1. RINAWMIN AWM RAWH
Chang chhiar tur : Thupuan 2:10; Hebrai 10:23-25
I. RINAWMNA AWMZIA : Rinawmna tih chu innghahna
tlak te, rin tlak te, thutiama ding nghet te, tih tur ti te; awm
na tura awmte a tih theih awm e.
Kan tehna a zirin rinawm kan tih chu a inanglo nuk
awm e. Khawvel tehna aang chuan rinawm taka kan
ngaihte kha lehlamah chuan rinawm lo tawpkhawk an lo
ni leh hin a; chuvangin kan tehna pawimawh ber tur chu
Pathian aangin a ni tur a ni ang.
II. TUTE NGE MI RINAWM CHU ?
1. Pathian lak mi rinawmte hi mi rinawm chu an ni :
Mi Pathian laka a rinawm phawt chuan thil dang reng
rengah rinawm loh theih a ni tawh lo. Mi min ngaih
dan te, min sawi dan te, min hmuh dante a pawimawh
ber lo va, Pathian laka ka rinawm leh rinawm loh hi
kan tehna pawimawh ber tur a ni.
Gen.39:7 aanga kan chhiar chuan Pathian laka
mi rinawm Josefa chanchin kan hmu a, A pu Potiphara
nupuiin mutpui turin a thlem a, ‘Engtinnge he sual lian
tak hi tiin Pathian chunga thil ka tihsual theih ang?”
(Gen.39:9)tiin a chhang thei a ni. Keini’n rinawm kan
tum dan ni fo chu - mi min ngaih dana mualpho hlauhna
te, mi min hmuh atan hat loh hlauhna te, keimahniin
kan ngaihtuaha ha dawn lo va kan hriat avangte a ni
fo hin a ni.
Josefa rinawmna ang hian min hmu rengtu kan
ngaihtuahna leh awm dan, awng dan zawng zawng
hretu lakah i rinawm ang u.
2. 2. Pathian tana mi rinawmte hi mi rinawm an ni :
Hebrai sal tlangval pathum- Sadraka, Mesaka,
Abednegoa te chanchin kan hria a. Lal Nebukad-
nezzara’n milim chibai buk turin thu a pe a, thupek
zawm lohte chu meipuia paih a tum a ni. Mahse anni
thianzaho chuan chibai an buk duh ve tlat lo. Lal chuan
rawhtuina mei a let sariha ti sa turin thu a pe a. Engtiang
pawhin vau mah se an rilru a danglam chuang lo.
Pathian tan an rinawm tlat avangin thih pawh an hlau
lo a ni. Mi, Pathian tan a rinawm tawh chuan he
khawvelah hian retheih hlauhna te, mi phak loh hlauhna
te, mi hmuhsit hlauhnate engmah lo mai a lo ni tawh a.
Pathian tan kan rinawm tawh chuan sual tilui turin kan
huaisen lo va, kan nun a control tawh zawk a ni.
3. Pathian vanga rinawmte hi mi rinawm chu an ni :
‘Daniala lehkhabu kan chhiar chuan, Lal Daria’n ni
sawmthum chhung ama hnenah chauh thil dil tur leh
chumi ti duh lo chu sakeibaknei puka paih tur a ni ang’
tiin thupek a siam a(Dan.6:7). Mahse, Daniala chu
Pathian avangin a rinawm fan a, Jerusalem lam hawia
awngai chu a bang duh ta chuang lo. Tichuan,
Sakeibaknei pukah paih a lo ni ta a ni. Heta lang chiang
tak chu - ‘Pathian avanga mi a rinawm tawh chuan
thih te, nat te, tuarte a hlauhawm tawh lo’ tih hi a ni.
4. Pathian ringtute hi mi rinawm chu an ni : Miin
Pathian a rin a, Amaha a innghah a, Pathian chu a tana
tling tawk nia a ngaih phawt chuan rinawm lohna sual
chu a hneh a ni.
Kan ni tin nun, thiltihna kawng hrang hrangah
hian mimal, chhungkuate hi rinawm lohnain min run
mek a: Sum leh pai tlakchham kan hlau va, kan neih
chhun hmanga Lalpan min enkawl theih lohte kan hlau
a, sual tinreng tih kan duh phah a ni. “Kan awngainaah
‘Nitin kan eikhawpin chaw min pe ang che” kan ti ve
hluam hluam na a, khawl tam loh hlauin kan phe leh
si a ni ti r’u.
