7. 1 BEZINT EER GE BEGINT Ook: bezint áls men begint. Is het wel een project? Programma? Proces? (Te) complex? Zelfde taal: raad, B&W, bestuursdienst, diensten, project? En als we eens zouden stoppen? Hoe? 2 ZORG VOOR STERKE PROJECTORGANISATIES Horizontaal door de hierarchie, multidisciplinair, gemandateerd, professioneel. Rolzuiver (bestuurlijk-ambtelijk en opdrachtgever-opdrachtnemer). 3 ZOEK SAMENWERKING MET ANDERE PARTIJEN Gebruik de kracht en kennis van anderen. Spiegel jezelf. Organiseer interactie. Mobiliseer bondgenoten. Deel risico’s. Wees genereus: geef credits , vergoed schade. Het is de meest voor de hand liggende en de meest onderschatte opgave! 4 ORGANISEER KRITISCHE REFLECTIE Kritiek als advies. Tegenkracht maakt sterker. Reflectie maakt rijker. Bestrijd group think. Leer van de fouten van anderen. 5 WEES REALISTISCH OVER RISICO’S Analyseer, beoordeel, prioriteer , calculeer en beheers risico’s. Wat doen we met de restrisico’s? Improviseer. Want er gebeurt vast iets ánders. Dat mag! Dat moet! 6 GEEF UITVOERING EEN GROTERE PLAATS IN PROJECTEN Uitvoerders veel meer naar voren! Weet wat ontworpen wordt. Beheers contracten. Weet afspraken bij te stellen (zie 5). 7 VERSTERK POSITIE GEMEENTE IN DE MARKT Weet wat je wilt kopen en hoe je dit op de markt zet. Mobiliseer inhoudelijke expertise, kennis van contracteren en aanbesteden. Ook van collega-overheden. 8 VERSIMPEL: MINDER REGELS EN CONTROLES Maak het simpel. Organiseer niet zelf complexiteit. Vermijd waar mogelijk aanvullende eisen en gemeentelijke toetscommissies. 9 ZORG VOOR BEWUSTE EN ONDERBOUWDE BESLUITVORMING Toegankelijk, helder, volledig. Expert meetings voor raadsleden. Second opinions . Erken de bestuurlijke/politieke dilemma’s. Bestrijd tijdsklem en korte termijn denken. 10 BESTUUR: BESTÚÚR Project: zorg dat het bestuur zijn rol kan spelen. Bestuur: bestuur áán het project, niet ín het project. Zuiver met rollen. Denk vooruit en zit niet op elkaar stoel.
19. 1 BEZINT EER GE BEGINT Ook: bezint áls men begint. Is het wel een project? Programma? Proces? (Te) complex? Zelfde taal: raad, B&W, bestuursdienst, diensten, project? En als we eens zouden stoppen? Hoe? 2 ZORG VOOR STERKE PROJECTORGANISATIES Horizontaal door de hierarchie, multidisciplinair, gemandateerd, professioneel. Rolzuiver (bestuurlijk-ambtelijk en opdrachtgever-opdrachtnemer). 3 ZOEK SAMENWERKING MET ANDERE PARTIJEN Gebruik de kracht en kennis van anderen. Spiegel jezelf. Organiseer interactie. Mobiliseer bondgenoten. Deel risico’s. Wees genereus: geef credits , vergoed schade. Het is de meest voor de hand liggende en de meest onderschatte opgave! 4 ORGANISEER KRITISCHE REFLECTIE Kritiek als advies. Tegenkracht maakt sterker. Reflectie maakt rijker. Bestrijd group think. Leer van de fouten van anderen. 5 WEES REALISTISCH OVER RISICO’S Analyseer, beoordeel, prioriteer , calculeer en beheers risico’s. Wat doen we met de restrisico’s? Improviseer. Want er gebeurt vast iets ánders. Dat mag! Dat moet! 6 GEEF UITVOERING EEN GROTERE PLAATS IN PROJECTEN Uitvoerders veel meer naar voren! Weet wat ontworpen wordt. Beheers contracten. Weet afspraken bij te stellen (zie 5). 7 VERSTERK POSITIE GEMEENTE IN DE MARKT Weet wat je wilt kopen en hoe je dit op de markt zet. Mobiliseer inhoudelijke expertise, kennis van contracteren en aanbesteden. Ook van collega-overheden. 8 VERSIMPEL: MINDER REGELS EN CONTROLES Maak het simpel. Organiseer niet zelf complexiteit. Vermijd waar mogelijk aanvullende eisen en gemeentelijke toetscommissies. 9 ZORG VOOR BEWUSTE EN ONDERBOUWDE BESLUITVORMING Toegankelijk, helder, volledig. Expert meetings voor raadsleden. Second opinions . Erken de bestuurlijke/politieke dilemma’s. Bestrijd tijdsklem en korte termijn denken. 10 BESTUUR: BESTÚÚR Project: zorg dat het bestuur zijn rol kan spelen. Bestuur: bestuur áán het project, niet ín het project. Zuiver met rollen. Denk vooruit en zit niet op elkaar stoel.
