3. PROGRAMMA
09.45u Peter Scholliers Overzicht van de ETWIE-werking in 2014
10.00u Joeri Januarius Schoenmaker, blijf niet bij je leest! Kennisdeling voor
ambachten in de praktijk
10.25u Jef Vrelust 750 jaar havenkranenkennis in Antwerpen
10.50u Jacques Verleijen Nostalgie of innovatie? Aan de slag met radiotechniek en
morsecode
11.15u Pauze
11.25u Anne-Françoise Cannella De werking van het Centre des Métiers du
Patrimoine in Wallonië
11.50u Panelgesprek met jongeren
12.20u Discussiemoment
12.45u Daniëlle De Vooght en Tijl Vereenooghe Afsluitende beschouwingen en een
blik op de toekomst
13.00u Lunch
14.00u Facultatief namiddagprogramma
Vorig jaar, tijdens de 2e ETWIE-Ontmoetingsdag werden enkele belangrijke aankondigingen gedaan wat betreft de werking in 2014. De ETWIE-kennisbank werd gelanceerd, de onderwerpen van de inhoudelijke studiedagen werden meegedeeld, er werd aangekondigd dat er een derde ETWIE-medewerker mocht worden aangeworven en de start voor een werking rond Bedrijfserfgoed werd gegeven. Uiteraard moest er ook in 2014 gewoon verder gewerkt worden rond de doelstellingen die werden bepaald in de beheersovereenkomst, namelijk netwerking, makelaardij en immaterieel cultureel erfgoed.
We zijn een jaar verder en we kunnen zeggen dat de ETWIE-Kennisbank langzaam maar zeker wordt ingevuld. Wie al eens een kijkje heeft genomen, zal zeker gemerkt hebben dat een zoektocht naar informatie omtrent TWI-erfgoed altijd kan starten op de ETWIE-website. Dit werk is natuurlijk nooit af, dus daarom bij deze nogmaals een warme oproep om input en feedback te bezorgen aan de ETWIE-medewerkers.
Sinds 1 augustus kan ETWIE deeltijds rekenen op de medewerking van Robin, een ontegensprekelijke versterking van het team.
Nu wil ik, in vogelvlucht, met u bekijken wat we zoal voor u konden betekenen in het voorbije jaar. Zoals steeds gebeurde er ook veel achter de schermen: activiteiten moesten voorbereid worden, samenwerkingstrajecten moesten uitgeklaard worden, ETWIE moest vertegenwoordigd worden binnen bepaalde beleidsorganen…
Maar we probeerden toch ook zoveel mogelijk aanwezig te zijn in het veld.
Een (beperkt) overzicht:
Naast deze 3e Ontmoetingsdag, die de afsluiter is van het jaar 2014 en in zekere zin ook al de teaser voor het jaar 2015, organiseerde ETWIE in 2014 nog enkele andere activiteiten, vaak in samenwerking met partners.
In april organiseerden we een eerste inhoudelijke studiedag over de relatie tussen TWI-erfgoed en onderwijs. We kregen hiervoor ondersteuning van de onderzoekslijn erfgoededucatie van de VIVES-Hogeschool. Een zestigtal deelnemers kregen tijdens deze dag, die doorging in OPEK in Leuven, inspiratie over hoe TWIE-organisaties en onderwijsinstellingen meer toenadering tot elkaar kunnen vinden en hoe ze elkaar kunnen helpen bij het overbrengen van hun boodschap.
In mei organiseerden we samen met het Interuniversitair Platform voor Academisch Erfgoed het symposium waarop het boek ‘Balans en perspectief. Academisch erfgoed in Vlaanderen’ werd voorgesteld. Ook de werking van ETWIE werd er voorgesteld aan het publiek.