3. 5. Pathian thua innghatte hi mi rinawm chu an ni :
Nova chanchinah hei hi a lo lang a. Pathianin lawng
tuk turin a ti a; khawvel thlirin lawng tuk a ulna a
lang lem lo. Mahse a tiamtu chu a hrechiang a, lan dan
lam ai chuan thupetu chu a ring zawk a. A vela miten
hmusitin nuihzat hle mah se nuihzattute ai chuan hmuh
theih loha thupetu chu a rintlak zawk tih a hrechiang
hle a ni.
Keini ho hi chu han inen ila: Pawlna hlimawm
tak dawn loh hleka thupek leh thupetu ringhlel mai
hin, hrilh nawn fo chung pawha thupeka rinawm lova
petek hman zel kan ni lo maw? Nova hi chuan a vela
mite khawsak dan te, thil ul lo va buai bik anga miten
an ngaihna a thlirsan veng veng mai hi a ni.
III. RINAWM PAWIMAWHNA:
Kan ram dinhmun ngun taka han thlir hian mi rinawm
lote vanneihna han hmuh chang te, fel lo taka ti duhtute
pawh mi vanneia kan chhiar tawhna ramah, nei leh nei lo
chung pawha mi tih duh, tih ve duh loh avanga rethei nia
kan inhriatna te, mite tih anga tih ve mai chu malsawm
dawnna nia rinna te, vanneihna leh mi ngaihsan hlawh zawk
dawn nia rinnate a lo lian hle hin.
He thil hi chu Davida meuh pawhin hriatthiam harsa a
ti a ni ang : Nimahsela kei zawngin ka rap pelh helh
helh a; Ka ke pente hi a tleu lek lek a ni.Mi suaksualte
vanneihzia ka hmuhin, Mi uangthuangte chu ka awt si a
(Sam 73 : 2,3) a ti hial a ni.
Zawlnei Habakuka Lehkhabu kan chhiar chuan ‘Engati
nge Pathianin mi fel lote chu a en theih em em a, mi dik lo
tak maite chu hetianga awm reng a phal mai chu ni le? tiin
Pathian a chhuahchhal hial a ni (Hab 1 : 13).
4. Miin dik lo taka a tih hmanga dinhmun ha taka ding si
te, amah ringtu nia hriat zawkte kan tla chhe fe zawk bawk
si. Hriat thiam a har a ni ti r’u.
Mi tuarchhel Joba meuh pawh kha mi felte chanvo tur
nia a hriatte misualten an chang a, misualte chanvo tur nia
a hriat kha ama chunga a lo thlen ni chuan Pathian hnenah
zawhna chhiar sen loh a nei a nih kha.
Mahse chutiang karah tak chuan a ni Kohhranhote
Lalpa tana kan din a, kan rinawm a ulna lai tak chu ni.
Kristian nih hi eng nge a sawtna tih te, inkhawm hi
eng nge a sawtna tihte, awngai hi eng nge a sawtna tihna
khawvelin min hual mek reng a, chutah chuan a ni
Kristiante rinawm taka kan awm tlatna tur chu ni. Kan
ram hian Missionary kan thawn chhuak hnem kan ti a, a
chhuan pawh kan chhuang viau a, chhuan tlak pawh a ni
ve reng a ni. Nimahsela, Chanchin |ha kan hril mekna
hian rah ha a chhuah hlei thei lo va, hei hi a chhan chu a
tirtute kan rinawm tawk loh vang a ni. A tirtu ram chanchin
an hria a, kan khawsak phung zawng zawng an hria a,
Kristian nih a, Lalpa zuitu nih a nawm bikna an pawh phak
ta hin lo a ni lo maw?
Ezekiela 30 : 20-23 kan chhiar chuan : An va kalna
hnamte hnên an thlenin ka hming thianghlim an
tibawrhbang a, miten,"Hêngte hi LALPA mite an ni a, ram
ata an lo chhuak a nih hi,' an lo tih hinah hian. Mahse
Israel chhûngten an va kalna hnamte zinga an
tihbawrhban, ka hming thianghlim chu ka lainat a ni.
