1. Lingua e Literatura Galega 3ºeso
MORFOLOXÍA
ANÁLISE MORFOLÓXICA
A palabra é a unidade mínima separable con significado propio.
PARTES DA PALABRA.
A palabra está composta por unidades menores dotadas de significado, pero non
independentes denominadas MORFEMAS (monemas: lexemas ou morfemas).
Estes poden ser:
LÉXICOS
MORFEMAS
PREFIXOS
GRAMATICAIS
DERIVATIVOS
ALTERATIVOS
SUFIXOS
FLEXIVOS
CLASIFICACIÓN DAS PALABRAS
Segundo o anteriormente exposto, encontramos os seguintes tipos de palabras:
A) Monomorfemáticas / Polimorfemáticas. (Segundo o número de morfemas)
B) Simples / Compostas. (Segundo posúan unha ou máis raíces).
C) Variábeis /Invariábeis. (Flexivas ou non flexivas). (Segundo posúan ou non
morfemas flexivos).
D) Primitivas / Derivadas ou Parasintéticas. (Segundo posúan ou non morfemas
derivativos).
E) Aumentativas, diminutivas, desprezativas... (Segundo posúan ou non
morfemas alterativos).
FORMACIÓN DAS PALABRAS.
As linguas teñen a capacidade de crear novas palabras a partir de palabras xa
existentes mediante os seguintes procedementos:
a) Derivación: consiste na adición dun sufixo (derivación sufixal) ou prefixo
(derivación prefixal) a unha RAÍZ (habitualmente con significado léxico, por iso se
chama lexema). Segundo a clase de palabra que se produza, distínguense varios
tipos de derivación:
substantiva, adxectiva, verbal e adverbial.
b) Parasíntese: consiste na adición a un mesmo tempo dun sufixo e dun prefixo a
unha RAÍZ (habitualmente léxica, por iso se chama lexema). Unha palabra é
parasinté-tica sempre que non existan con anterioridade palabras for-madas só pola

2. Lingua e Literatura Galega 3ºeso
unión de pref. + lexema ou de lexema + suf.
c) Composición: consiste na fusión de dúas ou máis raíces (léxicas, por iso reciben
o nome de lexemas) con forma e significados propios. As combinacións poden ser
moi variadas:
- substantivo + substantivo
- substantivo + adxectivo
- adxectivo + adxectivo
- verbo + verbo
- verbo + substantivo
- adverbio + outro lexema
VALORES DALGÚNS DOS PRINCIPAIS SUFIXOS E PREFIXOS:
Prefixos
- Negativos: a (amoral), in (inerme), anti (antinuclear)
- Superlativos: extra (extraordiario), super (supersónico), ultra (ultraconxelado)
- Numéricos: mono (monoteísta), bi (bimembre), tri (triciclo), tetra (tetrasílabo),
penta (pentagrama) pluri (pluriemprego), multi (multidisciplinar)
- Movemento: pro (proseguir), retro (retroceder), ex (extraer), intro (introverter),
extro (extroverter)
- Locativos: ante (antesala), pos (posdata), sobre (sobrepoer), trans (transalpino),
sub (subterráneo), co (cohabitar)
- Temporais: ante (antediluviano), pos (pospoñer), pre (predicir)
- Repetición: re (reiniciar)
- Oposición: contra (contraorde)
Sufixos
- Acción: ción (abolición), ment (acompañamento), dur (botadura)
- Profesionais: eir (porteiro), dor (vendedor), ista (almacenista), ante (comerciante)
- Xentilicios: és (vigués), an (ourensán, americano), ense (estradense), in
(chantadino), eg (manchego), eir (rianxeiro), í (magrebí)
- Locativos: deir (apeadeiro), doir (miradoiro), dor (comedor) eir (leñeira)
- Temporais: ad, noitada. í (invernía)
- Aumentativos: az (barcaza), ón (durmiñón)
- Diminutivos: iñ (neniño), el (cadelo), ech (pequenecho)
- Despectivos: ach (riacho), uz (xentuza)
- Colectivos: ed (acevedo), id (biduído), eir (silveira), al (piñeiral)
- Árbore: eir (pereira)
Sufixos derivativos:
- Profesionais: -eir-, -dor-, -ista, -nte
- Acción: -ción, -ment-, -dur-
- Xentilicios: -és, -an-, -ense, -eir-, -in-
- Locativos: -deir-, -doir-, -dor
- Colectivos: -ed-, -id-, -al, -eir-, -ad-
- Obxecto, recipiente: -eir-, -dor
Sufixos alterativos:

