2. KIYMETLİ EVRAK
Menkul kıymetler bir kıymetli evraktır. Bu nedenle önce kıymetli evrakları
tanımlamak gerekir.
“Kıymetli evrak”
Türk Ticaret Kanununda şöyle tanımlanmaktadır:
“Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak, senetten ayrı
olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez.” Bu tanımdan
anlaşılacağı ve ilerde açıklanacağı gibi, bir alacak hakkı eğer kaynağını
oluşturan belge devredilmeden devredilemiyorsa ve bu belge olmadan
başkalarına karşı ileri sürülemiyorsa; o belge kıymetli evrak niteliği
taşıyan bir ticari senettir. Tanım gereği olarak bir alacak hakkının; ileri
sürülebilmesi, istenebilmesi ve devredilebilmesi için mutlaka, kıymetli
evrak niteliğindeki ticari bir senedin; varlığı, ibraz edilmesi ve teslim
edilmesi gerekmektedir.
3. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI
Sermaye piyasası araçları, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarıdır.
6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda Menkul Kıymetler;
Para, çek, poliçe ve bono hariç olmak üzere;
1) Paylar, pay benzeri diğer kıymetler ile söz konusu paylara ilişkin depo sertifikaları,
2) Borçlanma araçları veya menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları ile söz konusu kıymetlere ilişkin depo
sertifikaları olarak tanımlanmıştır.
Menkul kıymetler;
Ortaklık veya alacaklılık sağlayan,
Belli bir tutarı temsil eden,
Yatırım aracı olarak kullanılan,
Dönemsel gelir getiren,
Misli nitelikte,
Seri halinde çıkarılan,
İbareleri aynı olan ve
Şartları Sermaye Piyasası Kurulu'nca belirlenen kıymetli evraklardır.
4. MENKUL KIYMET KAVRAMI
Buna göre menkul kıymetler;
Pay (hisse senedi)
Pay benzeri menkul kıymetler
Tahvil, Paya dönüştürülebilir tahvil, Değiştirilebilir Tahvil,
Hazine Bonosu, Finansman Bonosu, Banka Bonosu, Kıymetli Maden
Bonosu,
Gayrimenkul Sertifikası,
Varantlar, Yatırım Kuruluşları Sertifikaları,
Yabancı Sermaye Piyasası Araçları.
5. Paylar
Paylar, anonim ortaklıklarca ihraç edilen ve anonim ortaklık sermaye
payını temsil eden kıymetli evrak niteliğinde senetlerdir.
Bir anonim şirketin payına sahip olmak, şirkete ortak olmayı ifade
etmektedir.
Paylar, sahibine kısa ve uzun uzun vadede getiri elde etme imkanı
sağlamaktadır. Pay sahipleri, şirket genel kurulunda kâr dağıtım kararı
alınması durumunda temettü ödemesi alabilmekte ve kısa/uzun
vadedeki fiyat değişikliklerinin değerlendirilmesiyle, pay alım satımından
sermaye kazancı elde edebilmektedirler. Pay alım satımında, payların
değer kaybetmesi halinde zarar etme riski de bulunmaktadır.
6. Paylar
PAY SAHİBİNİN HAKLARI
Kar Payı Hakkı: Pay, sahibine şirketin yıllık net karından pay alma hakkı verir. Şirket genel
kurulunda kar dağıtım kararı alınması durumunda pay sahiplerine temettü ödemesi yapılır. Kar
payı hakkı, pay sahibinin en önemli mali haklarından biri olup, kazanılmış bir hak olmakla birlikte
belirli koşullarda sınırlandırılabilir.
Yeni Pay Alma Hakkı (Rüçhan Hakkı): Pay sahibinin, şirketin bedelli sermaye artırımına öncelikli
katılma hakkıdır. Rüçhan hakkı kullanım süresi en az 15, en çok 60 gündür. Rüçhan hakkı
kuponları, Borsa İstanbul Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı’nda alınıp satılabilmektedir.
