Прирачник за десиминација од проектот меѓуетничка десиминација
1. Проект за меѓуетничка интеграција во образованието
Воведување активности за
меѓуетничка интеграција во образованието
во училиште
Центар за човекови права
и разрешување конфликти
2. Агенда за работа
1.
2.
Запознавање со концептот за
меѓуетничка интеграција во
образованието
Воведување активности за меѓуетничка интеграција во училиште
4. коегзистенција
на повеќе култури на еден
простор кои, освен што го споделуваат
просторот, и се потпираат едни на други за
да обезбедат заедничка егзистенција
коегзистенција на повеќе
култури на еден простор и сите
се прифатени и почитувани
коегзистенција на повеќе
култури на еден простор
Кои општества се
мултикултурни?
5. Мултикултурата како чинија за
салата
1.
2.
3.
(1) Како се чувствуваат доматите на чинијата?
(2) Колку можат да контактираат со
краставиците и кромидот?
(3) Што добиваат, а што губат кога се сместени
на тоа место во чинијата?
6. 1.
(1) Се чувствуваат загрозени
од другите и најубаво им е
кога се заедно на купче
(2) Контакти со краставиците
и кромидот немаат – се
дистанцираат од нив колку
што е можно повеќе
(3) Добиваат: чувство на
сигурност / губат: можност за
комуникација и запознавање
на краставиците и кромидот
7. 2.
(1) Најубаво се чувствуваат кога
се групирани заедно и имаат
свое место на чинијата
(2) Само некои од нив можат да
контактираат со краставиците и
со кромидот – другите се
изолирани и без можност за
контакти
(3) Добиваат: чувство на
сигурност / губат: можност сите
да комуницираат со краставиците
и кромидот и да ги запознаат
(повеќето знаат за другите само
од она што им го пренесуваат
оние што имаат контакти со нив)
8. 3.
(1) Се чувствуваат комотно на
секој дел од чинијата, во било
кое опкружување
(2) Секој домат може слободно
да контактира со краставиците
и кромидот – во секој момент е
препознатлив како домат (ја
задржал својата форма, боја и
големина)
(3) Добиваат: можност за
запознавање, комуникација и
соработка со краставиците и
кромидот / губат: ???
9. Мултикултурата како лонец со
чорба ?
Доматите се сварени со
другите состојки
не се препознатливи и
веќе не се чувствуваат како
домати, туку како дел од
заедничка маса
во чорбата може да
доминира вкусот на
доматите, но и не мора, ако
има повеќе од некоја друга
состојка или некоја
„посилна“ состојка
МУЛТИКУЛТУРАТА Е ЗАМЕНЕТА СО АСИМИЛАЦИЈА
11. Република Македонија како
мултикултурно/мултиетничко општество
Македонци
1.
Албанци
2.
3.
(1) На која од чиниите се прикажани односите меѓу:
• Албанците, Македонците и Србите
• Македонците, Албанците и Турците
• Албанците, Македонците и Ромите?
(2) Кои се
на нацртаните чинии?
15. настава на
наш јазик
наши
наставници
на час со
наши
соученици
наша
историја
култура
литература
настава на
нивен јазик
воннаставни
активности
со наши
нивни
наставници
на час со
нивни
соученици
нивна
историја
култура
литература
воннаставни
активности
со нивни
16. настава на
наш јазик
наши
наставници
на час со
наши
соученици
наша
историја
култура
литература
воннаставни
активности
со наши
настава на
нивен јазик
нивни
наставници
на час со
нивни
соученици
нивна
историја
култура
литература
воннаставни
активности
со нивни
17. настава на
наш јазик
наши
наставници
на час со
наши
соученици
наша
историја
култура
литература
настава на
ваш јазик
воннаставни
активности
со наши
ваши
наставници
на час со
ваши
соученици
ваша
историја
култура
литература
воннаставни
активности
со ваши
19. настава на
наш јазик
наши
наставници
на час со
наши
соученици
наша
историја
култура
литература на час со
настава на
други
друг јазик
соученици
воннаставни
активности
со наши
други
наставници
на час со
настава на
ваши
ваш јазик
историја соученици
култура
литература
на други
ваши
наставници
воннаставни
активности
?????
ваша
историја
култура
литература
воннаставни
активности
со ваши
20. и во
н
оме ето
р
з п овани
бе аз
обр
прек
у ин
обра тегрир
а
зова
ние но
22. • Ако учениците од различните јазични/
етнички групи не се запознаат ...
• Ако не изградат меѓусебна доверба уште
од мали, кога се ученици во основно и
во средно училиште ...
• Ако не научат меѓусебно да комуницираат
и да соработуваат ...
ТОГАШ ...
24. Што е мултикултурно образование?
• експонирање на сите ученици на содржини преку
кои се запознаваат со културата на другите (за да
се овозможи малцинските култури да учат и за
себе, а мнозинските да учат и за нив)
• целта е да се обезбеди почитување на другите
преку запознавање со нивната култура
• се внесува преку содржини (вербални и сликовни)
од областа на историјата, литературата, музиката,
ликовната уметност и сл.
• може, но не мора да се учи преку контакти со
другите
25. Што е меѓуетничко интегрирано
образование во РМ?
• обезбедување што е можно повеќе заеднички
активности меѓу учениците кои учат разделени
според јазикот на наставата (на пр., Мак и Алб)
или по друга основа (како Ром)
• кога не е можно преку наставните активности,
се постигнува преку воннаставни активности
• не е толку важно што учениците ќе прават,
туку да прават заедно нешто што е од заеднички
интерес
• важен е продуктот од заедничката активност
(определен преку заедничката цел), како што
е важен и процесот на доаѓање до продуктот
(низ непосредна интеракција)
26.
27. Мултикултурен
саем на храна
• Дали е продуктот (саемот) резултат на заедничка
активност на припадниците на различните
етнички/јазични заедници? Од каде се гледа тоа?
• Дали во процесот (подготовката на саемот)
е обезбедена непосредна интеракција на
припадниците на различните етнички/јазични
заедници? Од каде се гледа тоа?
28. Општина 1
Една општина, во која има две училишта со настава на
албански јазик, решила да организира настан под името
„Мултикултурен саем на храна“. Осумдесетина ученици се
распоредиле во шест групи кои, откако направиле темелно
истражување на традиционалната храна на неколку етнички
заедници што живеат во РМ, со помош на нивните родители
подготвиле по две традиционални јадења и по еден десерт
што вообичаено се подготвуваат за поважните семејни
празници во куќите на припадниците на етничките заедници.
Потоа, заедно со своите наставници ги наместиле
штандовите на кои ја изложиле храната, сервирана на
традиционален начин. Така, на саемот имало шест штанда:
еден со традиционална албанска, еден со традиционална
македонска, еден со традиционална турска, еден со
традиционална ромска, еден со традиционална влашка и
еден со традиционална српска храна. Учениците од двете
училишта имале можност да ги разгледаат сите штандови и
да пробаат по малку од изложената храна на различните
етнички заедници.
29. Општина 2
Една општина, во која има едно училиште со настава на
албански јазик и едно со настава на македонски и на
турски јазик и со значителен број ученици Роми, решила
да организира заеднички настан под името „Мултикултурен
саем на храна“. Учениците од секое училиште, со помош
на нивните родители, подготвиле по две традиционални
јадења и по еден десерт што вообичаено се подготвуваат
во куќите на припадниците на нивната етничка заедница за
поважните семејни празници. Потоа, заедно со своите
наставници и родители ги наместиле штандовите на кои ја
изложиле храната, сервирана на традиционален начин.
