SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo

Zwrot jezykowy

•
•
Artur Machlarz
Artur Machlarz
Bildung
1 von 68
Downloaden Sie, um offline zu lesen
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt Artur Machlarz 2012-10-18 Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Plan wykładu 1 Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? 2 Językoznawstwo w XIX wieku 3 Historyzm w XIX wieku 4 Język i kultura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie 5 Podsumowanie i literatura Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Paradygmat lingwistyczny Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Zwrot językowy w XIX i XX wieku Jest to specyficzny sposób badania zjawisk kultury skoncentrowany na analizie języka: zwrot językowy w XX wieku polega na tym, że język uznano za pośredni lub bezpośredni wyraz naszej wiedzy o świecie, przekonań, residuum wspomnień, tradycji, kultury itp. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Zwrot językowy w XIX i XX wieku Jest to specyficzny sposób badania zjawisk kultury skoncentrowany na analizie języka: zwrot językowy w XX wieku polega na tym, że język uznano za pośredni lub bezpośredni wyraz naszej wiedzy o świecie, przekonań, residuum wspomnień, tradycji, kultury itp. w XIX wieku nie mamy do czynienia z tak ostrym zwrotem pojawiają się raczej tendencje przygotowujące grunt pod: strukturalizm oraz XX-wieczny przełom. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Analiza języka a metodologia nauk humanistycznych Co wspólnego ma zwrot językowy z metodologią nauk humanistycznych? 1 stanowi istotne tło teoretyczne dla rodzącej się w XIX wieku hermeneutyki, Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Analiza języka a metodologia nauk humanistycznych Co wspólnego ma zwrot językowy z metodologią nauk humanistycznych? 1 2 stanowi istotne tło teoretyczne dla rodzącej się w XIX wieku hermeneutyki, w XIX wieku pozwala pokonać wady ówczesnego historyzmu i historiozofii, Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Analiza języka a metodologia nauk humanistycznych Co wspólnego ma zwrot językowy z metodologią nauk humanistycznych? 1 2 3 stanowi istotne tło teoretyczne dla rodzącej się w XIX wieku hermeneutyki, w XIX wieku pozwala pokonać wady ówczesnego historyzmu i historiozofii, w XX wieku perspektywa lingwistyczna określa przynajmniej częściowo sposób badania zjawisk społecznych uwzględniający tzw. czynnik humanistyczny. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Problem - metoda językoznawstwa Analiza języków jako podstawa metodologii nauk humanistycznych: jaki jest stan językoznawstwa w XIX wieku? Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Językoznawstwo w XIX wieku Dominujące nurty w językoznawstwie w XIX wieku Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Dominujące nurty w językoznawstwie w XIX wieku 1 Językoznawstwo historyczno-porównawcze (Franz Bopp, Jakub Grimm, Friedrich Pott) 2 Szkoła młodogramatyków (druga połowa XIX wieku - Karl Brugmann, August Leskien, Hermann Paul, Paul Delbruck) Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Językoznawstwo historyczno-porównawcze Przedmiot badań językoznawstwa historyczno-porównawczego: koncentracja na badaniach morfologicznych, Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Językoznawstwo historyczno-porównawcze Przedmiot badań językoznawstwa historyczno-porównawczego: koncentracja na badaniach morfologicznych, badanie morfologicznych zbieżności między różnymi językami. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Językoznawstwo historyczno-porównawcze Przedmiot badań językoznawstwa historyczno-porównawczego: koncentracja na badaniach morfologicznych, badanie morfologicznych zbieżności między różnymi językami. Badania tych językoznawców były bardzo pomocne w badaniach archeologicznych, pracą nad zabytkami piśmienniczymi dawnych kultur. Pozwalały też na odkrycie wielu zasad odnośnie prawidłowości rozwoju języków. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Prawo przesuwki głosowej Prawo przesuwki głosowej (Grimm, Rask): przejście w indoeuropejskich spółgłosek bezdźwięcznych p, t, k w przydechowe f, th, kh, dźwięcznych b, d, g w bezdźwięczne p, t, k. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Lipska szkoła młodogramatyków Lipska szkoła młodogramatyków (późniejsze lata XIX wieku): “pozytywistyczne” podejście do przedmiotu badań (badanie “faktów”), Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Lipska szkoła młodogramatyków Lipska szkoła młodogramatyków (późniejsze lata XIX wieku): “pozytywistyczne” podejście do przedmiotu badań (badanie “faktów”), przedmiotem badań są przede wszystkim prawa głosowe - fonetyka, Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Lipska szkoła młodogramatyków Lipska szkoła młodogramatyków (późniejsze lata XIX wieku): “pozytywistyczne” podejście do przedmiotu badań (badanie “faktów”), przedmiotem badań są przede wszystkim prawa głosowe - fonetyka, badania porównawcze również umieszczane są w perspektywie historycznej. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Podsumowanie Pytanie “kontrolne”: Czy tak rozumiane językoznawstwo może być podstawą metodologii nauk humanistycznych? Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historyzm w XIX wieku Historyzm w XIX wieku (i jego wady) Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historyzm w XIX wieku Historyzm w XIX wieku: badania historyczne nie uwzględniają historii kultury Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historyzm w XIX wieku Historyzm w XIX wieku: badania historyczne nie uwzględniają historii kultury rekonstrukcja szeregów zdarzeń, bez tzw. czynnika humanistycznego (kulturowego sensu zdarzeń, za Znanieckiem) Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historyzm w XIX wieku Historyzm w XIX wieku: badania historyczne nie uwzględniają historii kultury rekonstrukcja szeregów zdarzeń, bez tzw. czynnika humanistycznego (kulturowego sensu zdarzeń, za Znanieckiem) historiozofia. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historiozofia Wizja dziejów w filozofii poprzedzającej narodziny humanistyki: Heglizm i klasyczna filozofia niemiecka, August Comte i pozytywizm, ewolucjonizm Herberta Spencera. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Główne idee XIX historiozofii Historię traktuje się jak postępowy (logiczny) rozwój ducha ludzkiego do punktu, w którym osiągnięte zostaną najwyższe wartości sił duchowych. Historia bada tu rozwój ducha, wiedzy, umysłu ludzkiego itp. Rozwój ten ma charakter linearny - niektóre narody stoją wyżej, inne wyżej w tym rozwoju. W ówczesnej historiozofii wierzono w pełni w dogmat o jedności rozumu ludzkiego. Wierzono, że różne formy kultury są częściami jednolitego planu rozwoju ogólnoludzkiej kultury lub cywilizacji. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historiozofia a językoznawstwo W XIX wiecznych nurtach w językoznawstwie idee ówczesnej historiozofii były mocno zakorzenione. Przejawiały się np. w: poszukiwaniu wspólnych korzeni wszystkich języków, w przekonaniu, że wszystkie języki są ze sobą spokrewnione, w przekonaniu, że niektóre języki stoją na wyższym poziomie rozwoju a inne na niższym. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Język i kultura Język i kultura - Analiza językoznawcza jako metodyczna baza nauk o kulturze Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Podstawowy postulat metodologiczny Podstawowy postulat metodologiczny: Eliminacja metafizyki Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Językoznawstwo porównawcze W. v. Humboldta Dla Humboldta właściwą funkcją porównawczych badań językoznawczych będzie uzupełnienie badań stricte historycznych o historię kultury. Bez zrozumienia języka zaś nie da się odtworzyć historii kultury. Humboldt zakłada, że język stanowi wiarygodne źródło danych historycznych i stanowi odwzorowanie aktualnego stanu kultury. