme bağlı olarak değişmektedir.
Hastadan istenilen planda kesitlerHastadan istenilen planda kesitler
alınabilmektedir.alınabilmektedir.
64. US, yumuşak doku ve parankimal organlarınUS, yumuşak doku ve parankimal organların
incelenmesinde, ses dalgalarından yararlananincelenmesinde, ses dalgalarından yararlanan
bir görüntüleme yöntemidir. Ultrases adı verilenbir görüntüleme yöntemidir. Ultrases adı verilen
duyulabilir ses frekans spektrumunun çokduyulabilir ses frekans spektrumunun çok
üzerinde frekanslara sahip, ses dalgalarıüzerinde frekanslara sahip, ses dalgaları
kullanılır. Transduserde üretilen ses dalgalarıkullanılır. Transduserde üretilen ses dalgaları
vücuda gönderilir ve yolu üzerindekivücuda gönderilir ve yolu üzerindeki
oluşumlardan çeşitli oranlarda yansımaoluşumlardan çeşitli oranlarda yansıma
göstererek geri döner. Dönen ekolargöstererek geri döner. Dönen ekolar
transduserde saptanıp, cihazın değerlendirmetransduserde saptanıp, cihazın değerlendirme
ve görüntü oluşturma işlemlerinden geçirildiktenve görüntü oluşturma işlemlerinden geçirildikten
sonra, gri tonlardan oluşmuş bir resmesonra, gri tonlardan oluşmuş bir resme
dönüştürülür.dönüştürülür.
65. TRANSDUSERLERTRANSDUSERLER
US cihazında ultrasesin üretimi, dokularaUS cihazında ultrasesin üretimi, dokulara
gönderilmesi, dokudan yansıyan sesingönderilmesi, dokudan yansıyan sesin
saptanması ve saptanan sesin elektriksaptanması ve saptanan sesin elektrik
sinyaline dönüştürülmesinden sorumlusinyaline dönüştürülmesinden sorumlu
elemanlardır. Günlük pratikteelemanlardır. Günlük pratikte
transduserler kısaca prob olaraktransduserler kısaca prob olarak
adlandırılırlar. Problar içerisindeadlandırılırlar. Problar içerisinde
piezzoelektrik özellikte transduserpiezzoelektrik özellikte transduser
elemanları vardır.elemanları vardır.
68. US de kullanılan ses dalgası sürekli bir dalga değildir.US de kullanılan ses dalgası sürekli bir dalga değildir.
Ses dalgasının sürekli gönderilmesi durumunda,Ses dalgasının sürekli gönderilmesi durumunda,
yansıyan sesde sürekli olacağından, yüzeyden veyansıyan sesde sürekli olacağından, yüzeyden ve
derinden yansıyan ekolar birbiri içine karışacak ve sesinderinden yansıyan ekolar birbiri içine karışacak ve sesin
hangi derinlikten geldiğini ayırt etmek mümkünhangi derinlikten geldiğini ayırt etmek mümkün
olmayacaktır. Farklı derinliklerden gelen ekolarıolmayacaktır. Farklı derinliklerden gelen ekoları
birbirinden ayırabilmek için ses dalgasının kesintilibirbirinden ayırabilmek için ses dalgasının kesintili
gönderilmesi gerekmektedir. Bu nedenle ses, dokuyagönderilmesi gerekmektedir. Bu nedenle ses, dokuya
birden fazla dalga içeren, dalga paketleri şeklindebirden fazla dalga içeren, dalga paketleri şeklinde
gönderilir. Yansıyan ekolar geliş zamanlarına göre,gönderilir. Yansıyan ekolar geliş zamanlarına göre,
görüntüyü satır satır oluşturacak şekilde US cihazınıngörüntüyü satır satır oluşturacak şekilde US cihazının
bilgisayarında değerlendirilir. Birim zamanda (sn) dokuyabilgisayarında değerlendirilir. Birim zamanda (sn) dokuya
gönderilen ses paketi (pulsu) sayısı 500 ile 3000gönderilen ses paketi (pulsu) sayısı 500 ile 3000
arasındadır. Bu sayı real time değerlendirme için yeterliarasındadır. Bu sayı real time değerlendirme için yeterli
olmaktadır.olmaktadır.
