1. Maatschappelijke Stages
in de erfgoedsector
‘De MaS als instrument’
Gent 29 januari 2013
Hanneke Mateman en Ingeborg Bennink

2. Tugce (VMBO 3) :
noemde ‘de schatkamer’ onder het Stadsarchief
Amsterdam en de donkere omgeving ‘bijna een
beetje avontuurlijk’. Bij het noemen van de leeftijd
van een 17e eeuws boek steeg spontaan een
luidruchtig en enthousiast ‘WHOW!’ op vanuit de
leerlingen. Ook het depot vonden ze onverwacht
interessant en indrukwekkend.
‘Ik kan nu ook aan mijn ouders vertellen wat je in wat
gebouw kunt doen en wat een archief is.’

3. MaS algemeen

4. Maatschappelijke Stage (MaS)
• Is 30 uur vrijwilligerswerk door scholieren
• 195.000 leerlingen per jaar
• Zes miljoen uur vrijwillige inzet
• Leeftijd 12 - 16 jaar
• Verschil met beroepsstage
• Start in 2007
• NL: tot 2015-2016 verplicht?
• OCW, gemeenten, scholen, aanbieders
én leerlingen
• Bedoeling:
-leren iets te doen voor een ander
-kennis maken met de samenleving
-belangstelling kweken
• Service learning

5. Opbrengsten leerlingen
• De aard, omvang en waarde van vrijwilligerswerk voor de
samenleving leren kennen
• Ervaren wat zij/hij zelf kan bijdragen
• Waardering ontvangen voor die bijdrage
• Positiever zelfbeeld, meer zelfvertrouwen
• Positiever en gedifferentieerder beeld van vrijwilligerswerk
• Kennismaking met andere doelgroepen, leidt tot
genuanceerder beeld van die doelgroepen en afbouw van
vooroordelen
• Verwerven van kennis, vaardigheden en competenties

6. Opbrengsten organisaties
• Extra handjes
• Nieuwe en vernieuwing activiteiten
• Breder netwerk
• Groei en differentiatie vrijwilligers en beroepskrachten
• Spiegel voor de organisatie
• Frisse wind, enthousiasme
• Waardering bijdrage jongeren
• Nieuw vrijwilligersbeleid
• Beter imago

8. MaS in de
culturele sector

9. MaS in culturele sector
• Meeste MaS in sport en zorg. Cultuur (waaronder
erfgoed) minder bekend bij jongeren als sector met
vrijwilligers en bij makelaars /vrijwilligerscentrales.
• Jongeren wel erg enthousiast over stages!
• 20% van de leerlingen wil na de verlichte stage ECHT
vrijwilliger blijven of worden.
• De verplichte MaS leidt daardoor tot daadwerkelijke
verandering in organisaties!
• MaS veel ingezet bij educatieve projecten,
publiekstaken of beheer en behoud collectie.

10. Lessen
• Verplichting is hindernis bij de start, maar
uiteindelijk enorme stimulans.
• Maatwerk is belangrijk!
• Organisatie moet bewust kiezen voor werken
met jongeren
• Accepteer dat jongeren dingen anders doen
• Zorg voor goede begeleiding en duidelijke
kaders

12. Doen
• Kiezen voor jongeren!
• Begeleiding organiseren
• Samenwerkingsafspraken maken en
vastleggen
• Ruimte geven
• Klein beginnen
• Evalueren en leren

