Presentatie van de inspiratiedag 'jouw buurtwerk' van 16 november 2015 in De Roma in Borgerhout. We dachten na over buurtwerk in de stad. Verschillende sprekers daagden het buurtwerk uit. Zo kan je in deze presentatie uitdagingen bekijken van Judith Vink, Cis Dewaele, Marjan Morris, Jef Peeters, Peter Raeymaeckers, Hans Grymonprez en Marleen Adriaensen.

1. inspiratiedag
voor iedereen met een hart
voor buurtwerk in Antwerpen
MAANDAG 16 NOVEMBER 2015
DE ROMA
BORGERHOUT

2. Programma
10U OPENING DOOR ILSE HACKETHAL
10U15 KORTE REPORTAGE OVER BUURTWERK
10U30 24 INSPIRATIETAFELS (X3)
12U30 BROODJESLUNCH
13U15 “BESTE BUURTWERK, IK DAAG JULLIE UIT OM…”
+ TAFELGESPREK
14U45 KOFFIEPAUZE
15U10 “BESTE BUURTWERK, IK DAAG JULLIE UIT OM…”
+ TAFELGESPREK
16U30 RECEPTIE

3. Ilse Hackethal
DIRECTEUR
SAMENLEVINGSOPBOUW ANTWERPEN STAD VZW

4. Reportage uit
buurtwerk

5. Inspiratietafels

6. ERGENS TERECHT KUNNEN. VRAGEN
JE THUIS VOELEN IN
EEN SUPERDIVERSE
STAD.
ONTMOETEN
IETS VERANDEREN
VOOR JEZELF EN DE
GENERATIES NA JOU.
STEM
VERSTERKEN
GEZIEN WORDEN ALS WIE JE BEN EN WAT JE KAN.
TALENT INZETTEN

7. VRAGEN ONTMOETEN STEM
VERSTERKEN
TALENT INZETTEN

8. De tijd is bijna op
nog 5 minuten

9. De tijd is voorbij
Wissel van tafel

10. VRAGEN ONTMOETEN STEM
VERSTERKEN
TALENT INZETTEN

11. De tijd is bijna op
nog 5 minuten

12. De tijd is voorbij
Wissel van tafel

13. VRAGEN ONTMOETEN STEM
VERSTERKEN
TALENT INZETTEN

14. De tijd is bijna op
nog 5 minuten

15. De tijd is voorbij
Middagpauze

16. Middagpauze
WE STARTEN TERUG OM 13U15
SMAKELIJK

17. Beste buurtwerk,
Ik daag jullie uit om…

18. Judith Vink
STAD ANTWERPEN
VERANTWOORDELIJKE VOOR DE SERVICEPUNTEN VERENIGINGEN EN VRIJWILLIGERS

19. 16.11.2015 Stedelijke trends en uitdagingen
Stad Antwerpen en
buurtwerk

20. 1. Stedelijke trends
• invloed op het Antwerpse buurtwerk
• uitdagingen voor het Antwerpse buurtwerk
2. De ondersteunende rol van de stad
• hoe ondersteunt de stad Antwerpen het Antwerpse
buurtwerk?
Scope:
Antwerpse buurtwerk: alle verenigingen en organisaties die, op
vrijwillige en/of professionele basis, laagdrempelige
ontmoetingsplaatsen aanbieden
Inhoud

21. 1. Stedelijke trends
• Demografisch
- Inwoners en herkomst
- Verhuisbewegingen
• Vrijwilligerswerk
• Nieuwe vormen van buurtwerk

22. Inwoners en herkomst
Bevolkingsgegevens
Bevolking op 1 jan verschil verschil 2015 -2014
% Niet-Belgische
afkomst
2014 2015 N
Belgische
afkomst
Niet-Belgische
afkomst 2014 2015
0 tot 5 jaar 44179 44414 235 -128 363 71,9% 72,3%
6 tot 11 jaar 36374 37637 1263 -135 1398 69,2% 70,6%
12 tot 17 jaar 31362 31596 234 -402 636 62,5% 64,1%
18 tot 24 jaar 42821 42292 -529 -619 90 55,9% 56,8%
25 tot 39 jaar 119593 120186 593 39 554 55,4% 55,6%
40 tot 64 jaar 152705 152586 -119 -2360 2241 35,5% 37,0%
65 tot 79 jaar 58479 58323 -156 -573 417 13,4% 14,2%
80+ jaar 28919 28975 56 -56 112 5,7% 6,0%
Totaal 514432 516009 1577 -4234 5811 44,8% 45,8%
www.antwerpen.buurtmonitor.be