Net zoals vorig jaar, gingen we ook dit jaar op stap in de zomer. In Halle en Alsemberg werd een bezoek gebracht aan de Papiermolen Herisem en aan het herbestemmingsproject van de mouterij Van Roye in Halle. De dag werd afgesloten met een panelgesprek over hoe we, als erfgoedwerkers, de inhoudelijke en toeristische valorisatie van industrieel erfgoed kunnen aanpakken. Deze excursie gebeurde in samenwerking met het MIAT.
In september organiseerden we een tweede inhoudelijke studiedag. Deze keer lag de focus op verschillende types papieren bronnen die nuttig kunnen zijn bij het werken met en ontsluiten van TWI-erfgoed. Een veertigtal mensen zakten hiervoor af naar Middelkerke. Er was aandacht voor overheidsdocumenten, affiches, porseleinkaarten en nog veel meer.
In oktober werd de aftrap gegeven van onze werking rond Bedrijfserfgoed. Een veertigtal deelnemers verzamelden in het erfgoedmagazijn van Katoen Natie in Antwerpen om samen met ons na te denken over een erfgoedwerking rond bedrijfserfgoed: hoe kunnen we bedrijven sensibiliseren, wat zijn de prioriteiten, hoe kunnen we aan publiekswerking doen…? Dit zijn maar enkele vragen die aan bod kwamen. Na afloop werd duidelijk dat ETWIE hierin een voortrekkersrol mag en moet opnemen. We zullen hiermee dan ook zeker verder gaan in 2015, maar daarover later meer.
Ten slotte grijpen we ook af en toe enkele grotere evenementen aan om zelf een lezing of iets dergelijk te organiseren, in samenwerking met een lokale partners. Zo gaf Nelleke Teughels, lid van de AV, in het kader van Open Monumentendag in Arendonk een lezing over Delhaize. Deze activiteit werd opgezet samen met Toerisme Arendonk.
Het traject Living Human Treasures werd vorige week afgesloten met een internationaal congres bij FARO. Die dag werd tevens het boek ‘Virtuoos! Portretten van passie en vakmanschap’ evenals de beleidsinspirerende nota ‘Virtuoos Vlaanderen’ overhandigd aan Vlaams minister van Cultuur, Sven Gatz. Ondertussen werd al met de minister afgesproken dat er gestart kan worden met een voortraject waarin wordt onderzocht hoe de bevindingen uit de nota om te zetten in concreet beleid. Wordt hopelijk vervolgd! Alle bevindingen staan ook op de website en de publicatie is vandaag hier te koop.
Net zoals vorig jaar, kregen we opnieuw de kans om mee te werken aan een project rond Jonge Ambachters van de Koning Boudewijnstichting. Het Sofina-fonds biedt beurzen om naar het buitenland te gaan. Robin hielp de KBS bij het bekendmaken van de beurs en hij bood de ambachtlui zelf hulp bij het opstellen van de subsidieaanvragen. 14 van de 40 subsidieaanvragen kwamen terecht bij de KBS dankzij ETWIE. De kans bestaat dat deze samenwerking in 2015 herhaald wordt.
Als gevolg van een begeleidingstraject waarbij ook ETWIE betrokken was, konden de verschillende baksteengerelateerde musea in de Rupelstreek een projectcoördinator aanwerven. Hij moet proberen het komende jaar de samenwerking tussen de musea te concretiseren.
Vorig jaar werd vermeld dat ETWIE sterk betrokken was bij een projectaanvraag van Ijzer en Vuur vzw!. Dit project focust op het borgen van het kunstsmeden en wil vooral het kunstsmeden zelf nieuw leven inblazen door allerlei initiatieven. In 2014 vond er alvast een inspirerende reflectiedag plaats, werd er gewerkt aan een inventarisatie van het kunstsmeden in Vlaanderen en Brussel en werd er nagedacht over het competentieprofiel van een kunstsmid (in samenwerking met het departement onderwijs). De verschillende rapporten die hierover geschreven zijn, zijn bovendien te vinden op de projectwebsite www.kunstsmeden.be.