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Cel językoznawstwa Cel badań językoznawczych: zrekonstruować właściwy danej kulturze sposób myślenia, planowania działań i orientacji w świecie, przedstawić historię kultur i kultury ludzkiej w ogóle, pokazać różnice w duchowym rozwoju kultur. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Teza o paralelności Według Humboldta język stanowi “mimowolną emanację ducha”. Teza o paralelności myśli i mowy formy językowe i formy myślenia rozwijają się paralelnie. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Metodologia badań językoznawczych - Humboldt Podstawowe zasady metodologiczne: 1 2 Podział badań na synchroniczne i genetyczne. Przyznanie badaniom synchronicznym pierwszeństwa: warunkiem poprawności badań historycznych będzie analiza aktualnego stanu języka, badanego autonomicznie, w takim stanie, w jakim aktualnie się znajduje dopiero na tej podstawie można badać sprawy historyczne Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badania genetyczne (historyczne) Rekonstrukcja historyczna powinna polegać na: 1 rekonstrukcji pierwszego ale zupełnego ukształtowania organicznej budowy języka, 2 analizie zmian spowodowanych obcymi domieszkami. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badania synchroniczne Badania synchroniczne polegają na: badaniu wewnętrznej konstrukcji i odgraniczenia jednego języka od innych. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badania synchroniczne a genetyczne Jaka jest podstawa uznania prymatu badań synchronicznych nad genetycznymi? Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badania synchroniczne a genetyczne Jaka jest podstawa uznania prymatu badań synchronicznych nad genetycznymi? badania empiryczne stoją wyżej niż spekulacje genetyczne. Jeśli badania genetyczne nie będą oparte na empirycznych badaniach aktualnego stanu, to będą tylko czczą spekulacją. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Najważniejsze idee Humboldta Najważniejsze idee Humboldta: właściwy danemu narodowi ogląd świata można i należy odczytać ze struktury jego języka. gramatyka reprezentujące formy myślenia; słownictwo reprezentujące treści myślenia, pojęcia, do których dana kultura jest zdolna (są to sposoby wyodrębniania zjawisk, ich konceptualizacji itp.). Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Metodologia - cd. Kolejna zasada metodologiczna: wszystkich aspekty języka należy traktować łącznie, jako elementy jednego organizmu, którego części dają się wyjaśnić i opisać tylko we wzajemnych powiązaniach. Ani analiza gramatyczna, ani fonologiczna, ani żadna inna nie mogła być w szczególności traktowana niezależnie od znaczeń, jeśli miałaby być przydatna dla realizacji właściwego celu językoznawstwa. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Metodologia - analiza systemu głosek Fonetyczna różnorodność i bogactwo głosek, jest istotnym elementem realizowania przez język funkcji związanych z wyrażaniem albo rozwijaniem myślenia: alfabet jest bowiem jednym z głównych czynników określających zasady słowotwórcze a tym samym zasady tworzenia pojęć. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Znaczenie zasad fonetycznych Cel badania zasad fonetycznych: (...) otrzymamy stąd z jednej strony wiedzę o prawach i nawykach słowotwórczych w narodach, z drugiej o zakresie, kompletności i wieku charakteryzującym budowę ich wyrazów. Do tych pierwszych należą zmiany wyrazów przez przegłos, wtrącenia i zmiany spółgłosek, rozszerzanie wyrazów w nagłosie i wygłosie, reduplikacje sylab i przeciwstawianie. Na tej podstawie bardzo często można rozpoznać, czy zmysł językowy narodów jest bardziej prymitywny czy też bardziej subtelny. Wilhelm von Humboldt, Zarys ogólnego typu języka Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Znaczenie zasad gramatycznych Znaczenie zasad gramatycznych: zasady konstrukcji zdań - odzwierciedlenie funkcji czystego intelektu; zasady konstrukcji okresu zdaniowego - przejawem siły wyobraźni kształtującej dany język i indywidualizującej uniwersalne cechy oglądu gramatycznego. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badanie “procedury językowej” Metodologiczna zasada badania „całej procedury językowej” oznacza u Humboldta, że trzeba mieć na uwadze ogólną naturę języków, sposoby spełniania przez języki ich funkcji w związku z myśleniem, a nie tylko ich zewnętrzne, techniczne własności. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Zasady analizy języka Leksemy, morfemy, fonemy i formy gramatyczne należy ująć jako części całego órganizmu językowego- tzn. w ich relacji do innych leksemów, morfemów, fonemów i form gramatycznych. Całościowe ujęcie relacji, organiczną jedność języka, Humboldt nazywał formą językową. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Zasady analizy języka Leksemy, morfemy, fonemy i formy gramatyczne należy ująć jako części całego órganizmu językowego- tzn. w ich relacji do innych leksemów, morfemów, fonemów i form gramatycznych. Całościowe ujęcie relacji, organiczną jedność języka, Humboldt nazywał formą językową. Analiza sposobu realizacji przez nie funkcji semantycznej - czyli tego, w jaki sposób wyrażana jest treść. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Zasady analizy języka Leksemy, morfemy, fonemy i formy gramatyczne należy ująć jako części całego órganizmu językowego- tzn. w ich relacji do innych leksemów, morfemów, fonemów i form gramatycznych. Całościowe ujęcie relacji, organiczną jedność języka, Humboldt nazywał formą językową. Analiza sposobu realizacji przez nie funkcji semantycznej - czyli tego, w jaki sposób wyrażana jest treść. Należy zacząć od obrazu ogólnego formy językowej - znajomość tego, co ogólne, pozwoli odpowiednio zinterpretować funkcje poszczególnych elementów całości. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak zrekonstruować formę językową? Forma językowa jest bezpośrednim wyrazem formy myślenia. Jej rekonstrukcja nie może ona polegać na rekonstrukcji historycznej, ani na badaniu fizycznych własności znaków językowych. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak zrekonstruować formę językową? Forma językowa jest bezpośrednim wyrazem formy myślenia. Jej rekonstrukcja nie może ona polegać na rekonstrukcji historycznej, ani na badaniu fizycznych własności znaków językowych. Empirycznie podstawową jednostką badań pozwalającą na rekonstrukcję formy językowej będzie okres zdaniowy - mowa obejmująca połączenia różnych elementów języka. Naszym zadaniem jest rekonstrukcja zasad wiązania znaków w sensowną wypowiedź. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak zrekonstruować formę językową? Forma językowa jest bezpośrednim wyrazem formy myślenia. Jej rekonstrukcja nie może ona polegać na rekonstrukcji historycznej, ani na badaniu fizycznych własności znaków językowych. Empirycznie podstawową jednostką badań pozwalającą na rekonstrukcję formy językowej będzie okres zdaniowy - mowa obejmująca połączenia różnych elementów języka. Naszym zadaniem jest rekonstrukcja zasad wiązania znaków w sensowną wypowiedź. Analiza zdania ujawnia formalne składniki języka prezentujące sposób konceptualizacji rzeczywistości. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak odkryć reguły gramatyczne? 1 Należy ustalić rozkład elementów znaczących w okresach zdaniowych na podstawie znaków (np. formy dźwiękowej). Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak odkryć reguły gramatyczne? 1 Należy ustalić rozkład elementów znaczących w okresach zdaniowych na podstawie znaków (np. formy dźwiękowej). 