Nowe obowiązki i opłaty środowiskowe 17.06.2021

1. Nowe obowiązki
i opłaty
środowiskowe –
wybrane zmiany
Krzysztof Wiński – starszy menedżer
Łukasz Pamuła – starszy konsultant
Webinarium PwC
17 czerwca 2021 r.

2. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Agenda
Opłaty na wybrane produkty z tworzyw sztucznych oraz
produkty w opakowaniach plastikowych (03.07.2021 r.)
1
Opłata opakowaniowa (01.01.2023 r.)
Opłata reprograficzna (01.01.2022 r.)
2
3

3. PwC
3 lipca 2021 r. 1 stycznia 2023 r.
Zaawansowanie
procesu
legislacyjnego
Planowany
termin wejścia
w życie
Projekt ustawy Założenia projektu ustawy
Wprowadzenie
Opłaty na wybrane produkty z
tworzyw sztucznych oraz produkty w
opakowaniach plastikowych
Opłata opakowaniowa
1 stycznia 2022 r.
Projekt ustawy
Rozszerzona opłata reprograficzna

4. PwC
Opłaty na wybrane
produkty z tworzyw
sztucznych oraz
produkty w
opakowaniach
plastikowych
(03.07.2021 r.)
4
1

5. PwC
Termin 3 lipca 2021 r. jako unijny obowiązek
Przepisy dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) 2019/904
z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie
zmniejszenia wpływu niektórych
produktów z tworzyw sztucznych na
środowisko (tzw. Dyrektywy SUP –
Single Use Plastics) powinny być
zaimplementowane przez państwa
członkowskie Unii Europejskiej
do dnia 3 lipca 2021 roku!
Podstawowe cele Dyrektywy SUP to:
Zmniejszenie stosowania produktów jednorazowego użytku z tworzyw
sztucznych
Zapobieganie powstawania odpadów z tworzywa sztucznego
Doprowadzenie do odwrócenia w znacznym stopniu tendencji wzrostowych
związanych ze stosowaniem tych produktów

6. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Wybrane środki przewidziane
w Dyrektywie SUP
Wspominana Dyrektywa wprowadza m.in.
Ograniczenia w zakresie wprowadzania do obrotu (tj.
pierwsze dostarczenie produktu na terytorium kraju w ramach
działalności gospodarczej) produktów jednorazowego użytku
z tworzyw sztucznych
Wymogi dotyczące oznakowania produktu jednorazowego
użytku z tworzyw sztucznych
System Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta
(producenci produktów jednorazowego użytku z tworzyw
sztucznych)
Nowe obowiązki powinny zostać zaimplementowane przez
każde państwo członkowskie, co wynika przede wszystkim z
Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W związku z tym,
nie ma możliwości aby zaproponowane rozwiązania ominęły
przedsiębiorców działających na polskim rynku.

7. PwC
Według Oceny Skutków Regulacji
projektu polskiej ustawy
implementującej Dyrektywę SUP*:
Stan implementacji Dyrektywy SUP w państwach UE
Słowacja
Luksemburg
Dania
Węgry
Francja
Niemcy
Wielka Brytania

8. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Polska implementacja Dyrektywy SUP
Projekt ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz
niektórych innych ustaw
Przedmiotowy projekt zakłada m.in.:
Obowiązek pobierania opłaty przez jednostki handlu detalicznego, jednostki handlu
hurtowego lub jednostki gastronomiczne od nabywającego opakowania jednorazowego
użytku z tworzywa sztucznego (tzw. „Opłata kubkowa”)
Obowiązek zapewnienia nabywcom produktów w opakowaniach z tworzywa
sztucznego dostępności opakowań wielokrotnego użytku/ alternatywnych materiałów
Obowiązek uiszczenia przez producenta wybranych produktów z tworzyw sztucznych
opłaty na pokrycie kosztów m.in. zbierania, uprzątania, transportu i przetwarzania
odpadów powstałych z wprowadzanych do obrotu wybranych produktów
jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego (tzw. ”Opłata od sprzątania”)
Obowiązek uiszczenia przez producenta wybranych produktów z tworzyw sztucznych
opłaty na pokrycie kosztów finansowania i prowadzenia publicznych kampanii
edukacyjnych (tzw. ”Opłata edukacyjna”)

9. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Opakowania jednorazowego
użytku
W projekcie ustawy określono, że do opakowań
jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego zalicza się
m.in.:
kubki na napoje
pojemniki na posiłki, w których zawarte są posiłki –
(i) przeznaczone do bezpośredniego spożycia (na miejscu lub
na wynos),
(ii) do spożywania bezpośrednio z pojemnika,
(ii) gotowe do spożycia bez dalszej obróbki np. posiłki typu
fast food.
Są to jedynie kategorie opakowań jednorazowego użytku. W
projekcie ustawy ani w Dyrektywie SUP nie wskazano
dokładnej listy opakowań.

10. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Opłata kubkowa
Ustawa zakłada, że opłata kubkowa może wynieść nawet 1 zł (+ VAT) za jedną sztukę
opakowania jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego.
Dokładną wysokość stawki opłaty zostanie określona przez ministra właściwego ds. klimatu
w porozumieniu ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz ministrem
właściwym do spraw gospodarki w drodze rozporządzenia.
Opłata powinna być wnoszona na rachunek bankowy prowadzony przez Marszałka
województwa, w terminie do 15 dnia miesiąca następującego po kwartale, którego opłata
dotyczy.
Opłata kubkowa będzie pobierana przez przedsiębiorców prowadzących jednostki
handlowe (detal oraz hurt) i gastronomiczne
Opłata ta ma na celu zmniejszenie stosowania objętych nią produktów.
Zakresem opłaty objęte będą: kubki na napoje (w tym ich pokrywki i wieczka), pojemniki
na posiłki, w tym pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką lub bez stosowane w celu
umieszczania w nich posiłków

11. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Opłata od sprzątania
Maksymalna stawka opłaty może wynieść 0,05 PLN za sztukę wprowadzonego do
obrotu produktu.
Dokładną wysokość stawki opłaty zostanie określona przez ministra właściwego ds.
klimatu w porozumieniu ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz
ministrem właściwym do spraw gospodarki w drodze rozporządzenia.
Opłata powinna być wnoszona na rachunek bankowy prowadzony przez Marszałka
województwa, w terminie do 15 marca po roku kalendarzowym, którego opłata
dotyczy.
Opłata od sprzątania będzie płacona przez przedsiębiorcę wprowadzającego do
obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego
Zakresem opłaty objęte będzie wprowadzenie do obrotu: pojemników na posiłki,
paczek i owijek z elastycznych materiałów, pojemników na napoje do 3 litrów
pojemności, kubków na napoje, lekkich plastikowych toreb na zakupy.
Opłata ma pokryć: „1) koszty zbierania odpadów powstałych z produktów tego
samego rodzaju, które przedsiębiorca wprowadził do obrotu, pozostawionych w
publicznych systemach zbierania odpadów, w tym kosztów utworzenia i utrzymania
tych systemów, transportu tych odpadów i ich przetwarzania; 2) uprzątania,
transportu i przetwarzania odpadów powstałych z produktów takiego samego rodzaju
jak odpady powstałe z produktów, które wprowadził do obrotu”

12. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Opłata edukacyjna
Opłatę ustala się w wysokości 0,1% przychodów netto ze sprzedaży
tych produktów rocznie
Opłata edukacyjna będzie płacona przez przedsiębiorcę
wprowadzającego do obrotu produkty jednorazowego użytku z
tworzywa sztucznego
Zakresem opłaty objęte będzie wprowadzenie do obrotu m.in.:
pojemników na posiłki, paczek i owijek z elastycznych materiałów,
pojemników na napoje do 3 litrów pojemności, kubków na napoje,
lekkich plastikowych toreb na zakupy, balonów, narzędzi
połowowych, podpasek, tamponów, wyrobów tytoniowych,
chusteczek nawilżanych
Opłata ma być przeznaczona na finansowanie i prowadzenie
publicznych kampanii edukacyjnych informujących konsumentów
m.in. o szkodliwości nieprawidłowego postępowania z odpadami,
konieczności selektywnej zbiórki odpadów, dostępnych systemach
ponownego użycia i metodach gospodarowania odpadami

13. PwC
Opłata dodatkowa
W przypadku nieuiszczenia przez przedsiębiorcę opłaty kubkowej/ opłaty od
sprzątania lub opłaty edukacyjnej we wskazanych terminach, Marszałek
Województwa może nałożyć na niego opłatę dodatkową w wysokości 50%
kwoty niewniesionej opłaty.

14. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Pozostałe obowiązki
składanie właściwych sprawozdań (m.in. o wysokości
wniesionych opłat, wykonaniu kampanii edukacyjnych)
przy opłacie kubkowej - prowadzenie właściwej ewidencji w
zakresie nabytych i wydanych jednorazowych opakowań - w
wersji papierowej bądź elektronicznej
obowiązki oznakowania wprowadzanych, wybranych
produktów
Wniesienie opłat nie będzie jedynym obowiązkiem
przedsiębiorcy!
Projekt ustawy przewiduje również inne obowiązki:

15. PwC
Zakazy przewidziane w projekcie ustawy
Projekt ustawy przewiduje zakaz wprowadzania do obrotu niektórych produktów
jednorazowego użytku m.in.
patyczków higienicznych
sztućców z tworzywa sztucznego
talerzy z tworzywa sztucznego
słomek do napojów
pojemników na posiłki wykonanych z polistyrenu ekspandowanego

16. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Ustanowienie przedstawiciela –
prawo czy obowiązek?
Przedsiębiorcy krajowi, którzy wprowadzają do obrotu
produktu jednorazowego użytku – prawo do ustanowienia
autoryzowanego przedstawiciela
Przedsiębiorcy posiadający zamieszkanie/siedzibę na
terytorium kraju, którzy sprzedają na terytorium innego niż
Polska państwa członkowskiego UE produkty jednorazowego
użytku – obowiązek wyznaczyć przedstawiciela

17. PwC
Administracyjne kary pieniężne
Za nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z ustawy projekt przewiduje poniższe kary
pieniężne m.in.:
za niepobieranie opłaty od nabywającego opakowania lub posiłki w opakowaniach jednorazowego użytku z
tworzywa sztucznego,
za brak zapewnienia opakowań wielokrotnego użytku lub wytworzonych materiałów innych niż tworzywo
sztuczne,
za brak prowadzenie właściwej ewidencji liczby nabytych i wydanych konsumentowi końcowemu
wskazanych opakowań
Kara może wynieść od 500 do 20 000 złotych

18. PwC
Administracyjne kary pieniężne – c.d.
za wprowadzanie do obrotu wybranych produktów jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego oraz
produktów wykonanych z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych,
za brak właściwego oznaczenia produktów jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego
Kara może wynieść od 10 000 do 500 000 złotych
za brak wyznaczenia właściwego przedstawiciela dla podmiotów do tego zobligowanych
Kara może wynieść od 10 000 do 100 000 złotych
za wprowadzanie do obrotu wybranych produktów jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego oraz
produktów wykonanych z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych,
za brak wyznaczenia właściwego przedstawiciela dla podmiotów do tego zobligowanych
Kara może wynieść od 10 000 do 500 000 złotych
za brak właściwego oznaczenia produktów jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego
Kara może wynieść od 10 000 do 100 000 złotych

