1. Kapitulli 6
Caktimi i kostos së produkteve dhe të shërbimeve: metoda e sistemeve të procesit
Caktimi i kostos së produkteve sipas metodës së sistemeve të procesit është një tjetër metodë e
mbledhjes (caktimit) të kostove për produkte. Kjo njësi mësimore në përgjithësi është e vështirë
për shkak të shumë detajeve.
Objektivat mësimore (OM)
Pas studimit të këtij kapitulli do të jeni të aftë të:
1. të përshkruani karakteristikat themelore të caktimit të kostos së procesit, duke përfshirë
rrjedhjen e kostos, regjistrimet në ditar dhe koston e raportit të prodhimit
2. të përshkruani caktimin e kostos së sistemit për situata pa stoqe të gjysmë-produkteve
(punës në proces)
3. të përkufizoni njësitë ekuivalente dhe të shpjegoni rolin e tyre në caktimin e kostos së
procesit
4. të përgatisni një raport të prodhimit të departamentit duke përdorur metodën FIFO
5. të përgatisni një raport të prodhimit të departamentit, duke përdorur metodën e mesatares
së ponderuar
6. të përgatisni një raport të prodhimit të departamentit me mallrat e transferuara dhe
ndryshimet në matjet e rezultatit
Temat kryesore
Në këtë kapitull janë të mbuluara temat kryesore të mëposhtme (objektivat mësimore
përkatëse janë të shënuara për çdo temë):
1. Sistemet e caktimit të kostos së procesit: konceptet themelore operacionale dhe
konceptet e kostos
(OM1)
2. Metoda e vendosjes së kostos pa stoqe të gjysmë-produkteve (punëve në proces) (OM2)
3. Procesi i caktimi të kostos me stoqe përfundimtare të gjysmë-produkteve
(OM3)
4. Metoda e caktimit të kostos FIFO
(OM4)
5. Metoda e caktimit të kostos me mesatare të ponderuar
(OM5)
6. Trajtimi i mallrave të transferuara
(OM6)
1.
Sistemet e caktimit të kostos së procesit: konceptet themelore operacionale dhe
konceptet e kostos
Në fillim, është e dobishme për të krahasuar dhe bërë dallimet në mes të sistemet e caktimit të
kostos së procesit me sistemin e caktimit të kostos sipas porosisë. Fokusi në këtë njësi mësimore
është caktimi i kostos në mjedisin e punës sipas proceseve.
1

2. Krahasimi në mes të sistemit e caktimit të kostos sipas porosisë dhe
sistemet e caktimit të kostos së procesit
Sistemi i caktimit të kostos sipas porosisë
1. Shumëllojshmëri të gjerë të produkteve të
dallueshme
2. Kostot e akumuluara sipas porosisë
(urdhëresës së punës)
3. Kostoja për njësi llogaritet duke pjesëtuar
koston totale të porosisë (punës) nga
njësitë e prodhuara në atë porosi (punë)
Sistemi i caktimit të kostos së procesit
1. Produkte homogjene
2. Kostot e akumuluara nga procesi apo
departamenti
3. Kostoja për njësi llogaritet duke pjesëtuar
koston e procesit të periudhës nga njësitë e
prodhuara në atë periudhë
Përveç kësaj, duhet të nxjerrën në pah disa karakteristika të tjera themelore që lidhen me
caktimin e kostos së procesit, të tilla si:
1.
2.
3.
4.
5.
Njësi homogjene të kalojë nëpër një sërë të proceseve të ngjashme.
Çdo njësi në çdo proces merr një dozë të ngjashme të kostove të prodhimit.
Kostot e prodhimit grumbullohen nga një proces për një periudhë të caktuar kohe.
Ekziston një llogari kontrolluese e punës në proces për çdo proces të punës.
Flukset e kostos së prodhimit dhe shënimet shoqëruese në ditar në përgjithësi janë të
ngjashme me caktimin e kostos për punën me porosi.
6. Raporti i prodhimit për departamentet është dokumenti kryesor për vëzhgimin e
veprimtarisë prodhuese dhe kostove.
