2. Objektivat
2
• Pse ndodh mospagimi I kredive
• Shpjegimi I kredive me probleme
• Shpjegimi I rëndësisë së cikleve të
biznesit në kreditë me probleme
• Përkufizimi I kredive me probleme,
provigjioneve dhe rregulloret
3. Objektivat e të mësuarit
• Diskutimi I cështjeve të kapitalit për sa I përket
kredive me problemeDiscuss the
• Përkufizimi I provigjioneve
• Restrukturimi I kredive me probleme
• Ilustrimi duke ju referuar një rasti bazuar në ligj
3
4. Hyrje
Kur institucionet financiare japin kredi, do të thotë
që ne mënyrë të përgjithshme ato janë duke pranuar
një nivel rreziku mospagimi
është e domosdoshme që rreziku i mospagimit të
menaxhohet në mënyrë që aftësia paguese e bankës
të mos kërcënohet
A duhet që kreditë me probleme të konfiskohen apo
duhet të gjendet një mënyrë për menaxhimin e tyre?
4
5. Një mospagesë përcaktohet si një kredi për të cilën
pagesat janë vonuar.
Institucionet e kreditimit mund të përjetojnë mospagesa
dhe kredi problematike për shume arsye.
6. Mospagimi (Causes of Default)
Mospagesa nuk do te thotë që e gjithë kredia është e
humbur.
Një mospagesë përcaktohet si një kredi për të cilën pagesat
janë vonuar.
Procedura të mirëpërcaktuara për kredidhënien mund të
minimizojnë, por nuk mund të eleminojnë rrezikun e
mospagimit (the risk of default)
Menaxhimi I rrezikut të kredisë bëhet më I lartë në rastin kur
niveli I kredive është shumë I madh.
6
7. Shkaqet e mospagimit Causes
of Default
Mungesa e pajtueshmërisë me politikat e huasë
Mungesa e standardeve të qarta dhe afatet tepër të ulta të
huasë
Përqëndrimi I lartë I bankavë në procesin e kredidhënies
Dhënia e kredive në vlera të larta e cila tejkalon kapacitetet e
bankës
Identifikimi jo I saktë I kredive me probleme
Mungesë informacioni përsa i përket të dhënave financiarë të
klientit
Kreditimi në sektorë të panjohur
7
8. Shtrirja e kredive me probleme
(Extent of Problem Loans)
Të gjitha bankat përballen me kreditë të këqija , por
menaxhimi I tyre fillon të bëhet kritik.
Bankat duhet të marrin në kosideratë:
• Periudha kohore e kredisë në cikin ekonomik
• Ekspozime më të mëdha ndaj huamarrësve individualë
• Ekspozime më të mëdha ndaj një sektori të vetëm
• Montiromi më I kujdesshëm gjatë periudhave të pafavorshme
ekonomike
8
9. Cikli I biznesit (The Business
Cycle)
- Cikli I biznesit karakterizohet nga 3 faza:
• Rimëkëmbja dhe zgjerimi (Recovery and Expansion):
- Lulëzimi i ekonomisë shoqërohet me rritjen e shpenzimeve
që çon në rritje të depozitave dhe norma më të larta interesi
• Boom-I ekonomik (Boom):
- Kemi një inflacion të aktiveve të cilat cojnë në kërkësë të
lartë për pasuri të paluajtshmë dhe në kërkesa më të larta për kredi.
Normat e interesit rriten dhe rritja e sigurisë gjatë kësaj faze con në
një rënië të standarteve të kreditimit.
• Rënia (Doënturn):
-Rënie e vlerës së aktiveve dhe aktivitetit ekonomik
zakonisht shoqerohet me një rritje të rrezikut të dështimit.
9
10. Problem Loans, Provisions and
Regulatory Issues
Kur huamarrësi nuk paguan këstin, dy pyetje ngrihen për
institucionin huadhënës
• Mos pagimi I këstit është I përkohshëm?
• Mos pagimi I këstit është I përhershëm?
10
11. Problem Loans, Provisions and
Regulatory Issues
Nëse pagesa është bërë 90 ditë me vonesë kredia
konsiderohet si një kredi me probleme ose (Non-
performing loan) pasi arkëtimi I kredisë nuk është bërë.