24. Prognoses Stijging 2014 t.o.v.:
2018 2024 2030
0-2j 405 1.506 1.154
3-5j 1.094 3.095 2.941
6-11j 5.331 7.412 9.510
12-18j 3.364 11.194 13.541
18-25j -194 2.270 8.994
26-45j 8.470 14.281 13.116
46-65j 5.180 9.489 15.719
66-80j -159 4.818 9.664
plus80j -9 -1.653 -644
Totaal 23.856 51.498 73.597

25. Hoe kan het Antwerpse buurtwerk een aanbod
uitbouwen dat rekening houdt met de
superdiversiteit van de bevolking?
• Hoe kan het buurtwerk in een aanbod voorzien dat verschillende
groepen aanspreekt?
• Op welke manier moet het rekening houden met culturele
verschillen?
• Hoe kan het rekening houden met taalniveaus, bijvoorbeeld bij
inspraakmomenten?
• Hoe kan het buurtwerk anticiperen en reageren op trends als de
toename van het aantal vluchtelingen?
• ….
Uitdaging

26. Verhuisbewegingen(in de stad/buiten de stad)

29. • Dynamisch proces
• Voor wie langer woont in de buurt, verbetert de buurtcohesie
• Het hebben van kinderen in het gezin bevordert & versnelt dit
proces
MAAR buurten niet statisch vergelijken
• Het is precies in die buurten met hoge verhuisintensiteit
dat dit proces van buurtcohesie-vorming zich continu
herneemt en dynamisch aanwezig is
• Nieuwe betekenis ‘de buurt’
• Nieuwe samenlevingsvormen
Verhuisbewegingen:
Buurtcohesie

30. Hoe kan het Antwerpse buurtwerk inspelen op de
snelheid van verhuisbewegingen in de stad?
• Hoe kan het buurtwerk zich bekend maken bij nieuwe bewoners?
• Hoe kan het buurtwerk ervoor zorgen dat mensen zich thuis voelen
in de wijk?
• Hoe zorgen voor herkenbare aanspreekpunten als buurtwerk?
• Piste: buurtwerk meer over wijken organiseren?
Uitdaging

31. Cijfers
• 1 op de 5 Vlamingen doet aan vrijwilligerswerk
• Daarvan zijn 56.5% werkende mensen met gezin
• Niet-werkende mensen ervaren drempels
Uitdagingen
• Hoe kan het buurtwerk een aanbod én waardering
voorzien voor een grote diversiteit aan vrijwilligers?
• Duurzaam vrijwilligersbeleid
Cijfers universiteit Gent/Koning Boudewijnstichting
Vrijwilligerswerk

32. • Vernieuwing binnen het buurtwerk
 ruilprojecten
 aanvullende munten
 transitiegroepen
 buurtwerk online
 uitdaging: kwetsbare groepen (blijvend) betrekken
• Een grote diversiteit aan organisaties met
buurtwerkfunctie
Nieuwe vormen van buurtwerk

33. • Subsidies
• Creatief ruimtegebruik
• Inhoudelijke ondersteuning
• Logistieke ondersteuning
• Ondersteuning vrijwilligerswerk
• Faciliteren van netwerken
• Wijkgericht werken
2. Hoe ondersteunt de stad
Antwerpen het buurtwerk?

34. • Stadsmakers
voor Antwerpenaars met initiatief
• Aanleiding: 9 subsidiereglementen voor verenigingen en bewonersgroepen
op elkaar afstemmen
• Administratieve vereenvoudiging en snellere afhandeling: één toegang met
beperkt aantal aanvraagformulieren via de verenigingendatabank
Subsidies

35. Reglement
Vrijwilligersorganisaties
armoedebestrijding
Extra budgetten
(o.a. voor infrastructuur)
Reglement
Lokale programma’s
Reglement
Verenigingen personen
met een handicap
Reglement
Interculturele
initiatieven
Reglement
Gezondheidspromotie
Reglement
Opvoedingsondersteuning
Reglement
Ondersteuning
samentuinen
Reglement
Opsinjoren
Reglement
Ondersteuning lokale
bewonersgroepen in
sociale huisvesting
Subsidiereglement
Stadsmakers
- Drie overkoepelende
doelstellingen
- Getrapt systeem van activiteiten
en projecten
- Thematische oproepen en open
initiatieven

36. Subsidies
Principes stadsmakers
• Voorbij het categoriaal denken
 Dezelfde mogelijkheden voor alle bewoners-
groepen en verenigingen
• Focus op lokale samenwerkingsverbanden
• Initiatieven openstellen voor een breed publiek

