Hersenen_spread

HERSENEN
DIT IS EEN BIJLAGE VAN RHIJNVIS MEDIA. DE INHOUD VALT NIET ONDER DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE TELEGRAAF.
OOK ONLINE VIA
UWHERSENEN.NL
Basis van
van de mens
Psyche | verslaving | vitaal brein | slapen | pubers
| pijn | stand van de wetenschap | dementie | MS
Ronald Giphart:
‘De omgeving waarin wij leven
is fundamenteel veranderd. Dat
kunnen onze hersenen niet bolwerken’
Een gemiddeld brein
weegt ongeveer 1,36 kilogram,
wat een kleine 2 procent van
ons lichaamsgewicht is.
Erik Scherder:
‘Behandel pijn bij
dementerende ouderen’
Hersenen
eisen maar
liefst 20 procent
van onze energie
op én 20 procent
van onze zuurstof.
JUNI 2016
Lees extra artikelen
exclusief online via:
Extra
• Interview met
Edwin van der Sar
• Revalideren bij NAH
uwhersenen.nl

DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL2 Voorwoord HERSENEN HERSENEN Beroerte 3
Projectmanager:
Sanne Jans
Auteurs:
Annemarie Moerman
Annemarie van de Weert
Eindredactie:
Frits Mulder
Vormgeving:
Leon Mooijer
© Copyright 2016
Niets uit deze uitgave mag wor-
den verveelvoudigd, opgeslagen
of openbaar gemaakt worden
in enige vorm of op enige wijze,
hetzij elektronisch, mechanisch
of door fotokopieën, opname, of
op enige andere manier, zonder
voorafgaande schriftelijke toe-
stemming van Rhijnvis Media BV.
Dit is een bijlage bij De
Telegraaf. De inhoud van deze
bijlage valt niet onder de hoofd-
redactionele verantwoordelijk-
heid van De Telegraaf.
Rhijnvis Media ontwikkelt
themabijlagen voor nationale
dagbladen en magazines.
COLOFON
Frederiksplein 1-5
1017 XK Amsterdam
Telefoon: 020-763 05 77
www.rhijnvismedia.nl
Meer dan 300.000, met name
oudere Nederlanders, lijden
aan de hartritmestoornis
boezemfibrilleren, met
klachten zoals hartkloppingen,
kortademigheid, en
vermoeidheid. Een nog
belangrijker probleem is
dat deze hartritmestoornis
de kans op een beroerte
vergroot. Omdat de boezem
van het hart niet meer
goed samentrekt, gaat het
bloed minder snel stromen,
waardoor de kans op kleine
stolseltjes toeneemt. Als een
stolseltje losschiet en in de
hersenen beland ontstaat
hierdoor een beroerte.
D
e kans op een beroerte wordt
groter door bijkomende fac-
toren zoals leeftijd boven de
65 jaar, vrouwelijk geslacht, vaat-
lijden, hartfalen, suikerziekte, en
hoge bloeddruk. Bij patiënten met
twee of meer risicofactoren is het
nodig om antistollingsmedicatie
te gaan gebruiken, ook wel bloed-
verdunners genoemd, waardoor de
kans op een beroerte met zo’n 70%
afneemt. De traditionele medicij-
nen worden gedoseerd door continu
de bloedwaardes voor de stolling
Het kan zomaar zijn dat je in
je leven plotseling specialist
moet worden in een onderwerp
dat tot dan toe een enorme
ver-van-je-bed-show was. Op
4 september 2015 zijn Romijn
en ik van de ene op de andere
seconde begonnen aan de
meerjarige opleiding NAH.
We waren het niet van plan.
Niet dat we te oud zijn om te
leren maar we hadden een
volmaakt leventje: kersvers
getrouwd, succesvol eigen
theatergezelschap, een
grootschalige verbouwing
van ons huis en plannen voor
een wilde campervakantie.
N
AH, wat staat voor ‘Niet Aan-
geboren Hersenletsel’ is niet
zoiets wat je er in de avonden
bij de LOI even bij doet. NAH is een
lang en zwaar traject dat je zomaar
in de schoot geworpen krijgt. In Ro-
mijn zijn geval een herseninfarct.
En jaarlijks 400.000 mensen met
hem. Hierbij ons verhaal.
4 september. Na de try out van
onze nieuwe voorstelling ‘Feest’
voldaan naar huis. Onderweg. In de
auto. Romijn, je praat raar. Scheef
gezicht. Ik weet hoe laat het is. Tijd
voor 112. Ambulance. Wegwezen.
Ziekenhuis. EHBO. Mevrouw wat
is de geboortedatum van meneer.
Bloedverdunners. Formulieren. Fel-
le lampen. F***zooi. Neuro-stroke.
Kritieke toestand. Wat een toestand.
Wachten. Slappe koffie. Zitten naast
het bed. Wachten. Hopen. Bidden
wellicht. Onderzoeken. Nachtzus-
ters. Dag dokter, wat is er aan de
hand? Terminologieën. Zondag-
nacht stabiel. Ontslag.
Naar revalidatiecentrum. In-
tern. Dat wel. Naar huis voor schone
onderbroeken. Buiten wordt het
vroeger donker. Revalidatietraject.
BEROERTEVOORKOMENDOOR
LINKERHARTOORSLUITING
VOORZICHTIGNAARDE
TOEKOMSTKIJKEN
Na enkele maanden
is dit parapluutje
volledig vergroeid met
het hart, en is antistolling
niet langer nodig’
Je man aankleden.
Krijg maar eens een sok
aan bij een verlamd been’
passen. Toch gebeurt dit nog maar
heel weinig, omdat in tegenstelling
tot de ons omringende landen, in
Nederland nog geen vergoeding
voor deze ingreep wordt verstrekt.
Bron: Dr. Lucas Boersma,
cardioloog, St. Antonius
Ziekenhuis Nieuwegein
te laten controleren
bij de Trombosedienst.
Tegenwoordig gebruiken
steeds meer patiënten de
directe antistollingsmiddelen die
geen controle meer nodig hebben.
Een nadeel van alle anti-
stollingsmedicijnen blijft
echter dat er hierdoor
meer, en soms zeer ernstige,
bloedingen kunnen optreden. Dit
heeft 10 jaar geleden al geleid tot het
zoekennaareenandereoplossingom
beroertes te voorkomen. Onderzoek
bij patiënten met boezemfibril-
leren toonde aan dat stolsels met
name voorkomen in het hartoortje,
een doodlopend aanhangsel van de
linkerboezem. Zo ontstond het idee
voor het zogenaamde linker hartoor
parapluutje, wat via een dunne holle
buis via een bloedvat in de lies naar
het hart wordt opgevoerd, en dan in
het hartoor wordt opengevouwen
om het daarmee af te sluiten. Na
enkele maanden is dit parapluutje
volledig vergroeid met het hart, en
is antistolling niet langer nodig. In-
middels zijn er met dit parapluutje
al meerdere grote studies gedaan
die aantonen dat dit minstens zo
effectief is als antistolling, zonder
de nadelen van bloedingen.
