2. 
PROZESU GEOLOGIKOAK:Erliebearen
modelatzea eragiten duten aldaketak dira, aldaketa
horiek egin ahal izateko energia beharrezkoa da.
ENERGIA ITURRIAK:
· Eguzki energia: Eguzkiaren energiak zirkulazio
atmosferikoaren, uraren zikloa sorrarazten du eta
izaki bizidunen bizi iturria da.
· Grabitazio indarra: Grabitatearen indarra lurrak
eragiten duen erakarpen indarra da.

3. PROZESU GEOLOGIKOAK:
 METEORIZAZIOA: Higaduraren aurretik gertatzen da.
Meteorizazioa kanpoko eragile geologikoen eraginez harria hautsi
edo disgregatzea da. Sortutako harri zatiei klasto deritze
 GARRAIOA: Agente geologikoek materialak garraiatzea da.
 HIGADURA: Garraio horretan material horiek mugitzerakoan
sortzen den desgastea da, bai harri zati horietan baita ukitzen
dituzten gainazaletan ere.
 SEDIMENTAZIOA: Garraio prozesua amaitutakoan
higatutako materialak metatzeko prozesua da.

4.  METEORIZAZIO
KIMIKOA
 METEORIZAZIO MEKANIKOA
 METEORIZAZIO BIOLOGIKOA

5. METEORIZAZIO KIMIKOA: aldaketak eragiten ditu
mineralen osaera kimikoan; herdoildu, hidratatu
edo disolbatu.

6. Meteorizazio kimikoaren
adibideak
El bosque de
piedra, China

8. METEORIZAZIO MEKANIKOA: materialak hautsi
konposizio kimikoa aldatu gabe.

9. TERMOKLASTIA: Tenperatura aldaketek
sortzen dituzten harrien dilatazio eta
uzkurdura jarraiak eragindako apurketa.
Basamortua

11. KRIOKLASTIA: harrien arrailetan, ura
izoztean bolumena handitzeak eragindako
apurketak. Gelifrakzioa ere esaten zaio.

13. METEORIZAZIO BIOLOGIKOA: Izaki bizidunek
eragindako apurketa. Bai kimikoa bai
mekanikoa izan daiteke.

14. Erliebe-forma: Hartxingadia
Prozesu geologikoa: sedimentazioa

15. AGENTE GEOLOGIKOAK: Erliebea
modelatzen duten eragileak dira.
• Ur-basak
• Uharrak
• Ibaiak
• Glaziarrak
• Itsasoa
• Lur azpiko urak
• Haizea

16. Ur-basak:Lurraren gainazaletik ibilgu jakinik gabe
eta aske doazen urak dira.
Prozesu geologiko nagusia:
Higadura
Lau faktoreren menpe:
-Malda
-Landaredia
-Harriaren gogortasuna
-Prezipitazio erregimena
Erliebe formak: Karkabak

17. KARKABAK

18. BAD LANDS

19. Ur-basak
Prozesu geologiko
nagusia:
Higadura
(1)
(2)
Erliebe forma:
Maitagarrien tximinia

20. MAITAGARRIEN TXIMINIAK

21. Uharrak: ur ibilgu laburrak dira, urte-sasoikoak.
Aldapa handiko mendiguneetan izaten dira uharrak.
Hiru atal ditu:
•Harrera arroa
•Isurbide kanala
•Alubioi kono edo
deiekzio konoa

22. Uharren atalak
Harrera arroa
Urak
metatzen
diren tokiak
Isurbide kanala
Mendi
hegaletan
ibiltzean urak
duen
ebakidura.
Alubioi konoa
Garraiatutako
material
guztiak
metatzen
diren lekua

23. Harrera-arroa.
Uharrak.
Higadura.
Isurbide-kanala.
Garraioa.
Deiekzio-konoa.
Sedimentazioa.

24. DEIEKZIO KONOA

25. Ibaiak: Ibaia ubide naturala da, normalean euritik edo
elurraren urtzetik datorrena goiko lurretatik behekoetara, eta
itsaso, aintzira edo beste ibai batera isurtzen dena.

