1. Altza Herri Ikastetxea
2. LANDAREEN ERREINUA
LANDARE-TALDEAK
Bi landare multzo daude: lorerik gabekoak eta loredunak.
1.- LORERIK GABEKO LANDAREAK:
Ez dute inoiz lorerik sortzen. Ez dute ez hazirik ez fruiturik eta esporen
bidez ugaltzen dira.
Bi landare-talde daude: GOROLDIOAK (musgo) eta IRATZEAK
(helechos). Baso heze (húmedos) eta itzaltsuetan hazten dira.
GOROLDIOAK
GOROLDIOAK:
o Oso landare txikiak dira.
o Zurtoin eta hosto txikiak dituzte.
o Gorputz osoan zehar ura xurgatzen dute, ez sustraietatik.
IRATZEAK:
o Goroldioak baino handiagoak dira.
o Leku hezeetan bizi dira.
o Lurpeko zurtoina dute: Errizoma.
o Hostoak handi samarrak dira.
IRATZEAK
1

2. Altza Herri Ikastetxea
IZENAK IDATZI:
2. LANDARE LOREDUNAK
Bi talde dira:
• Gimnospermoak:
- Fruiturik ez dute.
- Haziak pinaburuetan sortzen dira.
- Zuhaitzak eta zuhaixkak dira.
- Hosto iraunkorrak dute, luzeak eta estuak.
2

3. Altza Herri Ikastetxea
- Pinuak, zedroak, izeiak...
• Angiospermoak:
- Haziak fruitu baten barruan sortzen dira.
- Loreak dituzte.
- Zuhaixkak: erromeroa, mitxoletak...
- Zuhaitzak: gaztainondoak, pagoak...
- Belarrak.
- Landare talde ugariena da.
3

4. Altza Herri Ikastetxea
4

5. Altza Herri Ikastetxea
LANDAREEN ELIKADURA
1.- NOLA ELIKATZEN DIRA LANDAREAK?
• Landareek beren elikagaia sortzeko egiten dute fotosintesia.
• Horretarako,
- ura eta gatz mineralak sustraien bidez hartzen dute.
Horretarako ile xurgatzaileak dituzte.
- karbono dioxidoa hostoen bidez hartzen dute.
- eguzki-argia klorofilaren bidez hartzen dute (egunez
bakarrik ) eta oxigenoa botatzen dute.
• Gainera, landareek arnasa hartu behar dute:
- airetik oxigenoa hartu
- karbono dioxidoa botatzen dute
- egunez eta gauez
5

6. Altza Herri Ikastetxea
Erantzun:
Noiz egiten dute landareek fotosintesia?
Nola hartzen dituzte landareek lurzoruko gatz mineralak?
Zer da Klorofila?
Inguratu fotosintesian gertatzen den gas-trukea ondoen adierazten duen
eskema.
Karbono
Karbono dioxidoa
dioxidoa
Oxigenoa
Oxigenoa
■ Azaldu zergatik aukeratu duzun eskema hori.
6

7. Altza Herri Ikastetxea
Osatu hurrengo eskema hau:
Landareak
loredunak
goroldioa
Zer dira esporak?
Zer landare dituzte esporak?
Zer desberdintasun dituzte landare angiospermoek eta landare
gimnospermoek? Azaldu.
Begiratu marrazkiari eta azaldu zer landare mota den.
7

8. Altza Herri Ikastetxea
Lotu:
Fotosintesia - kloroplasto - estomak
• Landareek elikagaiak sortzen dituzte prozesu horren bidez.
...........................
• Hostoen irekigune txiki-txikiak. Karbono dioxidoa
sartzen da irekigune horietatik.---------------------
• Landare-zelulen organulua. Klorofila organulu
horretan egoten da. -----------------------
8

9. Altza Herri Ikastetxea
LANDAREEN UGALKETA
1. Ugalketa sexuala:
Loreak landareen ugaltze organoak dira.
• Lorearen atal arra:
- estaminez osatuta dago
- estaminek anterak dituzte, eta antera horietan polena
sorteen da.
• Atal emea:
- Pistiloa da eta loreen erdigunean dago.
- Obulutegia dago eta barruan obuluak daude.
Korolak eta kalizak inguratzen dituzte estaminal eta pistiloa.
9

