1. 3 February, 2013
Archief online en
auteursrechten:
open access?
VVBAD
Studiedag 26 maart 2013
Prof. Marie-Christine Janssens
Centre for Intellectual Property Rights
Agenda
 Inleiding
 Relevante auteursrechtelijke vragen
 Digitalisatie en online access
 Opdracht erfgoedinstellingen
botst met
 Exclusief recht van reproductie en mededeling van
auteursrechthebbenden
 Wettelijke uitzonderingen voor bibliotheken
 Geen oplossing in digitale wereld
 Nieuwe wetgeving over verweesde werken
 Ontoereikende oplossing voor digitale bilbiotheken
Prof. M-C Janssens 2
Collecties (werken) in bibliotheken
Relevante auteursrechtelijke vragen
 Auteursrechtelijk beschermd?
 Duurtijd = 70 j post mortem auctoris
 20ste eeuw = afgesloten (20th Century Black Whole)
 Toepassingsvereisten
Vereiste
Vereiste van
van
uitdrukking
originaliteit
 Omvang exclusieve rechten
 Gebruik op welke wijze en in welke vorm ook
 Belang van onderscheid reproductierecht / mededelingsrecht
Prof. M-C Janssens 3
Prof. Marie-Christine Janssens 1

2. 3 February, 2013
Putting
Digitization
online
Reproductierecht
Publiek
• Tastbare
reproducties “op mededelingsrecht
welke wijze of in • Gebruik op niet-
welke vorm ook, tastbare wijze op
tijdelijk of duurzaam, welke wijze of in
volledig of welke vorm ook
gedeeltelijk”
Prof. M-C Janssens 4
Preservation
Toestemming
vragen aan
auteursrecht- Probleem
hebbende
• Omvang van de collectie
(‘mass digitization’)
• Lange beschermingsduur
Doelstelling • Traceren van
erfgoed- rechthebbende
instellingen • Geen PROBEEM
registratieverplichting
• Overerving van rechten
• Kluwen van contractuele
overdrachten
• Co-auteursschappen
ACCESS
If library content is not found
on the Web, it effectively does not exist for
many potential users
Prof. M-C Janssens 5
‘Auteursrechthebbende’
Houder Auteursrecht
• Ontstaat bij de ‘natuurlijke persoon die het werk heeft gecreëerd’
• Vrij overdraagbaar
Hulpmiddelen auteurswet
• Vermoeden: wiens naam of letterwoord op het werk wordt vermeld
• Eventueel een rechtspersoon (bv. logo)
• Indien anoniem werk : de uitgever wordt ten aanzien van derden ‘geacht’ auteur te zijn
Moeilijkheden auteurswet
• Strenge regels auteurscontracten (bv. voor toestemming tot online access)
Practische problemen
• Onvindbaar (identificatie/locatie)
• Probleem van verweesde werken
• ‘risk assessment’
• Ondoenbaar
• Probleem van massadigitalisatie
• ‘complicated, time-consuming and costly’
Prof. M-C Janssens 6
Prof. Marie-Christine Janssens 2

3. 3 February, 2013
Geen expliciete toestemming nodig
1. Werk maakt deel uit van publiek domein
• Duur van auteursrecht verstreken
• Maar mensen zijn vooral geïnteresseerd in recent materiaal
• Wet laat geen auteursrecht toe
• Officiële akten van de overheid
2. De auteur heeft zijn werk onder een ‘open licentie’
ter beschikking gesteld
• Lees ‘terms of use’ !
• Bijv. Creative Commons & University repositories
3. Toestemming staat in de auteurswet – wettelijke
uitzonderingen
Prof. M-C Janssens 7
Wettelijke uitzonderingen:
Kenmerken
Gesloten lijst
Restrictieve
met strikte
interpretatie
voorwaarden
Dwingend Territorialiteits
recht beginsel
Prof. M-C Janssens 8
Relevante uitzonderingen (1)
 Reproducties die noodzakelijk zijn voor het bewaren
van het patrimonium (art. 22 § 1, 8° AW)
 “De reproductie die is beperkt tot een aantal kopieën, bepaald in
functie van en gerechtvaardigd door het voor de bewaring van
het culturele en wetenschappelijke patrimonium gestelde doel,
door voor het publiek toegankelijke bibliotheken, musea of door
archieven die niet het behalen van een direct of een indirect
economisch of commercieel voordeel nastreven, voor zover geen
afbreuk ….”
Prof. M-C Janssens 9
Prof. Marie-Christine Janssens 3