2 Rozkład powinien sięgać aż do elementarnych składników mających wpływ na znaczenie. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak odkryć reguły gramatyczne? 1 Należy ustalić rozkład elementów znaczących w okresach zdaniowych na podstawie znaków (np. formy dźwiękowej). 2 Rozkład powinien sięgać aż do elementarnych składników mających wpływ na znaczenie. 3 Celem jest wyodrębnienie wszystkich elementów, które mają wpływ na znaczenie. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak odkryć reguły gramatyczne? 1 Należy ustalić rozkład elementów znaczących w okresach zdaniowych na podstawie znaków (np. formy dźwiękowej). 2 Rozkład powinien sięgać aż do elementarnych składników mających wpływ na znaczenie. 3 Celem jest wyodrębnienie wszystkich elementów, które mają wpływ na znaczenie. Dzięki zastosowaniu tej procedury uniknie się ryzyka przypisania składników języka do obcych mu kategorii i pomijania charakterystycznych dla danego języka funkcji znaczeniowych i gramatycznych. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie “Klasyczne” kategorie gramatyczne Uwaga: klasyfikacje gramatyczne języków względem tego, czy posiadają formy rzeczownikowe, czasownikowe, zaimki itp. uważał Humboldt za przydatne w opisie języków, ale w ograniczonym zakresie. Uważał, że jest to narzędzie analizy technicznych środków oznaczania. Takie kategorie gramtyczne nie muszą wcale być wyrazem formy językowej. Taki opis nie musi dawać dostępu do utrwalonych w językach sposobów myślenia i samych myśli. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Program psychologii opartej na językoznawstwie Za Humboldtem przyjęto dość powszechnie, że: opis gramatyki i słownictwa określonego języka dostarczyć może wiedzy o sposobie myślenia i poznawania oraz całym światooglądzie badanej grupy etnicznej i stanowić może także przyczynek do sformułowania uogólnień odnośnie praw rozwoju kultury różnych społeczeństw. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Psychologia indywidualna a “psychologia ludów” Wg Steinthala i Lazarusa podstawową formą życia społecznego ludzi jest naród. Badania „ducha narodu” mają mieć pierwszeństwo nad badaniami z zakresu psychologii indywiduów ponieważ - wg Steinthala i Lazarusa mechanizmy psychiczne jednostek są w zasadniczym stopniu zdeterminowane zasadami działania ducha narodowego Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Stadia rozwoju języka 1 stadium prehistoryczne, 2 stadium, w którym znaki i znaczenia są powiązane mechanizmami psychicznymi - poziom charakteryzujący, 3 stadium, w którym znaki nie mają już charakteru onomatopeicznego. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Mechanizmy psychiczne wiążące znaki ze znaczeniami Mechanizmy psychiczne wiążące znaki ze znaczeniami: mechanizm kompensacji: doświadczane przez nas zmysłowe wrażenia wymagają pewnej kompensacji, którą stanowią naturalne reakcje mięśni, w szczególności fizjologicznych narządów mowy; Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Mechanizmy psychiczne wiążące znaki ze znaczeniami Mechanizmy psychiczne wiążące znaki ze znaczeniami: mechanizm kompensacji: doświadczane przez nas zmysłowe wrażenia wymagają pewnej kompensacji, którą stanowią naturalne reakcje mięśni, w szczególności fizjologicznych narządów mowy; mechanizm apercepcji: sposób, w jaki każda treść pojęciowa jest przedstawiana i prezentowana (wewnętrzna forma językowa). Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Poziom charakteryzujący Najbardziej bezpośrednim zatem przejawem sposobu myślenia danego narodu, obszarem danych, które mogą stać się podstawą uogólnień dla badań psychologii ludów, ma być, zdaniem Steinthala, etymologiczny sens słów, ich „bezpośrednio zakorzenione w rzeczywistości” znaczenie. Stanowiłby on bowiem odzwierciedlenie szczególnego charakteru apercepcji, sposobu myślenia danej grupy etnicznej. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Wilhelm Wundt Wilhelm Wundt, tak jak Humboldt, uważał, że tylko łączne badanie mitologii, obyczajów, historii i języka narodów może doprowadzić do pełnego poznania ludzkiego życia duchowego. Jednak za najważniejszą dziedzinę badań Wundt uznał językoznawstwo, ponieważ uznał, że każdy rodzaj wymiany myśli, czyli także opierający się na nim przekaz mitów i obyczajów zakłada posługiwanie się językiem. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Założenia dla metody analizy języka Zasady wyboru, czyli charakterystyczny dla danego narodu sposób myślenia, jego logika, są zawarte, zdaniem Wundta, przede wszystkim w gramatycznych zasadach konstruowania zdań, ponieważ „myśl znajduje właśnie w zdaniach albo sądach swój wyraz”. Za znaczenie każdego zdania, albo sądu, Wundt uznawał „zbiorowe przedstawienie”, które w akcie mowy, czyli właściwie w procesie komunikacji, zostaje w sposób niezależny od właściwości tego przedstawienia rozłożone na przedstawienia cząstkowe, którym odpowiadają określone słowa. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Gramatyka a zasady myślenia Na podstawie opisu stosunków gramatycznych Wundt podał klasyfikację różnego rodzaju typów myślenia, selektywności uwagi, ukierunkowania i treści myślenia, skorelowanych z różnymi rodzajami konstrukcji gramatycznej i zasad budowy słowników. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Hipoteza Sapiro-Whorfa (...) zaakceptowane wzorce posługiwania się słowami poprzedzają pewne tory myślenia i formy zachowań. Nie chodzi tu oczywiście tylko o teorie naukowe, ale o trwałe sposoby porządkowania danych i potocznej analizy zjawisk dokonywane za pośrednictwem języka. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Mechanizm wpływu języka na myślenie i działanie Mechanizm wpływu języka na działanie i rozumowanie polega, według Whorfa, na tym, że: każdy język, zawierając w swoich zasobach leksykalnych określoną klasyfikację zjawisk fizycznych, wpływa na wartościowanie tych zjawisk (np. ze względu na wiążące się z nimi niebezpieczeństwo). Leksykon, przez typ deskrypcji zjawisk fizycznych, określa zachowanie wobec tych zjawisk. Gramatyka natomiast jest elementem pomocniczym w segmentacji rzeczywistości zawierając hierarchię rodzajów, części mowy itp. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Kryptotypy i fenotypy Jak odkryć „co tubylcy myślą”? Leksykalne sposoby klasyfikacji zjawisk mogą być jawne (fenotypy) i niejawne (kryptotypy): Fenotypy posiadają wykładniki gramatyczne, cechuje je jasna i wyraźna wspólna cecha znaczeniowa. Kryptotypy - nie posiadają wykładników gramatycznych. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badanie kryptotypów Kryptotypy: nie posiadają widocznych wykładników odróżniających od siebie pewne kategorie słów, ale które funkcjonują implicite poprzez ’centralną wymienialność’ powiązań wyznaczających pewne inne słowa wskazujące daną kategorię. Do klasyfikacji niejawnych Whorf zaliczył na przykład rodzaj w języku angielskim. Ich odpowiednikami po stronie językowej są jednak raczej nie słowa, ale systemy wzajemnych relacji słów. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Wykładniki struktur jawnych Za wykładniki struktur jawnych Whorf uznał przedrostki, przyrostki, wrostki, ablaut samogłosek, reduplikację, akcenty i kategorie morfologiczne. Ich rekonstrukcja i opis miały także obejmować ocenę stopnia występowania oraz, w przypadku braku występujących względnie często w innych językach kategorii morfologicznych, zbadanie powodu, z którego nie pojawiają się one w opisywanym języku. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Dziękuję za uwagę Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań! Artur Machlarz e-mail: artur.machlarz@uni.opole.pl www: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt

Empfohlen

7. La Formación de los Estados Nacionales
7. La Formación de los Estados Nacionales7. La Formación de los Estados Nacionales
7. La Formación de los Estados Nacionales
Marioandres1405
 
Country Analysis - Germany
Country Analysis - GermanyCountry Analysis - Germany
Country Analysis - Germany
Yousof Alsatom
 
P - 7 - Concept of Inductive and Deductive method in Archetypal Criticism
P - 7 - Concept of Inductive and Deductive method in Archetypal CriticismP - 7 - Concept of Inductive and Deductive method in Archetypal Criticism
P - 7 - Concept of Inductive and Deductive method in Archetypal Criticism
hiteshparmar201315
 
El capitalismo y el imperialismo
El capitalismo y el imperialismoEl capitalismo y el imperialismo
El capitalismo y el imperialismo
Luis Urbina Jara
 
Everything you need to know about the European union
Everything you need to know about the European union Everything you need to know about the European union
Everything you need to know about the European union
EUintheUS
 
Elektroniczne bazy danych IHS i ich wpływ na wzrost konkurencyjności polskich...
Elektroniczne bazy danych IHS i ich wpływ na wzrost konkurencyjności polskich...Elektroniczne bazy danych IHS i ich wpływ na wzrost konkurencyjności polskich...
Elektroniczne bazy danych IHS i ich wpływ na wzrost konkurencyjności polskich...
SCA - Hygiene and Forest Products Company
 
Program wychowawczy new (1) -_ag
Program wychowawczy new (1) -_agProgram wychowawczy new (1) -_ag
Program wychowawczy new (1) -_ag
Aga Szajda
 
Lingwistyka 6: semiotyka - uniwersalia
Lingwistyka 6: semiotyka - uniwersaliaLingwistyka 6: semiotyka - uniwersalia
Lingwistyka 6: semiotyka - uniwersalia
Konrad Juszczyk
 

Empfohlen

7. La Formación de los Estados Nacionales
7. La Formación de los Estados Nacionales7. La Formación de los Estados Nacionales
7. La Formación de los Estados Nacionales
Marioandres1405
 
Country Analysis - Germany
Country Analysis - GermanyCountry Analysis - Germany
Country Analysis - Germany
Yousof Alsatom
 
P - 7 - Concept of Inductive and Deductive method in Archetypal Criticism
P - 7 - Concept of Inductive and Deductive method in Archetypal CriticismP - 7 - Concept of Inductive and Deductive method in Archetypal Criticism
P - 7 - Concept of Inductive and Deductive method in Archetypal Criticism
hiteshparmar201315
 
El capitalismo y el imperialismo
El capitalismo y el imperialismoEl capitalismo y el imperialismo
El capitalismo y el imperialismo
Luis Urbina Jara
 
Everything you need to know about the European union
Everything you need to know about the European union Everything you need to know about the European union
Everything you need to know about the European union
EUintheUS
 
Elektroniczne bazy danych IHS i ich wpływ na wzrost konkurencyjności polskich...
Elektroniczne bazy danych IHS i ich wpływ na wzrost konkurencyjności polskich...Elektroniczne bazy danych IHS i ich wpływ na wzrost konkurencyjności polskich...
Elektroniczne bazy danych IHS i ich wpływ na wzrost konkurencyjności polskich...
SCA - Hygiene and Forest Products Company
 
Program wychowawczy new (1) -_ag
Program wychowawczy new (1) -_agProgram wychowawczy new (1) -_ag
Program wychowawczy new (1) -_ag
Aga Szajda
 
Lingwistyka 6: semiotyka - uniwersalia
Lingwistyka 6: semiotyka - uniwersaliaLingwistyka 6: semiotyka - uniwersalia
Lingwistyka 6: semiotyka - uniwersalia
Konrad Juszczyk
 
PZO Gimnazjum
PZO GimnazjumPZO Gimnazjum
PZO Gimnazjum
Gosia Garkowska
 
hakenszmidt_thesis
hakenszmidt_thesishakenszmidt_thesis
hakenszmidt_thesis
Krzysztof Hakenszmidt
 
1
11
1
Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Z2.04
Z2.04Z2.04
Z2.04
Mateusz Winiarski
 
Ramowanie w telewizyjnej reklamie politycznej
Ramowanie w telewizyjnej reklamie politycznejRamowanie w telewizyjnej reklamie politycznej
Ramowanie w telewizyjnej reklamie politycznej
Tomasz Olczyk
 
Nissan Almera N15_Polish
Nissan Almera N15_PolishNissan Almera N15_Polish
Nissan Almera N15_Polish
guest3b9202e
 
Jowita Maron, GIMP
Jowita Maron, GIMPJowita Maron, GIMP
Jowita Maron, GIMP
justmas
 
Citrix AppDisks
Citrix AppDisksCitrix AppDisks
Citrix AppDisks
Pawel Serwan
 
Konstytucja biznesu
Konstytucja biznesuKonstytucja biznesu
Konstytucja biznesu
Piotr Pilewski
 
Program Przeciwdziałanie Szarej Strefie 2014-2020.
Program Przeciwdziałanie Szarej Strefie 2014-2020.Program Przeciwdziałanie Szarej Strefie 2014-2020.
Program Przeciwdziałanie Szarej Strefie 2014-2020.
PwC Polska
 
Wykonywanie masażu segmentarnego
Wykonywanie masażu segmentarnegoWykonywanie masażu segmentarnego
Wykonywanie masażu segmentarnego
Piotr Michalski
 
7
77
7
Kamil Fik
 
M. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final ver
M. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final verM. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final ver
M. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final ver
pawel.soczek
 
Rzym
RzymRzym
Rzym
aniulanos
 
7. Wykonywanie badań jamy ustnej
7. Wykonywanie badań jamy ustnej7. Wykonywanie badań jamy ustnej
7. Wykonywanie badań jamy ustnej
Wiktor Dąbrowski
 
Przeplyw informacji w systemach rozproszonych
Przeplyw informacji w systemach rozproszonychPrzeplyw informacji w systemach rozproszonych
Przeplyw informacji w systemach rozproszonych
Artur Machlarz
 
Filozofia Informacji - wprowadzenie, teoria C. E. Shannona
Filozofia Informacji - wprowadzenie, teoria C. E. ShannonaFilozofia Informacji - wprowadzenie, teoria C. E. Shannona
Filozofia Informacji - wprowadzenie, teoria C. E. Shannona
Artur Machlarz
 
Strukturalizm de Saussure
Strukturalizm de SaussureStrukturalizm de Saussure
Strukturalizm de Saussure
Artur Machlarz
 
Relatywizm językowy
Relatywizm językowyRelatywizm językowy
Relatywizm językowy
Artur Machlarz
 
Krytyka hermeneutyki
Krytyka hermeneutykiKrytyka hermeneutyki
Krytyka hermeneutyki
Artur Machlarz
 
Wprowadzenie do filozofii I
Wprowadzenie do filozofii IWprowadzenie do filozofii I
Wprowadzenie do filozofii I
Artur Machlarz
 
Wolna informacja
Wolna informacjaWolna informacja
Wolna informacja
Artur Machlarz
 

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

Nissan Almera N15_Polish
Nissan Almera N15_PolishNissan Almera N15_Polish
Nissan Almera N15_Polish
guest3b9202e
 
Jowita Maron, GIMP
Jowita Maron, GIMPJowita Maron, GIMP
Jowita Maron, GIMP
justmas
 
M. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final ver
M. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final verM. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final ver
M. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final ver
pawel.soczek
 
7. Wykonywanie badań jamy ustnej
7. Wykonywanie badań jamy ustnej7. Wykonywanie badań jamy ustnej
7. Wykonywanie badań jamy ustnej
Wiktor Dąbrowski
 

Andere mochten auch (15)

PZO Gimnazjum
PZO GimnazjumPZO Gimnazjum
PZO Gimnazjum
 
hakenszmidt_thesis
hakenszmidt_thesishakenszmidt_thesis
hakenszmidt_thesis
 
1
11
1
 
Z2.04
Z2.04Z2.04
Z2.04
 
Ramowanie w telewizyjnej reklamie politycznej
Ramowanie w telewizyjnej reklamie politycznejRamowanie w telewizyjnej reklamie politycznej
Ramowanie w telewizyjnej reklamie politycznej
 
Nissan Almera N15_Polish
Nissan Almera N15_PolishNissan Almera N15_Polish
Nissan Almera N15_Polish
 
Jowita Maron, GIMP
Jowita Maron, GIMPJowita Maron, GIMP
Jowita Maron, GIMP
 
Citrix AppDisks
Citrix AppDisksCitrix AppDisks
Citrix AppDisks
 
Konstytucja biznesu
Konstytucja biznesuKonstytucja biznesu
Konstytucja biznesu
 
Program Przeciwdziałanie Szarej Strefie 2014-2020.
Program Przeciwdziałanie Szarej Strefie 2014-2020.Program Przeciwdziałanie Szarej Strefie 2014-2020.
Program Przeciwdziałanie Szarej Strefie 2014-2020.
 