7. Kostot e njësisë përllogariten përmes pjesëtimit të kostove të departamentit për
periudhën me rezultatin e periudhës.
2.
Metoda e vendosjes së kostos pa stoqe të gjysmë-produkteve (punëve në proces)
Më së miri është për të filluar shpjegimin e caktimit të kostos së punës në proces në një mjedis
ku nuk ka stoqe të gjysmë-produkteve (stoqeve fillestare të punës-në-proces). Një situatë e tillë
ekziston në shumë ndërmarrje shërbyese. Një ilustrim i thjeshtë është në tekstin në vazhdim:
Për të ilustruar se si një punë shërbyese pa stoqe të gjysmë-produkteve përcakton koston duke
përdorur qasjen e caktimit të kostos sipas punës në proces, do të përdorim si shembull procesin
e pastrimit të dhëmbëve që ofrohet nga shumë dentistë. Kostot e prodhimit dhe numri i
pastrimeve (pacientëve të shërbyer) për muajin mars janë dhënë më poshtë:.
Materialet direkte
Paga e dentistit
ShPP-të (kostot indirekte)
Kostot totale
Numri i pastrimeve
€400
€3,500
€2,100
€6,000
300
Kostoja për njësi = €6,000 / 300 = €20 për një pastrimin
3.
Procesi i caktimi të kostos me stoqe përfundimtare të gjysmë-produkteve
Pesë hapa duhet të ndiqen në përgatitjen e raportit të kostos së prodhimit në sistemin e
caktimit të kostos sipas punën në proces:
2

3. 1.
2.
3.
4.
5.
Analiza e rrjedhjes së njësive fizike
Përllogaritja e njësive ekuivalente
Përllogaritja e kostos për njësi
Vlerësimi i stoqeve (mallrat e transferuara dhe puna përfundimtare në proces)
Konsolidimi (rakordimi) i kostos
Këta pesë hapa sigurojë të gjithë informacionin thelbësor të raportit për një kosto të prodhimit.
Shkalla e përfundimit (përqindja e kompletimit) të produkteve është një vlerësim subjektiv. Në
thelb, menaxheri i prodhimit "me një shikim" të stoqeve përfundimtare të gjysmë-produkteve e
bënë vlerësimin e përafërt të kompletimit të tyre. Gjithashtu, është e dobishme të shpjegohet
dallimi në vlerësimin e stoqeve midis qasjes sipas metodës FIFO dhe metodës së mesatares së
ponderuar.
4.
Metoda e caktimit të kostos FIFO
Një metodë për përgatitjen e raportit për një departament të prodhimit është metodë FIFO.
Sipas metodës FIFO për përcaktimin e kostos, njësitë ekuivalente dhe kostot e prodhimit të
stoqeve fillestare të gjysmë-produkteve përjashtohen nga llogaritja e kostos për njësi të
periudhës aktuale. Kështu, metoda FIFO pranon se puna dhe kostot e bartura nga periudha
paraprake i përkasin asaj periudhe.
Në libër është shembulli i metodës FIFO, duke përfshirë analizën e rrjedhjes fizike, llogaritjen e
njësive ekuivalente, të përllogaritjes së kostos për njësi, vlerësimin e stoqeve, konsolidimin e
kostove dhe shënimet përkatëse në ditar.
5.
Metoda e caktimit të kostos me mesatare të ponderuar
Metoda e dytë për përgatitjen e raportit për një departament të prodhimit është metoda e
mesatares së ponderuar. Metoda e mesatares së ponderuar nuk i regjistron njësitë e
ekuivalente të prodhimit dhe kostot e periudhës paraprake veçmas nga njësitë ekuivalente të
prodhimit dhe kostot e periudhës së tanishme. Metoda e përcaktimit të kostos sipas mesatares
së ponderuar trajton njësitë në stoqet fillestare të gjysmë-produkteve dhe kostot e tyre, sikurse
ato t’i përkasin periudhës aktuale. Njësitë dhe kostot e periudhës paraprake janë të bashkuara
(shkrira) me kostot dhe njësitë e periudhës aktuale. Kjo është arritur nga mënyra sipas të cilës
janë llogaritur njësitë ekuivalente.