3. Lingua e Literatura Galega 3ºeso
- Diminutivos: -iñ-, -el-, -ach-, -ech-
- Aumentativos: -az-, -ón
- Despectivos: -ach-, -uz-
Sufixos flexionais:
- Xénero: -o, -a
- Número: -s, -es, -is
EXERCICIOS
1.- Dividir as seguintes palabras nos seus constituíntes:
INÚTILES PAXARIÑOS MONÓCULO
XORDOMUDO XESTAL PARASOLES
MIRADOIRO TENDUCHA TRISTURA
PERNEIRA CHUCHAMEL NORUEGUESA
RAPAZADA PEQUENECHO ANTIDROGA
2.- Clasificar as seguintes palabras en simples, derivadas, parasintéticas e
compostas:
CORTAUÑAS ESFAMEADO AFACER
SETEMESIÑO CEMPÉS EMPOBRECIDA
GRANDÍSIMOS RAÑACEOS PEQUENIÑAS
CARACOL INDEPENDENTE CONTRATAR
EMBALAXE PAISAXE FERREIRO
EMBARCACIÓN DESORDENAR EMPUÑAR
TIRAPEDRAS CASUCHA IRMANDADE
3.- Formar unha palabra parasintética a partir de cada unha das palabras
simples:
XORDO TERRA VELLO
PRISIÓN PEOR LÍMITE
DEREITO NOITE GROSO
BARCO XABÓN DESTRO
PADRÓN PORCO SANGUE
4.- Compor palabras a partir das bases cultas dadas:
ANTROPO + CIDA
ORTO + PODO
CLAUSTRO + NIMO
FRATRI + FAGO
CINE + FOBIA
VERMI + FORME
CEFALO + FILO
TOPO + PÉDICO

4. Lingua e Literatura Galega 3ºeso
ODONT + LATRÍA
HEPAT + SCOPIO
EGO + TENSO
TELE + SÓNICO
HIDRO + CIDA
PARRI + ALXIA
HIPO + ITE
ULTRA + FOBIA
5.- Transformar as frases segundo o modelo exposto:
Un xogador que suple= un xogador suplente
a) A persoa que sobreviviu
b) Un metal que reloce
c) Unha mercadoría que provén de Rianxo
d) A páxina que segue
e) unha rapaza que sobresae
f) Un guerrilleiro que combate
g) O saúdo que convén
h) Os que oen a radio
i) Unha persoa que cre é
6.- Indicar os adxectivos derivados dos seguintes substantivos:
ACEDO DOCE ENFERMO
MADURO NEGRO SOBRIO
CONTRARIO SOLIDARIO REAL
ESCURO NOVO FALSO
MOZO ANTIGO MIÚDO
CONSERVADOR TRISTE LIBRE
7.-Substituír os complementos subliñados por adxectivos:
a) Aqueles turistas de Italia viñan con moitos aires
b) Nunca me gustaron as tunas, e mesmo a de Compostela
c) Aquela muller da horta díxome que en realidade era da Mariña
d) A xente da urbe é máis propensa a falar castelán
e) A maior parte da poboación de Bolivia é seguidora da doutrina de Cristo
f) A xente das camadas máis pobres tanto de Perú como de Colombia ten máis
posibilidades de enfermar de cólera
g) O poema que tiven que analizar non pertencía á obra de Rosalía senón á de
Pondal
h) É un obxecto de culto das civilizacións dos pagáns
i) O seu prezo é alto porque se trata dun colar de artesanía
l) Aquela tertulia convertérase en costume de cotío
m) Eses son hábitos das vilas
n) Foi a unha exposición de fotos dunhas marabillosas paisaxes de aldeas