Така, на саемот имало четири штанда: еден со
традиционална албанска, еден со традиционална
македонска, еден со традиционална турска и еден со
традиционална ромска храна. Учениците од двете
училишта имале можност да ги разгледаат сите штандови
и да пробаат по малку од храната на другите етнички
заедници.
30. Општина 3
Една општина, во која има едно училиште со настава на
албански јазик и едно со настава на македонски и на турски
јазик и со значителен број ученици Роми, решила да
организира заеднички настан под името „Мултикултурен
саем на храна“. По 20 ученици од секоја етничка група
застапена во двете училишта се распоредиле во четири
„мешани“ групи со подеднаков број Македонци, Албанци,
Роми и Турци. Секоја група со помош на тројца родители
подготвила традиционална храна за една етничка заедница:
по две јадења и еден десерт што вообичаено се
подготвуваат во куќите на припадниците на дадената
етничка заедница за поважните семејни празници. Потоа,
секоја „мешана“ група ученици, заедно со „мешана“ група
наставници и родители го наместила „својот“ штанд на кој
ја изложила храната што ја подготвила, сервирана на
традиционален начин. Така, на саемот имало четири
штанда со традиционални храни: албанска, македонска,
турска и ромска. Учениците од двете училишта имале
можност да ги разгледаат сите штандови и да пробаат по
31. Врската меѓу мултикултурното и
меѓуетничкото интегрирано образование
• мултикултурното образование не мора да биде
интегрирано, а интегрираното е добро да биде
придружено и со мултикултурно
• не сите мултикултурни активности сами по себе
придонесуваат за интегрирано образование
33. •
•
•
•
заеднички активности на/со учениците
заеднички активности на наставниците
атмосфера и опкружување во училиштето
соработка со родителите, заедницата и општината
34. краткотрајни
воннаставни
активности:
заеднички активности
заеднички активности
на/со учениците
на/со учениците
редовна настава:
излети, екскурзии,
приредби, прослави,
гостувања
настава по некои
предмети, проекти во
рамки на предметите
подолготрајни
воннаставни
активности:
активности за
демократска
партиципација:
проекти-секции,
мултикултурни
работилници
дејствување преку
ученичките
организации
36. училишна атмосфера и опкружување
училишна атмосфера и опкружување
иконографија:
мултиетничкиот карактер
на заедницата/земјата во
сликите и текстовите
на ѕидовите
документи на училиштето:
активности за меѓуетничка
соработка и визија/мисија
во Годишната програма
демократска партиципација
на учениците
преку ученички тела
сензибилизација
на учениците
преку ОЖВ и други
наставни содржини
и воннаставни
активности
професионална
подготовка на
наставниците
за работа на МИО
активностите
37. соработка со родителите
соработка со родителите
соработка со заедницата
соработка со заедницата
соработка со општината
соработка со општината
39. активности за промена во училиште
(еднојазично и дво/тријазично)
во соработка со
партнерско училиште
непосреден
контакт
посреден
контакт
самостојни
активности
во самото
училиште
40. самостојни активности за промена
во еднојазично училиште
училишна атмосфера и опкружување
• професионална подготовка на наставниците
• демократска партиципација на учениците
преку ученички тела
• мултикултура во документите и
иконографијата
• сензибилизација на учениците преку
Образование за животни вештини и други
наставни содржини и воннаставни активности
соработка со родителите, заедницата и општината
41. активности за промена во еднојазично
училиште
во соработка со партнерско училиште
заеднички активности на/со учениците
• краткотрајни заеднички воннаставни активности со
учениците (излети/екскурзии, прослави/приредби, гостувања)
• подолготрајни заеднички воннаставни активности со
учениците (проекти-секции, мултикултурни работилници)
• заеднички активности со учениците во редовната настава
(заеднички часови, проекти во рамки на предметите)
• соработка преку ученичките организации
заеднички активности на наставниците
• заеднички активности со учениците
• професионална соработка меѓу наставниците
42. активности за промена во
дво/тријазично училиште
самостојни
сите видови заеднички
активности
сите видови
подготовителни
активности
во соработка со
еднојазично
партнерско училиште
заеднички активности
на/со учениците
заеднички активности
на наставниците
43. Критериуми за заеднички активности на
учениците и наставниците
Критериуми (1)
•
•
•
•
етнички/јазично
мешани групи
учесници
Oпис на критериумот
Во активноста учествуваат ученици од најмалку два различни наставни
јазици или од најмалку две етнички заедници. Активноста ја
реализираат наставници од наставните јазици на коишто учат
учениците што се учесници во активноста.
Учесниците во активноста се балансирани групи според етничката
балансирани групи
припадност, полот и возраста: (а) групите се скоро изедначени по
учесници според
бројот на ученици од различна етничка припадност; (б) има
етничката припадност, подеднаков број ученици од двата пола во рамки на секоја етничка
група и (в) групите се формираат од ученици на иста или приближно
полот и возраста
иста возраст.
Во текот на реализацијата на активноста учениците од едниот наставен
интеракција меѓу
јазик/едната етничка група контактираат со учениците од другиот
учесниците од
наставен јазик/другата етничка група. Најпосакуван е непосредниот
контакт, со физичко присуство во иста просторија или на исто место,
различните
етнички/јазични групи што само делумно може да биде заменет со електронска
аудиокомуникација/видеокомуникација.
користење на сите
застапени наставни
јазици
Во текот на реализацијата на активноста рамноправно се застапени сите
наставни јазици на кои учат учениците што учествуваат во активноста.
44. Критериуми (2) Oпис на критериумот
•
рамноправен
третман на
учесниците од
сите етнички/
јазични групи
Наставниците што ја реализираат активноста подеднакво ги третираат
учениците од различните наставни јазици/етнички заедници. Притоа, секој
наставник се доживува, од страна на учениците од другата етничка/јазична
група, како непристрасен во работата со нив во официјалниот и
неофицијалниот дел од активноста.
•
персонализирани
контакти меѓу
учесниците
Активноста се реализира така што води кон колку што е можно повеќе
персонализирани контакти, што се постигнува доколку се обезбедат контакти
меѓу учениците од различните етнички/јазични групи што се доволно чести и
доволно долги за да прераснат во меѓусебни односи на лично ниво.
•
постигнување
конкретни цели
со учество на
сите застапени
етнички
заедници
Активноста води кон постигнување конкретни цели во вид на
опипливи/видливи продукти. До нив се доаѓа исклучиво преку заедничко
учество на сите застапени етнички/јазични заедници.
•
реализација во
кооперативна
атмосфера
Активноста се реализира во кооперативна атмосфера којашто ги поттикнува
учениците од различните етнички/јазични заедници на меѓусебна соработка и
односи на меѓузависност. Компетитивноста е дозволена само меѓу етнички
мешани групи што веќе имаат формирано заеднички групен идентитет,
независно од етничката/јазичната припадност на нивните учесници.
•
поддршка од
општината и
родителите
Освен од раководството на училиштето, стручната служба и наставниците,
активноста е отворено поддржана и од страна на родителите и општината.
46. 1. краткотрајни заеднички
воннаставни активности со
учениците (излети, екскурзии,
прослави, гостувања ...)
заеднички
2. подолготрајни заеднички
активности
воннаставни активности со
на партнер
учениците (проекти-секции,
мултикултурни работилници ...) училиштата
3. заеднички активности со
учениците во редовната настава
(настава во природа, проекти во
рамки на предметите ...)