Chuvangin Israel chhûngte hnênah , LALPA PATHIAN
chuan heti hian a ti a ni: Aw Israel chhûngte u, nangmahni
ka lainat avâng ni lovin, i va kalna hnamte zinga in
tihbawrhban, ka hming thianghlim ka lainat avâng zawkin
hei hi ka ti a ni. Ka hming ropui tak, hnamte zînga
bawrhbang, an zinga nangmahni ngeia tihbawrhbân chu
5. ka tithianghlim dawn a ni; tichuan an mithmuha
nangmahnia tihthianghlima ka awm hunah chuan LALPA
ka ni tih an hria ang, tih hi LALPA PATHIAN thu chhuak
a ni.
Lalpa chu Pathian a ni tih miten an hriat theih nan
rinawm hi a ul takzet a ni. Rinawmna avanga miten Pathian
an chawimawi hin dan chu Josefa nunah te, Daniala nunah
te, Sadraka te nunah te khan a chiang a, Rinawmna tlang
an lawn chhuah meuh chuan anmahni sawisatute pawhin
‘Lalpa chu Pathian a lo ni ngei mai’ an ti mai a ni.
Sodom khua tihboral tur chungchangah khan Pathian
chuan, “He khaw ropuiah hian mi fel sawm an awm chuan
he khua hi ka tiboral lo vang’ a ti a (Gen 18:32). Mi tam tak
hian ‘Mi sual tam tak dam chhan te, zuah an nihna chhan te
hi an hrisel vang te, Pathianin sual a huat tawk loh vangte,
Pathianin sual a pawisak tawk loh avangte niin an ngai a.
Mahse, chu chu a ni ngawt lo, mi rinawmte avang hian mi
sual tam takte hian tihboralna lak aangin chhandamna an
chang a lo ni zawk a ni. Khawvel hian mi rinawm a mamawh
em avang hian rinawm a ul takzet a, a pawimawh a ni.
III. ENGAHTE NGE KAN RINAWM ANG?
Kan rinawmna tùr kawng hnihin lo sawi dawn ila
1. Ni tin hna-ah : Atir ata Pathianin min din danah, Eden
huana mihring a dah ni aang khan hna thawk tura ruat
kan ni (Gen 2 :15). Pathianin Evi leh Adama chu Eden
huan enkawl leh veng turin a ti a; mahse an hna-ah an
rinawm lo va, an chanpual tura pek an nih bak an awt
a, sualah an tluk phah ta a ni.
Matthaia 5:16- Chutiang bawkin in êng chu mi
mit hmuhin êng rawh se, chutichuan in thil tih hatte
an hmu ang a, in Pa vana mi an chawimawi thei ang.
tih kan hmu a. Heta kan hmuh ‘thiltih hat’ tih hi ‘In
6. hnathawh hat te, ni tin hnaa in rinawmnate kha miin
an hmu ang a, chu chu khawvela in ên dan tur a ni’
tihna tluk a ni àwm e.
Kristian dik tak chuan ni tin hna emaw, a tih
tur apiang kha rinawm taka a thawh loh chuan Pathian
khawnvara chhiar tel tùr a ni dawn lo a ni. Ni tina kan
thawh tur kan thawhnaah hian kan rinawm loh chuan
Pathian ngaihah mi rinawm a nih theih loh a ni.
Ni tin hnaa rinawm tur chuan kawng hrang hrang
pawimawh a awm ta a-
1) Mahni hna thawkin kan rinawm tùr a ni: Tun
lai hian hna thawk lova awm theih te, hna thawk
mang lova ei theihte hi malsawmna-ah kan ngai
ringawt mai. Thawhtir thei, mi chhawr thei nih hi
kan intih hmuh bawk a. Kan tih ve theih reng mi
dangten an thawh avanga sum leh pai luan ral hnem
dante ngaihtuahna chang kan hriat a ha hle.Pathian
hian kan thawh tawk bak hna min pe hran lo va,
kan thawh sen loh khawp a awm a nih chuan
rualawhna sualah kan tlu lut a lo ni a, mi dang
chhawrte a lo ngai a, chutah chiah chuan rilru ngil
put a lo harsa tawh hin a ni. Chuvangin keimahni
hna ngei hi i thawk ang u.
2) Mahni tán kan rinawm tùr a ni: Mahni inhneh chu
khawvel hnehna a ni tih thufing chu kan hre awm e.
Mahni leh mahni tana kan rinawm phawt loh chuan
mi dang tana rinawm tura beisei theih kan ni lo.
