Euskal Herido iñauterietako pertsonaiak, ekitaldiak ezagutzeko.

1. EUSKALERRIKO
IÑAUTERIAK
IÑAUTERIKO MAPA

2. AURKIBIDEA
1.IÑAUTERIAK
2.IÑAUTERIKO EGUTEGIA
3.IÑAUTERI AURREKOAK
4.iGANDE IÑAUTERIKOAK
5.ASTELEHEN ASTEARTE IÑAUTEKOAK
6.IÑAUTERIKO MAPA
7.JOKUAK SAREAN
8.BALIABIDEAK SAREAN
1. IÑAUTERIAK
Inauteriak, ihauteak, ihoteak edo haratusteak mundu osoan
zehar neguaren bukaera aldera ospatzen diren jaiak dira.
Haratuste hitzaren sortitza "haragi uztea" da eta , mendebaldeko
euskaraz erabiltzen da, nahiz eta gaur egun 2 hitzak euskalki
hartan ohikoenak ez izan.
Mundu osoan zehar erabiltzen den carnaval edo carnivalen
parekoena da, hauek latinetik baitatoz: carne (haragi) eta levare
(utzi).
Hala ere Euskal Herrian iñauteri, ihauteri, haratuste eta iyote
gehiagotan erabiltzen dira. ("Inausi" zuhaitzen adarrak moztu
udaberrirako prestatzeko)
lhauterietan dena libre baitzen, gizarte molde guztiak aldatzen
ziren: eskalea aberats bilakatzen zen, gizonezkoa emakume,
apeza apezpiku ...
Guzti hau ez zen agintarien gustokoa. Horregatik behin eta
berriro debekatzen saiatzen ziren.

3. Klik egin irudian informazioa ikusteko
2. IÑAUTERIKOEGUTEGIA
Iñauteriak data finkorik ez duten jaiak dira, Aste Santuaren daten
menpe daude Finkatuta dagoenean azken hauek 40 egun aurrerago
kokatu izaten dira.
2022. KO EGUTEGIA
Urtarrilak 31, astelehena
JOALDUNAK
Otsailak 5, larunbata
KALDEREROAK
Otsailak 6, igandea
IÑUDEAK ETA ARTZAIAK
Otsailak 25, osteguna
OSTEGUN GIZENA
Otsailak 26, ostirala
OSTIRAL MEHEA
Otsailak 27, larunbata
IÑAUTE LARUNBATA
Otsailak 28,igandea
IÑAUTE IGANDEA
Zalduondon
MARKITOS
Lesakan
ZAKUZARRAK
Mundakan
ATORRAK
KOTILUNGORRIAK,ZAMALTZAINA,
ERRALDOITXOAK

4. Martxoak 1,
IÑAUTE ASTELEHENA
Lantzen
MIELOTXIN, ZIRIPOT
Martxoak 2,
IÑAUTE ASTEARTEA
Arizkunen
HARTZA
Unanuan
MAMOXARROAK
Liburu hau antolatzeko unean, Iñauterietako
pertsonaiak kokatu nahi nituen, ez bakarrik .
Haien tokian,Iñauterietako egutegian ere bai
Horregatik; pertsonaien kapituluek hiru kolore dituzte
Iñauteri aurrekoak
Igande iñauteriakoak
Astelehen eta Astearte Iñautekoak
3. IÑAUTERIAURREKOAK

5. Klik egin irudian informazioa ikusteko.
Ituren eta Zubietako Inauterietan agertzen dira Joaldunak.
Urtarrileko azken asteko edo otsaileko lehenengo asteko astelehen
eta asteartean ospatzen dituzte Inauteriak.
Astelehen eguerdian Zubietako Joaldunak joaten dira Itureneraino,
hogei, hogeita hamar edo gehiago ere, beren dantzarekin
zintzarrotsa sortzen.
Asteartean Iturengoak joaten dira Zubietara.
Bide erdian egoten zaizkie zain Zubietakoak, eta, honela, elkarrekin
egiten dute hortik aurrerako bidea.
Ordu biak bueltan heltzen dira Joaldunak eta hango kaleak eta
enparantza korritzen dituzte, beren dantzan kontzentraturik, serio-
serio.
Guztiek eramaten dute isipua eskuineko eskuan eta kapela dotorea
buruan. Txano honi "Ttuntturroa" esaten zaio; horregatik dute
joaldunek "Ttuntturroak" izena.
Joaldunen janzkera desberdina da;
• Iturengoek ardi-larru doblea eta painelu gorriak
• Zubietakoek, ordea, ardi-larru bakarra eta zapi urdina.