Hoewel de recente EWOLUTION
studie in Europa liet zien dat deze
ingreep bij bijna alle patiënten suc-
cesvol was met een lage kans op
complicaties, wordt het voorlo-
pig met name toegepast bij
patiënten die wel antistol-
ling nodig hebben maar
dit niet kunnen of mogen
gebruiken, of waar het niet effectief
is gebleken. Ook in Nederland zijn
er enkele ziekenhuizen, waaronder
het St. Antonius Ziekenhuis Nieuwe-
gein sinds 2009, die linker hartoor
sluiting voor deze indicaties toe-
TEKST: REDACTIE RHIJNVIS MEDIA
WWW.UWHERSENEN.NL/BEROERTE
TEKST: NANNA TIEMAN
WWW.UWHERSENEN.NL/VOORWOORD
Foto boven:
Het zogenaamde
linker hartoor
parapluutje
wordt via de
lies naar het
hart opgevoerd.
Het woord alleen al. Rechterhelft
verlamd. Opnieuw leren zitten.
Opnieuw leren staan. Je man aan-
kleden. Klamme douche. Krijg maar
eens een sok aan bij een verlamd
been. Afasie. Geen taal meer. Niets
is meer vanzelfsprekend. Niets
spreekt meer vanzelf. Naar huis
voor tandenborstel. Revalidatieroos-
ter. Loopgroepen. Fysio. Ergo. Logo.
Aap noot Mies. Revalidatievoedsel.
Gadverdamme. Niet voor mijn fijn-
proever! Dat nooit. Naar huis om te
koken. Eten mee terug nemen. Dag
liefje, zie je morgen weer.
Koken op de houtkachel. Godzij-
dank een zachte winter. Dat wel.
Voor kerst de nachten samen weer
thuis. Op de po-stoel in de huiska-
mer. Over je nek omdat ‘grote man-
nen bah’ echt bah is. Samen kerst.
Doodmoe onder de kerstboom.
Maar thuis. Dat tenminste wel.
Hulptroepen. Vrienden. Familie.
Onbekenden. Gelukkig wel zeg.
Overdag met de Taxi naar het revali-
datiecentrum. Sjiek hoor.
Ik blijf thuis. Ik kan geen zie-
kenhuis meer zien. Zijn woorden
komen terug. Mijn overlevings-
adrenaline zakt weg. Alweer moe.
Ik ben te moe om moe te zijn. Hoop
houden. Botox tegen de spasme.
Koffie voor de bouwvakkers. Pille-
tjes tegen de nachtmonsters. Eerste
blokje om buiten. Eerste keer weer
op de fiets. Een driewieler. Dat dan
wel. Lente in zicht. Kozijnen plaat-
sen. Vloeren storten. De stappen die
hij maakt zijn niet meer zo groot
als in het begin maar ze zijn er wel.
Moed niet verliezen. Voorzichtig
naar de toekomst kijken. Voorzich-
tig huilen om het verleden. Bezig
blijven. Nieuwe plannen. Nieuwe
doelen. Nieuw leven. Veranderen.
Verbetering. Grote stappen. Dat
geeft hoop. Kleine stukjes lopen. Met
een stok. Dat wel. Onverwachte
complicaties. Spasticiteit in rechter-
helft. Gaat nooit meer over. Volgens
de therapeuten. Naar huis om te
huilen. Thuis de verbouwing leiden
en lijden. Afwassen in de badkuip.
We moeten wel. Kost tijd. Alles kost
tijd. Maar gelukkig hebben we nog
tijd. Wij hebben alle tijd van de we-
reld. Het is onduidelijk wanneer de
examens NAH klaar zijn en of we
ooit zullen slagen. Maar we hebben
hoop. Maar we hebben elkaar. We
hebben het leven. Dat wel…
Nanna Tieman is schrijver en
regisseur en heeft samen met haar
partner en acteur Romijn Conen
een theatergezelschap. Hun verhaal
over revalidatie en wederopbouw
kunt u volgen op de Facebookpagina
Bouwen. Zij vervullen tevens een
ambassadeursfunctie bij de Edwin
van de Sar Foundation.
Kruip in het hoofd
van een puber.
Geef om je hersenen
Pubers moeten hun eigen weg ontdekken en zich los maken van hun ouders.Toch hebben ze diezelfde
ouders ook nodig om grenzen te stellen en bij te sturen. Maar waar begin je? Bij het begrijpen dat hun
hersenen anders werken dan die van ons. Meer weten? Kijk op hersenstichting.nl/puberhersenen.
Lees ook over
revalideren bij NAH op
uwhersenen.nl/nah
Lees ook het interview
met Edwin van der Sar
op uwhersenen.nl/sport
Hoe je succesvol van je verslaving afkomt
Sinds 2005 behandelt ons
team van psychiaters,
psychologen en artsen
verslavingen bij cliënten
uit heel Nederland. Onze
deskundigen werken
doelgericht en op persoon-
lijke wijze aan het herstel
van de verslaafden samen
met hun naasten. Je doet
de behandeling terwijl je
gewoon thuis blijft wonen
waardoor je sociale leven
niet nog verder onder druk
komt te staan.
Unieke werkwijze
Trubendorffer biedt ver-
slavingszorg op basis van
volledige onthouding van
Autobiografie van
een succesvol
afgekickte cliënt
In zijn boek Uit de Goot
schrijft Paul Roozendaal
(ex-cliënt Trubendorffer)
over zijn leven als verslaafde
en de lange weg naar zijn
herstel. Over zijn talloze
mislukte afkickpogingen bij
verschillende klinische- en
ambulante verslavingsklinie-
ken tot het maken van
zelfmoordplannen.
Hij besloot zijn herstel nog
één laatste kans te geven
in 2013 bij Trubendorffer.
Wilt u kans maken op dit
bewogen boek? Wat moet u
hiervoor doen: de eerste 100
personen die onze Facebook-
pagina ‘Trubendorffer, hulp
bij verslaving’ liken, krijgen
van ons dit boek opgestuurd.
het gebruik van verslaven-
de middelen en verslavend
gedrag. De behandeling
bestaat uit intensieve en
frequente gesprekstherapie
met een behandelaar. Dit
zowel bij ons op locatie als
per telefoon en internet.
Daarbij komt groepstherapie
en een verplichting tot het
bijwonen van zelfhulpgroe-
pen. De behandeling is
ambulant: je slaapt dus ge-
woon thuis en je wordt ge-
stimuleerd zoveel mogelijk
je vaste activiteiten (werk
en studie) voort te zetten of
weer op te gaan pakken. Wij
zijn altijd open: ook ’s mor-
gens zeer vroeg,’s avonds,
in het weekend en met de
feestdagen. Dit maakt het
mogelijk de behandeling
buiten reguliere werk- of
studietijden om te doen.
Onze medewerkers
Trubendorffer bestaat
uit jonge, enthousiaste
behandelteams. Waarin
ruimte wordt gemaakt voor
opleidingen en ontwikke-
ling, zowel beroepsinhou-
delijk als organisatorisch.
Bij Trubendorffer wordt
er door de behandelaar
veel aandacht besteedt
per cliënt. Hierdoor is het
mogelijk om goed contact
te onderhouden met de
omgeving (partner, familie
en huisarts) van de cliënt
en verdiepend aan de slag
te gaan. Ook wordt er
gewerkt volgens de meest
moderne methodes, zo is
de inzet van E-Health een
groot onderdeel van de
behandeling. De nage-
streefde verhouding tussen
onze cliënten en onze
behandelaars kan het best
beschreven worden als
no-nonsense, persoonlijk
en niet-hiërarchisch maar
soms ook confronterend.
Wij zijn tenslotte geen
zachte heelmeesters.