Wykonywanie masażu segmentarnego
Wykonywanie masażu segmentarnegoWykonywanie masażu segmentarnego
Wykonywanie masażu segmentarnego
 
7
77
7
 
M. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final ver
M. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final verM. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final ver
M. Wroblewski etyczny kodeks zawodowy final ver
 
Rzym
RzymRzym
Rzym
 
7. Wykonywanie badań jamy ustnej
7. Wykonywanie badań jamy ustnej7. Wykonywanie badań jamy ustnej
7. Wykonywanie badań jamy ustnej
 

Mehr von Artur Machlarz

Strukturalizm de Saussure
Strukturalizm de SaussureStrukturalizm de Saussure
Strukturalizm de Saussure
Artur Machlarz
 
Wprowadzenie do filozofii I
Wprowadzenie do filozofii IWprowadzenie do filozofii I
Wprowadzenie do filozofii I
Artur Machlarz
 
Teoria informacji semantycznej 3
Teoria informacji semantycznej 3Teoria informacji semantycznej 3
Teoria informacji semantycznej 3
Artur Machlarz
 
Teoria informacji pragmatycznej
Teoria informacji pragmatycznejTeoria informacji pragmatycznej
Teoria informacji pragmatycznej
Artur Machlarz
 
Teoria informacji a semantyka sytuacyjna
Teoria informacji a semantyka sytuacyjnaTeoria informacji a semantyka sytuacyjna
Teoria informacji a semantyka sytuacyjna
Artur Machlarz
 
Semantyczna teoria informacji 2
Semantyczna teoria informacji 2Semantyczna teoria informacji 2
Semantyczna teoria informacji 2
Artur Machlarz
 
Semantyczna teoria informacji 1
Semantyczna teoria informacji 1Semantyczna teoria informacji 1
Semantyczna teoria informacji 1
Artur Machlarz
 
Sceptycyzm filozofia średniowieczna
Sceptycyzm filozofia średniowiecznaSceptycyzm filozofia średniowieczna
Sceptycyzm filozofia średniowieczna
Artur Machlarz
 
Problem relewancji poznawczej
Problem relewancji poznawczejProblem relewancji poznawczej
Problem relewancji poznawczej
Artur Machlarz
 
Problem niepewnosci w teoriach informacji
Problem niepewnosci w teoriach informacjiProblem niepewnosci w teoriach informacji
Problem niepewnosci w teoriach informacji
Artur Machlarz
 
Platońska teoria idei
Platońska teoria ideiPlatońska teoria idei
Platońska teoria idei
Artur Machlarz
 
Filozofia podział filozofii filozofia archaiczna
Filozofia podział filozofii filozofia archaicznaFilozofia podział filozofii filozofia archaiczna
Filozofia podział filozofii filozofia archaiczna
Artur Machlarz
 
Filozofia informacji F. Dretskego
Filozofia informacji F. DretskegoFilozofia informacji F. Dretskego
Filozofia informacji F. Dretskego
Artur Machlarz
 

Mehr von Artur Machlarz (20)

Przeplyw informacji w systemach rozproszonych
Przeplyw informacji w systemach rozproszonychPrzeplyw informacji w systemach rozproszonych
Przeplyw informacji w systemach rozproszonych
 
Filozofia Informacji - wprowadzenie, teoria C. E. Shannona
Filozofia Informacji - wprowadzenie, teoria C. E. ShannonaFilozofia Informacji - wprowadzenie, teoria C. E. Shannona
Filozofia Informacji - wprowadzenie, teoria C. E. Shannona
 
Strukturalizm de Saussure
Strukturalizm de SaussureStrukturalizm de Saussure
Strukturalizm de Saussure
 
Relatywizm językowy
Relatywizm językowyRelatywizm językowy
Relatywizm językowy
 
Krytyka hermeneutyki
Krytyka hermeneutykiKrytyka hermeneutyki
Krytyka hermeneutyki
 
Wprowadzenie do filozofii I
Wprowadzenie do filozofii IWprowadzenie do filozofii I
Wprowadzenie do filozofii I
 
Wolna informacja
Wolna informacjaWolna informacja
Wolna informacja
 
Teoria informacji semantycznej 3
Teoria informacji semantycznej 3Teoria informacji semantycznej 3
Teoria informacji semantycznej 3
 
Teoria informacji pragmatycznej
Teoria informacji pragmatycznejTeoria informacji pragmatycznej
Teoria informacji pragmatycznej
 
Teoria informacji a semantyka sytuacyjna
Teoria informacji a semantyka sytuacyjnaTeoria informacji a semantyka sytuacyjna
Teoria informacji a semantyka sytuacyjna
 
Semantyczna teoria informacji 2
Semantyczna teoria informacji 2Semantyczna teoria informacji 2
Semantyczna teoria informacji 2
 
Semantyczna teoria informacji 1
Semantyczna teoria informacji 1Semantyczna teoria informacji 1
Semantyczna teoria informacji 1
 
Sceptycyzm filozofia średniowieczna
Sceptycyzm filozofia średniowiecznaSceptycyzm filozofia średniowieczna
Sceptycyzm filozofia średniowieczna
 
Problem relewancji poznawczej
Problem relewancji poznawczejProblem relewancji poznawczej
Problem relewancji poznawczej
 
Problem niepewnosci w teoriach informacji
Problem niepewnosci w teoriach informacjiProblem niepewnosci w teoriach informacji
Problem niepewnosci w teoriach informacji
 
Platońska teoria idei
Platońska teoria ideiPlatońska teoria idei
Platońska teoria idei
 
Kartezjusz
KartezjuszKartezjusz
Kartezjusz
 
Immanuel Kant
Immanuel KantImmanuel Kant
Immanuel Kant
 
Filozofia podział filozofii filozofia archaiczna
Filozofia podział filozofii filozofia archaicznaFilozofia podział filozofii filozofia archaiczna
Filozofia podział filozofii filozofia archaiczna
 
Filozofia informacji F. Dretskego
Filozofia informacji F. DretskegoFilozofia informacji F. Dretskego
Filozofia informacji F. Dretskego
 

