1. Menaxhment– YmerHavolli
Klasifikimi i bizneseve bazuar sipasshkallesseaktivitetitperfshine: Firmat e aktivitetitprimar, sekondar dhe terciar.
Klasifikimi i bizneseve bazuar sipassektoreveteekonomis perfshne: Firmat e sketorit privat dhe publik.
Klasifikimi i bizneseve bazuar sipasformavete pronsisperfshine:Biznesinme nje pronar, Bizneset me ortakri.
Objektivate aktivitetit te sektoritpublikjane: Aksesi, Cilsia, Mundesia per te siguruar sherbimet dhe Barazia.
Avantazhete Ortakris:
Krijimi i ortakris eshte nje proces relativisht i thjesht,
Prania e disa ortakevepresupuzon njohuri relativisht te gjera per biznes dhe menaxhim,
Mundesi relativisht te gjera per te sigurar financimet e nevojshme
DisavantazheteOrtakris:
Pergjegjesi te pakufizuar per detyrimet financiare
Mundesi per marrveshje dhe konfliktmidis partnerve,
Mungesa ne disa raste e vazhdueshmeris se biznesit.
Avantazhet e Korporatave:
Pergjegjesi te kufizuara per detyrimet financiare,
Ekzistojnnjohuri te specializuara menaxheriale,
Transferimi i lehte i prnonsis nepermjet shitjes se aksioneve,
Lehtesi me e madhe per sigurimin e fondevefinanciaredhe ekzistenca e ekonomis se shkalles.
DisavantazheteKorporates:
Formimi i korporates eshte relativisht i veshter,
Taksa te larta dhe dokumentacion i konsiderueshem zyretar,
Ekzistojnme teper kufizimeligjore se ne format tjera,
Ne mjedisineorganizatesperfshihen:FaktoretPolitiko-Ligjor,Faktoretekonomik,Teknologjik, Social, Nderkombetar.
Ne mikro-mjedisinendermarjesperfshihen:Klientet,Konkurrentet, Furnitoret, Fuqia Puntore, Partenert, Rregulloret.
Diapazoni i PergjegjesiveSociale ndahetne 3 kategori: Detyrimi Social, Reagimi Social dhe Perfshirja ne Aspektin Social
SipasP.Ducker-itmenaxheri ka3 detyrakryesore:Terealizoj qellimin dhe misionin specifikte organizates,
Te beje punen produktive dhe puntori te arrije, te menaxhoj impaktet dhe pergjegjesit sociale.
Menaxhimi i njekompaniemundte ndahetne 3 kategori:Menaxhimi i nivelit te LARTE, MESEMdhe ULET.
Rolete menaxheritsipasH.Mintsbergut:
Nderpersonal:FigurQendrore, Lider, Nderlidhes.
Vendimore: Sipermarres, Trajtues i shqetesimeve, Alokatorit, Negociatorit.
Informues:Vrojtues, Shperndares i informacionit, Zëdhënësit.
R.Katz aftesitemenaxherikei klasifikoi ne3kategori: AftesiteTeknike, Nderpersonale, dhe Konceptuale.
Aktivitetet kryesoreqerealizonnjemenaxhereklasifikohenne3grupe: Aktivitete te lidhura me detyre,
Aktivitete te lidhura me njerezit dhe Aktiviteteqe lidhen me ndryshimin
2. Eficienca– Realizimi sa me i mire i outpteve me perdoreim sa me te vogel te inputeve.
Efektiviteti – eshte aftesia per te zgjedhur objektivate pershtatshme dhe mjetet e duhura per arritjen e tyre,te bjeme
gjera te duhura ne kohen e duhur.
Teoriamoderneemenaxhimitndahetne: Teorin e Sistemeve dhe Teorin e Situacioneve.
Komunikimi eshte menyrë e shkembimit te informatave midis njerzeve ne lidhje me operacionet e tyre qe realizohen ne
organizate.
Derguesi – eshte inicuesi i mesazhit. Ideja apo mendimi te cilit i lind derguesit eshte produkt i vepruesve te tille si nje
mbledhje, nje interviste, nje raportm, nje pyetje etj.
Kodimi – para se te dergohet mesazhi, derguesi duhet qe te beje kodimin (procesin e perkthimit te ides) ne nje tersi
simbolesh fjalesh e gerrmash. Forma kryesore e kodimit eshte gjuha.
Mesazhi – si rezultat i procesit te kodimit mesazhi konstaton ne simbolet verbale apo jo verbale per ta transmetuar iden,
mendimin tek marrsi.