69.
70.
71. RADYONÜKLİD GÖRÜNTÜLEME (RG)RADYONÜKLİD GÖRÜNTÜLEME (RG)
RG de gamma ışını kaynağı olan radyonüklidlerRG de gamma ışını kaynağı olan radyonüklidler
kullanılır. Görüntü, salınan gamma ışınlarının alınmasıkullanılır. Görüntü, salınan gamma ışınlarının alınması
ve işlenmesi sonucunda oluşmaktadır.ve işlenmesi sonucunda oluşmaktadır.
Radyoaktif salınım yalnızca gamma ışını değildir.Radyoaktif salınım yalnızca gamma ışını değildir.
Radyoaktif çözünme alfa (helyum çekirdeği), betaRadyoaktif çözünme alfa (helyum çekirdeği), beta
(elektron) ve gamma salınımı şeklinde olmaktadır.(elektron) ve gamma salınımı şeklinde olmaktadır.
Görüntü oluşturulurken yüksek enerjili elektromanyetikGörüntü oluşturulurken yüksek enerjili elektromanyetik
radyasyon olan ve vücudu geçebilen, gammaradyasyon olan ve vücudu geçebilen, gamma
salınımından yararlanılır. Alfa ve beta ışınları dokuyusalınımından yararlanılır. Alfa ve beta ışınları dokuyu
geçemediklerinden görüntü oluştururken kullanılmazlar.geçemediklerinden görüntü oluştururken kullanılmazlar.
Nükleer tıp pratiğinde enerjisi 50-300 keV arasında olanNükleer tıp pratiğinde enerjisi 50-300 keV arasında olan
gamma ışınları tercih edilir. En sık kullanılan radyonüklidgamma ışınları tercih edilir. En sık kullanılan radyonüklid
olan Tc-99m, enerjisi yaklaşık 140 keV olan fotonlarıolan Tc-99m, enerjisi yaklaşık 140 keV olan fotonları
salar.salar.
72. Radyonüklidlerin vücutta istenilen doku yadaRadyonüklidlerin vücutta istenilen doku yada
organlara ulaşması için bazı farmasötiklereorganlara ulaşması için bazı farmasötiklere
bağlanması gerekir. Bu şekilde elde edilenbağlanması gerekir. Bu şekilde elde edilen
madde radyofarmasötik olarak adlandırılır.madde radyofarmasötik olarak adlandırılır.
RG de pratikte radyofarmasötikler intravenözRG de pratikte radyofarmasötikler intravenöz
yolla verilir. Ayrıca akciğer ventilasyonyolla verilir. Ayrıca akciğer ventilasyon
çalışmalarında, radyoaktif aerosol yada gazçalışmalarında, radyoaktif aerosol yada gaz
şeklinde solunum yoluyla yada GIS çalışmalarışeklinde solunum yoluyla yada GIS çalışmaları
için oral yolla da verilebilmektedir.için oral yolla da verilebilmektedir.
73. GAMMA KAMERAGAMMA KAMERA
RG de salınan fotonları alarak görüntü oluşturan üniteRG de salınan fotonları alarak görüntü oluşturan ünite
gamma kamera yada sintilasyon kamerası olarakgamma kamera yada sintilasyon kamerası olarak
adlandırılır.adlandırılır.