4. професионална соработка меѓу
наставниците од различни наставни јазици
5. соработка меѓу ученичките организации
47. Акционен план за активност: Заеднички истражувачки проект
Училишта: „Рацин“ и „Миѓени“
Одговорни за активноста (од Тимовите): НАТАША и ВЈОЛЦА
конкретен
чекор
очекуван
резултат
(продукт)
избор на
наставници
по 1 наставник
од секој
наставен јазик
доделување
просторија и
опрема
(пред)услови
1) средба со потенцијалните
наставници
2) пишани насоки за заеднички
активности
реализа- термин
тори
(од/до)
Тимовите
1.-5.
ноември
по 1 просторија дефинирана просторија со
по училиште со компјутери за непречена
по 3 компјутера видео/аудио (скајп) врска
Тимовите
со наставниците
10.-20.
ноември
избор на
ученици
по 12 ученици
од секој
наставен јазик
1) критериуми за избор
2) повик за учество
3) пријави од ученици со
препораки од наставници
наставниците
10.-20.
ноември
воспоставување контакт
меѓусебно
запознавање
воспоставување видео/аудио
врска
наставниците
25.-30.
ноември
48. конкретен
чекор
очекуван резултат
(продукт)
избор на тема заеднички
на проектот
договорена тема
(од самите ученици)
планирање на усогласен план за
реализаработа со
цијата
дефинирани задачи,
рокови и средби
(пред)услови
1) посебни листи со
потенцијални теми
2) видео/аудио врска
1) одделни акциони
табели за посебните
задачи
2) видео/аудио врска
реализатори
термин
(од/до)
наставниците и
учениците
наставниците и
учениците
1.-10.
декември
10.-20.
декември
реализација
на проектот
остварени најмалку 6 1) соодветни простории
одделни и 6
со компјутери со
„заеднички“ средби
интернет
2) видео/аудио врска
наставни- 1. февр.ците и
30. април
учениците
презентација
на
завршениот
проект
по 1 настан во секое
училиште за
презентација на
проектот пред
управата, колегите,
соучениците и
родителите
наставни- 1.-15. мај
ците и
учениците
1) постер и други
материјали што го
прикажуваат процесот и
продуктот
2) покани за настанот
3) просторија и опрема
50. Во што (и колку) можат да придонесат
активностите на соработка меѓу наставниците
од различните наставни јазици?
во дво/тријазичните училишта
од партнерските училишта
Подобрување на:
•односите меѓу наставниците
•односите меѓу учениците
•квалитетот на наставата
работа во мали групи (10 мин.)
51. 1. Учество во заеднички обуки за професионален развој
реализирани од страна на домашни или странски експерти
2. Учество во заеднички обуки за професионален развој
организирани и реализирани од страна на општината или
самите училишта
3. Заедничка реализација на секции/проекти со етнички/јазично
„мешани“ групи ученици
4. Заедничка реализација на активности со учениците посветени
на мултикултурно разбирање
5. Заедничко планирање на часови
6. Размена на наставни материјали
7. Повремени меѓусебни посети за набљудување на часови
8. Заедничка подготовка на тестови
9. Заедничко прославување на празниците
10. Дружење за време на заедничките екскурзии и излети со
учениците
52. Кои други облици на соработка се можни меѓу
наставниците од различните наставни јазици
во дво/тријазичните училишта?
1) Реализација на заеднички часови со ученици од
различните застапени наставни јазици
2) Размена на опрема
3) Заедничко решавање проблеми со учениците од
било кој наставен јазик
4) Заедничко одлучување на наставниците по сите
прашања од интерес за училиштето
5) Меѓусебно честење по повод Бајрам и Велигден
или друг празник значаен за припадниците на
одделна етничка/културна заедница
53. Како може да се искористат стручните активи
за да се обезбеди соработка меѓу
наставниците од различните наставни јазици?
во дво/тријазичните училишта
од партнерските училишта
работа во мали групи (10 мин.)
55. Минимум самостојни активности
во еднојазични+дво/тријазични училишта
(во текот на една учебна година)
секој наставник:
наставник
учествува на 2 стручни
средби за
професионален развој
училиштето:
училиштето
реализира по 1
проект во/со
локалната
заедница со
секоја возрасна
група (4 во ОУ /
2 во СУ)
секој одделенски/класен
раководител:
раководител
спроведува најмалку 3
ОЖВ работилници за
сензибилизација на
своите ученици
секоја Одделенска/
Класна заедница: учествува
заедница
во 1 акција за промена
(со демократско учество)
Училишната заедница:
заедница
спроведува 1 акција за промена
на ниво на училиште
56. Дополнителни минимум заеднички активности
со партнерски училишта
(во текот на една учебна година)
подолготрајни
воннаставни активности
(проекти-секции,
мултикултурни
работилници):
по 1 активност со
секоја возрасна група
краткотрајни воннаставни
активности (излети,
екскурзии, прослави,
гостувања):
по 1 активност со секоја
возрасна група
професионална
соработка меѓу
наставниците: заедничко
наставниците
учество на
2 стручни средби за
професионален развој
и/или во заеднички
стручни активи
57. Дополнителни минимум заеднички активности
во дво/тријазичните училишта
(во текот на една учебна година)
редовна настава (заеднички
(
часови/предметни проекти):
по 1 проектна активност со
секоја возрасна група
подолготрајни воннаставни
активности (проекти-секции,
мултикултурни работилници):
по 1 активност со секоја
возрасна група
краткотрајни
воннаставни активности
(излети, екскурзии,
прослави, гостувања):
по 1 активност со
секоја возрасна група
професионална
соработка меѓу
наставниците:
наставниците
- заедничко учество на
2 стручни средби за
професионален развој
- заеднички
активности во
стручните активи
59. Критериуми за добивање сертификат за меѓуетничка
интеграција во образованието (за реализатори на aктивностите)
1. Учество во обуки за меѓуетничка интеграција
2. Приложени докази од најмалку две реализирани активности*
со ученици во професионалното портфолио од кои едната е
самостојна (подготвителна активност со ученици од еден
наставен јазик), а другата е заедничка (со ученици од два
или три наставни јазици)
- за самостојната активност се приложува: (1) план на
активноста, (2) работни листови од активноста со учениците,
(3) продукти на учениците (фотографии, видео снимки...),
(4) извештај за реализираната активност.
- заедничката активностите е набљудувана од член на
Тимот за училишна интеграција и се приложуваат следните
дкази: (1) план на активноста, (2) работни листови од
активноста со учениците, (3) продукти на учениците
(фотографии, видео снимки...), (4) извештај за
реализираната активност (5) пополнет формулар од
набљудувањето.
*Активностите треба да се спроведат според критериумите од ПМИО
Пред да се започне со обуката, се објаснуваат логоата на слајдот на тој начин што се укажува на тоа дека Проектот за меѓуетничка интеграција во образованието е проект на УСАИД во Македонија што го спроведува Македонскиот центар за граѓанско образование, додека обуката е подготвена од страна на Центарот за човекови права и разрешување конфликти како партнер организација.
ЛЕГЕНДА: како е означен текстот во прирачникот:
што треба да каже обучувачот во рамки на инструкциите за учесниците
што треба да каже обучувачот во врска со презентираното на слајдот
што треба обучувачот најдиректно да ги праша учесниците
што обучувачот треба да извлече како заклучок/поента/одговор од учесниците.
Се претставува агендата на тој начин што се кажува дека со обуката ќе бидат опфатени две теми (што се читаат од слајдот), што ќе се работат распоредени во неколку сесии во текот на еден или два дена (да се посочи како е договорено во конкретното училиште – во колку дена и во колку сесии).