19. PwC
Rozszerzona opłata
reprograficzna
(01.01.2022 r.)
19
1

20. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Cel rozszerzenia opłaty
reprograficznej
Opłata reprograficzna na pośrednio przyczynić się do
poprawy sytuacji osób wykonujących zawodowo działalność
artystyczną, w szczególności w zakresie systemu
ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych,
W tym celu ma powstać – Fundusz Wsparcia Artystów
Zawodowych – którego głównym środkiem finasowania ma
być właśnie opłata reprograficzna.
Funkcjonowanie podobnych funduszy, które finansowane są
z części pobieranej z opłaty reprograficznej funkcjonują m.in.
w Austrii, Chorwacji, Danii, Francji, Litwie, Portugalii czy we
Włoszech.

21. PwC
Jak jest obecnie?
Producenci i importerzy są obowiązani do uiszczenia opłaty w wysokości nieprzekraczającej 3% kwoty
należnej z tytułu odsprzedaży poniższych urządzeń i nośników:
magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń,
kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych umożliwiających pozyskiwanie kopii całości lub części
egzemplarza opublikowanego utworu,
czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego użytku osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, przy
użyciu powyższych urządzeń.

22. PwC
Proponowane zmiany
urządzeń elektronicznych umożliwiających utrwalanie lub zwielokrotnianie dowolną techniką, w całości lub w części, w ramach własnego
użytku osobistego, utworów o charakterze dźwiękowym, audiowizualnym, wyrażonych słowem, znakami graficznymi, fotograficznych lub
plastycznych oraz przedmiotów praw pokrewnych; - (katalog szczegółowych urządzeń zostanie określony przez ministra właściwego do
spraw kultury),
czystych nośników umożliwiających utrwalanie lub zwielokrotnianie dowolną techniką, w całości lub w części, w ramach własnego użytku
osobistego, utworów i przedmiotów praw pokrewnych przy użyciu wskazanych powyżej urządzeń,
urządzeń elektronicznych umożliwiających utrwalanie lub zwielokrotnianie przy użyciu techniki fotograficznej lub innego procesu
przynoszącego podobny skutek, w całości lub w części, w ramach własnego użytku osobistego, utworów wyrażonych słowem, znakami
graficznymi, fotograficznych i plastycznych oraz urządzeń wielofunkcyjnych mających przynajmniej dwie spośród funkcji kopiowania,
skanowania lub drukowania, z wyłączeniem urządzeń wskazanych w pkt 1,
czystych nośników umożliwiających utrwalanie lub zwielokrotnianie dowolną techniką, w całości lub w części, w ramach własnego użytku
osobistego, powyższych utworów, z wyłączeniem czystych nośników.
Opłacie reprograficznej podlegać będzie wprowadzenie na rynek:

23. PwC
Projekt rozporządzenia ministra właściwego do spraw kultury
W projekcie powyższego
rozporządzenia zawarto
wykaz urządzeń i nośników
umożliwiających utrwalenie
lub zwielokrotnienie utworów
o charakterze dźwiękowym
i audiowizualnym, a są to
nim m.in.:
Typy urządzeń i nośników
umożliwiających utrwalanie
lub zwielokrotnianie
utworów:
Zestawy urządzeń audio lub audio-wideo z funkcją nagrywania lub odtwarzania nośników
zewnętrznych,
Komputery stacjonarne,
Komputery przenośne,
Nagrywarki CD, DVD,
Telewizory z funkcją nagrywania,
Dekodery telewizji cyfrowej z funkcją nagrywania,
Przenośne elektroniczne nośniki pamięci np. pendrive.
Maszyny skanujące albo kopiujące,
Czytniki książek elektronicznych e-book,
Cyfrowe aparaty fotograficzne.