Hun hman chungchangah : A hun taka thil ti
chat chat hin halaite zingah hian inzawng ta ila,
kan tlem pharhin ka ring. Committee, Inkhawmah
te an dawn ruaiah kan lut a, hmasawn kan mamawh
a ni.Hun bi ruat a awm a nih ngai chuan chu chu
7. kan zawm tur a ni dawn lo’m ni? Mi, hun vawn
dik thu-ah mahni leh mahni a in-control zawh tawh
loh chuan thil dang tam takah rinawm angin lang
mah se a tih tur ti zo tak tak turin Pathian hma-ah
mi rinawm a nih theih loh.
Mahni inthununna (Self Control) : Mizo
Kristiante kan rinawm theih lohna ber nia an sawi
hin chu keimahni taksa tichhe thei thil- zuk leh
hmuamah hian a ni a. Keima taksa tichhe thei thil
sual tinreng lakah hian inthiarfihlim turin kan taksa
ngei hi ama chungah a rinawm phawt a ûl a ni.
3) Ni tin hnaa kan rinawm leh rinawm loh hi
Pathian laka kan dinhmun teh nan Pathianin a
hmang : Luka ziak kan chhiar chuan tlemte chunga
rinawm lo chu tam tak chungah a rinawm thei lo
tih kan hmu a. Pathian thu chuan ni tin hnaa kan
rinawm leh rinawm loh hi kan thlarau mi leh mi
loh teh nan te, Amah kan rin leh rin loh teh nan te,
a lo hmang a ni.
Rev.Vanlalbela chuan, ”Josefa kha Aigupta
ram humhimtu-a a itna chhan kha, a ni tin hna-ah a
rinawm vang niin min an ring a. Bel a nawh leh
Chakma bel nawhin a pawp ang tih hlauhawm
khawpa fai khan a nawt a ni. Puan a’n sûk leh a bal
lo zawng zawng pawh suktir atana itawm khawpa
fai zel khan a su a, a ti a. A promotion chakzia
pawh kan hria a ni.
Davida pawh tuma hmuh lohna hmunah pawh
rinawm takin Beram a veng a, Israel-te lal atan
chawisan a ni daih a ni.
Ni tinah kan hnate hi Pathian min pekah kan
pawm em? Kan missionary-na hmun a ni tih kan
pawm ngam em?
8. Kolossa 3:22-24-ah chuan:Bawihte u, tisaa in
hotute thu hi engkimah zawm rawh u, mihring
tilawmtute mai anga mit rawng bawl lovin, thinlung
sakhat vuaa Lalpa ih dek chungin zawm zawk rawh
u. A rulhna roluah tur chu Lalpa hnen ata in hmu
dawn tih hriain, in tih apiang chu mihring tan anga
ti lovin, Lalpa tan anga ti zawkin, chak takin ti
rawh u; Lalpa Krista rawng in bawl a nih hi.” tih
ziak a ni.
4) Thu dik sawi leh ziakah kan rinawm tùr a ni :
Thufing 19:5-ah chuan Hretu der chu hrem lohvin
a awm lo vang a, Dawt sawi chu a chhuak lo vang,”
tih kan hmu a. Chang 9-ah chuan Hretu der chu
hrem lohvin a awm lo vang a, Dawt sawi chu a
boral ang,” tih ziak kan hmu leh a ni.
Thuthlung Hlui hunah dawt hmang zawlneite
Pathianin a huatzia kan hmu thei a,Thuthlung
Tharah pawh Lal Isuan “Dawt hmangte chuan
vanram an lut lo vang (Thup 21:27)” a lo ti lehzel
a ni.
Beroia khuaa mite hi an fakawm ka ti : Paula
leh Sila he khuaah hian rawngbawlin an awm a, an
thusawite chu rilru lawm takin thu chu an pawm a,
an thusawi chu a dik leh dik loh hriat nan ni tin
Pathian Lehkhaah an zawng hin a ni (Tirh 17:11).
Keini chuan a dik leh dik lo pawh kan fiah hman lo
va, kan peih hek lo ti rawh u.
Thu dik ziak leh thu dik sawi tura kan rinawm
a pawimawh a ni.
5) Thawh hlawh dik tak la tùrin kan rinawm tùr a
ni : Kan thawh hlawh dik tak la turin inbuatsaih
ila, a bak kan beisei a awm hin hian sual a lo ni ta
9. hin a ni. Mahni chanvo heuh tura min ruatsakah
hian kristiante chuan rinawm taka lungawi taka kan
pawm mai hi a ul a ni. Tin, a hminga thawk anga
lang ve siin, mite thlazar hnuaiah hna kan thawk
mai mai tur a ni lo. Thatchhe taka thawk, hlawh
lak phur em em kan awm nual mai. Inthiam hliah
hliah chunga hlawh kan lak theih nan kan
hnathawhnaah pawh rinawm tak, tling taka kan
thawh a ngai a ni.