Tasfiye Bakiyesine Katılma Hakkı: Pay sahibi, şirketin tasfiye edilmesi sonucunda bakiye kalması
halinde, sözkonusu bakiyeye payı oranında iştirak eder.
Şirket Yönetimine Katılma Hakkı: Pay sahibi, şirket genel kuruluna katılarak yönetim kurulunu
seçme ve bu kurula seçilme hakkına sahiptir.
7. Paylar
PAY SAHİBİNİN HAKLARI
Oy Hakkı: Her pay, sahibine en az bir oy hakkı vermektedir. Buna aykırı
olmamak şartıyla payların sahiplerine vereceği oy hakkının sayısı esas
sözleşme ile belirlenebilmekte, bir payın oy hakkı artırılabilmektedir.
Şirketler ayrıca kar
çıkarabilmektedir.
payı imtiyazı
sağlayarak,
oydan
yoksun payları
Bilgi Alma Hakkı: Pay piyasalarında yatırımcının şirketle ilgili bilgilere
ulaşabilmesi esastır. Pay sahibinin bilgi alma hakkı, esas sözleşme veya şirket
kararı ile engellenemez veya sınırlandırılamaz. Halka açık şirketler, şirketin
durumuyla ilgili önem arz eden her türlü bilgiyi/haberi en hızlı şekilde kamuya
açıklamakla yükümlüdür. Şirketler ayrıca bağımsız denetimden geçmiş mali
tablolarını da üçer aylık dönemlerle kamuya açıklamaktadırlar.
8. Paylar
PAY ÇEŞİTLERİ
Hamiline ve Nama Yazılı Paylar: Hamiline yazılı paylar teslim ile, nama yazılı paylar ise ciro ve
teslim ile devredilmektedir. Borsa İstanbul’da hamiline yazılı paylar ve şirket yönetim kurulunun
beyaz ciroyla devrine dair karar almış olması şartıyla nama yazılı paylar işlem görebilmektedir.
Adi ve İmtiyazlı Paylar: Adi paylar, sahiplerine eşit hak sağlamaktadır. Paylar, ana sözleşmede
aksine bir hüküm yoksa adi pay niteliğindedir. İmtiyazlı paylar, sahiplerine kâra iştirak ve genel
kurulda oy kullanma bakımından ayrıcalıklı bir takım haklar sağlamaktadır.
Bedelsiz ve Bedelli Paylar: Bedelsiz sermaye artırımı, şirketlerin iç kaynaklarından sermayeye
aktardıkları tutar karşılığında çıkardıkları payların bir bedel alınmaksızın ortaklara dağıtılmasıdır. Bu
işlem sonucunda çıkarılan paylar bedelsiz paydır. Bedelsiz sermaye artırımı dışarıdan fon girişine
yol açmamaktadır.
Bedelli sermaye artırımı, şirketlerin yeni fon kaynağı temin etmek amacıyla çıkardıkları "bedelli"
paylarını, nominal değerinden veya daha yüksek bir fiyattan satmalarıdır. Bedelli paylar, mevcut
ortaklara satılabileceği gibi (rüçhan hakkı) diğer yatırımcılara da satılabilmektedir.
9. Paylar
Primli ve Primsiz Paylar: Üzerinde yazılı değer (nominal değer) ile ihraç edilen paylar primsiz,
nominal değerinden yüksek bir bedelle ihraç edilen paylar ise primli paylardır.
Borsa İstanbul’da kote şirketler kayıtlı sermaye sistemine tabi olup, esas sözleşmelerinde hüküm
bulunması halinde, yönetim kurulu kararı ile primli pay ihraç edebilmektedir.