Bartesi i Mesazhit– forma konkrete e mesazhit qe do te dergohet varet ne nje mase te madhe nga lloji i bartesit qe do te
perdoret per transmetimin e tije. Organizatat u japin informacione antearve te tyre ne nje sere menyrash…
Dekodimi – eshte proces qe komunikimi qe per tu kompletuar mesazhi duhet te dekodohet nga marrsi i tij, pra te kryhet
procesi i perkthimit te permbajtjes se mesazhit.
Marres– mund te jene nje grup individesh, sikurse edhete rasti kur nje raport ju dergohet disa antarve te organizates.
Marres mund te jene persona te tjere perveqa atytre qe ju eshte adresuar mesazhi.
Zhurma – eshte cdo faktori ciline qofte se eshte i pranishem shtremberon permbjatjen e informacionit te mesazhit.
FeedBack-u – eshte pergjigja e marrsit te mesazhit qe i eshte derguar ati. Feedbacku ka rendesi te veqante sepse
ndermjet tije derguesi merr informacion mbi shkallen e suksesit te procesit komunikues.
Disangabarrierat( pengesat)ne komunikim jane: Mungesa e planifikimit, Ndryshimi ne perceptim, Filtrimi i
informacionit, Shkalla e te degjuarit, Mungesa e kredibilitetit, Informacioni i tepert etj.
Per te eliminuarproblemetqedalinnekomunukim,punae menaxherveperqendrohetne :
Zingjiri i komandes, Grupimi i mire i aktiviteteve, Komitetet, Diskutimet informale, Prjektet, Konferenca etj.
Ne Hirearkineplaneveperfshihen: Qellimi, Misioni, Objektivat, Strategjit, Politikat, Procedurat, Rregullat, Buxhetet.
Objektivatorganizativemundte diferencohensipas: Nivelit ku ato percaktohen Fushes se veprimtaris,
Objektivatne varsi te kohezgjatjes, Objektivatne varsi te shkalles se specifikimitte tyre.
Planet kalsifikohenneplane: Strategjike, Taktike, Operacionale
Planet nevartesi te kohesndahenne: Plane Afatgjata, Afatmesme dhe Afatshkurta.
Etapat e planifikimt Efektiv: Analiza e mjedisit te jashtem dhe te mbrendshem organizativ,
Percaktimi i drejt i objektivave,Identifikimi i alternativave te mundeshme, Vlersimi dhe zgjedhja e alterantives me te mir
Hartimi i planeve, Buxhetimi i planeve, Zbatimi i planeve dhe kontrolli i vazhdueshem i tyre.
Per te arriturnivelin e deshiruarteefektivitetitte planifikimitmenaxheretperqendrohenne:
Disponibiliteti i burimeve dhe kufizimet që ofron mjedisi, Puna planifikuese fillon nga menaxherët kryesore,
Niveli i kualifikimit të menaxherëve , Koha e harxhuar në procesin e planifikimit
Niveli i komunikimit dhe i pjesëmarrjes në planifikim, Planifikimiduhet të mbështetet në një informacionadekuat
Njohja nga menaxherët kryesorë e psikologjisë së vartësve të tyre .
3. Etapat e procesitte menaxhimitme ane te objektivave(M A O ):
Percaktimi i objektivave te pergjithshme te organizates,
Percaktimi i objektivave te detajuara per cdondermarje organizative dhe punonjes te veqant,
Hartimi i planeve te veprimeve dhe burimeve te nevojshme,
Realizimi i objektivave te caktuara,
Rishikimi i vazhdueshem i punes.
Avantazhete menaxhimitme ane te objektivave(M A O ):
MAO ofronnje menyre te efekteveper vlersimin e rezultateve dhe shperblimin e puntorve
MAO ndihmon ne rritjen e shkalles se komunikimit te efektivitetitte tij,
MAO ndihmon ne projektimin e nje kontrolli efektiv.
Disavantazhetemenaxhimitme ane te objektivave(M A O ):
Mbi vlersim i objektivave afatshkurta
Rritet ndjeshem volumi i punes
Mundesi e rritjes se shkalles se formalizimit.
Prognozimi – projektonate se qka do te ndodhe ne te ardhmen ne disa rrethana te caktuara.
Planifikimi – percakton hapat qe duhet ndjekur per te arritur nje objektiv te dhene.
Metodate progronozimitmeanen e gjykimittenje grupi njerzishndahenne:
Metoda e opinioneve te grupit te menaxherve
Metoda e prognozimit nepermjet personave qe merren me shitjen.