Ijzer en vuur! diende in het najaar een projectaanvraag in om het project te kunnen verderzetten in 2015. ETWIE is nog steeds erg betrokken bij het project (o.a. Door deelname aan stuurgroep). De projectmedewerkers hebben ook hun bureau in het ETWIE-kantoor.
Een ander project waarbij ETWIE betrokken is, betreft de 3D-visualisering van machines, in samenwerking met Texture, de provincie West-Vlaanderen, Erfgoedcel CO7, het MIAT, PACKED en CAG. Deze projectsubsidie werd goedgekeurd in 2014. Er wordt momenteel gezocht naar een projectcoördinator die alles in goede banen kan leiden.
Ten slotte moet een nieuw project van het Karrenmuseum vermeld worden. Enkele jaren geleden stelde het Karrenmuseum een typologie van landbouwvoertuigen op. De resultaten hiervan kunnen geraadpleegd worden op de website van het museum en binnenkort ook via het Virtuele Land van CAG. Na afronding van dit project werd een vervolgaanvraag ingediend, met de bedoeling een gelijkaardige typologie op te stellen voor handels- en dienstvoertuigen. Deze projectaanvraag gebeurde in samenwerking met ETWIE, Bokrijk, het MOT, PACKED en CAG. ETWIE maakt deel uit van de klankbordgroep. Momenteel loopt er trouwens een oproep ivm dit project op onze website. Neem zeker eens een kijkje!
De werking rond immaterieel cultureel erfgoed werd verdergezet volgens dezelfde lijnen.
ETWIE is nog steeds, binnen de professionele erfgoedsector, de trekker van het domein ‘ambachtelijke vaardigheden en technieken’. Ongeveer tweemaandelijks komen we samen met de collega-trekkers om het ICE-beleid te bespreken, om ervaringen en ideeën uit te wisselen, om de internationale voorbeelden op te volgen etc. Er werd bovendien in 2014 een Domein 5-overleg georganiseerd, waar alle geïnteresseerde professionele erfgoedwerkers kennis konden maken met een aantal nieuwe projecten betreffende ‘ambachten’, namelijk Bokrijk Brandmerkt, De makers (UNIZO), de werking van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed en het Living Human Treasures-programma.
Enkele trajecten immaterieel erfgoed waarbij ETWIE betrokken is, zijn:
De kermiscultuur, samen met LECA en CAG: ondertussen opgenomen op de Inventaris Vlaanderen
De biercultuur, samen met LECA en CAG: voorgedragen aan UNESCO
Het Klompenambacht, samen met Erfgoedcel kERF en Erfgoedcel Waasland. Hieromtrent wordt opnieuw een rondetafel georganiseerd op 20 januari
Het molenaarsambacht: de eerste gesprekken komen eraan
Kantwerk wil graag voordragen aan UNESCO: eerste gesprekken komen eraan
Sommige trajecten zijn al redelijk ver gevorderd, andere moeten nog van start gaan.
Het dossier van de morsecode is misschien even apart het vermelden waard. In het kader van Erfgoeddag werd in samenwerking met de zendamateurs een kleine brochure uitgebracht. Er was die dag ook een kleine tentoonstelling te bezichtigen op verschillende plaatsen in Vlaanderen. In het voorjaar werd bovendien een eerste rondetafel georganiseerd om na te denken over de toekomst van morsecode. Dit alles heeft er toe geleid dat er enkele weken geleden opnieuw een dossier werd ingediend voor de erkenning van morsecode als immaterieel cultureel erfgoed in Vlaanderen. U krijgt straks nog meer te horen over hoe dit alles precies in zijn werk is gegaan.
Om te voldoen aan onze internationale doelstellingen, was ETWIE ook in 2014 aanwezig op enkele internationale evenementen.