26. Goi-ibilgua
Ibaiak.
Higadura.
Erdi-ibilgua
Garraioa.
Behe-ibilgua
Sedimentazioa.

27. Ibaiak ur emari txikia du; desnibel zorrotzak pasa behar dituenez, urak
abiadura handia hartzen du eta horren ondorioz, materialen higadura
nagusitzen da. (Erliebe-formak: Ur-lasterrak, ur-jauziak, arroilak, V itxurako
haranak eta jentilen lapikoak).

28. UR-LASTERRA
Ibaia ur gehiago bilduz doa, aldapa apalagoa eta indar higitzailea
txikiagoa da. Goi-ibilguan higatu diren materialen garraioa
gailentzen da.

29. UR-LASTERRA

30. UR-JAUZIA

31. ARROILA

32. ARROILA

33. V ITXURAKO HARANAK

34. JENTILEN LAPIKOA

35. Jentilen lapikoen eraketa:

36. JENTILEN LAPIKOA

37. Ibaia ur gehiago bilduz doa, aldapa apalagoa eta indar higitzailea txikiagoa
da. Goi-ibilguan higatu diren materialen garraioa gailentzen da.
Erliebe-formak: meandroak eta lautada alubiala.

38. Ibaiaren erdi-ibilgua
Haran lau eta zabal bat eratzen da. Haran mota horretan, ibaiaren ibilguak
ibilbide bihurgunetsua izaten du. Bihurgune horiei meandro esaten zaie.
Ganbila:
sedimentazioa
Ahurra: higadura
Erliebe forma: Meandroa

39. LAUTADA ALUBIALA ETA
MEANDROAK

44. Ia ez dago aldaparik, ura oso abiadura mantsoan doa eta
meandroak sortzen dira ere. Hemen, noski, sedimentazioa da
nagusi, eta eremu zabal oso emankorrak sortzen dira ere.
(Erliebe-formak: deltak, estuarioak eta lautada alubiala)

45. DELTAK: ibai bokaletan sedimentuak metatzean sortzen diren formak,
itsasoan barneratzen diren lur mihiak dira

46. Mississippi ibaiaren delta

47. ESTUARIOAK: ibai bokaletan sedimentuak metatzean sortzen diren
formak. Sedimentuak kostaldera iritsi baino lehen metatzen dira.

48. RIO DE LA PLATAko estuarioa

50. Lautada alubiala

51. Ibaiak
Gizakiak erabil dezakeen uraren energia zinetikoari energia hidraulikoa
esaten zaio. Esate baterako, garai batean,ibaiaren ibilguetan errota
hidraulikoak jartzen zituzten,gari aleak ehotu eta irin bihurtzeko. Hori egin
ahal izateko, kanal bat eraikitzen zuten , eta kanalean zehar garraiatzen zen
ura, ibaitik biltegi batera.
Ur jauzia

52. Ibaiak
Energia hidraulikoa erabiltzeko beste modu bat hura eraldatu eta
energia elektriko bihurtzea da. Horri energia hidroelektrikoa esaten zaio.
Energia hidraulikoa

53. Glaziarrak: lurraren gainazalean zehar
higitzen den izotz masa da.
(Erliebe-formak: U itxurako haranak, Horn, zirkua (mendiko lakua),
morrenak, harri ildaskatuak)
Erliebe forma: “U” itxurako harana

54. Glaziarrak
Piramide gaina edo horn
Glaziarren
mugimenduek
eragiten dituzten:
higadura, garraioa
eta sedimentazioa,
glaziarreko zonalde
desberdinetan.
Zirkua
Mihia
Alboko
morrena
Azken
morrena
Ibaia

55. Erliebe-forma: orratza (horn)

57. .