7. Klik egin irudian marrazkiak deskargatzeko.
Kalderero Hungariarren konpartsa 1891eko otsailaren 8an inauguratu
zen.
Geroago, Irunigo Atsegiña Elkarteak berriro burutu zuen. Gaur egun,
urtero, Inauterien aurreko larunbatean antolatzen dugu, eta ohiko
ekintza bilakatu da.
Hauek osatzen dute kaldereroen taldea:
• erregina bat
• bi dama ederrez lagunduta
• ezkongaiak
• hartza eta hezlea
• musikari banda
• gainerako kideak.
Mozorroa;
arropa koloretsua
urre koloreko lepokoak
txanponak apainduta
eskuetan neskak pandereta eta mutilak sartaginak eta
mailuak

8. Klik egin irudian informazioa ikusteko.
Kantak entzuteko egin klik irudian,edo hemen.
Irungo kaldereroen aspaldiko konparsen argazkiak ikusteko
Klik egin irudian.
KALDEREROEN KANTA IRUNEN
ZEIN EDERRA,
ZEIN XARMANTA
IRUNGO LURRA ETA HIRIA
HERRI JATOR IRUNDARRA

9. LASTER MOMOK ARGITUKO DIGU
NAHIZ EGUNA, NAHIZ ETA GABA.
INAUTERI ALAIAREN
IRAGARLE GU GARA
BAI! ATSEGINA ETA ALGARA. (bis)
AIZAK • •
JO ZAK • • (bis)
JO ZAK • • • •
ZEIN EDERRA, ZEIN XARMANTA
IRUNGO LURRA ETA HIRIA
HERRI JATOR IRUNDARRA
AGURTUZ DUGU ATSEGINA
BALIABIDEAK SAREAN
• marrazkiak
• Kaldereroen historia eta kantak
• Joaldunak wikipedian
• Amaroa iñauteriak
BIDEOAK
• Kaldereroak
• Joaldunak

10. Klik egin irudietan informazio edo bideoak ikusteko.
Donostian, Artzainen eta Inudeen Konpartsa inauteri tradizionalaren
parte izanik, gure egunera arte iristea lortu zuen, kaldereroen
konpartsarekin batera.
Konpartsako pertsonaia nagusiez gain (Iriudeak-ume txikiak zaintzen
dituzten neska/eta Artzaiak).
Guztira, 180-200 lagunek hartzen dugu parte; postuak finkoak izan
ohi dira, eta parte-hartzaileek baja eman ahala berritzen dira.
Gerora, lñude eta Artzainen beste konpartsa batzuk sortuz joan dira
probintziako hainbat herritan, bai eta Nafarroako herrietan ere.
Informazio gehiago

11. 4. IGANDEIÑAUTERIKOAK
Zalduondoko (Araba) Inauterietako pertsonaia Marquitos traje
beltzez jantzitako "panpina" da, gorbata darama eta lorea botoi-
zuloan. Arrautza-oskolez egindako idunekoa darama. Pertsonaia
berezi eta misteriotsua da.
Igande Inauteri goizean, goizeko hamaikak eta erdietan agertzen da
herriko kale nagusian, asto baten gainean. Herriko mutil edo gizon
bat joaten da asto gainean, Marquitosen atzean, berari eutsiz, jausi
ez dadin.
Astoa gidatzen dute, jauregi baten aurreraino, eta, han, Marquitos
astotik jaitsi eta sei metroko luzerako makila baten puntan jartzen
dute.
Makila zutik jartzen da, lurrean sartuta, eta han goian geratzen da
Marquitos hainbat orduz.
Arratsaldean prozesio zaratatsua abiatzen da Marquitos dagoen
tokiraino,
Predikadorea izenekoa da buru, Kale-garbitzailea eta errauts-
zabaltzailea doaz beltzez jantzita, Marquitos jaitsi eta gurdian jartzen
dute.