Vlera e kredisë më probleme duhet të pasqyrohet tek
pasqyrat financiare të bankës.
11
12. Problem Loans, Provisions and
Regulatory Issues
Institucionet e kreditimit vendosin tre lloje të provigjioneve kur
kreditë zhvlerësohen (ose kredi të humbura):
1. Provigjionet specifike (Specific Provisions)
2. Provigjionet e përgjithshme (General Provision)
3. Fshirjet e borxhit të keq (Bad-Debt ërite-Offs)
Dy llojet e para të provigjioneve kanë ndikim tek pasqyra e të
ardhuravë, ndërsa lloji I tretë ka një ndikim në bilancin e bankës
, duhe njohur faktin se kredia tashmë nuk ka asnjë shank për tu
mbledhur.
12
13. Problem Loans, Provisions and
Regulatory Issues
Provigjionet specifike :
• Këto janë provizione të caktuara për një hua specifikisht
të identifikueshme kur institucioni vlerëson:
- Kushtet e kredisë;
- Kushtet e huamarrësit;
- Ndikimi I ngjarjeve ekonomike.
• Jo të gjithë kredia duhet të ketë provizione të llogaritura pasi
huadhënësi mund të vlerësojë në bazë të informacionit që ka se
një pjese e kredisë mund të kthehet.
13
14. Problem Loans, Provisions and
Regulatory Issues
Provigjionet e përgjithshme
• Këto janë provigjione të cilat llogaritet si një përqindje ndaj
portofolit të kredive
• E përshtatshme për portofole kredish të mëdha si psh
portofol kredish për shtëpi,ku provigjioni specifik nuk është I
përshtatshëm. Do të thotë së një provigjion I vetëm është
vendosur për totalin e kredive që janë pjesë e portofolit.
14
15. Problem Loans, Provisions and
Regulatory Issues
Fshirjet e borxhit të keq (Bad Debts):
• Njohja e borxhit të keq mund të ndodh kur :
- Ku të gjitha aktivet janë shitur;
- Garancitë janë konfiskuar;
- Plane veprimi përmirësimi janë ndërmarrë; and
- Asnjë burim tjetër parajë nuk ka mbetur për tu konfiskuar.
• Pasi të përfundojnë hapat e mësipërm, institucioni
financiar duhet të nxjerri nga bilanci borxhin e keq me aktivet e
vlerësuara me zero dhe duhet të bëj një ndryshim në fitim.
15
16. Other Considerations ëith
Problem Loans
- Provigjionet minimizojnë përdorimin eficent të kapitalit e
cila në rast të kundërt do të përdorej për qëllime kreditimi
- Institutcionet zakonisht kanë një system provogjioneve të
cilat tejkalojnë normën e vendosur nga Banka Qëndrore për
të reflektuar profilin e riskut të bankës
- Provigjione të larta tregojnë për një nivel më të lartë rrisku
dhe një menaxhim jo të mirë
- Provigjione të ulëta tregojnë për një nivel më të ulët rrisku
dhe një menaxhim më të disiplinuar
16
17. Dynamic Provisioning
- Duhet të kemi parasysh që portofoli I kredive është I
ekspozuar ndaj rrezikut dhe është më sensitive ndaj cikleve
të biznesit, psh më shumë gjasa për të dështuar me pagesa
ndodhin gjatë rënies economike
- Për më tepër:
• Rreziku i kredisë nuk është statik por ndryshon me kalimin e
kohës
• Borxhi i keq nuk duhet të vijë si një surpizë , port duhet të zbulojë
ndryshimet në probabilitetin e riskut të dështimit në një segmet të
portofolit.
17
18. Dynamic Provisioning
Parimet kryesore në provigjionimin dinamik:
• Klasifikoni kreditë në grupe homogjene
• Bëni nëndarje brenda grupit sipas afatit të maturimit
• Përcaktoni probabilitetin e humbjes për cdo grup
• Përcaktoni ashpërsinë e mundshme të humbjes për secilin grup
• Përdorni informacionin historik të humbjes së huasë për të krijuar
një model parashikues që përfshin kushtet ekonomike, normat e
interesit, aktivitetin e investimeve, etj.