10. Pay Benzeri Menkul Kıymetler
Oydan Yoksun Pay Senetleri
Ortaklıkların esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla sermaye
artırımı ile ihraç edebilecekleri oy hakkı hariç, sahibine kâr payından ve
istediğinde tasfiye bakiyesinden imtiyazlı olarak yararlanma hakkını ve
diğer ortaklık haklarını sağlayan pay senetleridir. Oydan yoksun pay
senedi sahiplerinin oy hakkı olmaksızın genel kurula katılma ve bilgi alma
hakları bulunmaktadır. İhraççı şirket açısından alternatif kaynak
yaratırken, şirketin ortaklık yapısı ve yönetim düzeni korunmaktadır.
Yatırımcılara ise alternatif bir yatırım aracı sunulmaktadır.
11. Pay Benzeri Menkul Kıymetler
Kurucu Pay Senetleri
Kurucu paylar, kuruluş hizmeti karşılığında ana sözleşme hükümleri
gereğince şirket kârının bir kısmına iştirak hakkı veren ve daima
kurucuların adlarına yazılı olmak şartıyla ihraç edilen paylardır. Kurucu
paylar, belli bir sermaye payını temsil etmediği gibi şirket yönetimine
katılma hakkı da vermemektedir.
İntifa Pay Senetleri
İntifa payları ise, şirket genel kurulunun alacağı kararla bazı kimselere
çeşitli hizmetler ve alacak karşılığı olarak kuruluştan sonra verilen ve
sermaye payını temsil etmeyen paylardır.
12. Tahvil
Tahviller, devletin veya anonim ortaklıkların en az 1 yıl ve daha uzun
vadeyle, ödünç para bulmak amacıyla çıkardıkları borç senetleridir.
Anonim şirketler tarafından 1 yıldan uzun vadeli olarak ihraç edilen
borçlanma senetleri “özel sektör tahvili” olarak adlandırılmaktadır.
Vadeleri en az 1 yıl olmak koşulu ile serbestçe belirlenebilir ve sabit ya da
değişken faizli olarak ihraç edilebilirler. Genellikle bir veya birkaç aracı
kuruluştan oluşan bir konsorsiyum aracılığıyla satışa sunulurlar.
Tahvil sahibinin bir şirkete kullandırdığı sermaye, yabancı sermayedir.
Tahvil sahibi, tahvili çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır. Tahvil
sahibi şirketin aktifi üzerinde, alacağından başka hiçbir hakka sahip
değildir. Şirketin yönetimine katılamaz. Tahvil sahibi ile şirket arasındaki
hukuki ilişki vade sonunda sona erer. Tahvil sahibi tahvili çıkaran şirketin
kâr- zarar riskine katılmaz, şirket zarar etse de günü gelince belli
miktardaki anapara ve faizini alır.
13. Tahvil
Nominal değer, tahvil ve bononun vadesinde yatırımcının eline geçecek
olan para miktarıdır.
Kupon oranı, nominal değer üzerinden yüzde olarak belirtilen, tahvil
sahibinin alacağı faiz miktarıdır. Tahvillere ödenecek faiz oranı ile ödeme
koşullarına ilişkin esaslar, izahname ve sirkülerde açıkça belirtilmek
koşuluyla ihraçcılarca belirlenir.
Vade, anaparanın ve son faiz ödemesinin yapılacağı tarihtir ve tahvilin
vadesi 1 yıldan az olmamak üzere serbestçe belirlenebilir. Tahvillerin
anaparası, vade bitiminde bir defada veya vade içinde taksitler halinde
ödenebilir. Halka arz edilecek tahvillerin taksitli itfa edilmesi durumunda
itfaya ilişkin esaslara izahname ve sirkülerde yer verilir.
İtfa, borcun borçlu tarafından bir defada veya belirli dönemlerde yapılan
ödemelerle ortadan kaldırılması işlemidir.
14. Tahvil
İhraçcıların esas sözleşmelerinde veya varsa özel mevzuatlarında hüküm
bulunmak şartıyla tahvillere kârdan pay ver ilmesi mümkündür. Halka arz
edilecek tahvillere kardan pay verilmesine ilişkin esaslara izahname ve
sirkülerde yer verilir.