37. • Zaalzoeker:
• ontsluiten 1300 zalen
• Ook dienstencentra, scholen, etc
• Buurtsecretariaten
Administratieve en ontmoetingsplek voor verenigingen en
bewonersgroepen
Creatief ruimtegebruik

38. • Ontmoetingen
- Opsinjoren treffend
- Open salons voor straatvrijwilligers
- Netwerkmomenten voor Samentuinders
- Uitwisseling voor aanbieders huistaakbegeleiding
• Vormingen
- Kaft ‘het ABC van de vereniging’
- Vormingen over ‘hoe netwerken’
• Adviesgesprekken
Inhoudelijke ondersteuning

39. • Tafels, stoelen en tentjes voor straatfeesten
• Grijpers, borstels en vuilniszakken voor
poetsacties
• Verenigingen kunnen materiaal voor
evenementen ontlenen
Logistieke ondersteuning

40. • Starterspakket vrijwilligersbeleid:
• Brochure ‘Werken met vrijwilligers’
• Voorbeeld contract, onthaalbrochure en intakegesprek
• Hulp bij opstellen vacatures indien nodig
• Werven van vrijwilligers
• Organiseren wervingsmomenten
• Hulplijn
• Advies
Ondersteuning vrijwilligerswerk

41. • Buurtwerk doe je niet alleen, maar met partners
samen.
• De stad beschikt over een breed netwerk van
meer dan 1000 verenigingen en 900
bewonersgroepen
• Faciliteren contacten met en tussen
bewonersgroepen, verenigingen en
professionele organisaties
Faciliteren van netwerken

42. De stad is zelf ook actief in de wijk

43. Op een aantal plekken worden handen in elkaar
geslagen.
Stad bekijkt momenteel hoe het wijkgericht werken
verder ontwikkeld kan worden, ism partners.
Wijkgericht werken

44. www.antwerpen.buurtmonitor.be
www.antwerpen.be
www.antwerpen.be/stadsmakers
www.antwerpen.be/vrijwilligers
www.opsinjoren.be
Meer info?

45. CONTACTEER ONS VOOR MEER INFORMATIE
Bedankt voor uw aandacht.
Judith.vink@stad.antwerpen.be
03 338 71 85
Judith Vink
diensthoofd sociale netwerken, stad Antwerpen
Antwerpen in cijfers per wijk en per buurt
www.antwerpen.buurtmonitor.be

46. Marleen Adriaensen
SOCIALE INNOVATIEFABRIEK

47. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKEN

48. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKENSOCIALE INNOVATIEFABRIEK
community en cultuur rond sociale innovatie en sociaal
ondernemerschap in Vlaanderen

49. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKENWAT ?

50. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKENHOE?

51. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKENVERBINDINGEN

52. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKENDE STUYVERIJ

53. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKENHET BUURTPENSIOEN

54. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKENSOCIALE INNOVATIEFABRIEK

55. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKENDELANCEY STREET
“LET’S PRETEND THAT NOTHING EXISTS
AND CREATE WHAT COMMON SENSE
WOULD DICTATE”MIMI Silbert
°1971 – 75% succes rate – 20 ondernemingen – zonder overheidsgeld

56. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKEN
let’s pretend that nothing exists......................

57. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKEN

58. TITELSTIJL VAN MODEL BEWERKENWWW.SOCIALEINNOVATIEFABRIEK.BE

59. Jef Peeters
OUD-DOCENT SOCIALE SCHOOL HEVERLEE
ONDERZOEKER OVER SOCIAAL WERK EN TRANSITIE NAAR RECHTVAARDIGE DUURZAAMHEID

60. Buurt en burgerschap
Inspiratiedag ‘Jouw buurtwerk’
Roma, Antwerpen 16-11-2015
Jef.Peeters@ucll.be

61. Drie sferen maatschappelijke
waardecreatie
Civiele
samenleving
Staat
(socialisme)
Markt
(liberalisme)
Peeters J., 5-2015
Buurtwerk

62. Markt-staatduopolie (neoliberaal)
Civiele
samenleving
Staat(Vrije) markt
Peeters J., 5-2015
Neoliberaal: ‘There is no such thing as society.’ M. Thatcher

63. Maatschappelijke driehoek en schaduwarbeid
Civiele
samenleving
Staat(Vrije) markt
Schaduwarbeid: huishouden; vrijwilligers
private sfeer
Peeters J., 5-2015

64. Tweevoudige privatisering
Civiele
samenleving
Staat(Vrije) markt
Schaduwarbeid: huishouden; vrijwilligers
private sfeer
Peeters J., 5-2015