4. 3 February, 2013
Bewaarexceptie (vervolg)
 Reproducties mogelijk :
 Beschadiging, verrotting, vervaging, verbrokkeling of andere vormen van
desintegratie van dragers door veroudering
 Geen noodzakelijkheidsvereiste
 Gerechtvaardigd voor doelstelling van bewaring
 Alle soorten werken (niet enkel literatuur) ongeacht op welke soort drager
 Inclusief ‘digital born’
 Geen beperking wijze van reproductie (fotografisch en/of digitaal) en
drager waarop reproductie wordt gemaakt (‘format shifting’ OK)
 Geen expliciete beperking tot 1 kopie
 Onduidelijk
 Ook archieven onderwijsinstellingen? (ja)
 Vereiste van publieke toegankelijkheid ook voor archieven? (neen)
 Enkel instellingen met publiek karakter? (neen)
• Opgelet privé-erfgoedcollecties: geen direct of indirect commercieel doel
 Enkel indien hoofdactiviteit van de instelling?
 Geen uitzondering op mededelingsrecht
 Niet: digitale on-site consultatie, onlinelevering, of onlinetoegang
Prof. M-C Janssens 10
Relevante uitzonderingen (2)
 Mededelingen van collecties via lokale terminals (art.
22 § 1, 9° AW)
 “de mededeling, met inbegrip van de beschikbaarstelling van niet
te koop aangeboden of aan licentievoorwaarden onderworpen
werken die onderdeel uitmaken van de verzamelingen van voor
het publiek toegankelijke bibliotheken, wetenschappelijke- en
onderwijsinstellingen, musea of archieven (zonder commercieel
oogmerk), hierin bestaande dat het werk via speciale terminals in
de gebouwen van die instellingen, voor onderzoek of privé-studie
medegedeeld wordt aan of beschikbaar gesteld wordt voor
individuele leden van het publiek”
Prof. M-C Janssens 11
Uitzondering on-site consultatie
 Ter-beschikking-stellen (mededeling)
 Speciale terminals die in het gebouw zijn opgesteld
 Geen remote access
Enkel voor onderzoek of privéstudie
Enkel werken die niet te koop worden aangeboden of
aan licentievoorwaarden onderworpen zijn
 Enkel werken uit de eigen verzameling
 NIET toegestaan
 Handelingen van reproductie
• Digitaliseren van het materiaal voor dit doeleinde niet toegestaan
 ‘On-line delivery’ (Auteursrechtrichtlijn)
• Kan enkel gebeuren op basis van (licentie)overeenkomsten met rechthebbenden
• Probleem van territorialiteitsbeginsel : afzonderlijke toestemming voor elke lidstaat
Prof. M-C Janssens 12
Prof. Marie-Christine Janssens 4

5. 3 February, 2013
Relevante uitzonderingen (3)
 Leenrecht (enkel fysieke wereld)
 Werken van letterkunde, databanken, fotografische
wrken, partituren van muziekwerken, geluidswerken
en audiovisuele werken
 Door de overheid officieel voor uitlening erkende
instellingen
 Uitsluitend met educatief of cultureel doel
 In 2014 : nieuwe uitzondering verweesde werken
Prof. M-C Janssens 13
EU &
Auteursrecht & digitale bibliotheken
 The digital Library Initiative
 Initiële werkgroepen ….
Europeana … ongoing
 Wetgevende initiatieven moeilijk
 Richtlijn Verweesde werken (orphan works)
 Aantal?
 Make a guess (5-50% print; 12 % films; 90 % foto’s; muziek is
minimaal)
 25 oktober 2012 … 29 oktober 2014
Prof. M-C Janssens 14
Richtlijn verweesde werken
 Definitie
 indien geen van de rechthebbenden van het werk of fonogram is
geïdentificeerd, of zelfs indien één of meer rechthebbenden wel zijn
geïdentificeerd, geen ervan is opgespoord ondanks een zorgvuldig onderzoek
naar de rechthebbenden is uitgevoerd en is gedocumenteerd overeenkomstig
artikel 3
 Toepassingsgebied – Wat?
 boeken, dagbladen, kranten, tijdschriften of ander geschriften ‘gepubliceerd’ &
opgenomen in de verzamelingen van betrokken instellingen (infra)
 Indien nooit gepubliceerd: OK indien redelijkerwijze kan worden aangenomen dat
rechthebbende zou toestemmen met publieke toegang
 cinematografische of audiovisuele werken en fonogrammen
 cinematografische of audiovisuele werken en fonogrammen die 31 december
2002 door publieke omroeporganisaties zijn geproduceerd en opgenomen in
hun archieven
 werken die zijn opgenomen of zijn verwerkt in, of een integrerend deel
uitmaken van voornoemde werken en fonogrammen
 NIET: losstaande foto’s (eventueel later)
 Eerste publicatie moet in een lidstaat gebeurd zijn !
Prof. M-C Janssens 15
Prof. Marie-Christine Janssens 5