İhraçcılar, tahvillere verilecek kâr payının belirlenmesinde aşağıdaki
esaslardan birini seçebilir:
a) Faiz ve buna ek olarak, tahvile kârdan pay verilmesi,
b) Kâr payının faizden daha az olması halinde, faiz ödenmesi; faiz
getirisine eşit veya daha fazla kâr payı tahakkuk etmişse kâr payının
ödenmesi,
c) Bir faiz öngörülmeksizin tahvile kârdan pay verilmesi.
15. Tahvil
Tahvil sahibinin bir şirkete kullandırdığı sermaye, yabancı sermayedir. Tahvil
sahibi, tahvili çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır. Tahvil sahibi şirketin
aktifi üzerinde, alacağından başka hiçbir hakka sahip değildir. Şirketin
yönetimine katılamaz. Buna karşılık şirketin elde ettiği kârdan, önce tahvil
sahiplerinin faizleri, daha sonra hisse senedi sahiplerinin kâr payları ödenir.
Tahvil sahibi ile şirket arasındaki hukuki ilişki vade sonunda sona erer. Tahvil
sahibi tahvili çıkaran şirketin kâr — zarar riskine katılmaz, şirket zarar etse de
günü gelince belli miktardaki anapara ve faizini alır.
Tahvillerin getirilerini etkileyen en önemli unsurlar, likiditesi ve sahip oldukları
risktir. Şirket tahvilleri, şirketin iflas etmesi ve faiz, anapara ödemesinde
temerrüde düşmesi açısından devlet tahvillerine oranla daha yüksek risk
taşıdıklarından, genellikle devlet tahvillerinden daha yüksek faiz geliri sağlarlar.
Tahvilin vade tarihine kadar olan değeri faiz oranlarındaki değişikliklere paralel
olarak değişecektir. Başka bir deyişle, faiz oranları düştüğünde tahvilin değeri
yükselecek ve bunların vadesinden önce satılması halinde artı kazanç
sağlanacaktır. Tersi durumda faiz oranları yükseldiğinde, tahvillerin fiyatı
düşecektir.
16. Tahvil
Tahviller çoğu zaman sabit getirili menkul kıymetlerdir. Tahvil sahibi
enflasyonun kendisinden alıp götürdüğü değerden daha fazla faiz
aldığında kar elde etmiş olur. Elde edilen gelir enflasyonun altında
kaldığında ise tahvilin gerçek geliri negatif de olabilir.
Tahvil bir borç senedi olduğuna göre, borcun anapara ve faizleri
gereğinde yargı yoluna başvurarak tahsil edilebilir. Şirketin iflası veya
tasfiyesi halinde de, tasfiyede önce borçlar ödendiği için, tahvil sahipleri
şirket ortaklarından (hisse senedi sahipleri) önce alacaklarını alırlar.
17. Pay Senedine Dönüştürülebilir Tahviller
Ortaklık tarafından çıkarılan ve ihraçcı ortaklığın sermaye artırımı
suretiyle çıkaracağı paylara veya izahname ve sirkülerde belirtilen esaslar
çerçevesinde temin edilen ihraçcı paylarına dönüştürme hakkı veren
menkul kıymetlerdir.
HDT’lerin vadesi 1 yıldan az olamaz. HDT’lerin pay senetlerine
dönüştürülmesi vade başlangıç tarihinden itibaren en erken 1 yıl sonra
yapılabilir.
18. Değiştirilebilir Tahviller
İhraçcı tarafından çıkarılan ve payları borsalarda veya teşkilatlanmış diğer
piyasalarda işlem gören diğer ortaklıklara ait paylarla değiştirme hakkı
veren menkul kıymetlerdir.
DET’lerin vadesi 1 yıldan az olamaz. DET’lerin pay senetleriyle
değiştirilmesi, vade başlangıç tarihinden itibaren en erken 1 yıl sonra
yapılabilir.