Maak nu een afspraak
voor een gratis intake
gesprek: 0800 – 999 999 8
www.trubendorffer.nl
Nijmegen
Tilburg
Den Haag Utrecht
Amsterdam
Trubendorffer zit door heel Nederland’
Trubendorffer behandelt
de volgende verslavingen:
• Alcoholverslaving
• Cocaïneverslaving
• Wietverslaving
• Seksverslaving
• Gokverslaving
• Eetverslaving
• Internetverslaving
• Medicijnverslaving
• Relatieverslaving
• Gameverslaving
• Parallelle stoornissen
‘Ik ben dit jaar 20 jaar
clean en ik ben jaren
geleden begonnen
aan “Trubendorffer”.
Momenteel de meest
succesvolle organisatie
in Nederland op het
gebied van “ambulante
hulp bij verslaving”’
Dick Trubendorffer,
algemeen directeur:
Trubendorffer, voor hulp bij verslaving.
Marjolein, behandelaar Trubendorffer
Onder: Behandellocatie Nijmegen
I
k heb ongeveer twintig
jaar rondgelopen met de
gedachte “wat is er in
hemelsnaam met mij aan
de hand? Godsgruwelijke,
godvergeten eenzaamheid.
De hel.’’
Alcohol hielp, cocaïne
hielp, geld hielp, seks hielp,
alles wat mij voor korte
of langere duur verdoofde
hielp. Zo heb ik geleefd
totdat ik 34 jaar werd. Toen
was ik geestelijk failliet.
Nederlandse hulpver-
lening was een lachertje:
kofﬁe drinken (met veel
suiker, je moet toch wat..)
en een dagboek bijhouden.
Gelukkig kon ik naar de
Verenigde Staten. Daar
vond ik erkenning en hulp
voor mijn situatie. Ik ben
dit jaar 20 jaar clean en ik
ben jaren geleden begon-
nen aan “Trubendorffer”.
Momenteel de meest
succesvolle organisatie in
Nederland op het gebied
van “ambulante hulp bij
verslaving”. Met 6 locaties
door heel Nederland
bereik ik nu iedereen die er
genoeg van heeft en open
staat voor hulp.
Trubendorffer biedt
een unieke en doelgerichte
verslavingsbehandeling
waarbij het niet nodig is
dat je ‘‘opgenomen’’ wordt.
INHOUD
Beroerte voorkomen
door linker hartoor
sluiting
‘Dwangstoornis nog in
de taboesfeer’
‘Ik ben letterlijk
chronisch ziek’
Natuurlijk gedrag
uit de oertijd geeft
mismatch
Stand van de
wetenschap
Vitaal brein =
beweging, voeding
en rust
Slecht slapen door
kriebelbenen
Slapen is gezond
Grip op slaap bij pubers
Wat gebeurt er in je
brein? Van kind naar
puber tot volwassene
De andere kant
van autisme
Behandel pijn bij
dementerende ouderen
Leven met MS:
‘Niet gezond,
wel gelukkig’
Een ziekte zo erg…
dat niemand het er
over heeft
PAG. 3
PAG. 4
PAG. 4
PAG. 6
PAG. 8
PAG. 12
PAG. 9
PAG. 14
PAG. 5
PAG. 7
PAG. 10
PAG. 15
PAG. 13
PAG. 8
Acteur Romijn Conen is herstellende van een herseninfarct.

DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL HERSENEN Burn-out 54 Psyche HERSENEN
Uw herstel
van BURN-OUT
gespecialiseerd in angsten burn-outoplossingen.
Belangstellend geworden? Kijk op MINDTUNING.NL of bel 0182 612345.
‘Ik sta nu positief en krachtig in het leven.’
MindTuning™
28.000 mensen kozen eerder voor een snel en duurzaam herstel met MindTuning.
begint zodra u ervoor kiest!
Al ruim 13 jaar ervaring met het
behandelen van verslavingsproblematiek
Mirage is een gespecialiseerde
kliniek die hulp biedt bij verslaving,
of het nu gaat om een alcohol-,
drugs- of gokverslaving. Wij richten
ons op “mensen zoals u en ik”. Mi-
rage werkt 13 jaar zeer succesvol
volgens het Mirage Model. Het mo-
del bestaat uit een gebalanceerde
combinatie van wetenschappelijk
ontwikkelde behandelvormen van
de reguliere verslavingszorg en de
filosofie van de zelfhulp. Centraal
in het Mirage Model staat het
ontwikkelen van zelfinzicht en het
nemen van verantwoordelijkheid
voor het herstel. Bij Mirage gaan
wij op verschillende manieren aan
de slag met de patiënt en zijn ver-
slaving. Mirage biedt klinische- en
poliklinische (ambulante) hulp. De
Voor meer informatie:
www.mirageverslavingszorg.nl
of bel 088-358 37 41
kliniek van Mirage is in Den Haag.
De poliklinieken zijn in: Amsterdam,
Haarlem en Den Haag.
Houd jezelf niet voor de gek!
GELOOFJEHETSELFIE?
De persoon op de foto is een model en wordt alleen gebruikt voor illustratieve doeleinden. Foto: Branislav Bokun © Dreamstime.
‘Die angst maakt me hopeloos.Ik durf geen stap
meer buiten de deur te zetten.’
Pak het aan: psyq.nl/selfie
ONDERDEEL VAN PARNASSIA GROEP
NATUURLIJKGEDRAGUITDE
OERTIJDGEEFTMISMATCH
De omgeving waarin
wij leven is fundamenteel
veranderd. Dat kunnen onze
hersenen niet bolwerken’
Ik kon niet meer
normaal functioneren’
Ons brein is niet opgewassen
tegen de moderne maatschappij.
Dat komt omdat wij voor een
belangrijk deel nog net zo
geprogrammeerd zijn als onze
prehistorische voorouders.
Hierdoor ontstaat ‘mismatch’.
Auteur Ronald Giphart en hoog-
leraar evolutionaire psychologie
Mark van Vugt schreven er
samen een boek over.
Hij heeft al dertien jaar
geen druppel alcohol meer
gedronken en geen drugs meer
gebruikt, maar toch is Kevin
(38) verslaafd. „Een verslaving
is niets anders dan diabetes of
astma; de ziekte blijft, daar kun
je niets aan doen.”
Een angststoornis beheerst
het leven van Agnes (42) al
sinds haar kleutertijd. Ze
heeft de dwanghandelingen
nu redelijk onder controle,
maar denkt niet dat ze ooit
dwangvrij wordt. „Dwang
helpt mij om door de jungle
van de dag te komen.”
D
e mismatchtheorie is een
concept in de evolutionaire
biologie en psychologie welke
verwijst naar het feit dat de ontwik-
keling van de oermens geen gelijke
tred houdt met de veranderingen in
de moderne leefomgeving. Sinds de
landbouwrevolutie zo’n 13.000 jaar
geleden is onze leefsituatie ingrij-
pend veranderd. De ontwikkelingen
gaan sindsdien razendsnel en de
maatschappij is almaar complexer
geworden. “Hierbij moeten we ons
realiseren dat de mens eigenlijk pas
heel kort op de aarde rondloopt”,
legt Van Vugt uit. De evolutie van
de mens gaat ongeveer 2,5 miljoen
jaar terug. Van al die tijd bestaat de
homo sapiens slechts 60.000 jaar.
Als je de menselijke evolutie als een
uur zit dan heeft in de laatste 17
seconden pas de landbouwrevolutie
plaatsgevonden. In dat tijdbestek
hebben onze hersenen dus feitelijk
gezien al deze veranderingen moe-
ten bijbenen.”