6) Tehna dik hmangin kan rinawm tùr a ni :
“Bûkna dik lo hi LALPA mithmuhin thil tenawm a
ni a,Khin dik chiah erawh chu a lawmzawng a ni
(Thufing 11:1) tih te, Thufing 20:10 Bukna dang
dang te, tehna dang dangte hi LALPA mithmuhah
angkhat rengin thil tenawm a ni ve ve,” tih ziak a
ni bawk a.
Pathianin a ten awmchhun chu Bukna leh tehna
dik lo hi a ni mai awm e. A chhan chu inbumna
sual a ni a, ruk rukna sual a ni bawk a, awhna leh
duhamna suala tlukna a a nih bawk avang pawh a
ni mahna.
7) Rorelna dik nei turin kan rinawm tùr a ni :
Rorelna dik nei thei turin roreltute hian an chungah
roreltu (Pathian) a awm a ni tih an hriat a pawimawh
hle a. Mahni dinhmun sawhngheh mai nan te , mahni
ram tihzauh nan te, mahni chhungkaw duhsak vak
nana hmang leh mahni hamhai vak ching roreltute
chu Pathianin a la hrem dawn chiang.
Chutih lai chuan mipuite pawh hi kan pamham
lutuk a, roreltute dik taka ro rel thei lo turin kan
nawr a, kan vote hmang te, kan party nihna hmang
te, sum leh pai hmangte pawhin roreltute ro kan
rel diktir thin lo a ni.
10. 2. Rawngbawlnaah-ah:
Tirhkoh Paula chuan, “Rawngbawl hna kan tih” hi
khawngaihna ropui tak, kan chanvo atana Pathian min pek
niin a sawi a ( ) Rawngbawl hna hi chhiahhlawh
angin, bawi angin Lalpa rawng bawlsak turin min sawm a
ni. Rawngbawl hnaa rinawm tur chuan Pathian hriat dan
dik a pawimawh hle a ni. Pathian chu tu nge nia kan hriat
tih khan kan rawngbawl dan tur te, kan nun dan tur te, kan
thawh dan turte a rawn siam hin.
Kan mi zah leh ngaih ropui tak bulah engtia awm tur nge
tih zirtir kan ngai vak lo. Thut dan tur leh awm dan tur chu
kan mi zahtak khan min zirtir mai a ni. Kan awng dan tur
thlengin min control vel hin a ni. Chief Minister bulah awm
ta la, ani chuan i awm dan tur chu a control vek mai ang.
Pathian chu tu nge ni tih miin a hriat fuh/ chian tawh
chuan, Davida pawhin Pathian ropuizia, fak tlak a nihzia a
hriat chuan amah maia fak mai a duh tawk lova, tlang te,
mual te, luite, kawr te thil siam zawng zawngte chu Lalpa
fak turin a sawm a ni.
Kan rawngbawl dan tur hi Lal Isua rawngbawl dan zia
ang kha a ni tur a ni a. Joh 4:34-ah “Mi tirtu duhzawng tih
kha a hnathawh zawh tur hi ka chaw a ni. ‘Lal Isuan a ti a.
ka tuina ber chu ka Lalpa, ka Pathian, a rawng ka bawlsaka
duhzawng tak hi a ni tihna tluk a ni awm e.
Kan tuina ber kan tih chuan hrehawm kan hrechang
ngai lova, kan tuina ber kan tih theihna a nih dawn phawt
chuan tuar pawh kan huam a, thil dang chan pawh kan
huam hin.
Pathian rawngbawl hna chu a hrehawmin hahthlak em
mai kan tih chuan rah pelh kan lo nei a ni hin a, Pathian
duhzawng tih kha kan tuina ber, chak ber leh hlimna ber a
nih phawt chuan Lal Isua hnung kan zui a ni. Rawngbawlna-
ah hah nia i inhriat chuan inenfiah i ul tihna a ni.