• Zbatoni rezultatin e modelit në provigjionet aktuale
18
19. Dealing with Defaults
Nëse një kredi është e dështuar , banka duhet të veprojë për
të minimizuar humbrjet të cilat ndodhin nga klientët e
dështuar dhe mund të bëjnë një ristrukturim të pagesave
përpara se të bëjnë fshirjen e kredisë.
Klasifikimi I klienteve përsa I përket dështimit në pagesa :
1. Klient me Probleme të lehta financiare
2. Klient me Probleme mesatare financiare
3. Klient me Probleme të rënda financiare
19
20. Dealing ëith Defaults
Probleme të lehta financiare
• Ndodhin kur huamarrësi është në situatën në të cilën ka
probleme afatshkurtra financiare
• Nëse dështimi I pagesave ka ndodhur në më pak se 90 ditë, si
zgjidhje mund të ketë:
- Ndryshimi ose strukturimi I shumave të kestit ose afatit të
maturimit
- Asistimi I firmës nëse rrjedhja afatshkurtër e mjeteve monetare
janë rritur gjatë periudhave të rritjes së shpejtë.
- Nxitja e firmave për të shitur aktive jo kryesore
- Kërkimi I përdorimit të kapitalit të vet
20
21. Dealing ëith Defaults
Probleme mesatare financiare
• Mund të ndodhin nëse problemet e rrjedhës së parasë përkojnë
me rënien e vlerave të aseteve të huamarrësit
• Masa e veprimit përcaktohetr nga natyra e kolateralit, p.sh.
përjashto hipotekën ose mbështetje të firmës prodhuese me një
treg unik ose të kufizuar për asete
• Huamarrësi mund të marrë në konsideratë vlerësimin e
alternativave përmes NPV ose modelit probabilistik të Vlerave të
Pritshme për veprime të ndryshme
21
22. Dealing ëith Defaults
Probleme të rënda financiare
• Karakterizohet nga pagesa të humbura dhe vlera e huamarrësit
(Asetet) më pak se shuma e kredisë
• Huamarrësi duhet të vlerësojë me shumë kujdes nëse është më
mirë të:
- Të bëjë shitje të kapitalit të fimës për të pasur më shumë shance
për të marrë një kredi tjetër; ose
- Ristrukturimi i borxhit (përfshirë borxhet ndaj huadhënësve të tjerë)
për të ruajtur veprimtarinë e saj të cilat I mundësojnë firmës për të
kapërcyer krizën aktuale ose do jetë gjithmonë një problem
22
24. Këto marrëveshje i japin kredidhënësit besimin që:
1. Fluksi i parasë nuk do të tërhiqet padrejtësisht nga
kompania.
2. Risku i përgjithshëm i kompanisë nuk mund të
ndryshohet ndjeshëm.
25. Ligjit për Falimentimin
o Proçedura e falimentimit ka qëllim të shlyejë, në
mënyrë kolektive, detyrimet e debitorit.
o Çdo debitori të ndershëm, neepërmjet
proçedurës së falimentimit, i jepet mundësia të
shkarkohet nga pjesa e mbetur e detyrimeve.
27. Disa prej përfitimeve nga parashtrimi i kërkesës për falimentim janë:
o Mënjanimi i detyrimit ligjor për të paguar shumicën e borxheve ose
tërë borxhet, së paku për një kohë;
o Parandalimi i rimarrjes në posedim të mjeteve;
o Ndalimi i veprimeve të kreditorëve për marrjen e parave;
o Dhënia e mundësisë për negocimin e borxhit;
o Ofrimi i mundësisë për të riorganizuar ndërmarrjen.
29. o Ekspozimi ndaj riskut dhe kufizimet
o Ekspozimet e mëdha
o Ekspozimi maksimal i lejueshëm
o Risku i likuiditetit
o Rezerva e detyrueshme
o Shpallja e normave të interesit
30. Banka e Shqipërisë, me akte nënligjore, përcakton
rregulla për:
o llogaritjen e aktiveve të ponderuara me riskun;
o llogaritjen e ekspozimeve ndaj riskut ose risqeve;
o parimet e vlerësimit të tipologjisë së risqeve;
o klasifikimin dhe matjen e riskut të humbjes nga
falimentimi i kundërpartisë;
o llogaritjen dhe përcaktimin e pozicionit të hapur
valutor.