In maart was er het internationaal congres ‘Kracht van het Ambacht’ in Nederland, in juni werd een paper voorgesteld op het Universeum-congres in Hamburg, in augustus was ETWIE aanwezig op een congres over industrieel erfgoed en stadsmusea in Göteborg, in oktober namen we deel aan E-FAITH in Lyon en in november was er VNODIA in Rotterdam.
Verder is er beslist om een halfjaarlijks structureel overleg op te starten met de collega’s van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed, om onze werking op elkaar af te stemmen waar mogelijk.
Ook in 2014 gingen de ETWIE-medewerkers nog vaak op stap om jullie en jullie collecties beter te leren kennen. Enkele voorbeelden: Mout- en Brouwerijhuis De Snoeck in Alveringem, de slagmolen in Lille, het Gevaertarchief, VlaTam, het Rijksarchief, de Collectie Torck…
We proberen van alle onze bezoeken, projecten, trajecten geregeld een verslag of een update te publiceren op onze website of op onze Facebookpagina. Bekijk deze dus zeker geregeld!
Verschillende taken van ETWIE vallen onder de noemer ‘makelaardij’. Hieronder verstaan we het overleggen en afstemmen met andere spelers binnen de erfgoedsector: de musea, de archieven, de andere expertisecentra, de erfgoedcellen, FARO, Cultureel-Erfgoedoverleg, LEOV-overleg, Herita, Onroerend Erfgoed. De contacten met de collega’s zijn erg belangrijk voor de werking van ETWIE. Vaak worden samenwerkingsverbanden, voor korte of langere periode, aangegaan om projecten, studiedagen etc. tot een goed einde te brengen. Ook vormingsmomenten en studiedagen georganiseerd door het steunpunt en door collega-organisaties zorgen voor de nodige feedback betreffende de eigen werking.
ETWIE wil ook de niet-erfgoedsector warm maken voor TWIE. Daarom onderhouden we, of althans dat proberen we, contacten met erg uiteenlopende sectoren zoals UNIZO, Toerisme Vlaanderen, het departement Onderwijs, de bedrijfswereld…
Eveneens een pijler van ‘makelaardij’ is de advisering en dienstverlening waarvoor op ETWIE beroep wordt gedaan. De medewerkers van ETWIE zitten in jury’s bij selectieprocedures en prijsuitreikingen, in adviesraden, klankbordgroepen en expertenfora van andere organisaties en in redactieraden van tijdschriften. ETWIE geeft ook geregeld advies aan de beleidsorganen, o.a. door structureel te zetelen in bepaalde commissies, maar eveneens ad hoc, bijvoorbeeld bij vragen betreffende topstukken.
Twee trajecten kunnen hier misschien even uitgelicht worden, namelijk Handmade in Belgium en Handmade in Brugge.
Met het label Handmade in Belgium wil UNIZO de makers van authentieke en ambachtelijke kwaliteitsproducten erkennen, om op die manier het maakproces en de kwaliteit van het product in de kijker te zitten. ETWIE is erg nauw betrokken bij het selectieproces. Hetzelfde geldt trouwens voor het ruimere project van ‘De makers’.
Een gelijkaardig initiatief loopt in Brugge, waar Handmade in Brugge ambachtelijke makers in de stad meer zichtbaarheid bezorgen door middel van een label. Ook hier is ETWIE betrokken bij het selectieproces en bij de jaarlijkse uitreiking van de labels.
Ten slotte moet er ook gewezen worden op de rol die ETWIE speelt bij het zoeken naar een oplossing voor bedreigde collecties: zoeken naar nieuwe bestemming, helpen bij inventarisatie, experten met elkaar in contact brengen… Dit aspect van de ETWIE-werking gebeurt vaak ad hoc, waarbij er ingespeeld wordt op interessante kansen.
Hoe we hiermee verder gaan in 2015, vertelt Tijl straks.
Dan wens ik jullie nu veel inspiratie toe met de verschillende lezingen van vandaag!