6. 3 February, 2013
Richtlijn verweesde werken
 Toepassingsgebied – Wie?
 voor het publiek toegankelijke instellingen die taken van
openbaar belang vervullen
 bibliotheken, onderwijsinstellingen, musea, archieven, instellingen
voor cinematografisch of audiovisueel erfgoed en publieke
omroeporganisaties
 Toepassingsvoorwaarde : ‘zorgvuldig onderzoek’
 Voorafgaand
 door de geschikte bronnen voor de desbetreffende categorie van
werken en ander beschermd materiaal te raadplegen Bronnen? :
wordt nader in nationale wet gedefinieerd (+ RL)
• Vb. ARROW (boeken sector)
 Voor elk werk!
 Zoektocht documenteren
 Zoals voorgeschreven in nationale wet (?)
 + in single EU online database (OHIM)
Prof. M-C Janssens 16
Bv. Bronnen voor gepubliceerde boeken
= minstens
a) het wettelijk depot, bibliotheekcatalogi en door bibliotheken en andere
instellingen bijgehouden trefwoordenlijsten;
b) de verenigingen van uitgevers en auteurs in het betrokken land;
c) bestaande databanken en registers, Watch (Writers, Artists and their
Copyright Holders - schrijvers, artiesten en hun houders van
auteursrechten), het ISBN (International Standard Book Number -
internationaal standaardboeknummer) en databanken die in druk
verschenen boeken catalogiseren;
d) de databanken van de desbetreffende maatschappijen voor collectief
auteursrechtenbeheer, organisaties die reproductierechten beheren in
het bijzonder;
e) bronnen die verscheidene databanken en registers omvatten, met
inbegrip van VIAF (Virtual International Authority Files - virtuele
internationale trefwoordenlijsten) en Arrow (Accessible Registries of
Rights Information and Orphan Works - toegankelijke registers van
informatie over rechten en verweesde werken).
Prof. M-C Janssens 17
Bv. Bronnen voor kranten, magazines,
dagbladen en tijdschriften = minstens
a) de ISSN (International Standard Serial Number -
internationaal standaardnummer voor seriële publicaties)
voor periodieke publicaties;
b) indexen en catalogussen van bibliotheekcollecties en
verzamelingen;
c) het wettelijk depot;
d) de verenigingen van uitgevers en de verenigingen van
auteurs en journalisten in het betrokken land;
e) de databanken van de desbetreffende organisaties voor
collectief auteursrechtenbeheer, met inbegrip van
organisaties die reproductierechten beheren.
Prof. M-C Janssens 18
Prof. Marie-Christine Janssens 6

7. 3 February, 2013
Richtlijn verweesde werken
 Toegestane handelingen
 Handelingen van reproductie
 met als doel het digitaliseren, beschikbaar stellen, indexeren,
catalogiseren, behouden of restaureren.
 Handelingen van mededeling, incl.
terbeschikkingstelling
 Enkel voor taken van openbaar belang,
 Inz. het behouden van, het restaureren van en het verstrekken van
voor culturele en onderwijsdoeleinden bestemde toegang tot werken
en fonogrammen
 Inkomsten genereren uit zulke gebruikswijzen = OK
 maar uitsluitend ter vergoeding van kosten van digitalisering en de
beschikbaarstelling van deze werken.
 Rechthebbende kan status beëindigen
 Heeft recht op een billijke vergoeding (nationale wet)
Prof. M-C Janssens 19
On-line access collecties
(= mass-digitization)
 Problemen opgelost?
 Enkel verweesde werken !
 En dan nog : veel vage begrippen en mogelijkheid van
verschillende implementatie in de lidstaten
 Er is Memorandum of Understanding voor out-of-commerce W
 Rest = individuele ‘rights clearance’
 Transactiekosten !!!
 Akkoorden met collectieve organisaties geldt enkel voor leden
• Alternatief van Extended Collective Licenses niet in België
• ‘Sterkmaking’ door CMO = niet wettelijk erkend
 Oplossing moet van de markt komen
Prof. M-C Janssens 20
Prof. Marie-Christine Janssens 7