Door deze relatief korte culture-
le evolutie is ons brein nog uitgerust
met mechanismen die grotendeels
nog hetzelfde zijn als die van men-
sen in de oertijd. Die zijn in onze
moderne omgeving niet altijd even
functioneel zijn. Een klassiek voor-
beeld is hoe mensen altijd leefden
in kleine en hechte groepen waar-
in een hoge mate van onderlinge
afhankelijkheid was. Dat werd
K
evin is zorgcoördinator bij
verslavingskliniek Mirage en
kent de kant van de patiënt.
Toen hij 25 jaar was, liet hij zich bij
Mirage opnemen vanwege een coca-
ïne- en drankverslaving.
Kevin had een groot verant-
woordelijkheidsgevoel, was bang
om fouten te maken en wilde alles
en iedereen te vriend houden. Hij
draaide lange dagen op zijn werk,
waar hij op zijn tenen liep. ‘s
Avonds dook hij de kroeg in om te
ontladen. „Het vervelende is dat je
dat heel snel ‘nodig’ gaat hebben.
Ik was al vanaf de lunch bezig met
het moment dat ik naar de kroeg
kon. Gebruiken werd mijn beste
V
ier jaar was ze toen het
begon; ze moest van zich-
zelf onder de bank kijken,
iets recht leggen of dingen tellen.
En dat ging ver. „Gezinsleden
moesten meedoen. En ik was bang
dat als ik iets niet deed mensen in
mijn omgeving zouden doodgaan.”
sinds de landbouwrevolutie com-
pleet anders. Dit is een compleet
andere omgeving dan de grote en
anonieme steden waar mensen nu
vaak sinds de industriële revolutie
wonen en de kantoortuinen en fa-
tot grote uitvindingen”, licht Van
Vugt toe. “Het doel is immer een
efficiëntere en consistente produc-
tie te realiseren. De veranderingen
lossen misschien aan de ene kant
iets op, maar creëren aan de andere
kant ook weer nieuwe problemen in
de leefomgeving. Meestal met grote
implicaties voor de gezondheid van
de mens.”
Bestsellerauteur Ronald Giphart
raakte gefascineerd door het ge-
geven dat we kennelijk dagelijks
worden misleid door ons oeroude
brein: “Mismatch verklaart waarom
er zoveel mensen rondlopen met
lichamelijke klachten, overgewicht,
depressies en burnouts. In ons werk
komt mismatch ook veelvuldig voor
zonder dat we ons ervan bewust zijn.
Onlangs is wetenschappelijk aange-
toond dat jagers en verzamelaars
geen last hadden van maagzweren
en slapeloosheid; veelvoorkomende
klachten van mensen met burn-out.
In de oertijd was er alleen acute
stress, bijvoorbeeld als iemand werd
aangevallen door een roofdier. Dat
gaf een vluchtreactie, maar die was
van korte duur. Permanente stress
van deadlines of geldproblemen zijn
constant en kunnen we maar nau-
welijks ontlopen.”
In het populair wetenschap-
pelijk boek beschrijft Giphart met
behulp van de wetenschappelijke
onderbouwing van Van Vugt hoe
het menselijk brein ons gedrag
aanstuurt in reactie op externe en
interne prikkels en. Van Vugt: “De
hersenen zijn een informatiever-
werkend orgaan. De ontwikkeling
van de individuele hersenen is al-
tijd een complex samenspel tussen
genen en omgeving. We kunnen
mismatch daarom enigszins voorko-
men door organisaties te ontwerpen
die meer op de oeromgeving lijken.
Zo faciliteren we natuurlijk gedrag.”
De wetenschapper wijst naar een
plant in de hoek van zijn kamer.
“Die plant is dan wel nep, maar ons
oerbrein reageert alsof die echt is.
Door de omgeving er natuurlijker
uit te laten zien, voelen mensen zich
beter. We zouden onze werkplek-
ken, schoolpleinen en ziekenhuizen
letterlijker groener moeten maken.
Daarnaast moeten bedrijven men-
sen stimuleren om meer te bewegen
tijdens hun werk. De oermens zat
ook nooit stil en al helemaal niet
acht uur per dag starend naar een
computerscherm.”
briekshallen met kunstmatig licht
waar ze werken. Wetenschappers
weten al vrij lang dat deze onna-
tuurlijke omgevingen een negatieve
invloed hebben op ons welzijn. “De
mens is creatief en daardoor in staat
TEKST: ANNEMARIE VAN DE WEERT
WWW.UWHERSENEN.NL/BURN-OUT
TEKST: ANNEMARIE MOERMAN
WWW.UWHERSENEN.NL/VERSLAVING
WWW.UWHERSENEN.NL/ANGST
Herstel van burn-out
Het is heel normaal om onder
bepaalde omstandigheden gees-
telijk opgebrand te raken. In een
split second dient het zich aan.
Het voelt als een shock. De bui-
tenwereld dringt nauwelijks nog
tot je door. Genieten van zaken
als lekker eten, een goed boek,
muziek of prachtige natuur is er
niet meer bij. Je bent nog amper
in staat helder te denken. Deze
staat wordt ook wel burn-out
genoemd. Herstellen van een
burn-out kan gelukkig wel; als
je daarvoor kiest.
Een van de mogelijkheden is het
volgen van een coaching-traject.
Tijdens de sessies leer je valkui-
len te herkennen, onderliggende
oorzaken te begrijpen en terug-
val in de toekomst voor te blijven.
Om zodoende de zintuiglijke ruis
in de hersenen op te sporen en
te verhelpen. “Wij noemen dat
ook wel het tunen van de mind”,
aldus Pieter Frijters van Frijters
Mind Tuning. “Daarmee bereiken
we dat alles wat zich afspeelt in
de buitenwereld en van belang
is, weer helder tot iemand
doordringt. Want pas dan begint
het herstel. Vaak gebeurt dit al
tijdens de eerste sessie.”
MindTuning is het resultaat van
24 jaar onderzoek naar wat men-
sen succesvol maakt. De metho-
de leert gedachtenmanagement
toe te passen en ‘krachtdenken’
te ontwikkelen. Frijters: “Dit is
een nieuwe manier van denken
die veel verder gaat dan positief
denken alleen. Hiermee ervaren
mensen hoe echt waarnemen
werkt. Waardoor ze meer ruimte
voelen in hun lijf en hun zelfver-
trouwen toeneemt. Je wordt je
bewust van eigen kracht in het
herstel van de burn-out en leert
burn-outklachten in korte tijd
positief om te buigen naar een
evenwichtige balans.”
‘Antidepressiva
nauwelijks beter
dan placebo’
Prof.dr. Michaël Maes doet al
jaren onderzoek naar oorzaken
en behandelmethoden van
onder meer depressie aan
universiteiten over de hele we-
reld, van Brazilië tot Australië.
We vroegen de Belgische neuro-
psychiater naar de laatste stand
van zaken in de wetenschap.
Wat is de oorzaak
van depressie?
,,In de jaren ‘90 dachten we dat
het vooral lag aan tekorten aan
serotonine en het aminozuur
tryptofaan in de hersenen en het
bloed, maar later is wetenschap-
pelijk aangetoond dat depressies
te wijten zijn aan ontstekin-
gen. Het is een ziekte van het
immuunsysteem, zoals multiple
sclerose (MS) of Parkinson.”
Hoe vindt u de huidige
behandelmethoden
tegen depressie?
