Presentatie voor het beheersorgaan op 27/10/2007

1. Bibliotheek Kalmthout

2. Overzicht
•Bibliotheek in een notendop
•Historische ontwikkeling
•Actuele tendensen
•Bestaansreden, basisopdracht
•Doelstellingen en kernfuncties
•Concrete werking

3. Algemeen
Officiële erkenning: 1 januari 1983
Beheer: Afgevaardigden van lokale politieke partijen en
bibliotheekgebruikers
Bibliotheek
Werkgebied: 5.944 ha.
Bevolking: 17.100
Vestigingen: 1 centrale bibliotheek en 1 jeugdbibliotheek
Kalmthout
Openingsuren: Centrale bibliotheek: 33 uur per week
Jeugdbibliotheek: 6 uur per week
Bibliotheeksysteem: Vubissmart (Infor)
in een
Collectie + omvang
Boeken: 50.000 (35 % fictie voor volwassenen; 26 % non-fiction voor
volwassenen, 39 % kinderboeken)
notendop
±8%
Vernieuwingspercentage per jaar:
Tijdschriften: 100 (waarvan de meeste uitleenbaar)
Kranten: 6
AVM-afdeling: Geen; 350 CD-ROM’s
Leners en uitleningen
± 6.700
Actieve leners:
±6%
Groei actieve leners sinds ‘95:
± 40 %
Aandeel bevolking Kalmthout:
± 220.000
Uitleningen per jaar:
±7%
Groei uitleningen sinds ‘99:
Personeel
VTE: 6,5 VTE
Budget
€ 455.730 (ongeveer ± 2 % van gemeentelijke begroting)
Totaal uitgaven:
Aandeel personeelskosten: 70 %
Aandeel collectie: 15 %
Operationele kosten: 15 %
Gebouw (opening mei ’96)
€ 1.180.000 (incl. BTW)
Totale kostprijs:
€ 100.000 (incl. BTW)
Kosten inrichting:
745 m2 (publieksruimte: 540 m2)
Oppervlakte:

4. Vestigingen
Jeugdbibliotheek
•in de wijk
Nieuwmoer
Bibliotheek
•centraal gelegen
•voor het hele
grondgebied
4

5. Bibliotheek Kalmthout
•Nieuwbouw (1996)
•Totale oppervlakte: 745 m2
•Publieksruimte: 540 m2
•Prijs voor uitstekende
toegankelijkheid van
gebouw voor alle inwoners
van Kalmthout van Vlaamse
Federatie voor
Gehandicapten (1997)

6. Jeugdbibliotheek Nieuwmoer
•De jeugdbibliotheek is
ondergebracht in een
klaslokaal van een
voormalige basisschool
•De omstandigheden zijn
bescheiden, maar acceptabel

7. Historische ontwikkeling (I)
Bibliotheekdecreet (1978)
Zorgde voor een omwenteling
•Verplichting voor gemeente te beschikken over
een bibliotheek
•Voldoen aan kwantitatieve voorwaarden voor de
omvang van collectie, opleiding van personeel
en openingsuren
gediversifieerd landschap van zuilgebonden
bibliotheken wordt gerationaliseerd tot netwerk
van gemeentelijke openbare bibliotheken

8. Historische ontwikkeling (II)
Decreet geïntegreerd lokaal cultuurbeleid
(2001)
Bouwt verder op vorige decreet
Speelt in op eisen van informatiesamenleving
•Verantwoordelijkheid voor bibliotheek ligt bij
lokale overheid, die in vijfjaarlijkse beleidsplannen
haar ambities moet formuleren
•Krachtlijn: samenwerking tussen lokale culturele
actoren
•Uittekening bovenlokale samenwerkingsverbanden
•Stimulans onderlinge netwerkvorming bibliotheken

9. Actuele tendensen
•Goede cijfers: collecties  + leden  + gebruik 
•Vraaggericht werken + ontwikkeling vraag
aanbod
•Herprofilering bibliotheken:
•Aandacht voor publiekswerking
•Activiteiten ontplooien om lokale gemeenschap
te voorzien van (elektronische) informatie
•Bibliotheek uitbouwen tot uitnodigende publieke
ontmoetingsruimte
•Aanpassen personeelsbeleid en organisatievorm
•Intensiever samenwerken + nieuwe producten

10. Bestaansreden
Visie op bibliotheek in decreet is gebaseerd op
Unesco-manifest over de openbare bibliotheek
(1995) en de richtlijnen van de International
Federation of Library Association (2001)
In dit decreet wordt verstaan onder openbare bibliotheek: een
basisvoorziening waar elke burger terecht kan met zijn vragen
over kennis, cultuur, informatie en ontspanning. Ze bemiddelt
actief bij het beantwoorden van deze vragen. De openbare
bibliotheek is actief inzake cultuurspreiding en
cultuurparticipatie; ze werkt in een geest van objectiviteit en vrij
van levensbeschouwelijke, politieke en commerciële invloeden.