10. Altza Herri Ikastetxea
2. Polinizazioa
Polena estamineetatik (anteratik) pistilora eramateko prozesua da.
Bi modu daude bidaia hori egiteko:
1.- Intsektuen bidezko polinizazioa.
2.- Haizearen bidezko polinizazioa.
FRUITUA ETA HAZIA
Polinizazioaren ondoren, hazia eta fruitua sortzen dira.
Fruitua obulategitik sortzen da. Fruituak haziak ditu barruan.
Obuluetatik haziak sortzen dira . Haziaren barruan enbrioia dago:
miniaturazko landare bat.
Fruituaren funtzioa haziak babestea eta zabaltzea da.
10

11. Altza Herri Ikastetxea
Fruitu ezberdinak ditugu:
• Fruitu batzuk handiak eta urtsuak dira. Jan ondoren animaliek
gorotzetan kanporatzen dituzte haziak: sagarrak, gereziak, aranak...
• Kardulatzak (cardos): arantzak dituzte (pinchos) eta itsatzen dira
animalien ileetan.
• Kardilaunak ( ileekin), Arinak dira eta haizeak haziak banatzen dituzte.
11

12. Altza Herri Ikastetxea
HAZIA ERNETZEA - germinar, brotar
Hazia lurrera erortzen denean, hazia erne egiten da (hazi) eta beste
landare bat bihurtzen da.
Haziak hezetasuna (humedad) behar du.
Sustraia lurzoruan hondoratzen da eta zurtoina gorantz hazten da.
ARIKETAK
Idatzi Z, esaldia zuzena bada, eta O, okerra bada. Ondoren, idatzi zuzen
esaldi okerrak.
• Polinizazioa haizearen bidez egiten duten landareek oso polen gutxi ekoizten
dute…………………….
• Korolak eta kalizak lorezilak eta pistiloa inguratzen dituzte…………………
• Polinizazioa intsektuen bidez egiten duten landareek lore txikiak eta ia
ikusezinak dituzte………………………….
12

13. Altza Herri Ikastetxea
Lorearen atalak euskeraz idatzi:
Koloreztatu:
13

14. Altza Herri Ikastetxea
Ugalketa asexualean
Loreen eta hazien beharrik gabe ugaltzen dira.
Landare asko beren atal batzuen bidez ugaltzen dira.
Naturan sistema ezberdinak erabiltzen dituzte, adibidez:
• ESTOLOIAK Lurzoruaren gainean horizontalean hazten diren zurtoinak
dira.
• ERRIZOMAK: Lurpeko zurtoin horizontalak.
• TUBERKULUAK (patata adibidez) Errizoma mota bat, lodia.
Nekazaritzan ugalketa asexuala erabiltzen da landareak sortzeko.
• Aldaxken bidez (esquejes)
• Txertaketaren bidez (injertos).
14

15. Altza Herri Ikastetxea
LANDAREEN HARREMAN FUNTZIOA
HAZKUNDEA ETA MUGIMENDUA
Sustraiak beherantz joaten dira eta zurtoinak gorantz.
Zurtoina eta hostoak argirantz orientatzen dira.
Landare igokariak, gauza baten inguruan kirikiltzen dira.
EGURALDIA HAUTEMATEA.
Landareek ez dute berdin jokatzen urtaro guztietan.
Landare asko udaberrian (primavera) loratzen dira, egunak luzeak direlako
eta argi gehiago daukate.
Landare batzuk eguna eta gaua bereizten dituzte: egunez loreak ireki eta
gauez itxi; beste batzuk kontrakoa egiten dute.
15

16. Altza Herri Ikastetxea
Izenak kokatu:
loreak, frutiuak, hostoak, zurtoina, sustraia
Zer ugalketa mota da? Sexuala ala asexuala? Zergatik?
16