,,Er wordt te veel en te vaak an-
tidepressiva voorgeschreven aan
mensen met een lichte of matige
depressie, terwijl uit onderzoek
is gebleken dat antidepressiva
voor die patiënten nauwelijks
beter werkt dan een placebo.
Daardoor krijgen mensen bij-
werkingen van een medicijn dat
verder weinig effect heeft.”
Wat is de juiste manier om
depressie te behandelen?
,,Mensen met depressies of een
hoger risico daarop, bijvoor-
beeld door genetische belasting,
kunnen preventief een aantal
dingen doen: gezond eten, niet
roken en zorgen voor voldoende
lichaamsbeweging, ontspanning
en weinig stress. Bloedonder-
zoek kan uitwijzen of zij bepaalde
supplementen nodig hebben om
een tekort aan antioxidanten in
het bloed aan te vullen.”
©RUUDPOS
Ronald Giphart en Mark van Vugt.
Het boek Mismatch geeft
inzicht in hoe we een gezonder en
gelukkiger leven kunnen leiden.
‘IK BEN LETTERLIJK CHRONISCH ZIEK’
‘DWANGSTOORNISNOGINDETABOESFEER’
vriend, drank en drugs mijn meest
kostbare bezit.”
Grootste valkuil
Toen hij zich liet opnemen, was
hij vooral – zoals ze het in behan-
delkringen noemen – extern ge-
motiveerd. „Ik stond op het punt
alles te verliezen: mijn huis, familie
en werk. Ik dacht: als ik stop met
gebruiken, komt alles goed. Dat is
wat 90 procent van de mensen die
zich laat opnemen, denkt. Maar
de verslaving is niet de oorzaak. Ik
ben, net als die andere verslaafden,
letterlijk chronisch ziek.”
Kevin liet zich na zijn behan-
deltraject omscholen om in de ver-
slavingszorg te kunnen werken. Hij
wil mensen meegeven dat ze niet
verantwoordelijk zijn voor het feit
dat ze verslaafd zijn, maar wel voor
hun herstel. De grootste valkuil: het
gat van het gebruiken opvullen met
iets anders van buitenaf. „Je moet
het van binnenuit opvullen.”
Onzekerheid
Voor Kevin zelf betekende dat an-
ders omgaan met zijn onzekerheid.
„Ik heb geleerd mezelf te zijn en be-
wuster keuzes te maken. Ik gebruik
niet meer omdat het niet mág, maar
omdat het niet hóeft. Ik heb wat ik
wil – een vriendin, vrienden, mijn
droomhuis en sport – door goed
voor mezelf te zorgen.”
Meer weten over de
hersenaandoening verslaving?
Kijk op www.hersenstichting.nl/
alles-over-hersenen/
hersenaandoeningen/verslaving
Zelfmoordpoging
„Toen ik negen was, was ik 24/7 aan
het dwangen”, vervolgt ze. „Ik kon
op een gegeven moment niet meer
normaal functioneren en ging op
mijn twaalfde in therapie. Mijn
dwang was verergerd doordat ik niet
Agnes probeerde (alternatieve)
therapieën, kreeg obsessies en de-
pressies, deed een zelfmoordpoging
en belandde in de crisisopvang. Ze
bleek een extreme vorm van OCD
(Obsessive Compulsive Disorder) te
hebben. Een intensief pakket aan
therapieën volgde. Jarenlange psy-
chotherapie en de juiste medicatie
zorgden ervoor dat het beter ging.
Knipperen naar
voorwerpen
„Het is hanteerbaar”, zegt Agnes, die
nu sociaal psycholoog is. Ze moet nog
steeds van alles – tellen, nummer-
borden oplezen en met haar ogen
knipperen naar voorwerpen – maar
is niet meer bang dat geliefden dood-
gaan als ze het niet doet. „En ik doe
het zo dat niemand het merkt.”
Ze vindt het raar als ze hardop
zegt wat ze doet. Toch schaamt ze
zich niet. „Mijn collega’s weten niet
dat ik in een inrichting heb gezeten,
maar naar mijn sociale omgeving
ben ik heel open. Een dwangstoor-
nis zit nog erg in de taboesfeer.
Meer openheid is goed. Tegen ie-
dereen die eronder lijdt en er niet
over praat wil ik zeggen: je hebt een
stoornis, maar je bent niet gek.”
Meer weten? Kijk voor praktische tips
en cursussen op psyq.nl/selfie
- ADVERTORIAL -- ADVERTORIAL -
in een veilige omgeving opgroeide
– het was mijn overlevingsstrategie –
maar het was niet de oorzaak. Toch
praatte de kinderpsychiater twee
jaar lang alleen maar over mijn ge-
zinssituatie. Het hielp niets.”

DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL HERSENEN Vitaal brein 76 Dementie HERSENEN
Dementie
Over het algemeen onthouden
vrouwen dingen beter én langer
dan mannen door een verhoog-
de activiteit in de hippocampus,
de regio verantwoordelijk voor
het langdurig opslaan van
herinneringen. Helaas tonen
cijfers aan dat bijna 7 procent
van vrouwen boven de 75 lijdt
aan een vorm van dementie. Bij
mannen is dat 5 procent. De so-
ciale impact op de omgeving is
enorm. “Dementie is een groot
maatschappelijk probleem”, ver-
telt Pieter Roelfsema, directeur
Nederlands Herseninstituut.
“Het is van het grootste belang
om meer inzicht te verschaffen
in wat er nu precies ontspoort
in de hersenen van mensen die
dementie ontwikkelen. Daar is
nog veel onderzoek voor nodig.”
Gebruik je hersenen
De ziekte van Alzheimer voor-
komen kan niet, maar uitstellen
wel. Als we onze hersenen
stimuleren, dan helpt dat om ze
fit te maken en houden. Dus
leef gezond en houdt je hersenen
actief. Hoe vroeger we beginnen
met het stimuleren van de
hersenen, hoe beter beschermd
we lijken te worden. De weten-
schap en bedrijven werken hard
aan het ontwikkelen van een
geneesmiddel. Soms pakken
kleine biotech bedrijven, zoals
Crossbeta Biosciences uit
Utrecht, dapper deze spreek-
woordelijke handschoen op.
Helaas laat een echt geneesmid-
del nog jaren op zich wachten, dus
tot die tijd is je hersenen actief en
fit houden de beste remedie.
Zo doet u mee! Los de prijspuzzel op. De letters in de vakjes onder de
puzzel vormen de oplossing. U kunt uw oplossing t/m 30 juni 2016 als volgt
doorgeven: bel naar 0909 - 5010561 en spreek uw oplossing in (45 ct. per
gesprek) of sms DENK[spatie]oplossing naar 3553 (45 ct. per ontvangen
bericht, tarieven zijn excl. de gebruikelijke belkosten.) Prijswinnaars krijgen
bericht en staan ook op www.sanderspuzzels.nl De spelvoorwaarden staan
op: www.sanderspuzzelboeken.nl/spelvoorwaarden.