Hinweis der Redaktion
Begin 2010 rapporteerde de commissie Limmen haar bevindingen aan de Gemeenteraad. Nagenoeg alle aanbevelingen van de commissie zijn door de Raad overgenomen. De GS heeft vervolgens de opdracht gekregen de aanbevelingen te implementeren. De opgave is om van de missers en de successen van de NZ lijn en alle andere projecten die binnen de gemeente Amsterdam worden uitgevoerd, zo te leren, dat zich een debacle zoals dat van de NZ lijn niet meer zal voordoen.
In September 2010 ben ik begonnen me in te werken in het dossier. Vragen, gesprekken aanknopen met ambtenaren en bestuurders die bezig zijn met projecten. En ik heb me vooral over van alles verbaasd! Deze presentatie is een bloemlezing van wat me daarbij de afgelopen maanden zoal heeft bezig gehouden.
Naar aanleiding daarvan heb ik geconcludeerd dat we met het implementeren van de aanbevelingen van de commissie Limmen niet zullen kunnen voorkomen dat zich wederom forse missers in projecten zullen voordoen. De aanbevelingen vormen het topje van de ijsberg! ( nog herinneren aan de onderzoeken van Ringeling etc.?) De analyse en de conclusies in het rapport van de commissie Limmen gaan over de hele berg, en zijn scherp en goed. De aanbevelingen zijn zinnig, maar erg gericht op de aanscherping van regels en controles.
Logisch om na een incident te grijpen naar regels en controles, (de zgn ‘risico-regel reflex’) maar… meer regels en controle voorkomen geen nieuw debacle als de Noord/Zuidlijn; en leiden niet tot open klimaat, kritische reflectie, meer meedenken en minder toetsen; of een bestuur dat stuurt op hoofdlijnen Kortom: er is een cultuurverandering noodzakelijk, we moeten anders met elkaar omgaan. En dat vraagt om wederzijds vertrouwen.
De gesprekken met projecttrekkers hebben me wel een aantal lessen geleerd over hoe aan projecten te werken en tot een goede besluitvorming te komen. De lessen hebben betrekking op alle projecten waar we in Amsterdam mee bezig zijn, zowel in het sociale domein, als dat van bedrijfsvoering, als van het ruimtelijk domein. Zijn het open deuren? Oordeel zelf en pas toe op een project waar u zelf bij betrokken bent. Ik heb het gedaan met …. (zelf een voorbeeld invullen) … tenminste 7 van de 10 lessen waren van toepassing! Gebruik de lessen niet als kruidenwijzer: proef zelf en oordeel over de smaak. Anders leer je nooit koken. Op een aantal lessen wil ik samen met u dieper ingaan:
Willen we niet allemaal het Sydney Operahouse op ons CV hebben staan? Er zijn wel de nodige politici op gesneuveld! En het heeft ongeveer 15 X zoveel gekost en is 10 jaar te laat opgeleverd. Wie wil de geschiedenis ingaan als de politicus die de NZ lijn om zeep heeft geholpen?
Goed positiespel is een vereiste! Ga niet op elkaars stoel zitten. Wat behoort tot het ambtelijk domein en wat tot het bestuurlijke? Hoe zit het met de rolverdeling tussen bestuur en raad? Wat is de betekenis van het dualisme in projecten?
Laten we de opgaven in de stad tot gedeelde opgaven van de stedelijke samenleving maken. (Denk aan voorbeelden i.v.m. het inboeten van het belang van het Vereveningsfonds; ook in het sociale domein zijn voorbeelden te bedenken.) De hamvraag blijft: hoe houdt de gemeentelijke overheid de regie?
We kunnen veel leren van elkaars fouten. Hoe komen we tot een zinvolle dialoog? (Denk aan failure sessie college, maar ook: wat kun je nog tegen elkaar zeggen als alles in de krant komt?). Gebruik kritiek van buiten.
We bevinden ons met de NZ lijn in goed gezelschap! Als we serieus met de gesignaleerde risico’s willen omgaan, gaan we onze (financiele) bewegingsruimte fors beperken. Prof. Flybjerg laat zien dat er maar weinig projecten zonder overschrijdingen zijn (15%). Je kan wel beter referenties van buiten gebruiken.
Hoe kunnen we twee werelden bij elkaar brengen? Wat kunnen jullie bijdragen aan een goede balans tussen de politieke realiteit versus de ambtelijke realiteit?
Een verdeeld huis gaat ten onder! Hoe borgen we de integraliteit? (Allemaal constateren we verkokering: ambtelijk en bestuurlijk. Dat helpt niet om onze positie te versterken!). We moeten (zelf) de markt aankunnen.
Wat kost ons het georganiseerde wantrouwen? Wat kan ons vertrouwen opleveren? Hoeveel tijd moet een projecttrekker besteden aan controles en verantwoordingen ten koste van de tijd die hij/zij aan het project besteedt?
Wat is er nodig om tot een bewuste, transparante en onderbouwde besluitvorming te komen. Een rapport van 400 pagina’s, een van 80 of volstaan 16 pagina’s? Wat leveren workshops, kennisdagen, etc. op?
Hoe kan de Raad op een functionele manier omgaan met de torenhoge verwachtingen van de maatschappij?
De kracht van de 10 lessen is de uitvinding ervan. Hoe gaan we met elkaar en de ambtelijke organisatie onze eigen lessen trekken?