Cihazın ana ünitesi büyük disk şeklindeki sintilasyonCihazın ana ünitesi büyük disk şeklindeki sintilasyon
kristalidir. Kristal, içerisine az miktarda talyum katılmışkristalidir. Kristal, içerisine az miktarda talyum katılmış
sodyum iyodidden yapılmıştır. Kristalin max çapı ilksodyum iyodidden yapılmıştır. Kristalin max çapı ilk
geliştirilen cihazlarda 10 cm iken yeni geliştirilengeliştirilen cihazlarda 10 cm iken yeni geliştirilen
aygıtlarda yaklaşık 60 cm kadar olabilmektedir. Kalınlığıaygıtlarda yaklaşık 60 cm kadar olabilmektedir. Kalınlığı
ise 0,25 ile 0,5 arasında değişmektedir. Kristalin yapısıise 0,25 ile 0,5 arasında değişmektedir. Kristalin yapısı
hassas olup, basınç ve ısı değişikliklerinde kırılabileceğihassas olup, basınç ve ısı değişikliklerinde kırılabileceği
gibi nemden de zarar görebilir.gibi nemden de zarar görebilir.
74. Kristalin hastaya bakan ön kesimindeKristalin hastaya bakan ön kesiminde
kolimatör bulunur. Kolimatörün yapısıkolimatör bulunur. Kolimatörün yapısı
kabaca radyografide kullanılan gridlerekabaca radyografide kullanılan gridlere
benzetilebilir. Kesiti petek şeklindedir.benzetilebilir. Kesiti petek şeklindedir.
Hastadan rastgele dağılan gammaHastadan rastgele dağılan gamma
ışınlarının bir düzene sokularakışınlarının bir düzene sokularak
görüntünün gerçek şekliyle oluşturulmasıgörüntünün gerçek şekliyle oluşturulması
için gerekli olan cihazlardır. Amaçlarınaiçin gerekli olan cihazlardır. Amaçlarına
göre farklı şekillerde olabilirler;göre farklı şekillerde olabilirler;
75. Paralel delikli kolimatörler; Pratikte en sıkParalel delikli kolimatörler; Pratikte en sık
kullanılan tiptir.Kurşun bölmeler arasındakikullanılan tiptir.Kurşun bölmeler arasındaki
açıklıklar birbirine paraleldir.açıklıklar birbirine paraleldir.
Diverjan kolimatörler; Gelen sinyallerDiverjan kolimatörler; Gelen sinyaller
kristal üzerinde daha dar bir yüzeyekristal üzerinde daha dar bir yüzeye
düşürülür ve böylece kristal çapındandüşürülür ve böylece kristal çapından
daha büyük yapıları görüntülemededaha büyük yapıları görüntülemede
kullanılırlar.kullanılırlar.
76. Konverjan kolimatörler; Sinyaller daha geniş birKonverjan kolimatörler; Sinyaller daha geniş bir
yüzeye düşürülür. Küçük objelerin salınımınınyüzeye düşürülür. Küçük objelerin salınımının
kristale daha büyük bir alanda düşmesinikristale daha büyük bir alanda düşmesini
sağlarlar.sağlarlar.
Pinhol kolimatörler; Bölme içermezler. Tiroid gibiPinhol kolimatörler; Bölme içermezler. Tiroid gibi
yüzeyel ve ince organların görüntülerini eldeyüzeyel ve ince organların görüntülerini elde
etmek için kullanılırlar.etmek için kullanılırlar.
Radyonüklid bölmelerinin kalınlığı arttıkçaRadyonüklid bölmelerinin kalınlığı arttıkça
rezolüsyonda artar. Bu nedenle yüksek enerjilirezolüsyonda artar. Bu nedenle yüksek enerjili
radyonüklidlerle kalın bölmeli, düşük enerjiliradyonüklidlerle kalın bölmeli, düşük enerjili
olanlarla ise ince bölmeli kolimatörlerolanlarla ise ince bölmeli kolimatörler
kullanılmalıdır.kullanılmalıdır.
77. Kristale çarpan gamma ışınlarının ışığaKristale çarpan gamma ışınlarının ışığa
dönüşmesi nedeniyle olay bir sintilasyondur.dönüşmesi nedeniyle olay bir sintilasyondur.