WOORD
ZOEKER
ADER
BEGRIP
BEROERTE
BEWEGING
BOVENKAMER
CEREBELLUM
DENKEN
DUBBEN
ENDORFINE
GEEST
HALFROND
HERINNEREN
HERSENKRAKER
HERSENLETSEL
HERSENSCHIM
HERSENVLIES
HERSENVOCHT
HOOFD
INSPANNEN
KIEN
KLIER
LEREN
LOBBEN
MASSAGE
ORGAAN
RECEPTOR
REDE
REUKPRIKKEL
SCHEDEL
SLIM
VATEN
VENTRIKEL
VERBEELDING
ZENUW
PUZZEL&WIN
S
I N E B B U D
V H G N I G E W E B
N T E H A L F R O N D T E
K L I E R R L V A T E N H R N
H G E E S T B N E I K C L E M I
E T R E O R E B N E B B O L R C U N
S L E K I R T N E V S E V E E E E L S D
L E D E H C S L I G R N L N K M P L P F
I M I H C S N E S R E H N D K A T E A O E
M A S S A G E T N S H I N O I K O B N O
P I R G E B S R K R E D R R N R E N H
W U N E Z E R N E F P E G R E
H L H E A N I K V A E N
T L R K N U O A C
E E E B N I
N D R
E E
D
A
ADER
BEGRIP
BEROERTE
BEWEGING
BOVENKAMER
CEREBELLUM
DENKEN
DUBBEN
ENDORFINE
GEEST
HALFROND
HERINNEREN
HERSENKRAKER
HERSENLETSEL
HERSENSCHIM
HERSENVLIES
HERSENVOCHT
HOOFD
INSPANNEN
KIEN
KLIER
LEREN
LOBBEN
MASSAGE
ORGAAN
RECEPTOR
REDE
REUKPRIKKEL
SCHEDEL
SLIM
VATEN
VENTRIKEL
VERBEELDING
Sanders
Puzze lb o e k e n
E
Sanders
Puzze lb o e k e n
BEL:0909-5010561(45 ct. per gesprek)
Win een iPad mini 2 t.w.v. €299,-
ZGM adv TELEGRAAF 155 x130.indd 1 02-05-16 16:04
Uitvinding Utrechtse biotech
voor diagnose en behandeling
van Alzheimer en Parkinson
Een ontdekking door Crossbeta Biosciences is van
grote waarde in de zoektocht naar een geneesmiddel
voor de ziekte van Alzheimer en Parkinson.
Bij Alzheimer en Parkinson spelen ontregelde eiwitten
een rol. Deze worden ook wel oligomeren genoemd en zijn
giftig voor hersencellen. In het laboratorium is het heel
lastig werken met deze schadelijke oligomeren omdat
ze snel uit elkaar vallen. Crossbeta heeft een techniek
ontdekt die dit voorkomt. Geneesmiddelonderzoek wordt
hierdoor veel efficiënter. Ook zijn de stabiele oligomeren
van Crossbeta van groot belang voor het maken van
antistoffen, waarmee vroege detectie van die schadelijke
eiwitten mogelijk is. Bovendien bieden deze antistoffen
perspectief als geneesmiddel. Voor de ziekte van Alzheimer
heeft Crossbeta al zo’n antistof in ontwikkeling en met een
subsidie van de Michael J. Fox foundation gaat Crossbeta
voor Parkinson ook zo’n antistof ontwikkelen.
Crossbeta Biosciences
www.crossbeta.com
Kunnen we, als de ziekte van Alzheimer met
de afbraak van hersencellen eenmaal heeft
toegeslagen, nog iets doen om het ziekteproces
te beïnvloeden?
Antwoord Prof. Dr. D.F. Swaab:
“Veel mensen met Alzheimer lijden
aan nachtelijke onrust door een
verstoord dagen nachtritme. Ons
onderzoek heeft geleerd dat meer
licht in de leefomgeving hiertegen
helpt. Licht stimuleert de biologi-
sche klok en verbetert daarmee een
het slaap/waakritme, het vermindert
de onrust en verbetert de stemming.
Daarnaast verbetert het ook het ge-
heugen en de andere verstandelijke
vermogens. Hiermee hebben we iets
in handen waarmee we de gevolgen
van de ziekte van Alzheimer kunnen
verminderen. Maar we moeten
proberen om deze fase van de ziekte
De Cum Laude
reeks van Sanders
Onder de naam Cum Laude
heeft Sanders Puzzel-
boeken een nieuwe serie
puzzeluitgaven samenge-
steld. In deze reeks vindt
u titels met uitdagende
puzzels. Voor alle duidelijk-
heid: uitdagend betekent
niet per se moeilijker. U
zult echter bij deze puzzels
minder goed uit de voeten
kunnen met de standaard-
oplossingen. Er is voor
elk wat wils: een kruis-
woord-, een sudoku- en
een Zweedse variant. En
voor wie niet kan kiezen
is er de Varia.
van Alzheimer zo veel mogelijk uit te
stellen door de hersenen van jongs
af aan tot hoge leeftijd te stimule-
ren. Hierdoor bouw je extra reserves
in de hersenen op en stel je het
begin van de ziekte van Alzheimer
uit. ‘Use it or lose it’, noem ik dat.”
STANDVANDEWETENSCHAPIn Nederland hebben zo’n 250.000 mensen
Alzheimer. Wereldwijd zijn er ruim 100 miljoen
patiënten. Toch weten we nog weinig over de
ziekte en is er geen geneesmiddel.
We bewegen steeds minder, zowel jong als oud. Dit is alarmerend omdat lichamelijke activiteit belangrijk is voor
lichaam en geest. Door te bewegen verklein je de kans op hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten, maar ook
suikerziekte type 2. En dat zorgt er weer voor dat je minder kans hebt op het krijgen van dementie.
U
it observatiestudies blijkt dat
het stimuleren van de herse-
nen door te leren, opdrachten
te doen en informatie op te nemen,
helpt om de kans op de ziekte van
Alzheimer te verkleinen. Gedrags-
therapie waarmee je het brein fit
houdt, zou dus Alzheimer kunnen
voorkomen dan wel uitstellen. Dat
is hoopgevend. Om deze stelling
wetenschappelijk te onderbouwen,
“De ziekte is eigenlijk een vervroeg-
de, versnelde veroudering van de
hersenen. Zenuwcellen veranderen
en er treedt geheugenverlies op.
Dus als we weten hoe kennis in ons
hoofd blijft zitten en hoe we dingen
kunnen onthouden, dan kunnen we
ook achterhalen hoe en wanneer de
kans op Alzheimer zich voordoet.
Daarom doe ik experimenten om te
bestuderen hoe de zenuwcellen ver-
anderen en hoe ze minder vatbaar
worden voor Alzheimer.”
Tot het wetenschappelijk be-
wijs voor de werking van Alzheimer
er is, gelooft Kessels in het advies er
alles aan te doen lichaam en brein
fit te houden. “Zorg voor stimulans:
ontdek nieuwe plaatsen, ontmoet
nieuwe mensen en zorg voor licha-
melijke beweging. Het is nu nog
geen absolute waarheid, maar we
weten wel dat mensen met zo'n
actieve leefstijl gemiddeld pas op
latere leeftijd Alzheimer krijgen, áls
ze het al krijgen.”
onderzoekt neurobioloog Helmut
Kessels de werking van onze hersenen.
Wat er precies gebeurt bij
Alzheimer weten we nog niet pre-
cies, maar om ooit tot genezing te
komen, hebben we verfrissende in-
zichten nodig. Kessels behoort tot de
nieuwe generatie onderzoekers die
het denkproces van onderaf bena-
dert in plaats van te focussen op hóe
het aantastingproces precies werkt.
Het ziekteproces
treedt later op als mensen
mentaal actief zijn’
Ik was wel vermoeid,
maar luisterde er niet naar.