19. Hazine Bonosu
TC Hazinesinin yurtiçinde çıkarmış olduğu bir yıldan kısa vadeli devlet iç
borçlanma senetleridir. Hazine bonoları nominal değer üzerinden belirli bir
faiz oranı üzerinden iskonto edilerek satışa sunulmaktadır. Vadede hazine
bonosunun üzerinde yazan nominal değer ödemede esastır. Hazine
Müsteşarlığı tarafından arz edilir, satış aracılığını TC Merkez Bankası
yapar. Kuponsuz olup, ikinci el piyasası vardır.
20. Finansman Bonosu
İhraçcıların borçlu sıfatıyla düzenleyip, iskonto esasına göre ihraç ettikleri
menkul kıymettir. Vadesi 1 yıldan fazla olamaz. İskonto esasına göre
satılan finansman bonolarının iskonto oranı ihraçcı tarafından serbestçe
belirlenir. Kısa vadeli borçlanma aracı olup, işletmelerin kısa vadeli
finansman ihtiyacının karşılanmasını sağlar. Yatırımcılar açısından
ise, kısa vadeli olması nedeniyle faiz riskinden korunma sağlar.
21. Banka Bonoları
Banka bonoları; bankaların Kurul düzenlemeleri çerçevesinde borçlu
sıfatıyla düzenleyip, Kurul'ca kayda alınmayı müteakip iskonto esasına
göre ihraç ettikleri menkul kıymettir. Halka arz edilecek olan banka
bonolarının vadesi 60 günden az 1 yıldan fazla olamaz. Tahsisli satılacak
banka bonolarının vadesi 15 günden az 1 yıldan fazla olamaz. İskonto
esası ile satılan söz konusu bonoların iskonto oranı ihraççı banka
tarafından serbestçe belirlenir.
22. Kıymetli Maden Bonoları
Kıymetli madenin işlem gördüğü borsalara üye olan kıymetli maden aracı
kurumlarının belli miktarda kıymetli maden cinsinden ihraç ettikleri ve
nominal değerinin vade tarihinde yatırımcıya geri ödenmesi taahhüdünü
içeren, vadesi 30 günden az 364 günden fazla olmayan borçlanma
araçlarıdır.
Kıymetli maden bonolarının satış bedeli, Türk Lirası, döviz veya kıymetli
maden olarak tahsil edilir.
Kıymetli maden bonolarına ilişkin ödemeler, ödeme tarihinde kıymetli
madenin ihraç sırasında belirlenen borsasında oluşan ağırlıklı ortalama
fiyatı esas alınarak, Türk Lirası veya ödeme tarihinde TCMB tarafından
ilan edilen döviz satış kuru kullanılmak suretiyle, döviz cinsinden veya
ihraç sırasında fiziki teslim öngörülmüşse kıymetli maden cinsinden yetkili
kuruluş vasıtasıyla yapılır.
23. Gayrimenkul Sertifikası
Gayrimenkul sertifikası belirli bir gayrimenkul projesini gerçekleştirmeyi
üstlenenler tarafından, inşa edilecek veya edilmekte olan gayrimenkul
projelerinin finansmanında kullanılmak üzere ihraç edilen menkul
kıymetlerdir. Nominal değerleri eşit ve hamiline yazılı olarak ihraç edilirler.
Gayrimenkul sertifikası ihraç edenlerin edimlerinin ve bu edimlerin yerine
getirilmemesi halinde ortaya çıkacak cezai şartların bir banka tarafından
garanti edilmesi zorunludur. Sertifika ihracı karşılığında elde edilen para
banka tarafından açılan özel bir hesapta toplanır ve bu para vekilin özen
borcu çerçevesinde bankaca gelir elde edilecek şekilde ihraççı adına
değerlendirilir.