Се посочуваат целите на секоја од темите на следниот начин:
учесниците да се запознаат со концептот за меѓуетничка интеграција во образованието и да прават разлика меѓу активности од доменот на меѓуетничка интеграција и оние од доменот на мултикултурното образование
да се стекне увид во понудената стратегија за воведување на активностите за меѓуетничка интеграција во училиштата
(1) Од секоја група се бара прво да се договори на кој начин би сакала симболично да претстави што подразбира под „мултикултура“ и потоа тоа да го стави на цртеж, користејќи еден празен лист и маркери во боја (со напомена дека не се очекува уметнички цртеж).
За време на работата учесниците се охрабруваат да ја завршат задачата во време од најмногу 10 минути.
Паралелно со учесниците и обучувачите подготвуваат свој цртеж.
(2) По завршување на цртежите, обучувачот им дава инструкции на учесниците како да го претстават тоа што го нацртале: еден од групата го покажува цртежот на другите учесници и со една-две реченици објаснува што нацртале.
Претставувањето на групите започнува со онаа која прва се јавува (на доброволна основа).
По претставувањето на секоја група следува аплауз, инициран од обучувачите. По аплаузот, обучувачот го зема цртежот на групата и го закачува на видно место.
По претставувањето на сите групи учесници, се претставуваат и обучувачите на истиот принцип.
(3) Обучувачот покажува на цртежите, укажувајќи на тоа дека сите групи имаат доста слично разбирање на она што значи мултикултура.
Се открива прашањето и се поставува усно, со очекување одговор кој ќе укаже на тоа дека мултикултурни/мултиетнички се оние општества во кои живеат припадници на различни култури/етникуми.
(1) Се отвора и прочитува првиот одговор и се нагласува дека коегзистенцијата означува живеење на еден простор (заедно егзистирање на просторот).
(2) Се отвора и прочитува вториот одговор и се бара од учесниците да ја откријат разликата меѓу овој и претходниот одговор. Се нагласува дека оваа дефиниција внесува нов квалитет – рамноправност меѓу културите што го споделуваат просторот.
(3) Се отвора и прочитува третиот одговор и се бара од учесниците да откријат кој нов квалитет се внесува со оваа дефиниција. Се нагласува интеракцијата меѓу културите како предуслов за заедничка егзистенција. Се посочува и дека според некои автори, на ваков начин се дефинира интеркултура.
(4) Се поставува прашањето како би гласела последната дефиниција доколку мултикултурното општество се поистовети со мултиетничко. Одговорот што се очекува гласи: Коегзистенција на повеќе етнички заедници на еден простор, кои освен што го споделуваат просторот, и се потпираат една на друга за да обезбедат заедничка егзистенција.
(1) Се објаснува дека цртежите на слајдот претставуваат чинии со салата направена од домати (црвените), краставици (зелените) и кромид (сините), при што секоја состојка симболички претставува посебна култура.
(2) Обучувачот го поставува прашањето: По што се разликуваат салатите една од друга, според начинот на кој се аранжирани состојките на чинијата?. Ако е потребно, поставува и потпрашања со цел да се дојде до следниот заклучок: за разлика од третата чинија на која сите состојки се измешани, на првата се сосема одвоени едни од други, а во втората само се допираат.
(3) На учесниците (распоредени во мали групи) им се дава задача, во време од 10-тина минути да ги анализираат доматите (црвените) и да одговорат на наведените прашања во врска со нив (па се откриваат прашањата). Секоја група добива задача да работи на една чинија што ќе ја определи обучувачот.
(4) По завршување на задачата, секоја група се подготвува да ги даде своите одговори на прашањата. За таа цел, обучувачот ги користи следните неколку слајда.
(1) Откако се ислушуваат групите кои работеле на првата чинија со салата, обучувачот го отвора текстот на слајдот и го прочитува на глас. Потоа ги прашува сите учесници дали се согласуваат со напишаното. Се очекува потврден одговор.
(2) Учесниците се прашуваат и: Дали би сакале да бидете домати во ваква салата (да ги имате истите чувства како доматите)?, со очекување да се добие одречен одговор.
(1) Откако се ислушуваат групите кои работеле на втората чинија со салата, обучувачот го отвора текстот на слајдот и го прочитува на глас. Потоа ги прашува сите учесници дали се согласуваат со напишаното. Се очекува потврден одговор.
(2) Учесниците се прашуваат и: Како кои домати во ваквата салата би сакале да бидете? (и се покажува на оние што се поблиску и на оние што се подалеку од краставиците и кромидот), со очекување да посочат на доматите што имаат контакти со краставиците и со кромидот.
(1) Откако се ислушуваат групите кои работеле на третата чинија со салата, обучувачот го отвора текстот на слајдот и го прочитува на глас. Потоа ги прашува сите учесници дали се согласуваат со напишаното. Се очекува потврден одговор.
(2) Учесниците се прашуваат и: Дали би сакале да бидете домати во ваква салата?, со очекување потврден одговор.
(1) Обучувачот објаснува дека прикажаните чинии со салата може да се доведат во врска со претходните дефиниции за мултикултурно општество.
(2) Ја отвора стрелката и напишаното едно по едно, проследено со следните дообјаснувања:
сегрегација значи дека постои подвоеност меѓу етничките заедници
паралелизам значи дека различните етникуми живеат едни покрај други, но без интеракција и меѓусебна соработка
интеграција значи дека постои интеракција, соработка и доверба меѓу етникумите, кои работат на остварување заедничка егзистенција.
(3) Го открива и чита прашањето напишано на слајдот и заедно со учесниците констатира дека посакувана е третата чинија.
(1) Се најавува дека ќе се работи во мали групи на поврзување на чиниите со салата со односите меѓу различните етнички заедници што живеат во РМ. Се поаѓа од тоа во сите три чинии со сините форми се означени Албанците, а со жолтите форми се означени Македонците.
Потоа обучувачот ги отвора прашањата на слајдот со дополнително објаснување на задачата: секоја од трите чинии прикажува односи меѓу три етнички заедници. Задача на секоја група е да ја поврзе секоја чинија со соодветната комбинација на етнички заедници и да определи која етничка група е претставена со црвената форма во секоја од трите чинии. При тоа посебно нагласува дека на чиниите со салата не треба да се гледа како на просторно распоредување на етникумите, туку како состојба на свеста – како се доживуваат односите меѓу етникумите од страна на повеќето нивни припадници.
Групите добиваат околу 5 минути за работа на задачата.
(2) Презентацијата на сработеното се прави со помош на следниот слајд.
(1) Групите ги презентираат одговорите на прашањата од претходниот слајд со помош на овој. При тоа, сите групи прво зборуваат за првата чинија, па сите за втората, па сите за третата.
(2) По нивното завршување, обучувачот го отвора насловот на слајдот заедно со очекуваните одговори, посочувајќи дека наодите од истражувањата на постоечката состојба во РМ покажуваат дека:
Македонците и Албанците живеат паралелно – едни покрај други
Ромите се дистанцирани и од Македонците и од Албанците
Србите се „мешаат“ со Македонците, но се дистанцирани од Албанците
Турците се „мешаат“ главно со Албанците, а се подистанцирани од Македонците.
Обучувачот најавува дека ќе се зборува за меѓуетничката интеграција во образованието во РМ.