11. Kan rawngbawlna hi keimahni hna a ni chiah lo;
Pathian hna a ni. Keini hi a rawngbawltu, hna atana
chhawrte kan ni. He hna thawk tura rawih kan nihna hi
sum leh pai a ni mai lo va, Lal Isua thisen hmanga
rawngbawl tura rawih leh koh kan ni. Hlawhfa chhawrtu
chuan a mi rawihte a duh dana thawk turin a beisei hin. A
duh hun hmaah kalin, bang mai sela, a ruaitu tan pawm
theih a ni ngai lovang.
Tui chang, phur chang chauha thawh hi rawngbawlna
ang chi hi a niblo.Mahni tui tawk chauhva thawh a ni lo va
: kan duh ang tawk ni lovin, min tirtu, min hruaitu duh dan
anga thawh kha Lal Isuan rawngbawl hna min buatsaih
sak dan hi a ni.
‘S.S Zirtirtu, KTP Commt. ka ni ve si a’ tih rilru nena
rawngbawl hi a awl khawp mai. |henkhat phei chuan
mualpho hliah khuh nante pawh a ni awm e. Kan
rawngbawlsak te, rawngbawl tura koh kan nih chhan,
‘khawngaihna leh lainatna hmangaihna tak taka rawngbawl
si lova, rawngbawl a awl hle.’ Lal Isua kawr hak tak erawh
chu - khawngaihna leh lainatna a ni a, hemi hmang hian
khawvel mipui rawng a bawlsak a ni.
Rawngbawl hnaa kan rinawmna tur kawng hrang hrang te :
i) Takna hmangin : Takna hmangin rawngbawl hna hi i
thawk ang u. Johana 1:24-ah chuan “Pathian chu
Thlarau a ni a, A chibai buktuten thlarau leh tihtakzetin
a chibai an buk tur a ni” tih kan hmu. Josua chuan
‘tihtak zet leh dik takin Lalpa rawng bawl rawh u
(24:14) a ti a. I Samuela 16:7 kan chhiar chuan ‘Lalpa
chuan pawn lam lan dan hi a en lo va, chhungril lam a
en zawk hin a ni,” tih kan hmu bawk. Lal Isuan thupek
ropui ber a tih chu “Lalpa i Pathian chu i thinlung zawng
zawnhgin, i chakna zawng zawngin i hmangaih tur a
12. ni (Deut 6:5) a tih hi a ni a, chutiang chuan rawng i
bawlsak tur a ni tih a lang bawk.
Israel hnamte kha Kanan ram an luah chhoh
kum zabi 8-na velaah khan an hnam nun lo a lo sang
zel a, malsawmna a lo pung zel a, inthawina leh thilpek
lam pawhin hma an sawn zel a, an inkhawmpui te a lo
lian a, inah te an leng ta lo va, Pathian biakna thil hlan
beram leh kelte pawh chhiarsen rual loh a ni a, rimawi
leh Pathian biakna pawh a pung tual tual a; mahse
chutih lai chuan rawngbawltute nunah chuan takna an
tlachham ta tlat mai.
Chhungrila takna awm si lo chu Lalpa ngaihin
engmah a nih lohzia Zawlneiten an auchhuahpui a :
Isaia chuan “Heng mite-ho hian an ká chuan min
chawimawi a, an thinlung erawh chuan min hlat si
(Isaia 29:3) a ti a. Amosa pawhin, “ In kûtte ka huain
ka hmusit a, in inkhawmpui urhsunahte chuan ka lawm
hek lovang a, a ni, i ingang rimawi chu ka ngaithla lo
vang. Chuvangin, ka lakah i hla bengchheng chu la bo
rawh (5:21-23)” a ti a ni.
Chu tak chu Israel-ten an tlukchhiatpui tur a la
nih avangin Zawlnei-ho hmangin Pathianin a au va, an
harh zawh tak loh avangin bawihah an lut leh ta a ni.
Thuthlung Thar kan thlir pawhin Pharisaite
dinhmun kan hria a : An lan danah chuan thianghlim
famkim an ni a, sawisel bovin an awm, sawma pakhat
pawh Pudina leh Pardi nen lam an pe a nih kha. Mahse
Lal Isua chuan an biak dan kha a pawm lo a ni ti r’u.
An dinhmun ang hi kan ram dinhmun pawh a
ni mai lo maw? Lalpa rawng kan bawl hian khawii
aangin nge kan thawh le? Pawn lam lan dan mai hi
chu Lalpan tawk a ti hauh lo tih hi i hre reng ang u.