12. Frontoira heltzen direnean epaia irakurtzen dio Predikadoreak
Marquitosi: hil egin behar du,lurrean jarri eta su ematen diote.
Taldeko guztiek egiten dute dantza haren inguruan.
Klik egin irudian informazio gehiago izateko.

13. Mundakan, Igande Inauterian, gizon eta mutil talde handi bat
kaleratzen da, musika jo eta abesten.
Atorrak dira hauek. Zuri-zuri jantzita joaten dira guztiak, musika
bandaren zuzendaria izan ezik; frak beltza eta kolore bereko kapela
eramaten ditu soinean.
Musikariek, batzuetan aurpegia bistan daramate eta beste batzuetan
aurpegia estalita; bistan daramatenek bibote eta papilote handiak
pintatzen dituzte beren aurpegietan.
Mozorroa;
2 gona daramate soinean. Bata ohi bezala jarrita, eta, bestea,
burutik sartuta, atorra balitz legez. Horrexegatik esaten diete
atorrak.
Ekitaldia;
kaleetan ibili ondoren, kantatu eta kantatu, portura abiatzen dira
zuzendariaren gidaritzapean.

14. Portuan, petril gainera igo eta ilaran jartzen dira guztiak. Urtean-urtean
kantu berri bat asmatzen dute egun honetarako, eta, kantatzeko orduan,
kantu berri honetaz gainera aurreko urteetako abestiak ere izaten dituzte
kantatzeko gai. Abesti zahar gehienen letra bitxia da; zatitxo bat, adibide
gisa:
"Moja budi tajua
Artatxorio lakua
Samurri rhudiantar
O cualquier txori zantar".
Azken urteotan ohitura berria sortu da: lamiena. Lamia jantzita kaleratzen
da neska koadrila bat egun berean. Gutxika-gutxika ohiturak aldatuz doaz

15. Lau egunetan ospatzen dituzte Uztaritzen Inauteriak.
Lehenengo hiruretan eskaerak egiten dira.
Hiru egun hauek Igande Inauteria orduko Igandea, Igande
Inauteria bera eta egun honen bezpera izaten dira. Astearte
Inautean, Zanpantzar paseatzen dute, eta ondoren, erre..
Aipatutako lehen hiru egunotan dantzariak desfilean joaten
dira batetik bestera.
Desfile honetan Kaskarot, Ponpiera eta Kotilungorrek hartzen
dute parte.
Mutilak izaten dira.
Talde hau joaten da lehen martxan, musikariak dituztela
atzean. Ondoren Ponpiera eta Kotilungarriak doaz.
Kotilungorriak dira guztien artean ikusgarrienak, bi
izaten dira.

16. Mozorroa;
• gona gorria dute soinean, praka zurien gainetik
• artilezko jaka zuria
• koloreetako amantala, poltsikoan errautsa dute,
airera eta
jendeari botatzeko
• eskuan, makila daramate, bertatik zintzilik behi-buztana
buruan kapela luze piramidala
• gerrian zintzarri ugari eskegita
• aurpegia ehun gorrizko maskara batez estalia, ahoeta begiak
bistan dituztela.
Pertsonaia hauek umeak izutzen ibiltzen dira. Honez gain, etxekoek
emandako eskudirua batzen dute. Sei edo zazpi orduz etxez etxe ibili
ondoren, guztiak batera abiatzen dira txokoren batera, jatera.
Informazioa wikipedia
izorratzeko… bloga kotilungorriak

17. Klik egin irudian informazio gehiago izateko.
Lesakako Inauterietan Zakuzaharrak. Igande Inauterian, arratsaldeko
zazpietan kaleratzen dira (20 edo 25)
Mozorroa;
Gizon hauek gorputza zakukiz (zakuzko oihalez) izaten dute estalita,
honen azpian lasto ugari eramaten dute, Aurpegia zapi batez dute
estalita, begi eta ahoaren tokientan zuloak dituzten zapiak.
Puxika bana daramate eskuan.Banan-banan joaten ilaran, le, ie, ie
oihuka.
Herriko kale guztiak korritzen dituzte honela.
Gaueko hamarretan heltzen dira herriko enparantzara Zakuzaharrak.
Enparantza erdian burdinazko barra bat dago albo batetik bestera,
eta hari eusten diote.
Une hortantxe herriko ume eta neska-mutikoek gainera egiten diete
salto, zakuzaharrok lurrera botatzeko. Zakuetatik ere tira egiten diete
eta hauetariko askok eta askok beren zaku jantziak galtzen dituzte,
eta, ondorioz,
saralea zabaltzen da alderdi guztietara. Umeak, orduan, hasten dira
saraleaz jolasten, elkarri botatzen diotela.