Metodate prognozimitndahenne3 grupe:
Metodat sasiore te programimit < Metoda e serive kohore, Programimi linear, Modelet e radhes se pritjes dhe rezervave.
Metoda cilsore (ose teknologjikete prognozimit,
Metoda e zgjedhjes se prognozimit dhe disa probleme te tjera te tyre.
Marresi SISTEMATIK i vendimevetentonte:
Kryeje nje metod dhe te hartoj nje plan per zgjedhjen e problemit,
Te jete shume i ndergjegjshem ne trajtimin e tij,
Te mbroje cilsin e nje zgjedhje duke iu referuar metodes
Te percaktoj kufizimetspecifike te problemit sa me shpejt ne proces,
Te eliminoje alternativat shpejte,
Te levize ndermjet nje procesi duke rritur analizen,
Te orientohet nga nje kerkim i rregullt/metodik per informacionin.
Marresi INTUITIV i vendimevetenton te:
Te mbaj problemin e pergjithshem ne mendje,
Te ripercaktoj problemin ndersa ai zhvillohet me tej,
Mbeshtetet ne intuiten/parashikimin
Mbron nje zgjedhje nga pikpamja e pershtatshmeris
Shqyrton nje ser alternativash etj…
Kushtet ne te cilatmerren vendimet jane:Vendimet e marra ne kushtet e sigurise, e rriskut dhe kushtet e pasigurise.
Piter Duckeri klasifikoi vendimetne: Taktike dhe Strategjike
Si dhe nje klasifikim tjeter i ndan vendimet ne: Vendime te buta, Rutinë , te Programuara dhe te PaProgramuara
Metodat ndihmesete marrjesse vendimevejane:
Analiza e pikes kritike
Matrica e rezultateve dhe
Pema e vendimeve.
4. Ne procesineMarrjesseVendimevemenaxheretrekumandohettandjekinketeprocedure:
Identifikimi i problemit apo situates, Gjetja e alternativave te mundshme,
Vlersimi i alternatives se mundeshme < Shkalla e mundesis se realizimit te alternatives, Knaqesia, Pranueshmeria, Kostoja
Zgjedhja e alternatives me te mire, Zbatimi i alternatives se zgjedhur, Kontrolli dhe vlersimi i rezultateve.
Rregullatemarrjesse vendimevenekushtet e pasiguriskubejnepjese:
Rregulli MaksiMin – Kriteri i pesimizimit,
Rregulli MaksiMaks – Kriteri i optimizimit,
Rregulli i Humbjes - Kriteri i keqardhjes,
Rregulli i racionalitetit – Kriteri i Laplace.
Organizimi formal – ky lloj oragnizimi mund te percaktohet si rrjet i komunikimeve ne organizat ka te beje me kanalet
zyrtare (formale) nepermjet te cilavekalon informimi.
Organizimi informal – Menaxheret zgjedhin detyra mjaft te rendesishme sikurse jane percaktimi i autoritetit dhe i
pergjegjesis ne cdohallkë nivel drejtues.
Pushteti – si aftesi e individeve per te nxitur apo influencuar mbi veprimet e individeve te tjere eshte nje koncept me i
gjere se autoriteti. Pushteti ndahetne dy grupe: Pushteti i Pozitesdhe Pushteti Personal.
Pushteti i pozitesndahet ne: Pushtet legjitim, Shperblyes, Shtrengues, i informacionit.
Pushteti personal ndahetne: Pushteti i ekspertit, Referent, i lidhjeve.
Autoriteti – sipas H.Fayol trajtohet si e drejt per te dhene urdhura dhe per te kerkuar bindje te plote.
Cilsite autoritetitjane:
Pergjegjesia -Eshte nje obligim qe ka menaxheri per te ushtruar autoritetin me qellim qe te realizoj detyrat e tije
Pergjegjesiaperveprimetekryera( Llogaridhenja) – Peronat te cilet ne saje te pozites se tyre gezojne nje autoritet te
caktuar ne te njejten kohe duhet te jene te pergjegjshem per veprimet qe i kryejn.
Llojete autoritetitjane: Autoriteti linear dhe i stafit dhe Autoriteti funksional.
Faktoretqe ndikojnenemadhesineeDecentralizimitjane:
Madhesia e organizates, Kompleksiteti i aktiviteteve, Shkalla e mjedisit te mjedisit.
Faktoretqe ndikojnembi shkalleneCentralizimitteAutoritetitjane:
Kostoja e vendimeve, Nevojaper politike uniforme, Historia dhe kultura e organizates, Filozofiae menaxhimit,
Disponimiliteti i menaxherve te afte, Teknikat e kontrollit.