58. Erdiko morrena
Alboko Morrena
Aurreko morrena

59. 1) Erdiko morrenak
2) Hondoko morrenak
3) Alboko morrenak

61. Erliebe-forma: Zirkua (lakua)

62. Erliebe formak: U itxurako haranak

63. Erliebe-forma: Harri ildaskatuak

64. Ildaskek glaziarraren norantza adierazten duten

67. Glaziarrei buruzko bideoa

YouTube - EROSION GLACIAR
Glaziarrak mugitzen dira:

http://www.youtube.com/watch?v=qm43zJz6SWI&feature=related

http://vimeo.com/33236408

68. Itsasoa
HIGADURA: Olatuen indarrak kostaldea higatzen du
itsaslabarra modelatuz.
GARRAIOA ETA SEDIMENTAZIOA: ibaiek
garraiatutako eta itsaslabarren higaduraz sortutako
materialak olatuek garraiatzen dituzte sedimentatzen
diren arte.
Erliebe-formak: itsas-labarra, abrasio-plataforma,
hondartza, tonboloa, badia, fiordoa.

69. Itsas-labarra

70. Itsas-labarraren garapena

71. Itsas-labarra (arkua)

72. Itsas-labarra (zutabea)

73. Erliebe-forma:
Abrasio-plataforma: olatuen higadurak itsaslabarra atzeratzen du
zonalde laua sortuz.

74. Hare-hondartza: kostaldeko sargune batean materialak
metatzen direnean.

75. legar- hondartza

76. Tonboloa
Sedimentazioa uharte baten eta kostaren arteko espazioan
gertatzen denean.

77. Badia
Itsasoa lurrean sartzen denean sortzen den gunea.

79. Fiordoa: Fiordoa glaziarrek kostaldean eraturiko harana da,
itsasoko urez betetzen dena.

81. LUR AZPIKO URAK: lurraren barnera iragazi
ondoren geruza iragazkaitz batekin topo egitean
pilatuta geratu diren prezipitazio-urak dira.
 Lurpeko
ur hauek kareharriz osatutako
eskualdeetan sortzen duten modelatzeari
MODELATZE KARSTIKOA deritzo.
 Kareharria
kaltzio karbonatoz (CaCO3)
osatutako harria da. Mineral hau uretan
disolbagaitza da, nola gertatzen da orduan
kareharriaren modelatzea?

82. Kareharria disolbatzeko
prozesu kimikoak

Euria azidotzen da atmosferako karbono dioxidoarekin
erreakzionatzean azido karbonikoa sortuz:
H2O + CO2  H2CO3

Azido karbonikoak kareharriaren kaltzio karbonatoarekin
erreakzionatzen du kaltzio bikarbonatoa sortuz.
H2CO3 + CaCO3  Ca(HCO3)2

Kaltzio bikarbonatoa lur azpiko urek disolbatzen dute,
galeria eta leizeak sortuz. Hauek partzialki erortzean
dolinak sortzen dira eta erabat erortzean arroilak.

83. Dolinak
Ubalak

86. Modelatze karstikoaren erliebeformak
KANPOKOAK
(EXOKARSTIKOAK)
 Lapiazak
 Dolinak
 Ubalak
 Polje
 Arroilak
BARNEKOAK
(ENDOKARSTIKOAK)
 Sima edo leizeak
 Galeriak
 Aretoak
 Estalaktika, estalagmitak
eta zutabeak

87. ERLIEBE FORMA EXOKARSTIKOAK
Lapiazak: lurrazalean urak harria disolbatzerakoan
sortutako tamaina desberdinetako ildoak.

89. Lapiazen adibideak
 lapiaz
- Buscar con Google

90. Dolina: Kareharrizko lurretan sortzen den sakonunea,
inbutu itxura eta ertz leunak izaten dituena;
lurrazpiko urek sortutako barrunbeak behera
etortzean eratuak.

93. Lapiazak eta dolinak: kareharrien gainazaleko disoluzioarengatik (lapiazak)
edo barne disoluzioarengatik (dolinak). Picos de Europa (Asturias).

94. POLJEA (poljeren eslabiar etimologia: estepa), haran luze
eta itxi antzeko sakonunea da, tamaina handikoa, hondo
laua duena eta inguru ez erregularrak. Ertzak oso
maldatsuak dira eta bertan kareharria azaltzen da.

96. Poljeak batzutan urez betetzen dira, lakuak sortuz

98. arroila

99. ERLIEBE FORMA
ENDOKARSTIKOAK
Sima edo leizeak: Lur
azpiko galeria eta
aretoak kanpoaldearekin
bertikalki komunikatzen
dituzten zulo estuak
dira.
Batzuetan, sima ura lur azpiko barrunbeetara
sartzeko sarbegia bihur daiteke.