18. Informazio gehiago, klik irudian marrazkia deskargatzeko

19. Klik egin irudian informazio gehiago izateko.
Nafarroa Beherean Inauteriek Maiatzaren amaiera arte irauten dute,
eta ez dira herri bakar batetan ospatzen, gehiagotan baino. Inauteri
hauetan egiten den desfileari Kabalkada esaten zaio.
Erraldoitxoak bi izaten dira, emakume argal, luze eta fin bi
errepresentatzen duten panpinak dira eta dantzari
bik eramaten dituzte sorbalda gainean. Gorriak dantzarietariko bi
izaten dira; apur bat desberdin jantzita, besteen nagusi edo gidari
dira
Dantza dugu Kabalkadan elementu nagusia. Enparantzara
heldutakoan dantza nagusiak hasi ohi dira. Gorriak dira dantzan
egiten dutenak. Dantzaren ondoren datoz "funtzioak" izenekoak. Zati
honetan, pertsonaia bakoitzak bere lanbide edo ofizioa antzezten du:
Ferratzaileek Zamaltzain eta Txerrero ferratzen dituzte.Antzezpena
amaitzeko, dantza egin ohi dute denek batera.

20. Klik egin irudian marrazkia deskargatzeko.

21. Zuberoako Maskarada -hala da deitua- urtearen
hasieratik Astearte Inaute arte ospatzen da.
Ez du data zehatzik izaten. Maskaradetan dantza
izaten da elementu nagusia.
Astearte Inauterian egiten den "antzezpena" izan ohi da
maskaradetako azkena.
Maskaradako pertsonaiak bi taldetan daude banatuta: gorriak eta
beltzak. Lehenengoak, gorriak, garbi eta dotore jantzita daude, eta,
jakina, gorria nagusitzen da haien arropetan.
Talde horretakoa Zamaltzain da
Gorrien ondoren musikariak doaz, eta, hurrengo, maskarada beltza.
Antzezpena hasteko, herrira heltzean, barrikadak aurkitu eta gainditu
behar dituzte gure pertsonaiok, gorriek dantzatzen, eta, beltzek,
berriz, batere ordenarik gabe. Herriko kaleetan zehar ibili ohi dira.
Bitartean, beltzak Zamaltzain izorratzen ari dira; Zikiratzaileek ere
harrapatu nahi dute Zamaltzain, baina ez dute lortzen.
Informazio gehiago

22. 5. ASTELEHEN,ASTEARTEIÑAUTEKOAK

23. Astelehen eta Astearte Inauterian izaten da festa
Lantzen.
Pertsonaia nagusiak Miel Otxin, Ziripot, Zaldiko, Txatxoak..dira.
Miel Otxin lastoz egindako hiru bat metroko panpina da, txantxo
batek eramaten du sorbalda gainean festak dirauen bitartean.
Ziripot Lesakako Zakuzaharren antzerakoa da itxuraz. Zaldiko
zentauroa da, gizon batek, armazoi bat jarrita, zaldiaren itxura
hartzen du.. Txatxoek hainbat eratako janzkera daukate, baina, hori
bai, guztiena da oso koloretsua. Eskuan erratza edo makila
daramate. Aurpegia estalita eta buruan kapela konikoak, kolore
askotakoak horiek ere. oihu eta dantza egiten dute.Txatxoek
defenditu egiten dute gure gizon Zaldiko, eta Ziripot lurrera botatzen
saiatzen da.
Astearte Inautean Miel Otxin da egun honetan nagusi. Enparantzara
eramaten dute Txatxoez inguraturik, eta han epaitu egiten dute.
Tiroz hil eta sua egiten dute haren gorpuarekin.
Klik egin hemen irudiak deskargatzeko

