Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Andere mochten auch
Andere mochten auch (11)
Mehr von ErfgoedEducatie Tilburg
Kürzlich hochgeladen
Kürzlich hochgeladen (7)
Textielindustrie
Hinweis der Redaktion
- De stad Tilburg zoals we die nu kennen was 250 jaar geleden heel anders. Dat kunnen we zien op deze kaart uit het jaar 1790. Weilanden, plassen, bosgebieden, paden en zandwegen en hier en daar wat boerderijen. Kijk maar eens naar de namen van de gebieden. Er zijn waarschijnlijk wel namen die je herkent.
- Die paden en wegen kwamen bij gehuchten bij elkaar. Er ontstonden driehoeksvormen. Dat noemen we herdgangen. Het waren paden van ´herd´ naar ´herd´, van haard naar haard. De roze blokjes zijn huizen. Verder zie je akkers en velden. Het zijn de kenmerken van een agrarische samenleving.
- Een boerderij was zelfvoorzienend. De bewoners waren op zichzelf aangewezen. Er waren geen voorzieningen die centraal werden geregeld. Water haalde je uit de put, melk kreeg je van de koe voor wie rijk was. Wie minder geld had, kocht een geit. Die gaf ook melk. Dat noemden ze in Tilburg een ´èèrmoejskoej´. De boeren hadden een tuin met eigen kool en wat groente. Kleding maakten ze zelf van een lap van de markt. Verder hadden ze niet veel nodig.
- Arbeid gebeurde nog aan huis. Boeren konden een weefgetouw huren van een ondernemer. Deze gaf dan opdrachten aan de thuiswevers om een x-aantal meter stof te weven. Iedere thuiswever werkte in principe voor zichzelf. Hij kreeg per ´stuk´ betaald. Had hij mooie wol gekregen om te verwerken, dan kon hij mooie stukken weven. Dan kreeg hij goed betaald. Was de wol een keer wat slechter, dan kon de kwaliteit van de geweven stukken ook minder zijn. Daar kon de thuiswever dan niks aan doen. Toch kreeg hij minder betaald. Vaak zat de man achter het weefgetouw, de vrouw moest het garen spinnen en spoelen. De kinderen hielpen mee in het huishouden. De groten pasten op de kleintjes. Deze vorm van thuiswerken is de voorloper van de industrie.
- Dit zijn arbeiderswoningen. Je ziet dat het maar armoedige huizen zijn. Een voordeur en enkele ramen, waardoor de woningen donker waren. Als je de deur open deed stond je meteen midden in de ´kamer´. Dat is een groot woord voor de ruimte waarin de mensen woonden, werkten en sliepen. Meestal stond er een tafel in het midden met stoelen er omheen. Slapen deden ze in een bedstee, een soort kast in de kamer. De keuken was een kleine ruimte waar een afvoer naar buiten was. Er was geen bankstel, geen TV, zelfs geen radio. De mensen gingen vroeg naar bed.
- Dit is een plattegrond van een groot wevershuis. Zoals je ziet, staan er twee weefgetouwen in de weefkamer. Wie twee getouwen kon huren van de ondernemer, was geen arme boer. Het was een vak ofwel een ambacht. Je ziet dat er hier twee getouwen staan. Het neigt al naar een werkplaats waar meerdere werktuigen bij elkaar staan en waar meer dan één persoon aan het werk is. In het midden achter zie je het woord ´geut´. Het duidt de keuken aan. ´Geut´ verwijst naar ´goot´.
- Een houten weefgetouw. De wever zat met zijn billen op een bankje. Zijn voeten bedienden de pedalen. Met zijn rechterhand bediende hij de spoel die op en neer door de kettingdraden moest.
- Het thuisweven zoals we in de vorige dia´s zagen, maakte plaats voor het werken in werkplaatsen, fabriekshuizen en later fabrieken. De productie moest steeds sneller. Alles stond in het teken van vooruitgang en economie. Geld verdienen en produceren. De menskracht werd te langzaam, er werd gezocht naar midedlen om de productie op te voeren. Zo ontwikkelden diverse technici machines die op stoom konden werken. Door stoomkracht ging de productie vele malen sneller. In Tilburg was fabrikant Pieter van Dooren de eerste met een stoommachine. De fabriek stond op de plek waar nu het Elisabethziekenhuis staat. In plaats van thuis te werken, vroeg Van Dooren om de mensen naar de fabriek te komen. Dat waren de mensen niet gewend. Thuis kon je enigszins je eigen ritme bepalen. In de fabriek deed de stoommachine dat.
- Dit is één van de eerste stoommachines. Een soort locomotiefmodel waarin een proces van kokend water op gang werd gebracht. Als water gaat koken, ontstaat er stoom en druk door verdamping. Die druk werd gebruikt om tandwielen in beweging te zetten. Daardoor konden machines gaan draaien.