101. ARROILA
SARBEGIA
i
iTURBURUA
Lur azpiko lakua
ARETOA/KOBAZULOA

102. Estalaktita: Leizeetan sabaian zintzilik
sortzen den kaltzio karbonatozko
sedimentu luzangak.

104. Estalagmita: Leizeetako lurrean sortzen den
kareharrizko sedimentu luzanga.

105. Zutabea: Estalaktita eta estalagmita bata
bestearekin bat egitean leizeari eusten dioten
zutabeak.

106. Estalaktita, estalagmita eta zutabeen
eraketa
Ura behera doan heinean, kaltzio
karbonatoa disolbatzeko ahalmena
galtzen doa, eta beraz berriro jalki
egiten da.

107. Estalaktitak: ura arraildura txiki batetik datorrenez,
lehenengo jalkipenak honen forma hartzen du erdian
makarroi izeneko hodia eratuz. Hurrengo jalkipenak
honen inguruan gertatzen direnez estalaktitek barruan
hodi itxurako hutsunea dute (makarroia).

108. 

Estalagmitak: trinkoak
dira. Ez dute
makarroirik, ur tantak
lurrera bata bestearen
gainera erortzerakoan,
eta kaltzio karbonatoa
jalkitzean sortzen
direlako.
Zutabeak: Estalaktitak eta
estalagmitak bat egitean.

109. Estalaktita eszentrikoak

110. Banderak

111. Koladak

112. Goursak:Kobazulotako pareta inklinatuetan ura etengabe irristatzerakoan
sortzen diren terraza moduko ur metaketak

113.  http://www.youtube.com/watch?v=SKFRb1V7ovE
 http://www.youtube.com/watch?v=E1G8YxoITKs
Karst baten garapena:
 http://recursostic.educacion.es/ciencias/biosfera/web

114. Haizea: mugimenduan dagoen airea.
Euri gutxi egiten duen lekuetan haizea
erliebea eraldatzeko eragile
garrantzitsua izaten da batez ere;esate
baterako, basamortuetan.
Haizeak harriak higatzeko gaitasuna
dauka, eta higatzeko gaitasun horri
korrosioa esaten zaio.
Bi basamortu mota daude : Basamortu
harritsua eta hareazko basamortua.
Erliebe-formak: perretxiku itxurako
harriak, basamortu harritsua, hareazko
basamortua eta dunak.

115. Haizeak ezin ditu harriak mugitu, baina bai harrien artean dagoen harea.
Horregatik uzten du atzean basamortu harritsua. Bertatik hartutako hareak
garraiatu eta urrutiago metatzen ditu ; Hareazko basamortuan, hain zuzen
ere. Bertan, dunak eratzen dira, hareaz osatutako pilak.
Erliebe-forma: Basamortu harritsua
Prozesu geologikoa: garraioa

116. Erliebe-forma: hareazko basamortua
Prozesu geologikoa: sedimentazioa

117. Hareazko ekaitza
Prozesu geologikoa: Garraioa

118. Erliebe-forma: Basamortuko duna
Prozesu geologikoa: sedimentazioa

119. Erliebe-forma: Kostaldeko duna
Prozesu geologikoa: Sedimentazioa

120. Perretxiko itxurako harriak
Prozesu geologikoa: Higadura

123. Ziklo Geodinamikoa:Gure Planetan gertatzen ari diren
gertakizun geologiko guztiak osatzen duten zikloa.

124. BARNE ZIKLO GEODINAMIKOA
 Barneko
konbekzio ganbaretan eta motore
termikoan oinarrituta dago.
 Erliebe
berriak sortzen ditu.
 Harri
berriak sortzen ditu: magmatikoak eta
metamorfikoak.
 Eragilea:
Lurbarneko bero fluxua.

125. KANPO ZIKLO GEODINAMIKOA
 Lurraren
gainazalean burutzen da.
 Erliebeak
 Harri
lautu edo ezabatzen ditu.
berriak sortzen ditu: sedimentarioak.

126. HARRIEN ZIKLOA