17. Altza Herri Ikastetxea
Zer ugalketa mota den?
17

18. Altza Herri Ikastetxea
Begiratu marrazkiei, azaldu zertan datzan polinizazioa eta esan zer bi
eratara gerta daitekeen.
Pistiloa
Antera
Irakurri testua eta markatu testuan ageri diren hiru akatsak.
Landare bat ugaltzeko, landarearen polenak beste landare baten
zurtoinera iritsi behar du. Hori gertatu ondoren, obulua fruitu
bihurtzen da, eta obulutegia, hazi. Ondoren, hazia erne egiten
da, eta beste landare bat sortzen da.
Idatzi marrazki bakoitzaren azpian zer motatako sexugabeko ugalketa
ageri den.
18

19. Altza Herri Ikastetxea
10. Nola egiten dute harreman-funtzioa landareek? Azaldu.
19

20. Altza Herri Ikastetxea
1. Osatu eskema.
Landareak
Lorerik gabe loredunak
iratzea goroldioa angiospermoa gimnospermo
2. Erantzun.
• Zer dira esporak? Esporen bidez lorerik gabeko landareak
ugaltzen dira, zelula bereziak dira.
• Zer landarek dituzte esporak? Lorerik gabeko landareak.
2. Zer desberdintasun dituzte landare angiospermoek eta landare
gimnospermoek? Azaldu.
Landare gimnospermoek ez dute fruiturik sortzen, haziak
pinaburuetan daude. . Landare angiospermoek fruituak sortzen
dituzte, eta fruituen barruan, haziak daude..
4. Begiratu marrazkiari eta azaldu zer landare mota den.
Sagarrondoak zuhaitzak dira, eta fruituak sortzen dituztenez,
landare angiospermoak dira.
5. Idatzi zer kontzepturi dagokion definizio bakoitza.
20

21. Altza Herri Ikastetxea
• Landareek elikagaiak sortzen dituzte prozesu horren bidez.
Fotosintesia
• Hostoen irekigune txiki-txikiak. Karbono dioxidoa
sartzen da irekigune horietatik. Estomak
• Landare-zelulen organulua. Klorofila organulu
horretan egoten da. Kloroplastoa
6. Inguratu fotosintesian gertatzen den gas-trukea ondoen adierazten
duen eskema.
Karbono
Karbono dioxidoa
dioxidoa
Oxigenoa
Oxigenoa
■ Azaldu zergatik aukeratu duzun eskema hori.
Fotosintesian, landareek karbono dioxidoa hartu eta oxigenoa
kanporatzen dute..
7. Begiratu marrazkiei, azaldu zertan datzan polinizazioa eta esan zer bi
eratara gerta daitekeen.
Pistiloa
Antera
Polinizazioan, polena lore baten anteretatik beste lore baten pistilora
iristen da. Intsektuen edo haizearen bidez.
8. Irakurri testua eta markatu testuan ageri diren hiru akatsak.
Landare bat ugaltzeko, landarearen polenak beste landare baten
zurtoinera iritsi behar du. Hori gertatu ondoren, obulua fruitu
bihurtzen da, eta obulutegia, hazi. Ondoren, hazia erne egiten
da, eta beste landare bat sortzen da.
Landare bat ugaltzeko, landarearen polenak beste landare baten pistilora iritsi
behar du. Hori gertatu ondoren, obulua hazi bihurtzen da, eta obulutegia,
fruitu. Ondoren, hazia erne egiten da, eta beste landare bat sortzen da.
21

22. Altza Herri Ikastetxea
9. Idatzi marrazki bakoitzaren azpian zer motatako sexugabeko ugalketa
ageri den.
ESTOLOIA TUBERKULOA ERRIZOMA
10. Nola egiten dute harreman-funtzioa landareek? Azaldu.
Landareek hazten direnean eta zatiak mugitzen dituztenean egiten dute
harreman-funtzioa.
22

23. Altza Herri Ikastetxea
Kontrola
1. Estoloia; tuberkulua;
errizoma.
23