Oluşan sintilasyon oldukça düşüktür. SodyumOluşan sintilasyon oldukça düşüktür. Sodyum
iyodid kristalinde oluşan bu sintilasyonlariyodid kristalinde oluşan bu sintilasyonlar
fotomultiplier tüpleri (PMT) tarafından elektrikfotomultiplier tüpleri (PMT) tarafından elektrik
sinyallere dönüştürülür ve enerjileri ile orantılısinyallere dönüştürülür ve enerjileri ile orantılı
olarak yükseltilirler. Kristaller PMT lerle direktolarak yükseltilirler. Kristaller PMT lerle direkt
temas etmektedir. İlk geliştirilen aygıtlarda 19temas etmektedir. İlk geliştirilen aygıtlarda 19
adet PMT bulunurken, modern gamma kameraadet PMT bulunurken, modern gamma kamera
cihazlarında 91 adet PMT bulunmaktadır.cihazlarında 91 adet PMT bulunmaktadır.
78. PMT de sinyal ilk önce fotokatotta bir elektronaPMT de sinyal ilk önce fotokatotta bir elektrona
dönüşür ve bu elektron, sayısı 8-14 arasındadönüşür ve bu elektron, sayısı 8-14 arasında
değişen dynodlarda çoğaltılarak vedeğişen dynodlarda çoğaltılarak ve
hızlandırılarak anota düşürülür.hızlandırılarak anota düşürülür.
Sintilasyonların yerleri pozisyon saptayıcıSintilasyonların yerleri pozisyon saptayıcı
matriksle belirlenir. Bu aygıt, tüm PMT lerdenmatriksle belirlenir. Bu aygıt, tüm PMT lerden
gelen elektrik sinyallerinin amplitüdlerinigelen elektrik sinyallerinin amplitüdlerini
karşılaştırır ve sinyallerin şiddetlerine göre ikikarşılaştırır ve sinyallerin şiddetlerine göre iki
boyutlu olarak x ve y koordinatlarına göreboyutlu olarak x ve y koordinatlarına göre
yerlerini saptar.yerlerini saptar.
79. Ayrıca kristale gelen toplam sinyaliAyrıca kristale gelen toplam sinyali
hesaplayan toplama devresi vardır. Buhesaplayan toplama devresi vardır. Bu
devrenin hesapladığı çıkış sinyali ‘’z’’devrenin hesapladığı çıkış sinyali ‘’z’’
pulsu olarak adlandırılır.pulsu olarak adlandırılır.
Algılanan sinyallerin değerleri,Algılanan sinyallerin değerleri, pulspuls
yüksekliği ayarlayıcısıyüksekliği ayarlayıcısı ile ölçülür.ile ölçülür.
82. Pencereleme:Pencereleme: Sinyallerden görüntüSinyallerden görüntü
oluşturulurken belirli bir enerji seviyesine göreoluşturulurken belirli bir enerji seviyesine göre
belirlenen bir enerji aralığı kullanılır. Enerjisi bubelirlenen bir enerji aralığı kullanılır. Enerjisi bu
aralığın üstündeki ve altındaki fotonlararalığın üstündeki ve altındaki fotonlar
hesaplamaya dahil edilmez. Böylece saçılanhesaplamaya dahil edilmez. Böylece saçılan
düşük enerjili radyasyonların görüntüye olumsuzdüşük enerjili radyasyonların görüntüye olumsuz
etkisi olmaz.etkisi olmaz.
Görüntü oluşumu:Görüntü oluşumu: Sinyaller pencerelemeSinyaller pencereleme
sınırları içinde ise PHA (pulse height analyser)sınırları içinde ise PHA (pulse height analyser)
tarafından kabul edilir. Her sayım, bir noktatarafından kabul edilir. Her sayım, bir nokta
olarak vücuttaki koordinatlarına uygun şekildeolarak vücuttaki koordinatlarına uygun şekilde
bilgisayarın belleğinde oluşur. Tarama bitincebilgisayarın belleğinde oluşur. Tarama bitince
noktalardan oluşan dijital görüntü multiformatnoktalardan oluşan dijital görüntü multiformat
kamera ile film üzerine yada printer ile kağıtkamera ile film üzerine yada printer ile kağıt
üzerine aktarılabilir.üzerine aktarılabilir.