65. Relatiedriehoek: burgerschap
IK
(groep)
ANDER(en)
WERELD
BUURT
interactie
Gedeelde verantwoordelijkheid voor een gedeelde wereld

66. Buurt en burgerschap
BUURT ANDERE
BUURTEN
STAD &
WERELD
interactie
Gedeelde verantwoordelijkheid voor een gedeelde wereld

67. Buurt en burgerschap
BUURT ANDERE
BUURTEN
STAD &
WERELD
Reclaim:
de straat
de economie
het publieke
Gedeelde verantwoordelijkheid voor een gedeelde wereld

68. De stad is van ons = iedereen = publiek

69. Niet wachten (op de subsidies)
maar zelf handelen
samenkomen & delen

70. Burgermacht = hand(el)en

71. Repaircafé
Buurttuin
Sociaal restaurant
Verbinding in
samen doen
= veerkracht
Straatvergadering

72. Toekomstscenario
Civiele samenleving
Buurtwerk
Gezamenlijke initiatieven met
economische betekenis
PartnerstadSolidaire
ondernemers
Families
Publieke sfeer rondom ‘gemeenschappelijk welzijn’
Peeters J., 5-2015
Van regie naar
faciliteren

74. Hans Grymonprez
LECTOR SOCIAAL WERK AP HOGESHOOL ANTWERPEN
ONDERZOEKER VAKGROEP SOCIAAL WERK EN SOCIALE PEDAGOGIEK (UGENT)

75. Vermaatschappelijking
Hans Grymonprez
AP Hogeschool Antwerpen – Sociaal Werk
UGent - Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek

76. ‘Vermaatschappelijking van de zorg
verwijst naar het streven om mensen met
beperkingen, chronisch zieken, kwetsbare
ouderen, jongeren met gedrags- en
emotionele problemen, mensen die in
armoede leven, …., een eigen zinvolle plek
in de samenleving te laten innemen, hen
daarbij waar nodig te ondersteunen en de
zorg zoveel mogelijk geïntegreerd in de
samenleving te laten verlopen’
(SARWGG, 2012)

77. Principe van ‘goede’ zorg’
volgens Van Deurzen (2013)
Mobiliseren van wat mensen in hun
mars hebben
Goede zorg mobiliseert vrijwilligers en
krijgt mee vorm door mantelzorgers
Goede zorg kan maar in samenleving
die open staat voor kwetsbare mensen

78. Vermaatschappelijking….
‘das schaffen wir’

79. ‘Tussen droom en daad staan wetten
in de weg en praktische bezwaren….’
(W. Elsschot)

80. Huurhuis afgekeurd, bewoner op straat

81. De man kiest er niet voor verder weg
te gaan wonen
en dat moet kunnen vinden we

82. Een geëngageerde
‘vrijwilligster’ zorgt voor de
opvang van deze bewoner
en dat keuren we goed

83. De lokale overheid tracht
wonen en woonkwaliteit
wettelijk te regelen
En dat vinden we ook goed

84. Onbehagen
Kwaadheid
Verontrustheid
Apathie
Strijdbaarheid

85. Uiteenlopende ‘logica’s’
Politiek
Economisch
Familiaal
Professioneel

86. Praktijken van
samenlevingsopbouw
Leggen verbindingen tussen mensen en
maatschappelijke instituties
Tonen van begrenzingen en mogelijkheden
van de logica’s
Tonen van maatschappelijke dimensie van
sociale problemen vertaald naar zaak van
eigen verantwoordelijkheid

87. Mijn uitdaging
 ik daag jullie uit de betekenis van
vermaatschappelijking niet af te bakenen tot
een ‘goede’ ‘beleidsdoelstelling’
 maar telkens opnieuw scherp te krijgen wat de
betekenis is van dagdagelijkse ervaringen van
zorg/falen van zorg
 door al wie er bij betrokken is en daar een
verbindend verhaal van te maken met oog op
 Realiseren van menselijke waardigheid
 Maat houden met sociaal-economische
thema’s

88. Koen Hermans
DOCENT SOCIAAL WERK KULEUVEN

89. Vrijwilligerswerk onder druk
2 stellingen
Koen Hermans
Centrum voor sociologisch onderzoek
LUCAS KU Leuven

90. Wettelijke definitie van vrijwilligerswerk
• Elke activiteit :
o die onbezoldigd en onverplicht wordt verricht;
o die ingericht wordt door een organisatie anders dan het familie- of
privé-verband van degene die de activiteit verricht;
o en die niet door dezelfde persoon en voor dezelfde organisatie wordt
verricht in het kader van een arbeidsovereenkomst, een
dienstencontract of een statutaire aanstelling;