Në libër është shembulli i metodës së mesatares së ponderuar duke përfshirë analizën e
rrjedhjes fizike, llogaritjen e njësive ekuivalente, të përllogaritjes së kostos për njësi, vlerësimin e
stoqeve, konsolidimin e kostove dhe shënimet përkatëse në ditar.
6.
Trajtimi i mallrave të transferuara
Në procesin e prodhimit, disa departamente marrin vazhdimisht mallra të përfunduara
pjesërisht nga departamentet e mëparshëm. Këta artikuj trajtohen si mallra të transferuara.
Këto mallra të transferuara janë një lloj i materialit direkt për procesin pasues-materialet që i
shtohen në fillim të procesit (departamentit prodhues) pasues. Qasja e zakonshme është që të
transferojë mallrat e transferuara si një kategori e veçantë materiali kur përllogariten njësitë
ekuivalente. Kështu, tani ne kemi tri kategori të input_it prodhues: materialet e transferuara,
materialet e drejtpërdrejta të shtuara, dhe kostot e shndërrimit. Kostot e ngarkuara tek njësitë
në departamentet paraprake duhet të ri-ngarkohen njësive tek departamenti në të cilën ka
filluar të kryhet vazhdohet) puna.
3

4. Rishikimi i problemave dhe zgjidhjet
Rrjedhja fizike, njësitë ekuivalente: Kompania Payson prodhon një produkt që kalon nëpër dy
departamente: në atë të përzierjes dhe në atë të gatimit. Të dyja departamente përdorën
metodën e mesatares së ponderuar. Në departamentin e përzierjes, të gjitha materialet shtohen
në fillim të procesit. Të gjitha input_et tjera prodhuese shtohen në mënyrë uniforme.
Informacioni i mëposhtëm i takon departamentit të përzierjes për muajin shkurt:
a. Puna fillestare në proces (BWIP), Shkurt 1: 100,000 kg., 100% e përfunduar për sa i
përket materialeve direkte dhe 40% e përfunduar në lidhje me kostot e shndërrimit.
Kostot që i përcaktohen kësaj pune janë si më poshtë:
Materialet e drejtpërdrejta
Puna e drejtpërdrejtë
Shpenzime indirekte
€20,000
€10,000
€30,000
b. Puna përfundimtare në proces (EWIP), 28 shkurt: 50,000kg., 100% e përfunduar për sa i
përket materialeve direkte dhe 60% e përfunduar në lidhje me kostot e shndërrimit:
Materialet e drejtpërdrejta
Puna e drejtpërdrejtë
Shpenzime indirekte
€211,00
€100,000
€270,000
Kërkohet:
1.
2.
3.
4.
Përgatisni një plan të rrjedhjes fizike.
Përgatisni një plan të njësive ekuivalente .
Përllogarisni koston për njësi ekuivalente.
Përllogarisni koston e mallrave të transferuara jashtë dhe koston e punës përfundimtare
në proces.
5. Përgatisni konsolidimin (rakordimin) e kostos
6. Përsërisni kërkesat 2-4 duke përdorur metodën FIFO
Zgjidhje
1.
Plani i rrjedhjes fizike:
Njësitë për t’u llogaritur:
Njësitë BWIP
Njësitë e nisura
Totali i njësive për t’u llogaritur
Njësitë e llogaritura:
Njësitë e përfunduara dhe të transferuara:
Të nisura dhe të plotësuara
Nga BWIP
Njësitë, EWIP
Njësitë totale të llogaritura
100,000
320,000
420,000
270,000
100,000
370,000
50,000
420,000
4

5. 2.
Plani i njësive ekuivalente:
Njësitë e përfunduara
Njësitë, (EWIP x përqindja e përfunduar):
Materiale të drejtpërdrejta (50,000 x 100%)
Kostot e shndërrimit (50,000 x 60%)
Njësitë ekuivalente të rezultatit
3.