13. ii) Thianghlimna: Johana chuan, “Kan rilruin thiam loh
min chantir loh chuan Kristian lamah kan huai a ni,” a
ti a( 1 Joh 3:11). Rawngbawltute nunah hian anmahniah
thianghlimna a awm tawh loh hnu-ah chuan rawngbawl
hnain awmzia a nei tawh lo. Mite va hrilh ila, “Nang
pawh chuti ve bawk” “Ani pawh chuti ve bawk” min
ti zel alawm. Keimahni-ah takna leh thianghlimna kan
tlakchham vang a ni. Kan sawi ngam mualah pàwr takin
kan sawi a; nimahsela, lehlam awngah miin min rawn
bih avangin kan thusawiin awmzia a nei thei hin lo a
ni. Rawngbawltute nunah Thianghlimna duhawm, mite
nun chhu keh hin, Pathian hmanraw ropui ber kha
tlakchhama a awm phawt chuan rawngbawlnain
awmzia a nei thei tak tak lo a ni.
Sam 96 : 9-ah chuan, “Aw thianghlim mawina
inbelin Lalpa chu chibai bûk ula; Leilung luah zawng
zawngte u, a hmaah khur rawh u,” tih ziak a ni a. I
Petera 1 : 15,16 kan chhiar chuan rawngbawltute hnena
thuchah pawimawh tak kan hmuh chu - “A kotu che u
a thianghlim angin nangni pawh in chetzia zawng
zawngah lo thianghlim zawk rawh u” tih te, “Nangni
in thianghlim tur a ni, kei ka thianghlim si a” tih a ni.
Rawngbawltute kan hlawhchhamna tam ber
chu Thianghlimna kawngah Lalpa tan kan rinawm loh
vang a ni fo.
Nulat tlangvalna kawnga thianghlimna
chungchanga Rev.Vanlalbela thusawi dik ka tih deuh
mai chu, “Vawiina hangtharten kan chaltauh chiah hi
kan hmaa kan nu leh pa kal tate sualna leh
bawlhhlawhna kha kan chaltauh a ni. Tunah pawh hian
chu chu kan sim loh phawt chuan kan fate lo awm zel
turte hian chu chiah chu an chaltauh dawn a ni,” a ti a.
Hemi kawnga kan thianghlim hi huai taka rawng kan
bawl zel theihna tura kawng pawimawh tak a ni.
14. iii) |awngaia Pathian biakah : |awngai awmzia tak
chu Kan Pathian chu Lalah kan pawm a, kan bia tihna
te, Amah chu kan Pathian a ni tih kan puanchhuahna
te, A rawngbawltu kan nih avanga Amah kan zah
avanga A hmaa kan kunnate leh kawng dangte pawh a
entir a ni.
|halai tam tak, chawei dawn leh mut dawn takngial
pawha awngai lo kan kat nuk mai. Chutih lai chuan rui
chung chung pawha awngai lova muhil ngam miah lo an
awm ve leh bawk a. Mahse takna tel lo chu Pathianin a
pawm chuang lo. |awngai tam turin kan rinawm ava ngai
em! Ringtute chuan awngai hi kan chakna hnar a ni. Lal
Isua pawhin a zirtirte hnenah, “Thlemnaa in luh loh nan
awngai rawh u,” (Luka 22:40) a tih kha hre reng ila.
iv) Bible chhiara rinawm : Hebrai 4 : 12 kan chhiar chuan
“Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei a, khandaih hriam
tawn eng ang ai pawhin a hriam a, nunna leh thlarau,
ruhtuah leh thling phel hrang khawp hialin a chhun
thei a, thinlunga ngaihtuah leh tumte hi a hre nghal
thei a ni” tih a ni a. Kan ramah hian Piangthar Bible
chhiar peih lo; Pathian thu sawi hin Bible pawh la
chhiar chhuak lo kan kat nuk niawm a ni a. Piangthar
kan chak lohna pawh hi Bible chhiar kan thlahthlam
vang a ni fo hin. Pathian thu duh ve tak, mi sawi apiang
pawm ringawt maia awm chu a him tawk lo hin; mahni
awmna kohhran chhuahsan phah hialte pawh kan awm
hi maw! Paula leh Sila te rawngbawlna khaw pakhat
‘Beroia’ khua hi an fakawmin an entawn tlak hle mai.
‘....an thusawi chu a dik leh dik lo hriat nan ni tin
Pathian Lehkha-ah an zawng hin a (Tirh 17 :11c).