Zwrot jezykowy

  • 1. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt Artur Machlarz 2012-10-18 Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 2. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Plan wykładu 1 Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? 2 Językoznawstwo w XIX wieku 3 Historyzm w XIX wieku 4 Język i kultura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie 5 Podsumowanie i literatura Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 3. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Paradygmat lingwistyczny Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 4. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Zwrot językowy w XIX i XX wieku Jest to specyficzny sposób badania zjawisk kultury skoncentrowany na analizie języka: zwrot językowy w XX wieku polega na tym, że język uznano za pośredni lub bezpośredni wyraz naszej wiedzy o świecie, przekonań, residuum wspomnień, tradycji, kultury itp. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 5. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Zwrot językowy w XIX i XX wieku Jest to specyficzny sposób badania zjawisk kultury skoncentrowany na analizie języka: zwrot językowy w XX wieku polega na tym, że język uznano za pośredni lub bezpośredni wyraz naszej wiedzy o świecie, przekonań, residuum wspomnień, tradycji, kultury itp. w XIX wieku nie mamy do czynienia z tak ostrym zwrotem pojawiają się raczej tendencje przygotowujące grunt pod: strukturalizm oraz XX-wieczny przełom. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 6. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Analiza języka a metodologia nauk humanistycznych Co wspólnego ma zwrot językowy z metodologią nauk humanistycznych? 1 stanowi istotne tło teoretyczne dla rodzącej się w XIX wieku hermeneutyki, Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 7. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Analiza języka a metodologia nauk humanistycznych Co wspólnego ma zwrot językowy z metodologią nauk humanistycznych? 1 2 stanowi istotne tło teoretyczne dla rodzącej się w XIX wieku hermeneutyki, w XIX wieku pozwala pokonać wady ówczesnego historyzmu i historiozofii, Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 8. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Analiza języka a metodologia nauk humanistycznych Co wspólnego ma zwrot językowy z metodologią nauk humanistycznych? 1 2 3 stanowi istotne tło teoretyczne dla rodzącej się w XIX wieku hermeneutyki, w XIX wieku pozwala pokonać wady ówczesnego historyzmu i historiozofii, w XX wieku perspektywa lingwistyczna określa przynajmniej częściowo sposób badania zjawisk społecznych uwzględniający tzw. czynnik humanistyczny. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 9. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Problem - metoda językoznawstwa Analiza języków jako podstawa metodologii nauk humanistycznych: jaki jest stan językoznawstwa w XIX wieku? Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 10. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Językoznawstwo w XIX wieku Dominujące nurty w językoznawstwie w XIX wieku Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 11. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Dominujące nurty w językoznawstwie w XIX wieku 1 Językoznawstwo historyczno-porównawcze (Franz Bopp, Jakub Grimm, Friedrich Pott) 2 Szkoła młodogramatyków (druga połowa XIX wieku - Karl Brugmann, August Leskien, Hermann Paul, Paul Delbruck) Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 12. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Językoznawstwo historyczno-porównawcze Przedmiot badań językoznawstwa historyczno-porównawczego: koncentracja na badaniach morfologicznych, Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 13. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Językoznawstwo historyczno-porównawcze Przedmiot badań językoznawstwa historyczno-porównawczego: koncentracja na badaniach morfologicznych, badanie morfologicznych zbieżności między różnymi językami. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 14. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Językoznawstwo historyczno-porównawcze Przedmiot badań językoznawstwa historyczno-porównawczego: koncentracja na badaniach morfologicznych, badanie morfologicznych zbieżności między różnymi językami. Badania tych językoznawców były bardzo pomocne w badaniach archeologicznych, pracą nad zabytkami piśmienniczymi dawnych kultur. Pozwalały też na odkrycie wielu zasad odnośnie prawidłowości rozwoju języków. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 15. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Prawo przesuwki głosowej Prawo przesuwki głosowej (Grimm, Rask): przejście w indoeuropejskich spółgłosek bezdźwięcznych p, t, k w przydechowe f, th, kh, dźwięcznych b, d, g w bezdźwięczne p, t, k. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 16. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Lipska szkoła młodogramatyków Lipska szkoła młodogramatyków (późniejsze lata XIX wieku): “pozytywistyczne” podejście do przedmiotu badań (badanie “faktów”), Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 17. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Lipska szkoła młodogramatyków Lipska szkoła młodogramatyków (późniejsze lata XIX wieku): “pozytywistyczne” podejście do przedmiotu badań (badanie “faktów”), przedmiotem badań są przede wszystkim prawa głosowe - fonetyka, Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 18. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Lipska szkoła młodogramatyków Lipska szkoła młodogramatyków (późniejsze lata XIX wieku): “pozytywistyczne” podejście do przedmiotu badań (badanie “faktów”), przedmiotem badań są przede wszystkim prawa głosowe - fonetyka, badania porównawcze również umieszczane są w perspektywie historycznej. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 19. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Podsumowanie Pytanie “kontrolne”: Czy tak rozumiane językoznawstwo może być podstawą metodologii nauk humanistycznych? Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 20. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historyzm w XIX wieku Historyzm w XIX wieku (i jego wady) Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 21. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historyzm w XIX wieku Historyzm w XIX wieku: badania historyczne nie uwzględniają historii kultury Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 22. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historyzm w XIX wieku Historyzm w XIX wieku: badania historyczne nie uwzględniają historii kultury rekonstrukcja szeregów zdarzeń, bez tzw. czynnika humanistycznego (kulturowego sensu zdarzeń, za Znanieckiem) Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 23. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historyzm w XIX wieku Historyzm w XIX wieku: badania historyczne nie uwzględniają historii kultury rekonstrukcja szeregów zdarzeń, bez tzw. czynnika humanistycznego (kulturowego sensu zdarzeń, za Znanieckiem) historiozofia. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 24. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historiozofia Wizja dziejów w filozofii poprzedzającej narodziny humanistyki: Heglizm i klasyczna filozofia niemiecka, August Comte i pozytywizm, ewolucjonizm Herberta Spencera. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 25. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Główne idee XIX historiozofii Historię traktuje się jak postępowy (logiczny) rozwój ducha ludzkiego do punktu, w którym osiągnięte zostaną najwyższe wartości sił duchowych. Historia bada tu rozwój ducha, wiedzy, umysłu ludzkiego itp. Rozwój ten ma charakter linearny - niektóre narody stoją wyżej, inne wyżej w tym rozwoju. W ówczesnej historiozofii wierzono w pełni w dogmat o jedności rozumu ludzkiego. Wierzono, że różne formy kultury są częściami jednolitego planu rozwoju ogólnoludzkiej kultury lub cywilizacji. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 26. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Historiozofia a językoznawstwo W XIX wiecznych nurtach w językoznawstwie idee ówczesnej historiozofii były mocno zakorzenione. Przejawiały się np. w: poszukiwaniu wspólnych korzeni wszystkich języków, w przekonaniu, że wszystkie języki są ze sobą spokrewnione, w przekonaniu, że niektóre języki stoją na wyższym poziomie rozwoju a inne na niższym. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 27. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Język i kultura Język i kultura - Analiza językoznawcza jako metodyczna baza nauk o kulturze Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 28. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Podstawowy postulat metodologiczny Podstawowy postulat metodologiczny: Eliminacja metafizyki Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 29. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Językoznawstwo porównawcze W. v. Humboldta Dla Humboldta właściwą funkcją porównawczych badań językoznawczych będzie uzupełnienie badań stricte historycznych o historię kultury. Bez zrozumienia języka zaś nie da się odtworzyć historii kultury. Humboldt zakłada, że język stanowi wiarygodne źródło danych historycznych i stanowi odwzorowanie aktualnego stanu kultury. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 30. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Cel językoznawstwa Cel badań językoznawczych: zrekonstruować właściwy danej kulturze sposób myślenia, planowania działań i orientacji w świecie, przedstawić historię kultur i kultury ludzkiej w ogóle, pokazać różnice w duchowym rozwoju kultur. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 31. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Teza o paralelności Według Humboldta język stanowi “mimowolną emanację ducha”. Teza o paralelności myśli i mowy formy językowe i formy myślenia rozwijają się paralelnie. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 32. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Metodologia badań językoznawczych - Humboldt Podstawowe zasady metodologiczne: 1 2 Podział badań na synchroniczne i genetyczne. Przyznanie badaniom synchronicznym pierwszeństwa: warunkiem poprawności badań historycznych będzie analiza aktualnego stanu języka, badanego autonomicznie, w takim stanie, w jakim aktualnie się znajduje dopiero na tej podstawie można badać sprawy historyczne Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 33. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badania genetyczne (historyczne) Rekonstrukcja historyczna powinna polegać na: 1 rekonstrukcji pierwszego ale zupełnego ukształtowania organicznej budowy języka, 2 analizie zmian spowodowanych obcymi domieszkami. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 34. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badania synchroniczne Badania synchroniczne polegają na: badaniu wewnętrznej konstrukcji i odgraniczenia jednego języka od innych. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 35. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badania synchroniczne a genetyczne Jaka jest podstawa uznania prymatu badań synchronicznych nad genetycznymi? Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 36. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badania synchroniczne a genetyczne Jaka jest podstawa uznania prymatu badań synchronicznych nad genetycznymi? badania empiryczne stoją wyżej niż spekulacje genetyczne. Jeśli badania genetyczne nie będą oparte na empirycznych badaniach aktualnego stanu, to będą tylko czczą spekulacją. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 37. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Najważniejsze idee Humboldta Najważniejsze idee Humboldta: właściwy danemu narodowi ogląd świata można i należy odczytać ze struktury jego języka. gramatyka reprezentujące formy myślenia; słownictwo reprezentujące treści myślenia, pojęcia, do których dana kultura jest zdolna (są to sposoby wyodrębniania zjawisk, ich konceptualizacji itp.). Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 38. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Metodologia - cd. Kolejna zasada metodologiczna: wszystkich aspekty języka należy traktować łącznie, jako elementy jednego organizmu, którego części dają się wyjaśnić i opisać tylko we wzajemnych powiązaniach. Ani analiza gramatyczna, ani fonologiczna, ani żadna inna nie mogła być w szczególności traktowana niezależnie od znaczeń, jeśli miałaby być przydatna dla realizacji właściwego celu językoznawstwa. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 39. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Metodologia - analiza systemu głosek Fonetyczna różnorodność i bogactwo głosek, jest istotnym elementem realizowania przez język funkcji związanych z wyrażaniem albo rozwijaniem myślenia: alfabet jest bowiem jednym z głównych czynników określających zasady słowotwórcze a tym samym zasady tworzenia pojęć. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 40. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Znaczenie zasad fonetycznych Cel badania zasad fonetycznych: (...) otrzymamy stąd z jednej strony wiedzę o prawach i nawykach słowotwórczych w narodach, z drugiej o zakresie, kompletności i wieku charakteryzującym budowę ich wyrazów. Do tych pierwszych należą zmiany wyrazów przez przegłos, wtrącenia i zmiany spółgłosek, rozszerzanie wyrazów w nagłosie i wygłosie, reduplikacje sylab i przeciwstawianie. Na tej podstawie bardzo często można rozpoznać, czy zmysł językowy narodów jest bardziej prymitywny czy też bardziej subtelny. Wilhelm von Humboldt, Zarys ogólnego typu języka Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 41. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Znaczenie zasad gramatycznych Znaczenie zasad gramatycznych: zasady konstrukcji zdań - odzwierciedlenie funkcji czystego intelektu; zasady konstrukcji okresu zdaniowego - przejawem siły wyobraźni kształtującej dany język i indywidualizującej uniwersalne cechy oglądu gramatycznego. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 42. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badanie “procedury językowej” Metodologiczna zasada badania „całej procedury językowej” oznacza u Humboldta, że trzeba mieć na uwadze ogólną naturę języków, sposoby spełniania przez języki ich funkcji w związku z myśleniem, a nie tylko ich zewnętrzne, techniczne własności. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 43. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Zasady analizy języka Leksemy, morfemy, fonemy i formy gramatyczne należy ująć jako części całego órganizmu językowego- tzn. w ich relacji do innych leksemów, morfemów, fonemów i form gramatycznych. Całościowe ujęcie relacji, organiczną jedność języka, Humboldt nazywał formą językową. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 44. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Zasady analizy języka Leksemy, morfemy, fonemy i formy gramatyczne należy ująć jako części całego órganizmu językowego- tzn. w ich relacji do innych leksemów, morfemów, fonemów i form gramatycznych. Całościowe ujęcie relacji, organiczną jedność języka, Humboldt nazywał formą językową. Analiza sposobu realizacji przez nie funkcji semantycznej - czyli tego, w jaki sposób wyrażana jest treść. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 45. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Zasady analizy języka Leksemy, morfemy, fonemy i formy gramatyczne należy ująć jako części całego órganizmu językowego- tzn. w ich relacji do innych leksemów, morfemów, fonemów i form gramatycznych. Całościowe ujęcie relacji, organiczną jedność języka, Humboldt nazywał formą językową. Analiza sposobu realizacji przez nie funkcji semantycznej - czyli tego, w jaki sposób wyrażana jest treść. Należy zacząć od obrazu ogólnego formy językowej - znajomość tego, co ogólne, pozwoli odpowiednio zinterpretować funkcje poszczególnych elementów całości. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 46. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak zrekonstruować formę językową? Forma językowa jest bezpośrednim wyrazem formy myślenia. Jej rekonstrukcja nie może ona polegać na rekonstrukcji historycznej, ani na badaniu fizycznych własności znaków językowych. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 47. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak zrekonstruować formę językową? Forma językowa jest bezpośrednim wyrazem formy myślenia. Jej rekonstrukcja nie może ona polegać na rekonstrukcji historycznej, ani na badaniu fizycznych własności znaków językowych. Empirycznie podstawową jednostką badań pozwalającą na rekonstrukcję formy językowej będzie okres zdaniowy - mowa obejmująca połączenia różnych elementów języka. Naszym zadaniem jest rekonstrukcja zasad wiązania znaków w sensowną wypowiedź. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 48. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak zrekonstruować formę językową? Forma językowa jest bezpośrednim wyrazem formy myślenia. Jej rekonstrukcja nie może ona polegać na rekonstrukcji historycznej, ani na badaniu fizycznych własności znaków językowych. Empirycznie podstawową jednostką badań pozwalającą na rekonstrukcję formy językowej będzie okres zdaniowy - mowa obejmująca połączenia różnych elementów języka. Naszym zadaniem jest rekonstrukcja zasad wiązania znaków w sensowną wypowiedź. Analiza zdania ujawnia formalne składniki języka prezentujące sposób konceptualizacji rzeczywistości. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 49. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak odkryć reguły gramatyczne? 1 Należy ustalić rozkład elementów znaczących w okresach zdaniowych na podstawie znaków (np. formy dźwiękowej). Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 50. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak odkryć reguły gramatyczne? 1 Należy ustalić rozkład elementów znaczących w okresach zdaniowych na podstawie znaków (np. formy dźwiękowej). 