1. ‘Management Control System nodig voor Strategische
Reis’
De Strategische Reis van de brandweer is niet compleet zonder een management control
systeem (mcs), een systeem om resultaten van een organisatie te monitoren en te sturen.
Dat vindt beleidsmedewerker brandweer André Maranus van de Veiligheidsregio
Zeeland, die er een winnende paper over schreef. ‘Hiermee zorg je ervoor dat de
beoogde doelstellingen met redelijke zekerheid worden bereikt.’
‘Zonder dwarsliggers geen recht spoor’, zo vat André Maranus van de brandweer Zeeland zijn
visie op mcs en de brandweer samen. ‘Een dwarsligger houdt het spoor bij elkaar. Een
dwarsligger is in dit geval een mcs.’ Het is volgens hem belangrijk om een mcs op te starten
bij Brandweer Over Morgen, het nieuwe bedrijfsmodel van de brandweer dat een vervolg is
op de visie Strategische Reis. Hij schreef er een paper over voor het Zijlstra Center van de VU
Amsterdam, dat door academische vorming en onderzoek een verbetering van de
bedrijfsvoering van overheden en maatschappelijke organisaties wil bereiken.
De nieuwe toekomstvisie is volgens Maranus ingegeven door veranderingen op
vakinhoudelijk gebied als toenemende kwaliteitseisen, strengere en complexere regelgeving
en toenemende gevaren voor brandweermensen. Toch wordt de lijst met knelpunten en
verbeterpunten alleen maar langer. ‘Binnen de brandweer leeft daarom al een tijdje het gevoel
dat de grenzen aan wat de organisatie aankan, zijn bereikt. Alleen met vernieuwing kan de
brandweer naar haar eigen mening blijvend een betekenisvolle bijdrage aan de maatschappij
leveren.’
De borging voor dit nieuwe bedrijfsmodel ontbreekt echter volgens Maranus nog. ‘Er bestaat
geen landelijk mcs. Dat is ook logisch, want de nationale brandweer bestaat in tegenstelling
tot de nationale politie binnenkort, nog niet. Maar als je doelen wilt halen, zul je toch af en toe
de thermometer erin moeten stoppen?’, aldus Maranus. Hij benadrukt dat hij absoluut achter
de Strategische Reis staat. ‘Maar over een aantal jaren staat de samenleving er misschien wel
heel anders voor. Er is dan geen rode draad meer zonder een mcs.’
Stellen van doelen
Management control borgt dat de beoogde doelstellingen met redelijke zekerheid worden
bereikt. De beheersmaatregelen kunnen betrekking hebben op de te bereiken resultaten.
Dat zijn het stellen van doelen en het bewaken van realisatie ervan aan de hand van
informatie. Een andere is de wijze waarop de resultaten moeten worden bereikt. Het geven
van richtlijnen voor de inrichting van een mcs en bewaking van de werking en naleving ervan.
‘Steeds maar hetzelfde blijven doen en een ander resultaat verwachten is een vorm van
waanzin’, aldus Maranus. Toch mag volgens de beleidsmedewerker de suggestie niet ontstaan
dat alles onder controle is en alle resultaten behaald worden. ‘Gezien de dynamiek van de
complexe en snel veranderende samenleving is niet met zekerheid te stellen dat het te behalen
resultaat wordt gehaald.’
Een mcs is nog een abstract gegeven voor de brandweer. Maranus probeert het concreet te
maken aan de hand van een voorbeeld. Het ontbreekt volgens hem bij de brandweer op dit
moment aan een warme strategie. ‘Natuurlijk wordt tijdens de uitruk een bepaalde tactiek en
techniek toegepast. Mijn appèl is om de ‘koude’ en ‘warme’ organisatie horizontaal maar ook
verticaal op één lijn te brengen. Het gaat dus om werkvloer, management en top. In de top
wordt er ‘gericht’ door een missie visie en strategie, door het management wordt er ‘ingericht’
door vormgeven van strategie door tactiekbepaling. Ten slotte wordt er door de werkvloer

2. ‘verricht’ door het geven van uitvoering aan strategie door tactiek en techniek. Een voorbeeld
van een duidelijke warme strategie is: eerst veiligheid, dan de klus klaren.’
Vooraf aan implementatie moet volgens Maranus nader onderzoek plaatsvinden. ‘Een van de
regionaal commandanten zou in mijn ogen aangesteld moeten worden als portefeuillehouder
mcsb.’
Weewer: zachte kant van verandering
Ook één van de trekkers van de Brandweer Over Morgen, lector brandweerkunde en plv.
commandant van de Brandweer Amsterdam-Amstelland Ricardo Weewer, stelt dat het
introduceren van één mcb voor de brandweer lastig is. De brandweer kan immers nog niet
worden gezien als één organisatie. De 25 regio´s zijn in verschillende stadia van
ontwikkeling, hebben verschillende prioriteiten en hebben een verschillende bestuurlijke
context. Op landelijk niveau wordt gewerkt met spoorboekjes voor de programmaraden en is
er een landelijke vertaalslag gemaakt naar een meerjarig onderzoeksprogramma. ‘Belangrijk
is het om je te realiseren dat de invoering van een aantal kernpunten uit de Brandweer Over
Morgen op regionaal niveau plaats moet vinden, en dat er ook verschillen per regio mogen
zijn’, aldus Weewer. Daarom wordt landelijk meer ingezet op de zachte kant van de
verandering. ‘Zoals HRM, werken met verhalenvertellers, het versterken van de
netwerkorganisatie om op die manier te inspireren en gezamenlijk ongeveer in dezelfde
richting te bewegen. Het is echt een veranderproces, en geen project of programma. Dat
proces moet door de mensen in de regio's worden gedeeld, gedragen en vormgegeven. Dat
lukt naar mijn idee niet met een dik pak planning en control papieren op landelijk niveau.’