24. PwC
Co oznacza „wprowadzenie na rynek krajowy”?
sprzedaż użytkowanie, przez które
rozumie się również najem,
dzierżawę czy leasing
Wprowadzenie na rynek krajowy obejmuje szeroką grupę czynności tj.:

25. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Wysokość opłaty
reprograficznej
kwoty brutto należnej z tytułu pierwszej sprzedaży towaru,
wartości rynkowej towaru, z dnia pierwszego przekazania
albo pierwszego przyjęcia w użytkowanie dokonanego na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Opłata ma być wnoszona na mikrorachunek, w terminach
kwartalnych.
Przewidywana opłata ma wynosić od 1 do 4 procent:

26. PwC
Podmioty zobligowane do uiszczania opłaty
Do uiszczenia opłaty reprograficznej zobligowani będą:
producenci,
importerzy,
podmioty dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów,
inne osoby wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego, którzy wprowadzają na rynek krajowy wskazane przez projekt ustawy towary,
podmioty dokonujący sprzedaży wysyłkowej z terytorium państwa członkowskiego na terytorium RP na rzecz osoby fizycznej
nieprowadzącej działalności gospodarczej,
Projekt ustawy przewiduje również możliwość zapłaty wspominanej opłaty przez inne osoby (użytkownika), w przypadku, kiedy powyższe
podmioty nie wywiążą się z spoczywającego na nich obowiązku

27. PwC
Główne wątpliwości przedstawione podczas konsultacji
publicznych
Związek Polskich Autorów i Kompozytorów ZAKR – „Smartfon jest urządzeniem spełniającym wszystkie kryteria podlegania
opłacie reprograficznej” – propozycja dodania smartfonów do listy urządzeń objętych opłatą
Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury – „dlaczego przewidziano sztywne kwoty na 10 lat do przodu, bez uwzględnienia
indeksacji, inflacji itd.? W zależności od sytuacji gospodarczej oraz losów systemu te kwoty mogą się szybko okazać
niewystarczające.” Brak poparcia dla ustalonej w projekcie rozporządzenia stałej opłaty reprograficznej.
Laboratorium Prawa i Gospodarki – „projektowane rozwiązanie bazuje niejako na – niekorzystnym do zobowiązanych z tytułu
opłaty – „podwójnym domniemaniu”, że: po pierwsze przez sam już fakt wyposażenia sprzętu przez producenta w funkcję
kopiowania muzyki, fotografowania, zapisu danych – dany sprzęt kwalifikuje się do pobierania od niego opłat […], a po drugie
wykorzystywany przez nich sprzęt wielofunkcyjny służyć będzie partycypowaniu w kulturze, za co należy się (zawsze stała i
odgórnie określona przez ustawodawcę) rekompensata w ramach opłaty za dozwolony użytek utworów chronionych lub
przedmiotów praw pokrewnych.”
SFP-ZAPA – „stanowczo postuluje o objęcie opłatą także smartfonów, które – jak pokazują badania – są jednym z najbardziej
popularnych urządzeń umożliwiających korzystanie z chronionych treści w zakresie prywatnego użytku osobistego, i przypisanie
do nich stawki Opłaty w wysokości 1,5%”

28. PwC
Opłata opakowaniowa
(01.01.2023 r.)
28
1

29. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Opłata opakowaniowa –
wstępne założenia – c.d.
Podmiotem zobowiązanym do uiszczania opłaty
opakowaniowej będzie wprowadzający produkty
w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw
domowych.
Dokładna wysokość stawek opłaty zostanie określona przez
ministra właściwego do spraw klimatu w drodze
rozporządzenia.
Opłata będzie należna w okresach miesięcznych.

30. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Wybrane pozostałe
obowiązki
Przedsiębiorcy wprowadzający napoje w butelkach z tworzyw
sztucznych o pojemności do 3l - obowiązek zapewnienia w
tych opakowaniach udziału materiałów pochodzących z
recyklingu odpadów z tworzyw sztucznych,
Wprowadzenie obowiązku osiągnięcia poziomu selektywnego
zbierania butelek PET do 3l,
Przekształcenie organizacji odzysku opakowań w organizacje
odpowiedzialności producentów.

