Linked Open Archiefdata

1. Linked Open
Archief Data
Inleiding
Bert Lemmens Alina Saenko
bertb@packed.be
alina@packed.be
@PACKEDvzw

2. • vzw
• 2006 - 2010: Platform voor Archivering en Conservering van Kunst op Elektronische en
Digitale dragers
• 2011 - 2018: Expertisecentrum digitaal erfgoed
• 2019: fusie met VIAA - Vlaams Instituut voor Audiovisueel Archief
• ondersteuning m.b.t. allerlei ICT-processen bij erfgoed- en kunstenorganisaties (o.a.
creatie, bewaring, catalogisering, online toegang, uitwisseling en hergebruik) en ook beleid
hierrond
• centraal aspect: duurzaamheid (digitaal erfgoed is kwetsbaar)
www.packed.be | www.viaa.be | www.projectcest.be | www.scart.be | www.projecttracks.be | www.scoremodel.org ...

3. • universele catalogus van alle kennis > semantisch web
• tabellen vs graphs
• semantisch web vandaag?
• uitdagingen
Inleiding “Linked Open Data”

4. Paul Otlet -
Repertoire Bibliographique Universel (1898-1934)

5. Paul Otlet
Traité de documentation (1934)
https://lib.ugent.be/catalog/rug01:000990276

6. Paul Otlet
Mondotheque (1936)

7. Vannevar Bush
As we may think (1944)
https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1945/07/as-we-may-think/303881/

8. Vannevar Bush
MEMEX (1944)

9. Tim Berners-Lee
World Wide Web (1989)

10. Tim Berners-Lee
The Semantisch Web (2001)
https://www-sop.inria.fr/acacia/cours/essi2006/Scientific%20American_%20Feature%20Article_%20The%20Semantic%20Web_%20May%202001.pdf

11. Tim Berners-Lee
Linked (Open) Data (2006; 2010)
https://www.w3.org/DesignIssues/LinkedData.html

12. 5 sterren Linked Open Data (2010)
★ Toegankelijk op het Web (eender welk formaat) maar onder een
open licentie (Open Data)
★★ Toegankelijk als machine leesbare, gestructureerd data
(vb. excel ipv pdf)
★★★ (2) plus data in een open formaat (bv. CSV ipv Excel)
★★★★ (3) plus data in een W3C standaard formaat (RDF and
SPARQL) die dingen identificeren, zodat mensen er naar
kunnen verwijzen.
★★★★★ (4) plus links naar andere linked data.
Tim Berners-Lee
Linked (Open) Data (2006; 2010)
4 Linked Data principes (2006):
- Gebruik URI’s als namen voor dingen
- Gebruik HTTP URI waardoor mensen ze kunnen zoeken
- Zorg dat URI’s nuttige informatie in een standaard formaat teruggeven
(RDF*, SPARQL)
- Link naar URI’s van andere linked data bronnen

13. Tabellen vs Graphs

14. Graph
1.
“Dossier over de
herstelling van het dak
van het clublokaal”
“1 stuk”
1982-1983,
1987
Rek 1. Schap
heeft als inhoud
heeft als omvang
is gevormd in de jaren
heeft als standplaats
”Koninklijke
Voetbalclub De
Pottestampers”
Alfons
Verberckmoes
is gevormd door
gaat over

15. Graph
1.
“Dossier over de
herstelling van het dak
van het clublokaal”
“1 stuk”
1982-1983,
1987
Rek 1. Schap
heeft als inhoud
heeft als omvang
is gevormd in de jaren
heeft als standplaats
”Koninklijke
Voetbalclub De
Pottestampers”
“1943”
“354”
“2016-20
17”
“Schoonderb
uken”
Alfons
Verberckmoes
“63”
“Vossenkot
straat 43,
Keiberg”
is gevormd door
heeft als leeftijd
woont in
gaat over
bevindt zich in
heeft als aantal leden
is gesticht in
vastgesteld op
datum

16. Graph
1.
“Dossier over de
herstelling van het dak
van het clublokaal”
“1 stuk”
1982-1983,
1987
Rek 1. Schap
heeft als inhoud
heeft als omvang
is gevormd in de jaren
heeft als standplaats
”Koninklijke
Voetbalclub De
Pottestampers”
“1943”
“354”
“2016-20
17”
“Schoonderb
uken”
Alfons
Verberckmoes
“63”
“Vossenkot
straat 43,
Keiberg”
is gevormd door
heeft als leeftijd
woont in
gaat over
bevindt zich in
heeft als aantal leden
is gesticht in
vastgesteld op
datum
archiefbestan
ddeel
dossier
voetbalclub
man
is
is is
is