13. MaS in de
NL Erfgoedsector
2009-2012

15. Over de vloer. Jong talent in het erfgoed
Verschillende fases: Experimenteren, • Onderzoek
overdragen en verduurzamen * 2008: 0 meting
• Pilot ‘Over de vloer. Jong talent in de * 2010/ 2011 Jongerenonderzoek
erfgoedsector’ ruim 30 instellingen en filmpjes Qrius
• * 2011 rapport Maatschappelijke
www.erfgoednederland.nl/maatschappelijkestages
stage in de erfgoedsector:
• Database voorbeelden MaS in de kleinschalig, maar waardevol
erfgoedsector * 2012: 1 meting kwantitatief
• Draaiboek MaS in de erfgoedsector onderzoek: ‘Zicht op MaS’
• Provinciale bijeenkomsten 'MaS in de * 2012 eindevaluatie Over de
erfgoedsector' vloer. Jong talent in het erfgoed
• Project Jong Erfgoed - Stichting DOEN • 10 tips voor verduurzaming MaS
• Folders • Ambassadeursprijs MaS erfgoed
• Filmpjes • 'Alles over MaS'
• Artikelen in Museumvisie, • 'Jongeren over de vloer’ Dit
Archievenblad, etc. document geeft inzicht in die (be-)
• LinkedIn groep MaS erfgoedsector leefwereld van deze jongeren.
Het project Over de vloer. Jong talent in het erfgoed werd mede mogelijk gemaakt door het ministerie van OCW (cultuur school en voortgezet
onderwijs), SNS Reaal Fonds, Cultuurfonds BNG, Stichting DOEN, MOVISIE en Erfgoed Nederland.

16. MaS in de erfgoedsector tot 2012
Zicht op MaS. Onderzoek naar de MaS in de erfgoedsector anno 2012
Deelname aan maatschappelijke stages:
• Ruim een kwart van de respondenten (28%) biedt structureel maatschappelijke stages aan; 13%
van de respondenten zegt dat eenmalig te hebben gedaan.
• Musea/ oudheidkamers en specifieke monumentenorganisaties geven het vaakst aan structureel
maatschappelijke stages aan te bieden (31% resp. 33%), historische verenigingen,
heemkundekringen en oudheidkundige genootschappen het minst (9%).
• Van alle organisaties geeft 7% aan geen maatschappelijke stages te bieden, maar dat wel van
plan te zijn.
• Ongeveer driekwart van de organisaties die geen maatschappelijke stages aanbieden geven
daarvoor als reden aan:
- geen mogelijkheden toe ziet.
- men beschikt niet over een aparte kantoor- of werkruimte
- en/of heeft geen tijd voor (permanente) begeleiding
- en/ of is slechts een beperkt aantal uren open.
- bij ongeveer een kwart spelen andere redenen, met name dat men daarvoor (nog) niet is
benaderd en/ of omdat men het nut ervan niet inziet en/ of de voorkeur geeft aan andere
stagiaires. .

17. Erfgoed volgens jongeren:
(NL zomer 2010)

18. Kiezen voor jongeren als doelgroep:
de kansen voor uw (erfgoed) organisaties
• Contact tussen jongeren en organisatie/vereniging/instelling
• Belangstelling kweken bij jongeren
• Goede marketing
• Expertise jongeren, bijv. social media
• Frisse wind en een eigentijdse en toekomstgerichte blik op
uw collectie, presentatie en instelling
• Werk wordt gedaan waar eerder geen tijd of menskracht voor
was
• Beter contact met voortgezet onderwijs in de regio
• De MaS-sers van nu zijn de bezoekers, leden én de
vrijwilligers van de toekomst!

19. Testpanel Baliemedewerkers Rondleiders
Jeugdconservatoren Flyers maken
Social media Gidsen
Maatwerk !!
Enqueteurs Mystery guest
Ordening Digitalisering Collectie
Presentatie Gastheer/vrouwschap
Filmpjes laten maken Interviewen

20. Het Dolhuys, Haarlem:
‘Wij hebben bij collega’s gevraagd of zij
hulp/ ondersteuning kunnen gebruiken. Men moet
het gevoel hebben dat de jongeren ook echt iets
wezenlijks bijdragen, of in praktische zin
lastenverlichtend kunnen zijn.
Tegelijkertijd is het belangrijk in het oog te houden dat
de verzamelde taken niet alleen maar ‘suffe klusjes’
zijn maar dat de jongeren er ook echt iets van leren,
het leuk vinden, een ervaring opdoen waar ze wat aan
hebben.’