Materialet
Kostot e
direkte
shndërrimit
370,000
370,000
50,000
420,000
Kostoja për njësi ekuivalente:
Kostoja për njësi MD (€20,000 + €211,000) / 420,000
Kostoja për njësi KK (€40,000 + €370,000) / 400,000
Kostoja totale për njësi ekuivalente
30,000
400,000
€0.550
€1.025
€1.575
4.
Kostoja e mallrave të transferuara dhe e kostos së punës përfundimtare në proces:
Kostoja e mallrave të transferuara = €1.575 x 370,000 = €582,750
Kostoja e EWIP = (€0.55 x 50,000) + (€1.025 x 30,000) = €58,250
5.
Konsolidimi (rakordimi) i kostos:
Kostot për t’u llogaritur
BWIP
Kostot e shtuara
Kostot totale për t’u llogaritur
€60,000
€581,000
€641,000
Kostot e llogaritura:
Mallrat e transferuara
EWIP
Kostot totale për t’u llogaritur
€582,750
€58,250
€641,000
6.
Rezultati FIFO:
Plani i njësive ekuivalente:
Njësitë e nisura dhe të përfunduara
Njësitë, BWIP X përqindja e përfunduar:
Njësitë, EWIP X përqindja e përfunduar:
Materiale të drejtpërdrejta (50,000 x 100%)
Kostot e shndërrimit (50,000 x 60%)
Njësitë ekuivalente të rezultatit
Kostoja për njësi ekuivalente:
MD kostoja për njësi €211,000/320,000
KK kostoja për njësi €370,000/ 360,000
Kostoja totale për njësi ekuivalente
Materialet
Kostos e
direkte
shndërrimit
270,000
270,000
60,000
50,000
320,000
30,000
360,000
€0.659 *
1.028 *
€1.678
*Të rrumbullakuara
Kostoja e mallrave të transferuara dhe kostoja e punës përfundimtare në proces:
Kostoja e mallrave të transferuara = (€1.678 x 270,000)+(€1.028 x 60,000)+ €60,000 = €557,170
Kostoja e EWIP = (€0.659 x 50,000) + (€1.028 x 30,000) = €63,790
5

6. Pyetje për shkrim dhe diskutim:
1. Çfarë është një proces? Gjeni një shembull që e ilustron përkufizimin.
2. Përshkruani ndryshimin në mes të caktimit të kostos sipas punës me porosi dhe sipas
sistemit të procesit.
3. Çfarë regjistrimesh duhet të bëhen ndërsa mallrat transferohen nga një departament në
tjetrin? Po nga departamenti i fundit në magazinë?
4. Çfarë janë kostot e transferueshme?
5. Shpjegoni pse kostot e transferueshme janë një lloj specifik i materialit për
departamentin marrës.
6. Çfarë është një raport prodhimi? Përse shërben ky raport?
7. A mund të përdoret caktimi i kostos sipas procesit për firmat e shërbimit? Shpjegojeni.
Shpjegoni pse caktimi i kostos sipas procesit mund të përdoren për firmat prodhuese JIT.
8. Çfarë janë njësitë ekuivalente? Pse nevojiten ato në një sistem të caktimit të kostos së
procesit?
9. Si ndikohet përllogaritja e njësisë ekuivalente kur materialet e drejtpërdrejta shtohen në
fillim ose në fund të procesit dhe jo kur shtrihen në mënyrë të njëtrajtshme në të gjithë
procesin?
10. Përshkruani pesë hapat në përllogaritjen e aktivitetit prodhues të departamentit të
procesit dhe tregoni si ndërlidhen ato.
11. Sipas metodës së mesatares së ponderuar, si trajtohen kostoja e periudhës së
mëparshme dhe rezultati? Si trajtohen ato sipas metodës FIFO?
12. Në cilat kushte mesatarja e ponderuar dhe metoda FIFO do të jepnin të njëjtin rezultat?
13. Si dallojnë metoda e mesatares së ponderuar dhe ajo FIFO, në caktimin e kostos së
mallrave të transferuara?
14. Si trajtohen kostot e transferueshme në përllogaritjen e njësive ekuivalente?
15. Çfarë është caktimi i kostos sipas operimit? Kur përdoret?
6