11. Basisopdracht
informatievoorziening zijn voor de lokale
gemeenschap, met een fysiek en een digitaal aanbod,
voor iedereen vrij toegankelijk op klantvriendelijke
openingsuren.
basisopdracht = eerstelijnsvoorziening
Uitdagingen:
•Hoe breed is basisopdracht of welke taken moeten worden
vervuld?
•Hoe gratis is vrij toegankelijk of waar bevindt zich de
scheidslijn tussen een gratis minimum pakket en betalende
comfortdiensten?
•Hoe sterk is noodzaak aan samenwerking voor bibliotheken?

12. Doelstellingen en kernfuncties
Elke bibliotheek tracht zijn doelstellingen en concrete
werking in overeenstemming te brengen met de
geactualiseerde visie op haar basisopdracht en
afgeleide kernfuncties.
De traditionele recreatieve, educatieve en informatieve
functie van de bibliotheek zijn in transformatie.
De vier geactualiseerde kernfuncties zijn: de culturele
functie, de kennisfunctie, de educatieve functie en de
ontmoetingsfunctie.

13. Culturele kernfunctie van de bibliotheek
De recreatieve of ontspannende rol van de
bibliotheek blijft essentieel, maar verbreedt zich tot
een culturele functie.
•Ontspanning blijft belangrijkste reden van bezoek
•Bibliotheken helpen mensen omgaan met diverse
•De bibliotheek organiseert activiteiten die de
participatie aan cultuur verhogen, verbreden en
verdiepen
meer en beter van cultuur genieten
bevorderen van lezen en organiseren van
activiteiten

14. Culturele kernfunctie in Kalmthout

15. Culturele kernfunctie in Kalmthout

16. Kennisfunctie van de bibliotheek
Bibliotheek ontwikkelt zich als lokaal informatiecentrum,
een plaatselijke toegangspoort tot kennis.
De informatieve functie van de bibliotheek is sterk
toegenomen en groeit uit tot een kennisfunctie.
Informatie wordt betekenisvol als ze tot verworven
kennis wordt.
Bibliotheken helpen mensen hun weg vinden in de
informatiejungle. Ze zijn een (digitale) wegwijzer bij het
zoeken naar kwaliteitsvolle informatie. Ook en zeker
ongeletterden
De bibliotheek biedt gratis toegang tot internet, stelt
computers ter beschikking of organiseert
internetcursussen.

17. Kennisfunctie van de bibliotheek

18. Educatieve kernfunctie van de bibliotheek
Levenslang en levensbreed leren is een
maatschappelijke behoefte. De bibliotheek schept als
plaatselijke toegangspoort tot kennis een essentiële
voorwaarde voor levenslang leren.
Bibliotheken ondersteunen niet alleen het individuele
leren en het schoolse leren tijdens de vele
klasbezoeken maar ook het levenslang en levensbreed
leren door haar aanbod aan leermaterialen en door
haar samenwerking met andere actoren die vormen
van educatie organiseren.

19. Educatieve kernfunctie in Kalmthout

20. Ontmoetingsfunctie van de bibliotheek
Het decreet spoort bibliotheken aan om een rol te
spelen in de gemeenschapsvorming.
Bibliotheken organiseren ontmoetingsbevorderende
activiteiten zoals leesclubs, literaire avonden,
voordrachten, tentoonstellingen.
In veel bibliotheken krijgt de ontmoetingsfunctie een
plaats in een leescafé, een leestuin, een polyvalente
ruimte voor sociaal-culturele activiteiten.