21. MaS in de erfgoedsector
Het Dolhuys AWN (Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland)
Amsterdam Museum
Streekarchief Land van Heusden Altena
Museum De Cruquius

22. ‘Jongeren over de vloer’ in 10 stappen
1 Waarom een maatschappelijke stage aanbieden?
2. Visie ontwikkelen
3. Draagvlak
4. Samenwerken in de regio
Tips:
5. Vormen van stages - Niet elke MaS hoeft ee
n nieuwe klus te
al is!
zijn; sluit aan bij wat er
en zinvol, voor
- Maak het leuk, leerzaam
6. Aan de slag de jongere én uzelf!
instellingen en
- Vraag hulp bij ervaren
orbeelden en
raadpleeg de NL MaS vo
7. Werven hulpmiddelen. Deel kenn
is en ervaringen
8. Begeleiden

23. Uitvoering - de begeleiding
• Kost tijd en aandacht!
• Juiste persoon en motivatie
• Rekening houden met randvoorwaarden
• Klussen met een ‘kop’ en een ‘staart’
• Leg duidelijk uit wat u verwacht
• Vraag tussentijds of alles nog goed gaat
• Begeleider is bereikbaar voor vragen
• Maak duidelijk dat iedereen wel eens fouten maakt en dat je bij
problemen om hulp moet vragen
• Laat scholieren zelf meedenken
• Laat zien dat de jongere van waarde is!

24. Brouwers Museum:
‘Het was niet zo moeilijk om draagvlak
binnen het museum te vinden om
een stagiair in te zetten. Jonge mensen
zijn veelal enthousiast en zij hebben
een stimulerende werking, ook op de
andere vrijwilligers in het museum.’

26. Jongeren en organisaties aan het woord:

27. Meer informatie
• Alles over de MaS meer voorbeelden:
www.movisie.nl/maatschappelijkestage
www.maatschappelijkestage.nl
www.erfgoednederland.nl/maatschappelijkestages
www.kunstfactor.nl/mas
• Vragen? MaS algemeen: kcmas@movisie.nl
Rechtstreeks naar h.mateman@movisie.nl
of Ingeborg@ingeborgbennink.nl
•

28. Verduurzamen
lide
Extra S
[uitslag focusgroepen Erfgoedsector]
Hoe Inbedden in organisatie?
- Zorg dat de maatschappelijke stage past bij het ‘verhaal’
van uw organisatie
- Veranker de maatschappelijke stage in het beleid van de
organisatie
- Ga zakelijk om met de maatschappelijke stage en zorg dat
het iets oplevert
- Aanbieders moeten zich niet laten overvallen, maar zelf
de regie voeren
- Denk goed na over de stagevorm en doelgroepen

29. lide
Extra s
Jongeren blijvend binden
Na de MaS: 10 tips om jongeren blijvend aan de te binden
1. Spreek uw waardering uit
10ps
2. Onderhoud contact
3. Creëer Ambassadeurs
ti 4. Creëer commitment
5. Communiceer met alle betrokkenen
6. Haal jongeren uit hun Comfortzone
7. Houd uw vrijwilligersbeleid tegen het licht
8. Verdiep u in de belevingswereld van jongeren
9. Verdiep u in uw eigen motivatie
10.Vraag de jongeren om vrijwilliger te worden