Откако ќе се каже дека во нашите училишта влегуваат наши деца, се појаснува што значи тоа со откривање на деловите од сликата еден по друг: нашите деца учат на свој (наш) јазик и од свои (наши) наставници, на час се главно со свои соученици (кои се наши), учат за својата (нашата) историја, култура и литература и имаат воннаставни активности со свои соученици и наставници (кои се наши).
Се продолжува со констатацијата дека освен наши училишта, има и нивни училишта, во кои учат нивни деца.
Со постепено откривање на деловите од сликата, се појаснува што значи тоа: нивните деца учат на нивен јазик, од нивни наставници, со нивни соученици, за нивна историја, култура и литература и воннаставните активности им се со нивни соученици и наставници.
Обучувачот ја објаснува левата половина од слајдот на тој начин што кажува дека во РМ има наши општини во кои учат наши деца во наши училишта.
Потоа ја открива десната половина проследено со укажувањето дека во РМ има и нивни општини, соседни или подалечни, во кои учат нивни деца во нивни училишта.
Обучувачот го објаснува слајдот на тој начин што кажува дека во РМ има општини во кои има наши училишта, со наши деца и нивни училишта со нивни деца.
Обучувачот го објаснува слајдот на тој начин што кажува дека во РМ има помал број училишта во кои, под ист кров учат и наши деца и ваши деца (не се нивни, туку ваши затоа што се присутни во ситуацијата). Сепак, таквите училишта не можат да се нацртаат како заеднички затоа што нашите и вашите деца во нив се главно сосема одвоени – или физички или ментално се како поделени во посебни училишта.
Обучувачот го објаснува слајдот на тој начин што прво кажува дека во некои училишта во РМ учат и деца Роми, кои не спаѓаат во наши или ваши, туку се само Роми.
Со постепено откривање на деловите од сликата, појаснува дека повеќето деца Роми учат на немајчин јазик, дека ги учат наставници што не се Роми, дека во најголем број случаи повеќето нивни соученици не се Роми, дека учат за историјата, културата и литературата на оние на чиј јазик ја следат наставата и дека главно не учествуваат во воннаставните активности.
Обучувачот го открива „училиштето“ со деца Роми, а потоа го објаснува слајдот на тој начин што кажува дека и покрај тоа што повеќето деца Роми учат во училишта и во паралелки со ученици што не се Роми, тие се главно одвоени од другите, ако не физички, тогаш ментално.
(1) Обучувачот на глас го прочитува насловот на слајдот, даден во вид на прашање
(1) Ја открива првата чинија со салата, со потсетување дека ги илустрира „просечните“ односи меѓу различните етникуми во РМ. Се кажува дека таквата салата не е стабилна – дека не може вечно да трае и дека може да се претвори или во разделената (се открива сликата горе-десно) или во „мешаната“ (се открива сликата долу-десно).
(2) Се објаснува дека доколку се остава салатата без да се внесува дополнителен труд за да се „измеша“, таа ќе се претвори во разделената (се отвора текстот околу погорната стрелка). За да се претвори во „мешана“, треба да се внесат промени во правец на меѓуетничко интегрирано образование (се открива текстот околу подолната стрелка).
Се започнува со поставување на прашањето: Зошто училиштето се смета за креатор на општеството?. На прашањето веднаш одговара обучувачот, откривајќи ги елементите од слајдот еден по еден и коментирајќи ги на следниот начин:
Во училиштето влегуваат деца.
Од училиштето излегуваат возрасни граѓани.
Од училиштето зависи какви граѓани ќе излезат. Тоа значи дека ако сакаме да формираме граѓани кои ќе знаат да живеат интегрирани во нашето мултиетничко општество, треба да го претвориме училиштето, односно образованието, во такво кое ќе „продуцира“ граѓани подготвени да живеат во вистинско мултиетничко општество.
Се откриваат и се читаат на глас сите следни реченици од слајдот, без посебен коментар.
Се коментира дека последиците од недостатокот на таквата пракса се прикажани на самиот слајд. Се појаснува дека слајдот ги илустрира компетитивните односи меѓу припадниците на различните етнички заедници, кои постојано се „борат“ едни против други (најчесто не физички, туку ментално) во сите сфери на секојдневното живеење (во соседството, за и на работните места, во политичкото дејствување).
Обучувачот го чита прашањето од слајдот, а потоа една по една ги отвора речениците што следат, ги чита на глас и ги коментира/дообјаснува на следниот начин:
под малцински култури се подразбираат сите оние чии припадници се помалку бројни (на пр., Ромите, Турците); мнозински се оние што се сметаат за доминантни, затоа што се присутни во официјалните курикулуми (главно Македонците и делумно Албанците)
мултикултурното образование ги учи учениците на културата на другите – познавањето на културата на другите се смета за предуслов за почитување на другите
учењето за културата на другите се обезбедува преку содржини присутни во наставните програми и учебниците по предметите преку кои се учи за историјата, литературата, уметноста и традицијата на различните етнички/културни заедници
за таквото учење не е неопходно да постои контакт меѓу припадниците на различните култури – за културата на другите се учи преку наставните содржини.
Обучувачот го чита прашањето од слајдот, а потоа една по една ги отвора речениците што следат, ги чита на глас и ги коментира/дообјаснува на следниот начин:
за да постои меѓуетничко интегрирано образование, мора да има контакти меѓу припадниците на различните културни/етнички/јазични заедници – заедничките активности го обезбедуваат неопходниот контакт
кога прават нешто заедно, учениците учат едни за други
за да има смисла, тоа што го прават (на пр., заедничко планинарење) треба да биде од заеднички интерес (сите што планинарат да сакаат да се качат на даден планински врв)
освен што е важно да се качат до врвот (да ја постигнат целта), важно е во текот на качувањето сè што прават, да го прават заедно.
Обучувачот ја чита првата реченица и ги потсетува учесниците дека целта на мултикултурното образование беше да ги научи учениците да ги почитуваат другите култури.
Потоа, во најава на преостанатите реченици од слајдот, посочува дека наведената поопшта цел (учениците да се научат на интеракција), се постигнува преку остварување на следните поспецифични цели, после што ги отвора, една по една, ги чита на глас и ги коментира/дообјаснува на следниот начин:
преку совладување содржини за другите може да се намалат предрасудите, но преку контакт и интеракција тоа може да биде уште поефикасно
заедничките активности во етнички/јазично „мешани“ групи, треба да се базираат на меѓусебна соработка – доколку постои натпревар, тоа треба да биде меѓу „мешани“ групи
до продуктот од активноста треба да се дојде преку учество на целата „мешана“ група.
Учесниците се поделени во групи и секој учесник во групата добива по еден примерок од работниот лист: Саем на храна. Секој индивидуално ги чита ситуациите опишани на работниот лист, а потоа сите учесници во групата заеднички одговараат на прашањата што обучувачот ги открива на слајдот и едно по едно ги чита на глас.
Групите добиваат околу 10 минути за да ја завршат задачата.
По завршување на задачата, обучувачот ја изложува секоја опишана ситуација (на следните три слајда) и за секоја од нив бара одговори од најмалку една група. Доколку добиените одговори што ги дава групата не се во согласност со очекуваните, обучувачот бара мислење од друга група.
Обучувачот само ја открива ситуацијата на слајдот и веднаш бара некоја од групите (на доброволна база) да одговори на поставените прашања во врска со оваа ситуација.
Одговорите што ги очекува се:
1. Продуктот (саемот) е резултат на активноста на ученици од една етничка/јазична заедница – само ученици што учат на албански јазик (главно Албанци) го подготвиле саемот.
2. Отсуствува непосредна интеракција со припадници на другите етникуми за чија култура треба да се научи – ученици што учат на албански јазик (главно Албанци) сами го подготвиле саемот.