31. PwC
Wynagrodzenie dla organizacji odpowiedzialności
producentów
Do uiszczania powyższego wynagrodzenia zobowiązani będą producenci reprezentowani przez daną organizację.
Minimalna wysokość wynagrodzenia zostanie określona przez ministra właściwego do spraw klimatu w drodze obwieszczenia
Szacunkowo według danych przyjętych przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska uiszczane wynagrodzenie na rzecz organizacji
odpowiedzialności producentów wyniosłoby:
• ok. 145,3 mln zł od wprowadzających produkty w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw domowych,
• ok. 663,4 mln zł od wprowadzających produkty w pozostałych opakowaniach .
Co łącznie daje sumę ok 808, 7 mln zł (w pierwszym roku, po wprowadzeniu omawianych regulacji)

32. PwC
Opłata produktowa a opłata opakowaniowa?
Opłata produktowa a opłata opakowaniowa to dwie
oddzielnie od siebie opłaty!

33. PwC Proprietary and confidential. Do not distribute.
Skutki wprowadzenia opłaty
opakowaniowej
Rozróżnienie opakowań przeznaczonych dla gospodarstw
domowych od pozostałych opakowań (np. przemysłowych)
Możliwy wzrost ceny produktów, do których może zostać
doliczona opłata opakowaniowa (przerzucenie opłaty na
ostatecznego konsumenta)
Ministerstwo Klimatu i Środowiska zakłada, że opłata
opakowaniowa należna za 2023 r. wyniesie 1,5 mld PLN

34. PwC
Szacunkowa wysokość opłaty opakowaniowej
Przyjmuje się, że średnia stawka opłaty za każdy kilogram opakowania, w którym producenci wprowadzą do obrotu swoje produkty, wyniesie
0,50 zł (+ VAT) – choć tak naprawdę stawki opłat zostaną zróżnicowane dla poszczególnych rodzajów opakowań.
Szacunkowe stawki z podziałem na opakowania kształtują się następująco:
1 319,19 zł/Mg;
szkło
2 886,56 zł/Mg;
tworzywa sztuczne
3 414,46 zł/Mg;
papier i tektura
4 440,92 zł/Mg;
aluminium
5 331,44 zł/Mg;
stal
6 198,32 zł/Mg;
drewno
7 1 049,54 zł/Mg.
opakowanie wielomateriałowe

35. pwc.com
Dziękujemy za uwagę
© 2021 PricewaterhouseCoopers Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k. Wszystkie prawa zastrzeżone. W tym dokumencie nazwa "PwC" odnosi się do
PricewaterhouseCoopers Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k. - z siedzibą w Warszawie, adres: ul. Polna 11, 00-633 Warszawa, KRS 0000270501,
NIP 7010051646, REGON 140816658, posiadająca status dużego przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym
opóźnieniom w transakcjach handlowych, której akta rejestrowe przechowuje Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XII Wydział Gospodarczy KRS - firmy
wchodzącej w skład sieci PricewaterhouseCoopers International Limited, z których każda stanowi odrębny i niezależny podmiot prawny. Niniejsza treść ma charakter
ogólny i nie powinna być używana jako odpowiednik konsultacji z profesjonalnymi doradcami. W PwC naszym celem jest budowanie zaufania wśród społeczeństwa i
odpowiadanie na kluczowe wyzwania współczesnego świata. Jesteśmy siecią firm działającą w 157 krajach. Zatrudniamy ponad 276 tysięcy osób, dostarczających
naszym klientom najwyższą jakość usług w zakresie audytu, doradztwa biznesowego oraz doradztwa podatkowego i prawnego. Dowiedz się więcej na www.pwc.pl.
tel: 519 506 434
e-mail: krzysztof.winski@pwc.com
tel: 519 504 779
e-mail: lukasz.pamula@pwc.com