30. Extra s
lide Zicht op MaS
Onderzoek naar de MaS in de erfgoedsector anno 2012
tussentijdse resultaten mei 2012– onderwerp: Samenwerken
• Deelname ruim 500 instellingen, 55 % musea/oudheidkamer en bijv. 11% Archieven. Van alle
respondenten biedt 28% de MaS structureel aan; 13% zegt dat eenmalig te hebben gedaan. Ook is er
melding van ruim 3500 stageplekken. Opvallend: MaS vaak onderdeel van educatieprogramma.
• Invloed van de MaS
-20% van de erfgoedorganisaties heeft een visie ontwikkeld op de MaS. Bij 39 % van deze organisaties
wordt er in het beleidsplan van de instelling aandacht besteed aan MaS; 22 % zegt dat dit in de toekomst
zal gebeuren.
• Netwerk
- Invulling van stageplaatsen: contact is direct met leerlingen verlopen (41%) of direct met scholen (24%).
- Bijna de helft (45%) van de instellingen heeft overwegend positieve ervaringen met de scholen waarvan
leerlingen maatschappelijke stage liepen; 4% heeft een overwegend negatieve ervaring. 33% heeft
postieve ervaring met stagemakelaars. 54% kan dit niet beoordelen.
- 24 % van de instellingen heeft door de MaS hun eigen netwerk kunnen uitbreiden:
- met scholen (73%)
- met nieuwe, jonge vrijwilligers (32 %)
- met andere instellingen binnen de eigen sector (20%)
- instellingen buiten de erfgoedsector (19%)

31. lide
Extra s
Meer informatie - onderzoek
Erfgoedsector
• 2012 eindevaluatie Over de vloer. Jong talent in het erfgoed. MOVISIE – Ingeborg Bennink
i.s.m. Bureau Thomas van Dalen Advies.
• 2012 'Zicht op maatschappelijke stages in de erfgoedsector anno 2012'. Bureau ART i.o.v. MOVISIE,
Erfgoed Nederland en Mondriaan Fonds.
• Maatschappelijke stage in de erfgoedsector: kleinschalig, maar waardevol : de waarde van de
maatschappelijke stage voor erfgoedinstellingen volgens ervaringsdeskundigen; Bureau Thomas
van Dalen Advies. - Amsterdam : Bureau Thomas van Dalen Advies, 2011. - 14 p. : ill. - Met bijl. - In
opdr. van Erfgoed Nederland.
Draaiboek MaS voor stagebieders uit de erfgoedsector; Erfgoed Nederland. - Amsterdam : Erfgoed
Nederland, 2011. - Ongepag. : ill.

32. lide
Extra s
Kunstensector:
• Maatschappelijke stages : een onderzoek over maatschappelijke stage onder leerlingen,
kunstencentra, amateurkunstverenigingen en stagemakelaars. 0 meting én 1-meting / J. Wils. -
[S.l.] : Veldkamp, 2010. - Ongepag. : fig., graf., ill. - In opdr. van Kunstfactor en Kunstconnectie.
• My stage! Podium : lespakket voor een culturele maatschappelijke stage/ckv VMBO-HAVO / A. Kok,
M. Lampe (eindredacteur), H. van der Hoeven (eindredacteur), (projectleider); Kunstgebouw,
Stichting Kunst en Cultuur Zuid-Holland. - Rijswijk : Kunstgebouw, 2011. - 2 dl. [37, 37 p.] : ill., tab. -
In opdr. van provincie Zuid-Holland. - Docentenhandleiding en opdrachten leerlingen samen in
blauwe map.
• Stage + Talent : de toekomst in huis! : maatschappelijke stage bij een poppodium, theater,
concertgebouw, theatergezelschap, orkest, dansgezelschap of festival / I. Bloemink. -
[Amsterdam] : VSCD [etc.], 2010. - 31 p. : ill., tab.

33. lide
Extra s
MaS algemeen
• www.maatschappelijkestages.nl
Hier vind u alle praktische informatie, onderzoeken en downloadbare bestanden over de
maatschappelijke stage
• www.movisie.nl
• Het complete handboek voor de maatschappelijke stage : doen! : een praktische hulp voor
organisaties / P. Hoekstra, G. Lensen, M. van Bijsterveldt-Vliegenthart (auteur van voorwoord). -
Wommels : Stichting Maatschappelijk op Stap, 2008. - 2e dr. - 111 p. + cd-rom : ill., tab. - Met
lit.opg., bijl. en begrippenlijst. - ISBN 978-90-9022625-5