Обучувачот пред сите учесници ги поставува прашањата:
Дали ваквата активност е пример за мултикултурно образование? Зошто?
Дали ваквата активност е пример за меѓуетничкo интегрирано образование? Зошто?
Очекуван одговор: пример за мултикултурно образование.
НАПОМЕНА: Доколку очекуваните одговори не произлезат од самите учесници, обучувачот ги кажува во своето резимирање на крајот од презентацијата на групниот одговор, по секое поставено прашање. Истото важи и за анализата на секоја следна ситуација.
Обучувачот само ја открива ситуацијата на слајдот и веднаш бара некоја од групите (на доброволна база) да одговори на поставените прашања во врска со оваа ситуација.
Одговорите што ги очекува се:
1. Продуктот (саемот) е резултат на паралелни активности на ученици од повеќе етнички заедници – секоја етничка заедница подготвила за себе.
2. Отсуствува непосредна интеракција со припадници на другите етникуми додека се подготвува саемот – секоја етничка заедница самата си подготвила за себе.
Обучувачот пред сите учесници ги поставува прашањата:
Дали ваквата активност е пример за мултикултурно образование? Зошто?
Дали ваквата активност е пример за меѓуетничкo интегрирано образование? Зошто?
Одговорот што го очекува е: пример за мултикултурно образование.
Обучувачот само ја открива ситуацијата на слајдот и веднаш бара некоја од групите (на доброволна база) да одговори на поставените прашања во врска со оваа ситуација.
Одговорите што ги очекува се:
1. Продуктот (саемот) е резултат на заеднички активности на ученици од повеќе етнички заедници – секоја „мешана“ група подготвила за посебна етничка заедница.
2. Процесот (подготовката на саемот) е реализиран низ непосредна интеракција меѓу припадници на повеќе етникуми – и подготовката на храната и уредувањето на штандовите го реализирале „мешани“ групи ученици.
Обучувачот пред сите учесници ги поставува прашањата:
Дали ваквата активност е пример за мултикултурно образование? Зошто?
Дали ваквата активност е пример за меѓуетничкo интегрирано образование? Зошто?
Одговорот што го очекува е: пример за меѓуетничкo интегрирано образование.
Слајдот служи како резиме на претходната активност. Обучувачот ја чита првата реченица во вид на прашање (Која е врската меѓу мултикултурното и меѓуетничкото интегрирано образование?) што веднаш го одговара на тој начин што ги отвора и чита на глас речениците што следат.
Обучувачот го открива долното поле под цртежот (кој треба да претставува училиште) со коментар дека од училиштата се очекува да придонесат за подобрување на меѓуетничката интеграција.
Потоа продолжува со откривање на горното поле, посочувајќи дека за да ја остварат таа цел, на училиштата ќе им бидат ставени на располагање алатки во вид на обуки и прирачници што ќе ги обезбеди тимот на проектот.
На крајот, ги отвора страничните полиња и дообјаснува дека општините и образовните институции (БРО, ЦСОО, ДПИ) ќе ги следат активностите во училиштата за да обезбедат поддршка на нивната реализација и евалуација на ефектите од нивната реализација.
Обучувачот ја објаснува илустрацијата на слајдот укажувајќи дека за да придонесат за подобрување на меѓуетничката интеграција како цел, училиштата треба да воведат промени во следните четири домени, при што го открива и на глас го прочитува текстот во црвеното поле на следниот начин:
заеднички активности на/со учениците што учат на различни наставни јазици
заеднички активности на наставниците што ја изведуваат наставата на различни наставни јазици
атмосфера и опкружување во еднојазичните и во повеќејазичните училишта
соработка со родителите, заедницата и општината
Обучувачот ги претставува заедничките активности на учениците или со учениците од различни наставни јазици на тој начин што ги открива полињата едно по едно, и го дообјаснува напишаното на следниот начин:
Ученици од различните наставни јазици можат:
да имаат некои заеднички активности во рамки на редовната настава, како на пример, да одат на заедничка настава во природа, или да имаат заеднички часови по физичко или странски јазик, или да прават заеднички проект по ликовно, или некој друг предмет што не бара многу меѓусебно зборување
да работат на заеднички проекти кои траат барем едно полугодие, или да реализираат мултикултурни работилници делумно преку непосреден контакт, а делумно преку интернет врска
да одат на заеднички излети и екскурзии на кои ќе прават нешто заедно, да гостуваат едни кај други по различни поводи и/или да подготвуваат заеднички приредби и/или прослави
да соработуваат преку Училишната заедница и другите ученички тела во училиштето што се избрани по демократски пат и ги претставуваат учениците во училиштето.
Обучувачот ги претставува заедничките активности на наставниците на тој начин што ги открива полињата едно по едно, и го дообјаснува напишаното на следниот начин:
Наставниците од различните наставни јазици имаат заеднички активности доколку:
реализираат активности во кои учествуваат нивните ученици заедно со ученици од другиот наставен јазик или
соработуваат на професионален план, односно преземаат активности што водат кон подобрување на квалитетот на наставата.
Обучувачот ги претставува овој вид активности на тој начин што ги открива полињата едно по едно, и го дообјаснува напишаното во полињата на следниот начин:
Активностите кои внесуваат промени во училишната атмосфера и опкружување и го подготвуваат училиштето за реализација на заеднички активности вклучуваат:
подготовка на иконографија (сликите и текстовите закачени на ѕидовите во холовите на училиштето) која го одразува мултиетничкиот карактер на заедницата, односно на целата земја
воведување активности за меѓуетничка интеграција во Годишната програма на училиштето
поддршка на демократското формирање и функционирање на ученичките тела на ниво на паралелка и на ниво на училиште
развивање свест кај учениците за потребата за почитување на другите култури и комуницирање со припадници на другите етнички заедници преку реализација на работилниците за животни вештини и други наставни содржини во соодветните предмети, како и преку најразлични воннаставни активности
унапредување на компетенциите на наставниците за работа на меѓуетничка интеграција во образованието.
Обучувачот го прочитува напишаното на слајдот и нагласува дека од училиштата се очекуваат активности кои обезбедуваат вакви видови соработка која може да се манифестира и при реализацијата на заедничките активности, особено кога се работи за активности што треба да овозможат контакт меѓу учениците од различните етнички/јазични групи.
Обучувачот посочува дека:
На слајдот се прикажани различни видови училишта од кои се бара да спроведуваат заеднички активности со етнички/јазично „мешани“ групи, и тогаш кога во самите училишта не постојат услови за тоа (што особено се однесува на училиштата со настава на еден јазик).
За да може еднојазичните училишта да спроведуваат заеднички активности, неопходно е да формираат партнерски односи со друго или други училишта.
Потоа ги открива стрелките една по една и го коментира тоа на следниот начин:
Едно училиште со настава на еден јазик може да формира партнерство со друго училиште со настава на друг јазик или со друго училиште со настава на два/три јазика или со две такви училишта истовремено.
Обучувачот ја парафразира првата реченица на слајдот на следниот начин: Да резимираме какви сè видови активности се очекува да се случуваат во училиштата! и продолжува со откривање на другите делови од слајдот еден по еден, дообјаснувајќи ги на следниот начин:
за некои од активностите во повеќето училиштата ќе мора да се формираат партнерски односи кои ќе обезбедат соработка меѓу училиштата со различен наставен јазик
заедничките активности меѓу партнерските училишта може да се одвиваат преку непосреден контакт (лице-в-лице), но и посредно, преку користење на интернет (аудио/видео) врски
дел од активностите може да се спроведуваат како самостојни – во самото училиште, без неопходен контакт со партнерските училишта
Обучувачот започнува со прашањето: Кои активности за промена спаѓаат во самостојни, кои еднојазичното училиште може да ги спроведува независно од партнерското училиште? и продолжува со откривање и прочитување на наброените домени и видови активности.