24. Unanuako Inauterietako pertsonaia nagusiak dira Mamoxarroak.
Herri honetan, Igande eta Astearte Inauterian ospatzen dira
"Ijoteak".
Igande Inauteria Mamoxarro txikien eguna da: herriko hamabost-
hamazazpi urte bitarteko mutil guztiak kaleratzen dira mozorratuta.
Mozorroa; kamiseta eta galtza luze zuriak daramatzate soinean.
Buruan zetazko koloreetako zapia eta gerrian gerriko gorri edo
beltza. Kaskabiloz jositako larruzko zinta

25. gurutzatzen dute paparrean. Eta mozorroa are ikusgarriago egiteko,
elementu harrigarriena: burdinazko karatula jartzen dute aurpegia
estaltzeko. Ez daki inork noiz eginak diren karatulok.
Etxez-etxe ibiltzen dira oles eginez eskuan daramaten makilaren
puntan lukainka eta urdai zatitxo bat jarrita. Etxeetan arrautza, urdai
eta abarrak oparitzen dizkiete, eta zortziak herriko tabernan afaltzen
dute bildutakoa.
Hamazazpi urtetik gorakoen eguna Astearte Inauteria da, Mamoxarro
handien eguna. Txikien moduan mozorrotzen dira, eta arratsaldean
oles egitera joaten dira, musikarien laguntzarekink.
Mamoxarro handien atzetik beste gazte batzuk doaz , "Muttuak" dira,
-. Abestu bai baina hitzik ezin dute egin, horregatik dute Muttuak
izena.
Batera eta bestera ibiltzen dira Mamoxarroak, beti harrapakinen
baten bila..
Klik egin irudietan informazioa eta bideoak ikusteko.

26. Klik egin irudian marrazkia deskargatzeko.

27. Arizkungo Inauterietako pertsonaia nagusia dugu Hartza. Herri
honetan egunean bi damuñ (etxazain) nagusi eta beste bi damuñ
laguntzaile aukeratu ohi dituzte. Baita beste damuñ etxekoandre bi
ere.
Igande Inauterian, gazteak herriko ostatuan gosaldu eta "puska
biltzera", etxez etxe eskatzera joaten ziren eta dira. Arratsaldeko
lauretan bildutakoa jaten zuten osta-tuan, eta gero, enparantzara
joan ohi ziren, dantzara. Astelehen Inauteri gauean.Astelehen
Inauterian aurreko egunekoa errepikatzen zen, pausuz pausu.
Asteartean, ostera,egun honetako ardatz nagusia, gaur egun ere,
Hartza da. Gizon edo mutilen batek egiten du hartzarena, gorputz
osoa artilez estalita.
Batera eta bestera mugitzen da hartza, ihes egin eta jendea izutzen
du. Hartz-zaintzaileak darama lotuta, bere ondoan edukitzea asko
kostatzen bazaio ere. Taket handia darama eskuan zaintzaileak,
hartza menderatzen laguntzeko. Inauterietan, egun honetan baino ez
dute dantzatzen Sagar-dantza hemen, mutilek dantzatzen dute.

28. Klik egin irudian informazio gehiago izateko.
6. IÑAUTERIKOMAPA
Klik egin irudian informazio gehiago izateko.

29. 7. JOKUAKSAREAN
educaplay
kahoot
jigsaw puzzleak

30. 8. BALIABIDEAKSAREAN
• Amarooa iñauteriko pertsonaiak
• Pertsonaien marrazkiak
• Joaldunak
• Kaldereroak historia
• Kaldereroen marrazkiak
• Irungo fototeka
• Kresala iñudeak eta artzaiak
• Atorrak
• Mundakako aratosteak
• Kotilungorriak
• Erraldoitxoak
• Zamaltzaina
• Ziripot eta Mielotxin ipuina
• Unanuko iñauteriak
• Arizkun iñauteriak
• Wikipedia
• Auñamendi hiztegia
• Genially
BIDEOAK
• Caldereros 2019
• Iñudeak eta artzaiak
• Markitos
• Atorrak 2019
• Lesaka Frandiarrak
• Lesaka Zaku Zaharrak
• Ziripot eta Mielotxin
• Arizkun iñauteriak

31. JOKUAK
•
Educaplay
• Kahoot
• Jigsaw