Ringtute hi mi thusawi apianga thle mai mai
tur kan ni lo va, kan innghahna leh nunkawng chaw
(Bible) taima takin kan chhiar tur a ni.
15. v) Inkhawmah: (See hagaia 1) Israel-hote chu an thiltih
tinrengah an hlawhchham a. Tam tak an ching a, tlemte
an hmu a, an buh inte a lo ruak a. An mangang em em
mai a. Chutih lai chuan Hagaia chuan, “Pathian Biak
In chu a ram reng lai a, nangmahni ina in awm hup
avang hian alawm, heng vanduaina chhiarsen loh hi in
chungah a lo thlen ni. Ka in chu buatsaih ula, chu chu
sa puitling ula, chutah chuan min bia ula, ‘tichuan
malsawmna tinrengin ka vur ang che u, tiin Pathian
thu a puang asin.
Pathian hian a biak buk thianghlima Amah biak
hi a ngaipawimawh em em a, Israel-hote Aigupta
aanga hruai chhuah an nih pawh khan, “Ka chenna
tur hmun min buatsaihsak rawh u” ( ) a ti a ni.
Inkhawm thlahdahte hi a lo va pawi em!
Inkhawm kan inthlahdah avang hian eng nge kan
chungah lo thleng dawn kan hre hauh lo. Kan inkhawm
loh chhante hi han ngaihtuah ila, keimahni nawmsip
bawl duhna mai maite a ni lo maw? Biak Inah kher lo
pawh Pathian chu a biak theih alawm kan ti a ni mai
thei. Nimahsela, inkhawm thei reng si inkhawm ngai
lote tan hian vanduaina chhiarsen loh kan chungah a
lo thleng ve palh ang e. In khawmah i rinawm ang u.
V. TLANGKAWMNA : Pathian thu kan chhiar Thupuan
2 : 10 kha lo sawi zui ila: Smurna Kohhran hnena thuchah
a ni a, Smurna tih hi ‘Khà’ tihna a ni a, tunah hian he khua
hi a la awm reng a, ‘Izmir’ an ti tawh a, boral ve lo
awmchhun a ni.
‘Ni sawm hrehawm in tuar ang’ tih hi ni sawm tak tak
lam ni lovin, ‘ni rei lo te’ sawina-ah ngai ila, Hrehawm
tawrh chu eng anga rei pawh ni se, hrehawm tuarchhuaktute
16. lawmman ropui turzia nen chuan tehkhin tham pawh a ni
dawn lo a ni.
Smurna Kohhrante hian taksa-ah tihduhdahna an tuar
nasa hle a. An khaw Bishop Polycarp-a chu Rome roreltu
chuan Lal Isua phatsana Kaisara chu Lalpaa vuan tura a
hrilh chuan, “Ka Lalpa hi kum 86 a rawng ka bawl tawh a,
ka chungah a hat lohna ka la hmu ngai lo va, ka Lalpa leh
ka Pathian chu engtin nge ka phatsan theih ang,” a ti a, an
halhlum ta a ni. An tuarna hi a rapthlak a nia.
Kraws lo chuan lallukhum a awm thei lo va; Lal Isua
chuan a hming avanga tuarte hnenah thutiam ropui tak a
nei a, tawrhna reng reng hi a thlawn dawn lo a ni.
Keini hian tisaa tawrhna kan hmachhawn kher lo pawh
a ni thei. Setana hian Krista laka kan rinawm lohna turin
nuam kan tihzawng tak pawhin min thlem a ni thei. Kan ni
tin hna leh a rawng kan bawlnaah pawh kawng hrang
hrangin min bei reng dawn. Rinhlelhnatea min thlem chang
pawh a awm ang; harsatna pawh kan la tawk ngei ang.
Krista avanga tuarna leh channa te, mualphonate kan la
tawk ngei dawn a ni. Chutih hunah chuan chau mai lovin,
a puihna nghaka kan awm reng a, Amaha nghet taka
rinawm taka awm kan tum tlat tur a ni. Hmana A tana kan
rinawmna te, kan thawh vete a tawk mai lo va, tunah leh
hun lo la awm zelh turah, thih thlenga rinawm tur kan ni.
Thih thlenga rinawma tuar hram hramte tan Nunna
Lalukhum tiamsa a ni si a. Chumi chu kan chan ngei theih
nan
Lalpan kan za atan mal min sawmsak rawh se.
Amen.
13082005& 8.2.2010