Doorgaan was het devies’
WWW.UWHERSENEN.NL/GEHEUGEN
WWW.UWHERSENEN.NL/VITAAL-BREIN
HETALZHEIMERMYSTERIE
VRAAG
Neurobioloog Helmut Kessels:
‘Gedragstherapie waarmee
je het brein fit houdt,
zou Alzheimer kunnen
voorkomen dan wel
uitstellen. Dat is hoopgevend.’
Nu in de winkel:
de Cum Laude
Kruiswoord nummer 3!
VITAAL BREIN = BEWEGING, VOEDING EN RUST
Gaan onze hersenen echt beter
werken als we meer bewegen?
Jazeker, als we bewegen
dan verbetert het vermogen
tot initiatief nemen, zaken
plannen, impulsen beheersen
en zelfregulatie. Allemaal
functies die we nodig hebben
om zelfstandig te functioneren.
Sporters weten dat maar al te
goed. Ook na hun pensioen
blijven zij actief. Ard Schenk
deelt zijn verhaal.
Het lichaam gaf toen een heel
sterk signaal af en Ard kreeg een
herseninfarct. “Ik realiseerde me dat
het anders moest! Ik heb toen weer
structuur in mijn leven gebracht. Dat
hield in: goede voeding, dagelijkse
beweging en rust op z’n tijd. Dat
bracht me weer terug bij een gezon-
de leefstijl. Niks bijzonders eigenlijk
als je erover nadenkt.”
Gezonde levensbalans
“Qua voeding kun je simpelweg zeg-
gen: als het niet van een boom of een
struik komt, of uit de aarde of uit de
zee, dan is het niet goed. Ik eet nu
geen bewerkte voedingstoffen meer.
Dat is niet makkelijk, maar wel mo-
gelijk. Wat beweging betreft houd ik
een uur per dag aan. Niks intensiefs
hoor, maar in een zodanig tempo dat
je hartslag iets omhoog gaat. Dat kan
van alles zijn, dus ook een stevige
wandeling. Daarnaast neem ik op
een dag ook een uur rust. Dan zijn
alle prikkels zeg maar ‘even’ weg. Ik
noem dat mijn ZEN-moment.”
Een gezonde leefstijl geeft niet
het eeuwige leven, maar de kwaliteit
ervan gaat wel met sprongen vooruit
is de ervaring van Ard Schenk. Hij zet
zich dan ook in als promotor van een
gezonde levensbalans. “Het lijkt saai,
maar het tegendeel is waar. ‘Men’
heeft moeite met het schenken van
aandacht aan het lichaam omdat er
zoveel aanbod is in de maatschap-
pij dat we steeds van alles moeten.
Maar wat is de lol van steeds maar
achter de feiten aanlopen, moe zijn
en uiteindelijk stress krijgen?”
In de landelijke tour 'Het fitte
brein' vertelt Ard Schenk hoe je ook
op hoge leeftijd nog gezond en fit
kunt blijven – of worden.
M
et zijn topsportverleden
zou je zeggen: die blijft
wel bewegen, dat zit in z’n
genen. Maar veertig jaar geleden,
toen Olympisch schaatskampioen en
fysiotherapeut Ard Schenk stopte en
weer een ‘normaal’ leven oppakte,
ging dat helemaal niet zo eenvoudig.
“Ik raakte, net als velen van
ons, verstrikt in de val van een
druk bestaan. Alles willen en geen
keuze maken. Ik was actief in tal-
loze besturen van het NOC*NSF,
chef de mission van de schaatsploeg
en lid van de technische commissie
van de ISU. Dan heeft de dag te wei-
nig uren en is er geen ruimte meer
voor beweging en ontspanning. Dat
leidde bij mij tot overgewicht. Bij het
aantrekken van mijn skischoenen
moest ik na de linker aangetrokken
te hebben even ‘omhoog komen’ om-
dat mijn buik in de weg zat. Ik was
wel vermoeid, maar luisterde er niet
naar. Doorgaan was het devies.”
ARDSCHENK
Voormalig Olympisch
schaatskampioen
en fysiotherapeut
©HESTER-DOOVE
Lees ook het interview
met Edwin van der Sar
op uwhersenen.nl/sport

DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL HERSENEN Slapen 98 Slapen HERSENEN
Voor wie is Cogmed?
Cogmed is inzetbaar
van jong tot oud en
beschikbaar in drie
versies, vanaf de leef-
tijd van 4 jaar oud tot
ver in de volwassen-
heid. Elke versie helpt
op een speciﬁeke
manier het werkge-
heugen te trainen via
adaptieve opdrachten
die zich aanpassen
aan het niveau van de
gebruiker. Kijk voor
meer informatie op
www.cogmed.nl
cognitieve problemen. Het kan zijn dat
iemand snel is afgeleid, informatie
slecht opneemt en zeer vermoeid raakt
van mentale taken. Dit is onder andere
te zien bij cliënten die herstellen van een
traumatisch NAH, CVA, whiplash, chemo-
kuur of een burn-out. Voor een succes-
volle werkhervatting, moet de cognitieve
belastbaarheid verbeteren. Dit bereik je
door het brein intensief te trainen. Het
resultaat is dat informatie beter wordt
opgenomen, concentratie verbetert,
structuur in het werken toeneemt en
mentale vermoeidheid vermindert.
De Cogmed Werkgeheugen
Training is een wetenschap-
pelijk bewezen methode
om de concentratie en het
werkgeheugen te verbeteren.
Training vindt plaats onder
begeleiding van een coach
en is geschikt voor zowel kinderen
als volwassenen met werkgeheugen-
en concentratieproblemen,
bijvoorbeeld veroorzaakt door
ADD, ADHD, burn-out en niet
aangeboren hersenletsel (NAH).
Concentratie en aandacht
verbeteren met
werkgeheugentraining
cognitieve problemen. Het kan zijn dat
iemand snel is afgeleid, informatie
Training is een wetenschap-
pelijk bewezen methode
om de concentratie en het
werkgeheugen te verbeteren.
Training vindt plaats onder
begeleiding van een coach
en is geschikt voor zowel kinderen
als volwassenen met werkgeheugen-
werkgeheugentraining
De Cogmed training
kan bij kinderen met
werkgeheugenprob-
lemen tot betere
leerprestaties leiden.
Er is ook een Cogmed
training voor
volwassenen met
Cogmed helpt bij:
√ Beter concentreren
√ Beter informatie onthouden
√ Beter het overzicht bewaren
√ Beter aﬂeidingen negeren
√ Gestructureerder werken
20%20%
Sambrosa slaapdranken
voor een goede nachtrust!
Korting* op uw
bestelling bij Easy Sleep Plaza
met de Code: SAMBROSA20
Bel ons voor gratis advies over welke
Sambrosa het best bij u past: 0577-461051
www.easysleepplaza.com
*Geldig tot 20/6/2016. Deze aanbieding
geldt niet voor de Sambrosa Original.
RESTLESS LEGS SYNDROOM
Onrustige benen? Slapeloze nachten? Doodmoe?
Blijf niet rondlopen met rusteloze benen.
Stichting deelt kennis en strijdt voor erkenning.
Het Restless Legs Syndroom is een internationaal erkende neurologische ziekte. De ziekte kreeg die
erkenning pas in 2005. De Stichting RLS werd in 1999 opgericht, door enkele patienten en
neurologen. Voornaamste reden was het gebrek aan kennis over RLS en het onbegrip voor RLS-
patiënten. De Stichting RLS is een vrijwilligersorganisatie die subsidie krijgt van het Rijk en wordt
ondersteund door donateurs. Er is geen financiële ondersteuning vanuit de farmaceutische industrie.