Завршува со констатацијата дека се работи главно за активности кои обезбедуваат соодветна атмосфера и опкружување и поддршка на наставниците, родителите, заедницата и општината, што се сметаат за предуслов за реализација на активностите за меѓуетничка интеграција.
Обучувачот започнува со прашањето: За кои активности за промена еднојазичните училишта треба да формираат партнерски односи со училиште/училишта на друг наставен јазик за да може да ги реализираат? и продолжува со откривање и прочитување на наведените видови домени и активности.
Завршува со констатацијата дека за реализација на сите видови активности за кои е неопходен контакт меѓу ученици и/или меѓу наставници од различни наставни јазици е неопходна соработка на еднојазичните училишта со партнерски училишта со друг наставен јазик.
Обучувачот ја парафразира првата реченица на слајдот на следниот начин: Да резимираме какви сè видови активности се очекува да се случуваат во повеќејазичните училишта! и продолжува со откривање на другите делови од слајдот еден по еден, дообјаснувајќи ги на следниот начин:
на дво/тријазичните училишта не им е неопходна соработка со други училишта за да реализираат заеднички активности со етнички/јазично „мешани“ групи ученици и/или наставници
сепак, и повеќејазичните училишта би требало да формираат партнерски односи со еднојазични училишта (особено со оние во кои наставата се одвива на јазикот на кој учи помал дел од учениците во повеќејазичното училиште), со цел да му овозможи на еднојазичното училиште да реализира заеднички активности со јазично „мешани“ групи, но и за да обезбеди заеднички активности за поголем број од своите ученици
Обучувачот најавува дека ќе се зборува за критериумите што треба да бидат задоволени за да може некоја активност во „мешани“ групи да биде прогласена за заедничка и да биде ефикасна. Обучувачот ги чита и објаснува критериумите.
Обучувачот продолжува со читање и објаснување на критериумите.
Обучувачот го користи слајдот за да им посочи на учесниците дека од наставниците-реализатори се очекува да го направат деталното планирање на конкретните активности што се вклучени во анексот на Годишната програма на училиштето. При тоа се потенцира дека планирањето треба да ги опфати и заедничките активности со партнер училиштето и самостојните активности што ги спроведува самото училиште, независно од партнер училиштето.
Се отвораат и читаат (една по една) сите пет наведени активности на слајдот. На секоја група ѝ се доделува по еден број од 1-5 (со броење) со задача да смисли една конкретна заеднички активности што би можеле да ја спроведуваат партнерските училишта, а која спаѓаат во категоријата означена со бројот што ѝ е доделен. Активноста што ќе ја смислат треба да ја опишат на празен лист (А4) согласно претходно опишаните критериуми, а на друг празен лист (А4) со големи букви да го запишат нејзиниот наслов.
Групите имаат околу 30 минути да работат на задачата. За тоа време, обучувачот ги поттикнува да се придржуваат до критериумите за заеднички активности додека ја опишуваат активноста што ја смислиле.
Обучувачот ги собира листовите со насловите на смислените активности и ги закачува на ѕид (или на флипчарт). Потоа, согласно редниот број на активноста, бара од групите пред другите да ги презентираат активностите што ги смислиле, користејќи ги листовите во кои се опишани активностите.
По презентацијата, секоја група добива аплауз. Потоа, обучувачот дава повратна информација за соодветноста на понудената активност.
НАПОМЕНА: Во услови кога има повеќе од 5 групи, на една иста категорија активности ќе работат две групи истовремено.
Обучувачот најавува дека ќе биде презентиран акционен план за конкретна активност од доменот на заеднички активности меѓу партнерски училишта и додава дека ова е само пример кој може да им го олесни планирањето што треба самите да го прават за секоја конкретна активност за меѓуетничка интеграција, што се планира да се реализира во училиштето.
Откако ќе ја отвори табелата, констатира дека нејзината структура е скоро идентична со структурата на табелата за глобално планирање – разликата е единствено во тоа што тука се работи за детално планирање на една конкретна активност.
Потоа го чита конкретниот чекор, па очекуваниот резултат, па (пред)условите, па реализаторите и терминот. Тоа се повторува за секој следен чекор и продолжува на следниот слајд.
Обучувачот продолжува да го чита напишаното во табелата, задржувајќи се главно на конкретните чекори и очекуваните резултати (првите две колони), но оставајќи доволно време на учесниците самите да го прочитаат останатиот дел од текстот.
На крајот уште еднаш нагласува дека во табелата на двата слајда беше прикажан хипотетички акционен план за заедничка активност на партнерски училишта со ученици од различни наставни јазици. Овој план е даден само како пример кој може да им го олесни планирањето што треба самите да го прават за секоја конкретна активност за меѓуетничка интеграција, што се планира да се реализира во училиштето.
Обучувачот го користи слајдот за да најави дека следи разгледување на потребата и стратегијата за внесување промени кои треба да ја подобрат соработката меѓу наставниците од различните наставни јазици.
Се формираат мали групи со учесници.
Се најавува дека секоја група ќе добие работен лист кој ќе треба групно да го пополни. Во работниот лист се наведени повеќе облици на соработка меѓу наставниците од различните наставни јазици.
Потоа се прочитува прашањето од слајдот и половина од групите добиваат задача да работат на соработката во рамки на дво/тријазичните училишта, а другата половина на соработката меѓу наставниците од партнерските училишта.
Потоа се отвораат сферите на подобрување со објаснување дека секој од наведените облици на соработка во работниот лист ќе треба да се вреднува колку придонесува за да се подобрат... (се прочитуваат сферите на подобрување). При тоа, вреднувањето ќе се прави на скала од 1 до 5 каде 1 значи воопшто не придонесува, а 5 дека целосно придонесува.
На групите им се делат примероци од работниот лист (РЛ: Соработка меѓу наставниците) и им се даваат 10-тина минути за работа пред да се премине на следниот слајд.
Обучувачот ги отвора еден по еден наведените облици на соработка меѓу наставниците од различните наставни јазици. По отворањето на секој облик на соработка, прашува за што најмногу придонесува овој облик на соработка (На кој вид подобрување сте му дале највисока оценка?) во повеќејазичните, а за што во партнерските училишта.
Доколку се случи различни групи да имаат екстремно различни оценки, обучувачот бара објаснување од групите (Зошто сте ја дале таа оценка?).
При тоа се напоменува дека нема точни и неточни одговори, туку дека целта на вежбата е да се согледа низ кои сè активности наставниците од различните наставни јазици може да соработуваат на обострана (заемна) корист и на корист на нивните ученици, како и да се сфати дека наведените облици на соработка можат да имаат директно и индиректно влијание.
Обучувачот го прочитува прашањето од слајдот, па еден по еден ги отвора и прочитува дополнителните облици на соработка меѓу наставниците од различните наставни јазици во повеќејазичните училишта. По секој прочитан облик на соработка, дава куси дообјаснувања или примери и прашува за што тој придонесува – за подобрување на односите меѓу наставниците, на односите меѓу учениците, или на квалитетот на наставата.