91. Cijfers over vrijwilligerswerk: recente KBS-
studie
• 20 % van de Belgen doet vrijwilligerswerk
• 14 % van de Belgen doet dit in een organisatie
• 6 % van de Belgen op eigen initiatief

92. Economische functie van vrijwilligerswerk

93. Leeftijd van vrijwilligers

94. Opleidingsniveau van vrijwilligers

95. Stelling 1
Het buurtwerk slaagt erin om een heel diverse groep van
vrijwilligers aan te trekken, maar kan hier nog actiever op
inzetten en dit meer zichtbaar maken
 Expliciteren en versterken van ‘contactleggingskunde’

96. Vrijwilligerswerk = vrijwillig ?
• Nieuwe vormen van vrijwilligerswerk
• ‘Geleid’ vrijwilligerswerk
o Keuze blijft bij persoon
o Maar toeleiding gebeurt door derde
• ‘Dwingend’ geleid vrijwilligerswerk ?
• Waar trekken we de grens? Grijze zone

97. ‘Gedwongen’ vrijwilligerswerk en
gemeenschapsdienst
Grote populariteit bij Belgische bevolking en bij huidige
politieke meerderheid
‘Verplichte’ gemeenschapsdienst ligt op tafel van federale en
Vlaamse regering
Ongeveer 70 % is van mening dat leefloongerechtigden en
langdurig werklozen ‘gemeenschapstaken’ moeten doen

98. Effect van ‘verplicht’ vrijwilligerswerk
• Onderzoek Thomas Kampen (Nederland):
o Onderscheid tussen geleid en dwingend
vrijwilligerswerk is vaag
o Positieve effecten zijn erg fragiel

99. Stelling 2
Buurtwerk, stel je (blijvend) open voor geleid vrijwilligerswerk,
maar verzet je tegen gemeenschapsdienst

100. Tafelgesprekken
WAT GAAT JULLIE BIJBLIJVEN?
WAT NEMEN JULLIE MEE NAAR JULLIE WERKING?
WAAROVER WILLEN JULLIE MEER WETEN (INFO, UITWISSELING,…)?

101. De tijd is voorbij
Koffiepauze

102. Koffiepauze
WE STARTEN TERUG OM 15U10

103. Beste buurtwerk,
Ik daag jullie uit om…

104. Elisabeth Severino
Fernandes
MAMA’S OPEN MIC / GRAB THE MICS_PLATFORM VOOR PERFORMANCE KUNST

105. Peter Raeymaeckers
DOCTOR IN DE SOCIALE WETENSCHAPPEN
DOCENT AAN DE MASTER SOCIAAL WERK

106. 106
Uitdaging voor het buurtwerk…
Peter Raeymaeckers

107. 107
Structuur
• Wat is sociaal werk?
• Uitdaging?

108. 108
Tussen burger en samenleving

109. 109
Wat is sociaal werk?

110. 110
Tussen individu en structuur

111. 111
Generalistisch sociaal werk
• Generalistisch sociaal werk?
- Micro: integraal perspectief
- Meso: werken tussen organisaties
- Macro: werken aan structuren

112. 112
• Beste buurtwerk, ik daag jullie uit om…
generalistisch sociaal werk mee uit te
bouwen…
• In samenwerking met…

113. 113
Door samenwerking en co-creatie
De
generalist
Sociaal
werker
Onderzoek
Cliënt of
doelgroep

114. 114
• https://www.uantwerpen.be/nl/projecten/ond
erzoeksforum-sociaal-werk/

115. Marjan Moris
ANTROPOLOOG
DOCTORAATSSTUDENTE AFDELING SOCIALE GEOGRAFIE KULEUVEN

116. PREZI

117. Cis Dewaele
STAFMEDEWERKER STEUNPUNT ALGEMEEN WELZIJNSWERK
COÖRDINATOR STRAATHOEKWERK VLAANDEREN EN REACH OUT!

118. FILMPJE CIS

119. Maryam H’madoun
DOCTOR IN DE ECONOMIE
& SOCIAAL EN POLITIEK ACTIVIST

120. Tafelgesprekken
WAT GAAT JULLIE BIJBLIJVEN?
WAT NEMEN JULLIE MEE NAAR JULLIE WERKING?
WAAROVER WILLEN JULLIE MEER WETEN (INFO, UITWISSELING,…)?

121. De tijd is voorbij
receptie

122. Bedankt om er
vandaag bij te
zijn
WE STUREN JE EEN VERSLAG.
LAAT JIJ JOUW EVALUATIEBOEKJE BIJ ONS ACHTER?