17. Graph
1.
“Dossier over de
herstelling van het dak
van het clublokaal”
“1 stuk”
1982-1983,
1987
Rek 1. Schap
heeft als inhoud
heeft als omvang
is gevormd in de jaren
heeft als standplaats
”Koninklijke
Voetbalclub De
Pottestampers”
“1943”
“354”
“2016-20
17”
“Schoonderb
uken”
Alfons
Verberckmoes
“63”
“Vossenkot
straat 43,
Keiberg”
is gevormd door
heeft als leeftijd
woont in
gaat over
bevindt zich in
heeft als aantal leden
is gesticht in
vastgesteld op
datum
archiefbestan
ddeel
dossier
voetbalclub
dossier
is
is is
is

18. Graph
http://pottenstamp
ers.be/object/4859
“Dossier over de
herstelling van het dak
van het clublokaal”
“1 stuk”
1982-1983,
1987Rek 1. Schap A
heeft als inhoud
heeft als omvang
is gevormd in de jaren
heeft als standplaats
http://pottenstamp
ers.be/agent/8574
“1943”
“354”
“2016-20
17”
“Schoonderb
uken”
http://pottensta
mpers.be/agen
t/9836
“63”
“Vossenkot
straat 43,
Keiberg”
is gevormd door
heeft als leeftijd
woont in gaat over
bevindt zich in
heeft als aantal leden
is gesticht in
vastgesteld op
datum
archiefbestan
ddeel
dossier voetbalclubdossier
Alfons
Verberckmoes
heet
1.
”Koninklijke
Voetbalclub De
Pottestampers”
is
is is
heeft
ID
heet
is

19. Triples
onderwerp werkwoord predikaat
http://pottenstampers.be/object/4859 heeft als inventarisnummer 1
http://pottenstampers.be/object4859 is een archefbestanddeel
http://pottenstampers.be/object/4859 is een dossier
http://pottenstampers.be/object/4859 heeft als inhoud “Dossier over de herstelling van het dak van het clublokaal”
http://pottenstampers.be/object/4859 heeft als omvang 1 stuk
http://pottenstampers.be/object/4859 gaat over http://pottenstampers.be/agent/8574
http://pottenstampers.be/object/4859 is gevormd in de jaren 1982-1983; 1987
http://pottenstampers.be/object/4859 is gevormd door http://pottenstampers.be/agent/9836
http://pottenstampers.be/object/4859 bevindt zich op Rek 1. Schap A
http://pottenstampers.be/agent/8574 is een voetbalclub
http://pottenstampers.be/agent/8574 heet Koninklijke Voetbalclub De Pottestampers
http://pottenstampers.be/agent/8574 is gesticht in 1943
http://pottenstampers.be/agent/9836 is een man
http://pottenstampers.be/agent/9836 heet Alfons Verberckmoes

20. Ontologieën
onderwerp werkwoord predikaat
http://pottenstampers.be/agent/4859 http://purl.org/dc/terms/identifier 1
http://pottenstampers.be/agent/4859 http://purl.org/dc/terms/type archefbestanddeel
http://pottenstampers.be/agent/4859 http://purl.org/dc/terms/type dossier
http://pottenstampers.be/agent/4859 http://purl.org/dc/terms/title “Dossier over de herstelling van het dak van het clublokaal”
http://pottenstampers.be/agent/4859 http://purl.org/dc/terms/extent 1 stuk
http://pottenstampers.be/agent/4859 http://purl.org/dc/terms/subject http://pottenstampers.be/agent/8574
http://pottenstampers.be/agent/4859 http://purl.org/dc/terms/created 1982-1983; 1987
http://pottenstampers.be/agent/4859 http://purl.org/dc/terms/creator http://pottenstampers.be/agent/9836
http://pottenstampers.be/agent/4859 http://purl.org/dc/terms/location Rek 1. Schap A
http://pottenstampers.be/agent/8574 http://purl.org/dc/terms/type voetbalclub
http://pottenstampers.be/agent/8574 http://purl.org/dc/terms/title Koninklijke Voetbalclub De Pottestampers
http://pottenstampers.be/agent/8574 http://purl.org/dc/terms/created 1943
http://pottenstampers.be/agent/9836 http://purl.org/dc/terms/type man
http://pottenstampers.be/agent/9836 http://purl.org/dc/terms/title Alfons Verberckmoes

21. Graph theory

25. Virtual Assistants

26. Kennis > Gedrag (Facebook, Amazon, etc.)

27. Surveillance

28. Onderzoeksjournalistiek

29. Stand van zaken semantisch web
-
● grootste deel van de gebruikers voegt geen
metadata toe
● veel gebruikers voegen bewust foute
metadata toe
● te academische technologie > te tijdrovend
voor programmeurs
● ‘xml sucks’
● idee van een universele ontology > te abstract
● gebrek aan een ware decentrale
infrastructuur
● JSON-LD
● verspreiding van REST-API’s
● betere vindbaarheid en ranking dank zij RDF