Следат некои дообјаснувања или примери и очекувани одговори за секоја наведена точка на слајдот:
1) Заедничките часови можат да бидат по физичко, ликовно, информатика, англиски јазик и др., но секако не како што во некои училишта се практикува (учениците да делат само ист простор, а сосема одделено да ги изведуваат активностите),туку онака како што би требало да биде (со интеграција на учениците и наставниците). Ова би придонело кон подобрување во сите три сфери.
2) Наставниците можат да разменуваат секакви наставни помагала, опрема од кабинетите, справи и сл. Ова би придонело кон подобрување на квалитетот на наставата.
3/4) Кога има проблем од заеднички интерес, неопходно е да се вклучат сите засегнати страни бидејќи ако се одлучува заеднички, квалитетот на донесената одлука е повисок и последиците од неа се поприфатливи за сите. Ова би придонело кон подобрување на односите меѓу учениците и односите меѓу наставниците.
Ова е највообичаениот облик на соработка меѓу наставниците од различните наставни јазици и самите наставници најчесто него го посочуваат кога велат дека соработуваат. Ова би придонело кон подобрување на односите меѓу наставниците.
Се најавува активност во истите мали групи со прочитување на глас на прашањето од слајдот и половина од групите добиваат задача да работат на тоа како може да се искористат стручните активи за да се обезбеди соработка меѓу наставниците од различните наставни јазици во дво/тријазичните училишта, а другата половина меѓу наставниците од партнерските училишта.
Дополнително се објаснува дека, при наведување како може да соработуваат преку стручните активи, треба да ги имаат предвид различните облици на соработка меѓу наставниците од различните наставни јазици наведени во претходниот работен лист. Групите добиваат празен лист за запишување на идеите.
Обучувачот напоменува дека треба да се размислува од аспект на тоа какви би требало да бидат стручните активи, а не какви се актуелно.
По завршување на активноста во мали групи, секоја група го презентира сработеното. При тоа се повикува по еден претставник од групите кои работеле на истата задача наизменично да кажат еден начин на кој може да се обезбеди соработката, а обучувачот ги запишува (во резимирана форма) на флипчарт хартија и ги потенцира разликите во соработката на стручните активи меѓу партнерските училишта и дво/тријазичните училишта.
На крајот, обучувачот заедно со учесниците, пленарно, резимира дека стручните активи се важни и можат да се искористат за да се обезбеди соработка меѓу наставниците од различните наставни јазици, но неопходно е да работат по однапред подготвена и усвоена програма и да одржуваат редовни формални и неформални средби.
Обучувачот го користи слајдот за да најави дека следи презентација на минимум активностите кои треба да се спроведуваат во училиштета за да се смета дека се залага за подобрување на меѓуетничката интеграција во образованието
Обучувачот започнува со читање на насловот на слајдот во вид на прашање: Што се смета за минимум активности што треба секое училиште да ги спроведе самостојно во текот на секоја учебна година за да може да се каже дека се залага за меѓуетничка интеграција, па ги отвора полињата едно по едно, проследено со следните објаснувања:
Секој наставник учествува на две стручни средби за професионален развој што треба да ги подготват за реализација на подготвителните активности во училиштето (за еднојазичните), односно на подготвилените и/или заедничките активности во училиштето (за дво/тријазичните).
Секој одделенски/класен раководител спроведува најмалку три работилници од прирачникот за Образование за животни вештини за соодветната возраст; изборот го прави меѓу оние работилници со кои може да се придонесе за подготовка на учениците за учество во заедничките активности за меѓуетничка интеграција.
Секоја Одделенска/Класна заедница учествува во една акција за промена што се однесува на подобрување на животот на учениците од паралелката; при тоа ги следи принципите на демократско учество на учениците.
Училишната заедница спроведува една акција за промена на ниво на училиште, следејќи ги принципите на демократско учество на учениците (во повеќејазичните училишта акцијата мора да биде заедничка – во соработка меѓу учениците од сите застапени наставни јазици).
Секоја возрасна група од училиштето (четири групи во основно: 1.-3.; 4.-5.; 6.-7. и 8.-9. одд.; две групи во средно: 1.-2. и 3.-4. год.) реализира по една акција во локалната заедница или со локалната заедница.
Обучувачот започнува со читање на насловот на слајдот на следниот начин: Секое еднојазично училиште треба да спроведе и заеднички активности во соработка со партнерско училиште со настава на друг јазик; што се смета за минимум заеднички активности за овие училишта за една учебна година?. Потоа ги отвора полињата едно по едно, проследено со следните објаснувања:
Секоја возрасна група спроведува по една заедничка краткотрајна воннаставна активност согласно можностите на училиштето (со обезбеден непосреден контакт меѓу учениците).
Секоја возрасна група спроведува по една подолготрајна заедничка воннаставна активност (подолготрајна е онаа што трае најмалку едно полугодие), делумно преку непосреден контакт, а делумно преку интернет врска.
Наставниците учествуваат на две стручни средби за професионален развој заедно со наставниците од партнер училиштето ИЛИ формираат заеднички стручни активи преку кои соработуваат за подобрување на квалитетот на наставата (заеднички ја планираат наставата, подготвуваат тестови итн.).
Обучувачот започнува со читање на насловот на слајдот на следниот начин: Секое повеќејазично училиште треба самостојно да спроведе и заеднички активности во рамки на самото училиште што вклучуваат ученици и/или наставници од различните наставни јазици; што се смета за минимум заеднички активности за овие училишта за една учебна година?. Потоа ги отвора полињата едно по едно, проследено со следните објаснувања:
Секоја возрасна група спроведува по еден заеднички проект во рамки на одредено предметно подрачје преку непосреден контакт меѓу учениците од различните наставни јазици.
Секоја возрасна група спроведува по една заедничка краткотрајна воннаставна активност.
Секоја возрасна група спроведува по една подолготрајна заедничка воннаставна активност (подолготрајна е онаа што трае најмалку едно полугодие) преку непосреден контакт.
Наставниците од различните наставни јазици формираат заеднички стручни активи преку кои соработуваат за подобрување на квалитетот на наставата. Продуктите од нивната соработка може да се однесуваат на заедничко планирање на наставата, на заеднички подготвени и/или разменети тестови итн.
Се најавува дека ќе се зборува за сертификацијата на сите вклучени во реализацијата на активностите, односно за тоа што треба да исполнат за да добијат сертификати со кои ќе се потврди нивниот ангажман во проектот.
Обучувачот го чита насловот на слајдот во вид на прашање: Под кои услови наставниците што реализираат определена активност од доменот на меѓуетничката интеграција можат да добијат сертификати за својот ангажман?.
Потоа, еден по еден, ги открива критериумите наведени на слајдот, проследено со следното дообјаснување:
За да може да спроведуваат активност за промена реализаторите мора да учествуваат во соодветни обуки.
Реализаторите треба да подготвуваат портфолио со доказен материјал за реализација на најмалку една самостојна активност и една заедничка активност со учениците – портфолиото треба да ги содржи елементите наведени на слајдот (што обучувачот ги чита од слајдот).
На крајот се открива последната реченица на слајдот и се чита на глас, со дообјаснување дека критериумите за заедничките активности се наведени во соодветниот прирачник подготвен од Проектниот тим.
Се укажува дека се очекува по завршување на задолжителниот дел на дисеминација на обуката на училишно ниво да се спроведат повеќекратни работилници со изборен дел на содржини за меѓуетничка интеграција во образованието. Целта на овие работилници ќе биде продлабочување на знаењата на наставниците за спроведување заеднички активности на/со учениците од различните наставни јазици.
Обучувачот ја открива табелата и ги чита темите една по една.