2 Rozkład powinien sięgać aż do elementarnych składników mających wpływ na znaczenie. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 51. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak odkryć reguły gramatyczne? 1 Należy ustalić rozkład elementów znaczących w okresach zdaniowych na podstawie znaków (np. formy dźwiękowej). 2 Rozkład powinien sięgać aż do elementarnych składników mających wpływ na znaczenie. 3 Celem jest wyodrębnienie wszystkich elementów, które mają wpływ na znaczenie. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 52. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Jak odkryć reguły gramatyczne? 1 Należy ustalić rozkład elementów znaczących w okresach zdaniowych na podstawie znaków (np. formy dźwiękowej). 2 Rozkład powinien sięgać aż do elementarnych składników mających wpływ na znaczenie. 3 Celem jest wyodrębnienie wszystkich elementów, które mają wpływ na znaczenie. Dzięki zastosowaniu tej procedury uniknie się ryzyka przypisania składników języka do obcych mu kategorii i pomijania charakterystycznych dla danego języka funkcji znaczeniowych i gramatycznych. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 53. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie “Klasyczne” kategorie gramatyczne Uwaga: klasyfikacje gramatyczne języków względem tego, czy posiadają formy rzeczownikowe, czasownikowe, zaimki itp. uważał Humboldt za przydatne w opisie języków, ale w ograniczonym zakresie. Uważał, że jest to narzędzie analizy technicznych środków oznaczania. Takie kategorie gramtyczne nie muszą wcale być wyrazem formy językowej. Taki opis nie musi dawać dostępu do utrwalonych w językach sposobów myślenia i samych myśli. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 54. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Program psychologii opartej na językoznawstwie Za Humboldtem przyjęto dość powszechnie, że: opis gramatyki i słownictwa określonego języka dostarczyć może wiedzy o sposobie myślenia i poznawania oraz całym światooglądzie badanej grupy etnicznej i stanowić może także przyczynek do sformułowania uogólnień odnośnie praw rozwoju kultury różnych społeczeństw. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 55. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Psychologia indywidualna a “psychologia ludów” Wg Steinthala i Lazarusa podstawową formą życia społecznego ludzi jest naród. Badania „ducha narodu” mają mieć pierwszeństwo nad badaniami z zakresu psychologii indywiduów ponieważ - wg Steinthala i Lazarusa mechanizmy psychiczne jednostek są w zasadniczym stopniu zdeterminowane zasadami działania ducha narodowego Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 56. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Stadia rozwoju języka 1 stadium prehistoryczne, 2 stadium, w którym znaki i znaczenia są powiązane mechanizmami psychicznymi - poziom charakteryzujący, 3 stadium, w którym znaki nie mają już charakteru onomatopeicznego. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 57. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Mechanizmy psychiczne wiążące znaki ze znaczeniami Mechanizmy psychiczne wiążące znaki ze znaczeniami: mechanizm kompensacji: doświadczane przez nas zmysłowe wrażenia wymagają pewnej kompensacji, którą stanowią naturalne reakcje mięśni, w szczególności fizjologicznych narządów mowy; Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 58. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Mechanizmy psychiczne wiążące znaki ze znaczeniami Mechanizmy psychiczne wiążące znaki ze znaczeniami: mechanizm kompensacji: doświadczane przez nas zmysłowe wrażenia wymagają pewnej kompensacji, którą stanowią naturalne reakcje mięśni, w szczególności fizjologicznych narządów mowy; mechanizm apercepcji: sposób, w jaki każda treść pojęciowa jest przedstawiana i prezentowana (wewnętrzna forma językowa). Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 59. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Poziom charakteryzujący Najbardziej bezpośrednim zatem przejawem sposobu myślenia danego narodu, obszarem danych, które mogą stać się podstawą uogólnień dla badań psychologii ludów, ma być, zdaniem Steinthala, etymologiczny sens słów, ich „bezpośrednio zakorzenione w rzeczywistości” znaczenie. Stanowiłby on bowiem odzwierciedlenie szczególnego charakteru apercepcji, sposobu myślenia danej grupy etnicznej. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 60. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Wilhelm Wundt Wilhelm Wundt, tak jak Humboldt, uważał, że tylko łączne badanie mitologii, obyczajów, historii i języka narodów może doprowadzić do pełnego poznania ludzkiego życia duchowego. Jednak za najważniejszą dziedzinę badań Wundt uznał językoznawstwo, ponieważ uznał, że każdy rodzaj wymiany myśli, czyli także opierający się na nim przekaz mitów i obyczajów zakłada posługiwanie się językiem. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 61. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Założenia dla metody analizy języka Zasady wyboru, czyli charakterystyczny dla danego narodu sposób myślenia, jego logika, są zawarte, zdaniem Wundta, przede wszystkim w gramatycznych zasadach konstruowania zdań, ponieważ „myśl znajduje właśnie w zdaniach albo sądach swój wyraz”. Za znaczenie każdego zdania, albo sądu, Wundt uznawał „zbiorowe przedstawienie”, które w akcie mowy, czyli właściwie w procesie komunikacji, zostaje w sposób niezależny od właściwości tego przedstawienia rozłożone na przedstawienia cząstkowe, którym odpowiadają określone słowa. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 62. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Gramatyka a zasady myślenia Na podstawie opisu stosunków gramatycznych Wundt podał klasyfikację różnego rodzaju typów myślenia, selektywności uwagi, ukierunkowania i treści myślenia, skorelowanych z różnymi rodzajami konstrukcji gramatycznej i zasad budowy słowników. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 63. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Hipoteza Sapiro-Whorfa (...) zaakceptowane wzorce posługiwania się słowami poprzedzają pewne tory myślenia i formy zachowań. Nie chodzi tu oczywiście tylko o teorie naukowe, ale o trwałe sposoby porządkowania danych i potocznej analizy zjawisk dokonywane za pośrednictwem języka. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 64. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Mechanizm wpływu języka na myślenie i działanie Mechanizm wpływu języka na działanie i rozumowanie polega, według Whorfa, na tym, że: każdy język, zawierając w swoich zasobach leksykalnych określoną klasyfikację zjawisk fizycznych, wpływa na wartościowanie tych zjawisk (np. ze względu na wiążące się z nimi niebezpieczeństwo). Leksykon, przez typ deskrypcji zjawisk fizycznych, określa zachowanie wobec tych zjawisk. Gramatyka natomiast jest elementem pomocniczym w segmentacji rzeczywistości zawierając hierarchię rodzajów, części mowy itp. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 65. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Kryptotypy i fenotypy Jak odkryć „co tubylcy myślą”? Leksykalne sposoby klasyfikacji zjawisk mogą być jawne (fenotypy) i niejawne (kryptotypy): Fenotypy posiadają wykładniki gramatyczne, cechuje je jasna i wyraźna wspólna cecha znaczeniowa. Kryptotypy - nie posiadają wykładników gramatycznych. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 66. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Badanie kryptotypów Kryptotypy: nie posiadają widocznych wykładników odróżniających od siebie pewne kategorie słów, ale które funkcjonują implicite poprzez ’centralną wymienialność’ powiązań wyznaczających pewne inne słowa wskazujące daną kategorię. Do klasyfikacji niejawnych Whorf zaliczył na przykład rodzaj w języku angielskim. Ich odpowiednikami po stronie językowej są jednak raczej nie słowa, ale systemy wzajemnych relacji słów. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 67. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Wilhelm von Humboldt Program “psychologii ludów” - Heymann Steinthal, Moritz Lazarus Wilhelm Wundt Hipoteza Sapiro-Whorfa - wprowadzenie Wykładniki struktur jawnych Za wykładniki struktur jawnych Whorf uznał przedrostki, przyrostki, wrostki, ablaut samogłosek, reduplikację, akcenty i kategorie morfologiczne. Ich rekonstrukcja i opis miały także obejmować ocenę stopnia występowania oraz, w przypadku braku występujących względnie często w innych językach kategorii morfologicznych, zbadanie powodu, z którego nie pojawiają się one w opisywanym języku. Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt
  • 68. Co oznacza “paradygmat lingwistyczny” w naukach humanistycznych? Językoznawstwo w XIX wieku Historyzm w XIX wieku Język i kultura Podsumowanie i literatura Dziękuję za uwagę Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań! Artur Machlarz e-mail: artur.machlarz@uni.opole.pl www: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz Artur Machlarz Paradygmat lingwistyczny, Wilhelm von Hyumboldt