21. Ontmoetingsfunctie in Kalmthout

22. Concrete werking
•Het bibliotheekpersoneel
•De bibliotheekcollecties
•De bibliotheekgebruikers
•De digitale bibliotheek
•Bibliotheekpromotie en leesbevordering
•Subsidiërende instanties

23. Het bibliotheekpersoneel
•Professionele medewerkers
•Weinig vrijwilligers
•Het beroep is de laatste jaren sterk veranderd
Bibliothecarissen worden bibliotheekmanagers
Bibliotheekmedewerkers worden informatiebemiddelaars
•Decreet legt 50%-regel op (A- en B-niveau)

24. Het bibliotheekpersoneel in Kalmthout
•Formatie bibliotheek onderdeel van gemeentelijk
personeelsbehoeftenplan
Bibliothecaris niveau A 1 VTE
Assistent-dienstleider niveau B 0,5 VTE
Bibliotheekassistent niveau C 3 VTE
Bibliotheekbediende niveau D 0,5 VTE
Administratief niveau C 1 VTE
Poetspersoneel niveau E 1 VTE
•Kader niet bepaald op basis van behoeften en ondanks
wijziging en toename van takenpakket nooit gewijzigd
•Kader beantwoordt niet aan decretale bepaling
A- en B-niveau + 1,5 VTE (en interne verschuiving)

25. De bibliotheekcollecties
•Groeiende aandacht voor niet-gedrukte
collecties
•Collecties zijn actueel en relevant
•Bibliotheken zijn geen bewaar-bibliotheken
•De bibliotheken evolueren naar een hybride
bibliotheek met:
•Conventionele materialen (gedrukte en andere
informatiedragers)
•Toegang tot digitale informatie
•Elke Vlaamse bibliotheek beschikt sedert 1997
over internettoegang voor bibliotheekbezoekers
•Steeds meer bibliotheken zijn geabonneerd op
digitale online-databanken.

26. De bibliotheekcollecties in Kalmthout

27. De bibliotheekcollecties in Kalmthout

28. De bibliotheekcollecties in Kalmthout
Uitleningen + Verlengingen
250.000
200.000
150.000
Aantal
100.000
50.000
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Uitleningen +
Verlengingen 187.43 204.71 208.83 213.48 218.28 218.60 220.64
Jan Collet / Bibliotheek Kalmthout

29. De bibliotheekcollecties in Kalmthout

30. De bibliotheekcollecties in Kalmthout

31. De bibliotheekgebruikers
•Het aantal leners en gebruikers is de laatste
decennia gestegen tot 28% van de Vlaamse
bevolking.
•Net zoals de uitleen stagneert dit aantal de
ontlezing
of internet?
•
profiel van de bibliotheekgebruikers werden
in 2004 ruim 25.000 gebruikers van 165
bibliotheken uitvoerig geënquêteerd.

32. De bibliotheekgebruikers
22-12-2004, p.23
Antwerpen, Limburg, Nationaal, Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant/Brussel, West-Vlaanderen
Bibliotheekbezoeker houdt van shoppen
Gebruikersonderzoek bij 165 Vlaamse bibliotheken
BRUSSEL - De bibliotheekbezoeker vertoont een typisch winkelgedrag. Hij zoekt doelgericht naar een goed boek, snuffelt graag in
het aanbod en blijft zelden langer dan een halfuur. Willen bibliotheken nog klantvriendelijker worden, dan moeten ze zich profileren
als winkels. Niet als cultuurinstellingen. Dat is een van de suggesties van een grootschalig gebruikersonderzoek, waarvan de
resultaten gisteren voorgesteld werden.

33. De bibliotheekgebruikers
19-12-2005, p.17 Telex
Naar bib voor informatie en hobby
(belga) - De meeste Vlaamse bibliotheekbezoekers ontlenen vooral non-fictie. Informatie voor het werk of de studies en huis-, tuin- en
keukenlectuur zijn erg populair. Bij de fictie scoren thrillers en detectives hoog. Dat blijkt uit het rapport 'Ontleend en ontleed' van het
Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken (VCOB) en de onderzoeksgroep TOR van de VUB. Dit jaar en vorig jaar ondervroegen 165
bibliotheken 32.041 bezoekers. Zes maanden lang werd geregistreerd wat zij ontleenden.
Hoewel de populariteit van de cd's in de bib stijgt, staan de boeken nog altijd voor 64 procent van de uitleningen. Vooral jonge, hoger
opgeleide mannen ontlenen ook cd's.
Dé bibliotheekbezoeker bestaat niet. Er is wel een duidelijke verdeling in fictieleners en non-fictieleners.
De grootste groep fictieleners zijn de 'fictiefoben' (40,7%). Zij lenen nauwelijks fictie, maar nemen al eens een bekende roman mee. De
'adrenalinezoekers' (16,4%, meer mannen) ontlenen vooral spannende boeken. De 'jonge literairen' (16,4%) kiezen voor het betere
literaire werk. Het zijn de hoogst opgeleide bezoekers, en opmerkelijk meer vrouwen. Bij de 'romantici' (11,7%), liefhebbers van
liefdesverhalen, zitten meer oudere vrouwen. De vijfde en zesde groep fictieleners zijn de 'fictiefielen' (8,7 %), die alle genres ontlenen,
en de 'oudere literairen' (6,1%), die zoals de jonge literairen ontlenen maar dan meer.
Non-fictie lenen gebeurt selectiever. Laagopgeleiden grijpen meer naar de praktische genres, hoogopgeleiden verkiezen meer de
theoretische genres. De 'huismussen' (45%) ontlenen het liefst boeken over huis, tuin en keuken. Daarnaast zijn er de
'evenwichtzoekers' (15%) met een voorkeur voor psychologie, geneeskunde en gezondheidszorg, de 'autodidacten' (18%) die naar
geschiedenis grijpen, de 'trekvogels' (13%) met een voorkeur voor reisgidsen en atlassen, en de 'non-fictiefans' (8%) die alle non-fictie
lusten.
© Mediafin