- Zo zag een fabriekshuis eruit. Nog niet helemaal een fabriek met een kantoor maar een groot herenhuis met daarachter zalen waar gewerkt werd. Je ziet al wel een schoorsteen achteraan. Dat is een teken dat er een stoommachine was. Links van het pand zie je een pakdeur, waaronder een kar met ezel of paard staat. Voorraad maar ook producten moesten getransporteerd worden.
- Zo zag een fabriek ervan binnen uit. Je ziet de drijfriemen waarmee machines en stoommachine met elkaar in verbinding stonden. De ruimten waarin gewerkt werd waren donker,stoffig en onveilig. Soms kwam je met je mouw tussen de drijfriem, of haren raakten verstrikt tussen de machines. Het waren niet meer alleen mannen die in de fabrieken werkten, maar ook vrouwen. Ook jongens en meisjes gingen vanaf hun twaalfde jaar naar de fabriek om te werken.
- Vrouwen aan het werk in een fabriek. Ze moesten de stoffen controeleren op weeffouten.
- Een straat in Tilburg met aan de enek kant huizen en aan de andere kant werkhuizen en fabrieken.
- De mensen waren niet tevreden: slechte arbeidsomstandigheden, lange dagen werken, onveiligheid in de fabriek en uiteraard een karig loon. In de jaren `20 en `30 waren er stakingen in de textiel. Kijk eens naar de afbeelding. Wie heeft de hoge hoed op? Welke tekst staat er op zijn borst? En wie willen de staking tegenhouden? Waarom zou dat zijn?
- Stakingen in Tilburg. Vergelijk de man die symbool staat voor de stakers met de mensen rechtsonder.
- Een fabrieksterrein met verschillende onderdelen: twee schoorstenen, achteraan ´hoogbouw´: dat waren fabrieken met enkele verdiepingen. In de 19 e eeuw werden die gebouwd. Dat was vanwege de plaatsing van een stoommachine en de aandrijving. Meestal stonden de lichtere machines in de hoogbouw. De zwaardere weefgetouwen stonden op de begane grond. In de 20 e eeuw kwamen er andere fabrieken: met zaagtanddaken. Daarin konden de weefmachines staan. Het licht was er veel beter. De ramen waren naar het noorden gericht. Daarmee heb je het beste licht.
- Dit is een luchtfoto van de AaBefabriek. Je ziet hier geen hoogbouw meer maar sheddaken. Zie hoe uitgestrekt het fabrieksterrein is. Er waren naast werkplaatsen ook ruimten nodig voor kantoor en voor het personeel. Dat was een ´vernieuwing´´: kleedkamers, wasgelegenheid en kantines voor het personeel. AaBe liep daarin voorop. Het was een goede werkgever. Wie bij AaBe werkte, kon trots zijn op een baan in de textiel.
- Vrouwen aan het werk in de 20 e eeuw. Je ziet dat de omstandigheden al beter zijn dan in eerdere dia´s. Hier is beter licht, zitgelegenheid voor de medewerkers en betere apparatuur. Hier zie je wat productiewerkis: met zijn allen maak je één product. Ieder maakt een onderdeel.
- Jaren ´40 en ´50: een gouden tijd voor de textielindustrie. Hier een interieur van een fabriek. De drijfriemen zijn er nog wel, maar veel minder in aantal. De machines werden aangedreven door elektromotoren. Weer later in de technische ontwikkeling kreeg elke machine zijn eigen motortje met een eigen aan- en uitknop.
- Voor de werknemers werden er activiteiten georganiseerd. Hiet een Sinterklaasviering voor de werknemers van AaBe. De foto is uit 1955.
- De industrie had arbeidskrachten nodig. De textiel had niet zO’n goed imago. De mensen wilden meer verdienen en liefst geen ploegendienst. Vanwege een tekort aan eigen personeel, werden er mensen uit het buitenland gehaal. Ze werden ´gastarbeiders´ genoemd. Ze zouden als ´gast´ komen werken en daarna weer terug gaan naar hun eigen land. Dat bleek in de praktijk niet helemaal te kloppen. In 1963 kwamen de eerste Turken naar Tilburg.
- In de jaren zestig en zeventig begon de textielindustrie af te nemen. Er waren ´lage-lonen-landen´, waar mensen voor veel lagere lonen hetzelfde werk deden. Ook waren er in Tilburg nogal veel fabrieken die misschien eerder hadden moeten fuseren om te kunnen blijven bestaan. De ´gastarbeiders´ bleken overbodig gewrden. Moesten die nu weer terug naar hun eigen land?
- Gebouwen werden gesloopt,
- Schoorstenen opgeblazen.
- Slechts één textielfabriek is uiteindelijk overgebleven: Innofa.
- Van binnen ziet de fabriek er zo uit.
- Oude fabriekspanden werden ingezet voor andere doeleinden: hergebruik van fabrieken. Hier het Textielmuseum met een nieuw EntreeGebouw.
- TextielLab in het Textielmuseum. Er wordt nog steeds textiel geproduceerd maar dan vanuit het museum. Ontwerpers en kunstenaars produceren innovatieve textielontwerpen.
- Ook museum de Pont was vroeger een textielfabriek. Waaraan kun je dat nog zien?