24. Gayrimenkul Sertifikası
Gayrimenkul sertifikasına sahip olanlar, ellerinde eğer yeterli sayıda
sertifika varsa sertifikada belirlenen tarihte inşa edilen gayrimenkulün
bağımsız bir bölümünü alabilirler. Bu hakkını kullanmak istemeyenler
yada yeterli sayıda sertifikaya sahip olmayanlar izahname ile ilan edilen
oranda faiz veya gayrimenkulün sertifika sahiplerince talep edilmeyen
bölümünün banka tarafından açık artırma ile satılması sonucu elde edilen
gelirden payları oranında hesaplanan tutarı da talep edebilirler.
25. Varantlar
Elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte veya belirli bir
tarihe kadar alma veya satma hakkı veren ve bu hakkın kaydi teslimat ya da nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet
niteliğindeki sermaye piyasası aracını ifade eder Varant satın alan yatırımcı, ödediği bedel karşılığında bir dayanak
varlığı değil, o dayanak varlığı alma ya da satma hakkını satın alır. Varantlar;
• Opsiyon sözleşmelerinin menkul kıymetleştirilmiş halidir;
- Borsaya kote edilir ve pazar açılır.
- İkinci el piyasada işlem görür.
- Takası diğer menkul kıymetler gibi yapılır.
• Yapılandırılmış ürünler sınıfından bir finansal araçtır.
• İhraççının sermaye temin etmek amacı ile ihraç edeceği bir ürün değildir. Varantlar, yurt dışında veyahut Türkiye’de
yerleşik aracı kuruluşlar (aracı kurum veya bankalar) tarafından ihraç edilebilirler.
• Tamamen ihraççının şahsi sorumluluğu altındadır.
• Yatırımcıya ödediği prim karşılığında bir menkul kıymeti, bir menkul kıymet sepetini ya da bir endeksi, vade sonunda
veya vadeden önce, belirlenmiş olan bir fiyat seviyesinden (ihraççıdan) alma ya da (ihraççıya) satma hakkı verir.
• Varantı satın alan yatırımcı yükümlülük değil, hak satın almış durumdadır.
26. Varantla Opsiyonun Benzerlikleri
Varantlar da opsiyonlar gibi yatırımcıya dayanak varlığı satın almadan
dayanak varlık üzerinde meydana gelen fiyat hareketlerinden yararlanma
imkânı verir. Varantlar, opsiyonlara benzer şekilde sahibine, belirli bir
miktarda dayanak varlık ya da göstergeyi, önceden tespit edilmiş bir fiyat
üzerinden, vadeye kadar ya da vade tarihinde alma veya satma hakkı
veren finansal araçlardır. Varantlar ve opsiyonlar işleme konulana kadar
dayanak varlık üzerinde kontrol sağlamazlar. Her ikisi de bir hakkı ifade
eder.
27. Varantlarla Opsiyonların Farkları
• Opsiyonlar sözleşme, varantlar ise menkul kıymettir.
• Opsiyonlar vadeli işlem esasları ile işlem görürken varantlar spot (nakit) esasları ile
işlem görür.
• Opsiyonlar, özellikleri işlem gördüğü borsalar tarafından belirlenen standart
kontratlardır. Varantların özellikleri ise ihraççı tarafından belirlenir ve opsiyonlara göre
daha esnektir (Örneğin, sabit vadeleri yoktur.).
• Opsiyonlarda satış yapan taraf, opsiyonun yazıcısı konumundadır. Varantlarda ise her
bir varantın tek bir ihraççısı vardır. İhraççı varantlarda kullanılacak olan hakkın tek
muhatabı konumundadır.
• Opsiyonlarda teminat ve teminat tamamlama söz konusuyken varantlarda yoktur zira
ürünün tüm sorumluluğu ihraççı kuruluştadır.
28. Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler (VDMK)
Bankalar, finansal kiralama ve finansman şirketleri, ipotek finansmanı
kuruluşları ve gerekli nitelikleri taşıyan aracı kurumların kurabileceği
«Varlık Finansmanı Fonları» tarafından fon portföyündeki varlıklar
karşılığında ihraç edilen borçlanma senetlerine «Varlığa Dayalı Menkul
Kıymet (VDMK)» denilir. Bir diğer ifadeyle VDMK bankaların tüketici
kredileri, konut kredileri, ihracat kredileri; finansman şirketlerinin kendi
mevzuatları uyarınca açmış oldukları krediler; finansal kiralamaya yetkili
kuruluşların finansal kiralama sözleşmelerinden doğan alacaklar;
gayrimenkul yatırım ortaklıklarının portföylerindeki gayrimenkullerin satış
veya satış vaadi sözleşmelerinden kaynaklanan senetli alacakları
karşılığında doğrudan ihraç edecekleri kıymetli evraktır.
29. Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler (VDMK)
Varlığa dayalı menkul kıymetler iskonto esasına göre
satılabileceği gibi dönemsel ve değişken faiz ödemeli olarak da
ihraç edilebilir. Faiz/iskonto oranı ihraca dayanak teşkil eden
alacakların getirisi dikkate alınarak ihraççı tarafından serbestçe
belirlenir, sabit veya değişken faizli olarak ihraç edilebilir.
Vadenin belirlenmesinde ise ihraca dayanak teşkil eden
alacakların vade yapısı dikkate alınır ve vade uyumu sağlanır.
Varlığa dayalı menkul kıymet ihracı ile varlıkların likit hale
getirilmesi ve düşük maliyetle alternatif fon kaynağı yaratılması
söz konusudur.
30. İpotekli Sermaye Piyasası Araçları
İpotek teminatlı menkul kıymetler, ipoteğe dayalı menkul kıymetler, ipotek
finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen hisse senedi dışındaki
sermaye piyasası araçları ve konut finansmanından kaynaklanan
alacaklara dayalı olarak veya bu alacakların teminatı altında ihraç edilen
diğer sermaye piyasası araçlarıdır.
İpotek teminatlı menkul kıymetler, ihraçcıların genel yükümlülüğü
niteliğinde olan ve oluşturulan teminat havuzundaki varlıklar karşılık
gösterilerek ihraç edilen borçlanma senetleri olup, bankalar ve ipotek
finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilebilir.
31. Kira Sertifikası
Kira sertifikası, «Varlık kiralama şirketi» olarak tanımlanan ve
aracı kurumlar, bankalar ve diğer anonim şirketler
tarafından, kira sertifikası ihraç etmek üzere kurulmuş olan bir
anonim şirketin, satın almak veya kiralamak suretiyle devraldığı
varlıkların finansmanını sağlamak amacıyla düzenlediği ve
sahiplerinin bu varlıklardan elde edilen gelirlerden payları
oranında hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymettir. Kira
sukuku olarak da tanımlanabilir.
32. Yabancı Sermaye Piyasası Araçları
Çıkarıldıkları ülke borsalarında alım satım konusu olan ve Sermaye
Piyasası Kurulu’nca niteliği belirlenen menkul kıymetler ile hak ve
alacakları temsil eden diğer kağıtlardır. Bunların Türkiye’de alınıp
satılabilmesi için Kurulca kayda alınması ve imzalanan temsilcilik
sözleşmesi çerçevesinde aracı kuruluşlar vasıtasıyla satılması
zorunludur.
Yabancı hisse senetlerinin Türkiye’de halka arz yoluyla satışının, depo
sertifikaları vasıtasıyla yapılması şarttır. Depo sertifikası, Takasbank veya
Kurul’ca uygun görülen saklama kuruluşlarında depo edilen yabancı
menkul kıymetleri temsilen çıkarılan ve bu menkul kıymetlerin verdiği
hakları aynen sağlayan, bunlara özdeş, hamiline yazılı, nominal değeri
temsil ettiği yabancı menkul kıymetin para birimi cinsinden ifade edilen
sermaye piyasası aracıdır.