31. open en gedecentraliseerd <> afgesloten bij een bedrijf
● good example: Wikidata vormt de belangrijkste bron voor Siri, Alexa,
● evil example: Facebook analyseert linked data om gedrag van mensen te
monitoren (overheden en burgers, documenten/archieven, China)
Wie zal AI agents trainen?
● algoritmes zijn in beginsel dom > Ze moeten getraind worden.
● Wat wil je algoritmes wel of niet leren? Zijn Siri en Alexa de nieuwe klanten
van je archief?
Uitdagingen

32. LOD voor
erfgoed en archieven

33. Transformatieproces: vastleggen van gegevens
- Geen ‘registratie’ maar het ‘breien’ van kennis aan elkaar
- Datamodellen en ontologieën voor erfgoed:
- CIDOC-CRM (erfgoedobjecten beschrijven)
- FRBR (publicaties)
- Databanken: van tabellen naar triples en graphs
- MEDEA - platform voor metaalvondsten in Vlaanderen
- EHRI - European Holocaust Research Infrastructure

34. Transformatieproces: beschikbaar maken
- vraag van het publiek is veranderd:
- meer context vanuit verschillende domeinen
- instelling- en platform-onafhankelijke toegang tot informatie
- meer hergebruik mogelijkheden
- concepten als open en linked bij ontsluiting - beter voor hergebruik:
- meer authorities en thesauri zijn open via een API opvraagbaar
- personen vb. VIAF
- plaatsnamen vb. Geonames
- concepten vb. GTAA (Audiovisuele Archieven)
- online LOD kennisdatabanken:
- DBpedia, Wikidata

35. Transformatieproces: hergebruik

36. Transformatieproces: hergebruik
http://tinyurl.com/y28qovmx

37. Transformatieproces: hergebruik
http://tinyurl.com/y36z2zhh

38. LOD principes voor archieven
https://ec.europa.eu/isa2/sites/isa/files/isa2_action_2017_01_standard_based_archival_data_management_final_report_v1.00_0.pdf

39. LOD principes voor archieven
- When comparing with libraries and museums, it is also worth noting,
that due to the high number of records which are usually
submitted to an archive at once, it has also been purely impossible to
describe every individual item/record in full detail, justifying the
hierarchical descriptive approach. However, in the current context
in which line of business applications create digitally born records it
has become possible to reuse original descriptions available from
the source system. Therefore, partially reviewing the hierarchical
description principles is justified.
https://ec.europa.eu/isa2/sites/isa/files/isa2_action_2017_01_standard_based_archival_data_management_final_report_v1.00_0.pdf

40. LOD principes voor archieven
- beschrijvingen op een andere manier structureren:
- niet meer vastzitten in bepaalde structuren voor beschrijvingen
- use case: schetsboek van een kunstenaar
- use case: informatie over persistente URI’s in het PACKED archief
- use case: nieuwe bedrijfsstructuren, eenmanszaken, millennials, etc
- triples en graphs
- CIDOC-CRM, FRBR > nood aan een nieuwe ‘RDF’ datamodel en ontologie
voor archieven > theoretische oefening RiC-CM

41. LOD principes voor archieven
- beschrijvingen op een andere manier structureren:
https://ec.europa.eu/isa2/sites/isa/files/isa2_action_2017_01_standard_based_archival_data_management_final_report_v1.00_0.pdf

42. LOD principes voor archieven
- meer context geven:
- je eigen beschrijvingen linken aan bestaande databanken en
thesauri:
- use case: archiefvormer
- use case: plaats
- use case: vorm van archiefstuk
- use case: inhoud? kunstwerk?

43. LOD principes voor archieven
- nieuwe binnenkomende digitale archieven:
- concept van sheer creation - on-the-go linked context
- digitale archiefdepots die LOD-gegevens aankunnen

44. LOD principes voor archieven
➢ meer vrijheid in het structureren van kennis (natuurlijker)
➢ beter relaties in kaart brengen (relatie is evenwaardig als objecten)
➢ meer/beter contextualiseren (archief in context)
➢ beter bruikbaar (machineleesbaar > queries)
➢ beter beantwoord aan de vraag van publiek

45. Stadsarchief van Gent, Archiefgids
https://stad.gent/sites/default/files/page/do
cuments/Archiefgids_tekstherkenning.pdf

46. Wikidata graph:
http://tinyurl.com/y2rkrzpq

47. THX!
Bert Lemmens Alina Saenko
bertb@packed.be
alina@packed.be
@PACKEDvzw