34. De bibliotheek-
gebruikers
in Kalmthout

35. De bibliotheekgebruikers in Kalmthout
8.000
7.000
6.711
6.695 6.692
6.561
6.535
6.252
6.122
6.041
6.000
5.236
5.099
5.000
4.657
4.314
4.000
3.000
2.000
1.000
Jeugd
Volwassenen
0
Totaal
95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06

36. De bibliotheekgebruikers in Kalmthout

37. De digitale bibliotheek
•Het VCOB en de provincies hebben de opdracht om samen
de Digitale Bibliotheek Vlaanderen te realiseren. Dit wordt
een portaal dat aan het grote publiek informatie geeft over
muziek, literatuur enz.
•Ruim 95% van de bibliotheken zijn geautomatiseerd en
steeds meer bieden hun diensten aan via het internet.
Gebruikers zullen van thuis uit een werk kunnen aanvragen of
verlengen.
•De provincies starten provinciale netwerken op.
•VCOB kreeg de opdracht voor een actueel en volledig
bibliografisch bestand ten dienste van de bibliotheken.

38. De digitale bibliotheek in Kalmthout

39. Bibliotheekpromotie en leesbevordering
•Bibliotheken hebben een lange traditie van samenwerking
met het onderwijs, organiseren leesbevorderende activiteiten
en participeren aan landelijke initiatieven zoals de
Jeugdboekenweek en de Bibliotheekweek.
•De bibliotheken zijn zich zeer bewust van hun
maatschappelijke opdracht tegenover moeilijk bereikbare
publieksgroepen. Samenwerking met organisaties om
laaggeschoolden te laten kennismaken met de bibliotheek,
service voor minder mobiele bibliotheekgebruikers,
voorbeelden.
•Uit een landelijk gebruikersonderzoek bleek de noodzaak
aan een marketingstrategie voor de ganse bibliotheeksector.

40. Bibliotheekpromotie en leesbevordering in
Kalmthout
SCHOLENWERKING
folder basisonderwijs
plus-kaart voor leerkrachten
klasuitleen & boekenpakketten
auteurslezingen voor basis– en
middelbaar onderwijs
introducties
tentoonstelling kleuters
schenking afgevoerde boeken
leesbevorderingsproject “de rode
draad”
themakisten gezonde voeding, kleuren
en vliegen
LEESBEVORDERING
boekenpakketten en klasuitleen
introducties
“de rode draad”
auteurslezingen
ondersteuning lokale kjv-leeskern
logeerkoffertjes met voorleesboekjes en
leeslijst
jeugdboekenweek
voorleesweek
themakisten

41. Subsidiërende instanties
•Openbare bibliotheken zijn gemeentelijke instellingen maar
vallen onder de verantwoordelijkheid van zowel de lokale als
de provinciale en de Vlaamse overheid
•Gemiddeld wordt er 28 euro per inwoner uitgegeven voor
de bibliotheek. Daarvan nemen de gemeenten ongeveer 60%
voor hun rekening, bestemd voor infrastructuur en collecties.
Vanuit de Vlaamse overheid komt er 28% aan subsidie-
enveloppen voor personeel en de provincies besteden
ongeveer 6% aan streekgericht bibliotheekwerk. De
bibliotheken verwerven ongeveer 6% eigen inkomsten.
•57% van de uitgaven wordt besteed aan personeel, 17% aan
infrastructuur, 14% aan collecties en 13% aan algemene
werkingskosten.