Seria slajdów semantycznych dla studentów i nie tylko w ramach kursu ze wstępu do językoznawstwa na UAM/IJ w Poznaniu

1. WSTĘP
DO
JĘZYKOZNAWSTWA
-­‐
2010/2011
-­‐
KONRAD
JUSZCZYK
Konrad
Juszczyk
SEMANTYKA
4

2. WSTĘP
DO
JĘZYKOZNAWSTWA
-­‐
2010/2011
-­‐
KONRAD
JUSZCZYK
 Czy
klasyczna
teoria
kategoryzacji
jest
wystarczająca?
 Tak,
szereg
zjawisk
językowych
można
logicznie
zanalizować
–
przejrzyście,
konsekwentnie
i
skutecznie.
 Pozostają
jednak
efekty
uboczne
podstawowych
założeń.
 Przypadki
wątpliwe,
wyjątki
i
nieregularności…

3. WSTĘP
DO
JĘZYKOZNAWSTWA
-­‐
2010/2011
-­‐
KONRAD
JUSZCZYK
A
kto
nie
poszukuje
sensu?
Pytanie
o
sens
życia?
Wiedza
zależy
od
wiedzącego
(Tabakowska
1995:45)
Percepcja
poprzedza
kategoryzację,
więc
jej
wpływ
na
to,
co
wiemy
o
świecie
jest
równie
istotny
jak
to,
co
wiedzą
o
nim
naukowcy
posługujący
się
dedukcją
i
eksperymentem.
To
ludzie
nadają
rzeczom
znaczenie,
a
dokładniej
–
nazywają
swoje
doświadczenia
związane
z
rzeczami.

4. WSTĘP
DO
JĘZYKOZNAWSTWA
-­‐
2010/2011
-­‐
KONRAD
JUSZCZYK
 odnosi
się
do
wyidelizowanego
modelu
poznawczego
(ICM),
gdzie
ludzie
zawierają
małżeństwa
monogamiczne
• są
w
pewnym
wieku
• reprezentują
przeciwne
płcie
• są
o
orientacji
heteroseksualnej
• nie
naruszają
przy
tym
określonego
prawa
 Nasza
ludzka
wiedza
jest
zorganizowana
za
pomocą
struktur
nazywanych
idealized
cogni?ve
model.
(Lakoff,
1987,
s.68
za:
Kleiber,
2003:176)

5. WSTĘP
DO
JĘZYKOZNAWSTWA
-­‐
2010/2011
-­‐
KONRAD
JUSZCZYK
 Prawdziwych
kawalerów
spotykamy
równie?
często
jak:
• chłopców
w
wieku
„przedmałżeńskim”
• nieżonatych
panów
w
podeszłym
wieku
• mężczyzn
pozbawionych
praw
obywatelskich
• zakonników,
księży,
biskupów
i
papieża
• homoseksualistów
oraz
wdowców
itd…
 Ci
[LUDZCY,
MĘSCY,
DOROŚLI,
NIEŻONACI]
są
przypadkami
nieprzewidzianymi
przez
kategoryzację
klasyczną.
 Nie
nazywamy
ich
kawalerami,
choć
są
nimi!
 Słowniki
o
tym
nie
informują,
a
powinny?

6. WSTĘP
DO
JĘZYKOZNAWSTWA
-­‐
2010/2011
-­‐
KONRAD
JUSZCZYK
 Słownik
Języka
Polskiego
(trzytomowy):
• nieżonaty
mężczyzna,
młody
chłopiec,
adorator
 Taka
definicja
sprawia
kłopot
w
przypadku
księdza
itp.
 Gdy
spotykamy
przypadek
zgodny
z
tą
definicją,
ale
„niekawalerowy”
korzystamy
z
naszej
wiedzy
o
świecie.
 Co
nam
mówi
Inny
Słownik
Języka
Polskiego?
• mężczyzna,
który
nigdy
nie
był
żonaty,
ale
może
się
ożenić,
młody
(chłopak,
amant)
 Definicja
„inna”
jest
bliższa
potocznej
świadomości
użytkowników
języka.

7. WSTĘP
DO
JĘZYKOZNAWSTWA
-­‐
2010/2011
-­‐
KONRAD
JUSZCZYK
11-­‐
03-­‐
Inny
Słownik
Języka
Polskiego

8. WSTĘP
DO
JĘZYKOZNAWSTWA
-­‐
2010/2011
-­‐
KONRAD
JUSZCZYK
 Kawalerowie
idealni
[LUDZCY,
MĘSCY,
DOROŚLI,
NIEŻONACI]
stanowią
najbardziej
prototypowe
przypadki
kategorii.
Typowe
i
powszechne
 Pozostali
[LUDZCY,
MĘSCY,
DOROŚLI,
NIEŻONACI]
są
mniej
prototypowi,
bo
odbiegają
od
ideału.
 Inni
mniej
idealni,
ale
zaliczani
do
kawalerów
są
nieprototypowymi
reprezentantami
kawalera.

9. WSTĘP
DO
JĘZYKOZNAWSTWA
-­‐
2010/2011
-­‐
KONRAD
JUSZCZYK
członek
młodzieniec zakonu
rycerskiego
związani
celibatem lub
wdowcy ślubami
zakonnymi
KAWALER
młody
nieżonaty
pozbawieni
homo- praw
seksualiści obywatelskich
nieżonaci
w podeszłym kawaler
wieku orderu
Schemat
własny
(KJ)
[sieć
radialna
Lakoffa],
inspiracja:
Tabakowska,
1995:
47-­‐52.

10. WSTĘP
DO
JĘZYKOZNAWSTWA
-­‐
2010/2011
-­‐
KONRAD
JUSZCZYK
 Rzeczywistość
postrzegamy
znakami
(Cassirer)
 To,
czym
nazywamy
rzecz
odnosi
się
do
naszego
o
niej
wyobrażenia,
tego,
cośmy
doświadczyli.
 Wiedza
obiektywna
pozostaje,
lecz
człowiek
działa
irracjonalnie,
więc
i
język
funkcjonuje
wbrew
logice!
 The
meaning
of
meaning
Ogdena
i
Richardsa
(Δ)
 Mit obiektywizmu i subiektywizmu kontra
mit eksperiencjalizmu (Lakoff i Johnson)