Menyrate zgjedhjesseKONFLIKTEVE mundte karakterizohenne3grupe:
Stimulimi i konfliktit, Parandalimi i konfliktit, Zgjidhja e konfliktit.
Literatura qe ekziston ne kete fushe ofron disa menyra pertrajnimin e konfliktit:
Injorimi i konfliktit, Konpromisi, Akomodimi, Konkurrenca, Koperimi
Fazat e procesitte planifikimitperfshijne:
Njohja e problemeve ose opertuniteteve,
Analiza e situates dhe prezantimi ideve,
Percaktimii zgjedhjes me te mire,
Planifikimi per te perballur rezistencen ndaj ndryshimit,
Zbatimi i ndryshimit te planifikuar,
Kontrolli dhe vlersimi i rezultateve.
5. Shkaqete rezistencesndaj ndryshimeve:
Interesi vetjak, Mungesa e informacionit, Frika ndaj te panjohures, Keqkuptimi dhe mungesa e besimit,
Frika ndaj deshtimit dhe mungesa e ambicjes.
Mposhtjaerezistencesndaj ndryshimeve:
Pergaditja e njerzve dhe komunikimi, Lehtesimi dhe mbeshtetja, Marrveshja dhe stimujt, Manipolimi, Shtrengimi/detyrim
Procesi i zhvillimitOrganizativkalonne3faza: Diagnoztifikimi, Nderhyrja, Vlersimi i rezultateve.
Evolimi historik i trajtimitte motivimitkalnne 3 stade:
Pikpamja tradicionale, Pikpamja e marrveshjeve njerzore, Pikpamja e burimeve njerzore.
5 nivelete nevojavesipasMASLOW-it:
Nevojat Fiziologjike, Sigurimit, Shoqerore, Vlersimit, Vetaktualizimit.
Ne grupine faktoreveteHigjienesapo paknaqsissipas HERTZBERG-utbejnepjese:
Politikae kompanis dhe administrimit, Mbikqyrja, Paga, Kushtet e punes, Mardheniet nderpersonale, Siguria e punes etj
Ne grupine faktorveqesjellinknaqesinapo sipasHRTZBERG-ut Motivuesit perfshine:
Arritja, Njohja, Vetepuna, Perparimi, Pergjegjsia etj…
StrategjitemenaxherialeperrritjeneMotivimitjane:
Paraja si faktorper rritjen e motivimit Pjesemarrja e puntorve,
Komunikimi menaxherial, Ristrukturimi i punes,
Modifikimi i Sjelljes, Ndryshimi i orarit te punes.
Stimujt jo monetare
Stilete Udheheqjesndahenne3 grupe:
Stili autokritiki udheheqjes, Stili demokratik i udheheqjes, dhe Stili liberal.
Kontrolli mundte karakterizohetsi :Kontroll Strategjik, Taktik dhe Operacional.
Llojete kontrollit: KontrolliParaprak, i Ndermjetem dhe Perfundimtar.
Parimet e kontrollitefektivjane:
Sistemi i kontrollit duhet te ndertohet ne pershtatje me natyren e punes dhe te organizimit,
Harmonizimi i kontrollit me planifikimin,
Sistemi i kontrollitduhet te jete kosto-efektiv,
Objektiviteti, Saktesia, Koha, Fleksibiliteti, Sistemi i kontrollit duhet te jete i kuptueshem dhe i thjesht.
Arsyetkryesoreqebejne qe kontrolli temosjetei pranueshemnganjerzit jane:
Kontrolli i tepert, Sistemi i kontrollit mat performancen ne nje apo disa fusha te reja, Pergjegjesia,
Vendosja e standarteve pa pjesmarrjen e puntorve, Shperblimi i inefiqiences.
Menaxheretmundte eliminojnerezistencen ndaj kontrollitmeanete disa menyrave:
Ndertimi i nje sistemi kontrolli efektiv,
Pjesemarrja e puntorve,
Menaxhimi me ane te objektivave
Axhustimi i sistemit te kontrollit.
Auditimi ndahetne:
Auditimi i jashtem, i mbrendshem dhe i menaxhimit.
6. Vlersimi i performances kryhetpert’ju dhene puntorve informacion per te pare pikat e tyre te dobta dhe te forta.
Ndarjae punesrrit produktivitetin.
Per te qene efektiv , kontrolli menaxherial duhettejete Strategjik dhe i orientuar ka rezultatet.