5. Lingua e Literatura Galega 3ºeso
o) Anda con dificultade porque hai un par de anos rompeu o óso da pelve nun
accidente de circulación
8.- Indicar os sustantivos derivados dos seguintes adxectivos:
NOXO BALOR CINSA
SOMBRA MARZO BARRO
LAMA FAME MEDO
RISO MENTIRA SABOR
CALOR RIGOR GOBERNO
9.- Dar un verbo derivado das seguintes palabras:
DEREITO FRACO PODRE
CHEO MADURO BOTÓN
SINAL MONTÓN RISCO
FARIÑA AGUILLÓN CAMA
SAL NOME ILLA
POBO ORDE SAN
GROMO BOIA ROLO
FÍO VELLO MOL
10.- Dar un sustantivo derivado dos seguintes verbos:
PEDIR DESPEDIR PAGAR
SUBMINISTRAR INVESTIR INVERTER
REXEITAR CESAR PARTIR
FINANCIAR DESALOXAR RISCAR
ESTREAR RACHAR APUNTAR
11.- Sinalar os sufixos derivativos e alterativos e indicar o seu valor:
PIANISTA PAPELÓN PORTEIRO
NOITIÑA AMERICANO VENDEDOR
COQUEIRAL ARBOREDA CARBALLEIRA
APARCAMENTO APARCADOIRO FRACUCHO
BERGANTIÑÁN CUMPRIMENTO EXECUCIÓN
12.- Engadir -eiro ou -eira e comentar o significado que aporta este sufixo á
palabra formada:
AZUCRE SILVA COELLO
VIDRO RÚA PO
LIMÓN TENDA ALFINETE
MAR MULLER MENTIRA
NÉBOA RISO MOEDA
XABÓN ABELÁ RIANXO
CANCIÓN BOMBA TOXO

6. Lingua e Literatura Galega 3ºeso
13.- Formar o colectivo engadindo o sufixo pertinente:
FUNCIONARIO CARTEL XESTA
REFRÁN POEMA CAMPESIÑO
GOL LOUSA ÓSO
14.- Formar o xentilicio engadindo o sufixo pertinente:
Albania ..................... Alxeria ..................... Angola ................Bosnia ........
Brasil ......................... Canadá ....................China ...................Chipre ............
Congo ........................Costa Rica ...............Dinamarca .............Irak .......................
Irán ...........................Kenya ................. Kuwait ....................Magreb .....................
Marrocos ..................Mónaco ...............Mozambique ...........Nicaragua ..................
Noruega ..................Romanía ..................Ucraína ...................Allariz .........
Caldas ..................Caldelas ..................Chantada ................A Guarda Mondoñedo
Monforte .............. Navia .................... Negreira
Noia .........................Rianxo .....................Ribeira .....................Tui..............................
Vilagarcía .................Viveiro .....................Xinzo ...........................
15.- Sinala os prefixos e indica o seu valor:
HIPERSENSIBLE ANTEPROXECTO RECAER
ISOBARA SUBCUTÁNEO COOPERACIÓN
POSPOÑER ANTICLERICAL ARRITMIA
HIPOCENTRO EPICENTRO RETROVISOR
TRIDIMENSIONAL ATEO RECONDUCIR
INMORAL PLURIMEMBRE HIPERCRÍTICO
16.- Compor palabras a partir dos prefixos cultos:
NEO + SENSIBLE
AUTO + REGULAMENTARIO
BIO + METRO
HIPER + PRAZA
MICRO + QUÍMICA
PERI + RETRATO
MONO + CIRURXÍA
ANTI + NAZI
18.- Relacionar cada prefixo grego co seu significado e buscar unha palabra
que o presente:
FOTO son
XEO tempo
CEFAL pobo
CRONO terra
TOPO auga

7. Lingua e Literatura Galega 3ºeso
ETNO cabeza
HIDRO luz
FONO lugar
19.- Buscar as palabras resultantes das posibles combinacións:
A / CON / CONTRA / ENTRE / RE / SOBRE / TRANS
BATER ---------------------------------------------------------------------------------------------------
COLLER --------------------------------------------------------------------------------------------------
DICIR -----------------------------------------------------------------------------------------------------
ESCRIBIR -------------------------------------------------------------------------------------------------
PASAR ----------------------------------------------------------------------------------------------------
PORTAR -------------------------------------------------------------------------------------------------
TER -----------------------------------------------------------------------------------------------------
VER -----------------------------------------------------------------------------------------------------