Shfrytzimi i burimevete brendshme per zgjedhjen e personelit eshte politik e perhershme e qdo organizate.
Perfaqesuesdhethemelueskryesori menaxhmentit eshte FrederitTaylor
Funksioni menaxherial i kontrollitnukpercaktohet si proces i perpilimit te planeve
Menaxhimi meane te objektivavepresupozon kryesisht Percaktimine objektivavenga eprori dhe kontrollii zbatimit
Menaxheretenivelitte larte jane pergjegjes per formulimin e planeve afatgjata dhe politkave te pergjithshme te firmes.
Feedback-umundte perdoretSi nje menyr per te vlersuar efektivitetin e komunikimit neper pika te ndryshme.
Planifikimi eshtefunksion imenaxherve te nivelit te lart, te mesem dhe te ulet.
Faktoretqe ndikojnnekohezioningruporjane:Madhesia dhe Qellimet e grupit, mundesia per komunikim.
Kthimi i investimeverritet si rezultat i Shtimit te shitjes.
Burimete ndryshmejane: te mbredshme dhe te jashtme.
Llojete motivimitjane: Matrial dhe Moral.
Nese arrijmetebejmenje parashikimtemirefillt gjat fazes se planifikimit, Ateher kemi vlersuar dhe jemi me te sigurt
rreth gjasave per ndodhjen e ndonje ngjarje te caktuar, mirpo rrezikun nuk mund ta eliminoj asnjeher.
Fuqia apo e drejta per te dheneurdhuradhe perte marrevendime i jep individit mundesin e mbikqyrjes se nje
grupi te caktuar te njerzveapo funksioneve mbrenda nje organizate . Kete fuqi apo te drejt e njohim si MENAXHIM.
Komunikimi mundte jete: formal dhe informal (horizontal)
Si aftesi menaxheriale njihenaftesit per menaxhim
Metodae pergaditjessemenaxherve ecila bazohet ne krijimin e provojaveduke i transferuar individet kohpas kohe
ne pozita te ndryshme menaxherike njihet si Metoda e Rotacionit.
Arsimimi i cili synonte aftesoj menaxheret mbi konceptet/fazatkryesore te menaxhmentit njihet si Arsimim funksional
SubjektivAktualisht,neshumicenevendeveeshte relativisht me veshtir te menaxhohet nje firm biznesi per shkak te
mjedisit me dinamik e kompleks dhe te konkurrences se ashper.
Komunikimi meshkrimka nje ser perparsish ndaj komunikimt me goje: Ai ka zakonisht kostome te ulet.
Delegimi i autoritetitbehetspese Menaxheri epror nuk mund te jete specialist per gjithqka, Koha eshte e kufizuarqe
eprori te kryejshume gjera, u jep mundesi vartesve te zhvillojneaftesit e tyre dhe te marrin vendime ne ato fusha.
Menaxhmenti eshteproces.
7. Format e organizimittebiznesevebazurarneshkalleneaktivitetitjane:Bizneset Sekondare
Cilesitenje sistemi efektivkontrolli eshte Fleksibiliteti
Identifikimi i problemit dhe analiza e altrenativave perfshinprocesinevendimarrjes.
Karakteristikate menaxhervengalideretjane:Mbeshtetet ne kontroll dhe imitues.
Stilete vendimarjes jane: Stili analitik.
MEGAmjedisi perfshin: Importet/eksportet, inovacionet.
Elementete zakonshmete njeprogrami MAO jane: Percaktimii objektivave, Percaktimii objejtivave ne ndarje org
hartimi veprimeve, percaktimi i zbatimit dhe kontrollit.
( Specifikimi i qellimit, Vendimarrja pjesemarrse, Periudha e cakuar, Feedback-u i performances)
Menaxheretnuk i pranojnrisqetneprocesinepunesata perpiqenta evitojnate.
Menaxhereteniveli te larte i kushtojne me shume kohe kontrollit.
Elementi mikro-mjedisitjanekonkurrentet
Karakteristikemanxherveme autoritet lineareshte: Pergjegjsia per prodhimin e produkteve dhe shitjen e tyre.
TeknikaPERT -teknika e vlersimit dhe e rishikimit të programit
Parimet e menaxhmentit nga Fayolli jane: Ndarja e puneve, Disiplina, Autoritet.
Menaxheretenje biznesi kanepergjegjesi kryesorndaj Aksionarve.
Efiqiencanenkupton Kryerjae punve ne menyr te duhur.
Nese njekompani eshte Efektiveporjo Efiqinte:ajodo te Falimentoj Ngadale.