Kijk voor meer informatie over RLS, de behandeling ervan en contactgegevens van de Stichting RLS op
www.stichting-restless-legs.org.U kunt zich daar ook opgeven als donateur.De stichting is telefonisch
te bereiken via 0900 - 757 46 36 (1 ct/min, op weekdagen tussen 7 en 8 uur ’s avonds).
SLECHT SLAPEN DOOR
KRIEBELBENEN SLAPENISGEZOND
GRIP OP SLAAP BIJ PUBERS
RESTLESSLEGSSYNDROOM(RLS)
Een branderig, kriebelend gevoel in de benen en een
onbedwingbare drang om te bewegen, vooral ‘s avonds
en ‘s nachts. Het Restless Legs Syndroom (RLS) kan
mensen in hun dagelijks leven flink hinderen, weet
Harry Hartemink van de Stichting Restless Legs.
Een kind op tijd in bed krijgen is makkelijker gezegd dan gedaan. Toch is het
nodig want slaap is van cruciaal belang voor de algehele ontwikkeling. In het
bijzonder pubers maken een intensieve fase door waarbij voldoende nachtrust
een belangrijke basis is voor goed functioneren.
Z
o’n 7 procent van de volwas-
sen bevolking lijdt aan deze
hersenziekte. De exacte oor-
zaak van RLS is (nog) niet bekend.
„Wel is de algemene veronderstelling
dat het te maken heeft met de stof
dopamine en het ijzer in de herse-
nen”, zegt Hartemink, zelf patiënt.
Verkeerde medicatie
De progressieve ziekte is niet te ge-
nezen, maar met behulp van medicij-
nen kunnen klachten wel verminde-
ren. „Het gebeurt nog dat verkeerde
medicijnen worden voorgeschreven;
middelen die niets helpen of juist
meer klachten geven. Het is belang-
rijk dat huisartsen weten wat RLS
inhoudt, zodat ze het op tijd signa-
leren en de juiste medicatie kunnen
voorschrijven.”
Lastig voor patiënten is dat hun
omgeving vaak niet begrijpt wat
RLS is. „Mensen zeggen: ‘Dat heb
ik ook weleens’. Maar die rusteloze
benen voelen meestal beter als je
P
ubers met chronisch slaap-
tekort functioneren overdag
minder goed. “Te weinig
slaap maakt niet alleen overdag
vermoeid, wat gevolgen heeft voor
de schoolprestaties, maar ook prik-
kelbaar”, vertelt Dr. Laura Rigter,
Projectleider Gezonde Hersenen
bij de Hersenstichting. “Daarnaast
zorgt een slaaptekort voor geheu-
genen concentratieproblemen. En
het is bewezen dat kinderen met
een slaaptekort meer snacken, onge-
zond eten dus.” Genoeg redenen om
toch vooral grip te krijgen op het
slaappatroon van jouw puberende
zoon of dochter.
Avondmensen
Veel ouders wijten het niet op tijd
naar bed willen van hun kind aan
pubergedrag. “Dat is niet helemaal
terecht”, aldus Rigter die de campag-
ne ‘Kruip in het hoofd van een puber’
naar bed gaat. Bij RLS-patiënten be-
gint het vaak pas als ze rust nemen.
Sommigen slapen zo slecht dat ze op
het depressieve af vermoeid raken.”
Koffie en chocola
Patiënten kunnen proberen klach-
ten, die in ernstige gevallen ook in
de rest van het lichaam optreden, te
verminderen. „Zorgen voor een rus-
tige slaapomgeving, een paar uur
voor het slapengaan niet intensief
sporten en matig zijn met koffie,
chocola en alcohol”, aldus Harte-
mink. „Maar wat voor de een werkt,
werkt niet voor de ander.”
Hartemink tipt: „Laat, als je
denkt dat je RLS hebt, de huisarts
op ijzer prikken. Dat kan te laag zijn
en problemen geven.”
Meer weten? Kijk op
www.stichting-restless-legs.org
leidt waarmee de Hersenstichting
ouders inzicht wil geven in het ont-
staan van pubergedrag. “Dat kinde-
ren in de puberteit steeds langer op
blijven komt ook omdat het slaap-
patroon van pubers verandert als
gevolg van de ontwikkeling van de
hersenen. Pubers gaan op een gege-
WWW.UWHERSENEN.NL/RLS
WWW.UWHERSENEN.NL/SLAPEN
WWW.UWHERSENEN.NL/PUBERS
De hersenen hebben rust nodig, maar dat betekent niet dat ze niets doen als
jij slaapt. Je kunt zelfs slapend slim worden! Lees hier wat slaap doet voor je
hersenen, wat er gebeurt als je niet goed slaapt en wat je kunt doen om een nog
betere nachtrust te krijgen.
Tips voor een
goede nachtrust:
• Ontspan minstens een uur
voor het slapengaan
• Houd smartphones,
laptops en tablets buiten
de slaapkamer
• Creëer een rustige,
donkere slaapomgeving
• Probeer elke dag op
ongeveer hetzelfde tijdstip
naar bed te gaan, ook in
het weekend
• Zorg voor voldoende
beweging overdag
• Drink geen alcohol of
dranken met cafeïne een
aantal uur voordat je
gaat slapen
Wist je dat...
…je hersenen ‘s nachts nieu-
we dingen kunnen opnemen
en aanleren? Onderzoek
(2012) van de Nederlandse
neurowetenschapper Eelco
van Dongen suggereert dat
het mogelijk is om de geheu-
genverwerking bij slapende
mensen met geluidprikkels
van buitenaf te sturen.
Wist je dat...
…je hersenen in je slaap een
schoonmaakbeurt krijgen?
Amerikaanse onderzoekers
ontdekten in 2013 dat het
brein tijdens de slaap de
hersenen ontdoet van gif- en
afvalstoffen. Als de herse-
nen tijdens de schoonmaak
wakker zouden zijn, zou dat
te veel energie kosten.
Wist je dat...
…op je zij slapen de meest
gezonde positie is? Volgens
Amerikaanse wetenschap-
pers (2015) worden afval-
stoffen in de hersenen in
die slaaphouding sneller
opgeruimd. Bij mensen, en
dieren, is de zijligging
sowieso favoriet.
Een slechte of verstoorde slaap
kan negatieve gevolgen hebben
voor je gezondheid. Op de korte ter-
mijn kan het leiden tot concentra-
tie- en geheugenproblemen. Op de
lange termijn kan het zorgen voor
een verminderd afweersysteem en
heb je een hoger risico op onder
Je lichaam maakt soms onge-
controleerde bewegingen in de
overgang van wakker zijn naar
slapen. De hersenen schakelen op
dat moment over van bewuste naar
Degevolgenvanweinigslaap
Muziekmomentjevoor
slechteslapers
Stuiptrekkingdoor
gemengdesignalen
meer angst en depressie, diabetes
type 2, hart- en vaatziekten en
dementie. Groningse onderzoe-
kers ontdekten in 2012 dat door
chronisch slaaptekort de hippo-
campus – het hersengebied dat
betrokken is bij leren, geheugen
en emoties – krimpt.
onbewuste toestand en wetenschap-
pers vermoeden dat de hersenen
daardoor gemengde signalen doorge-
ven aan de spieren. Met een kleine
stuiptrekking tot gevolg. Het zou
ook kunnen dat de hersenen de
ontspanning verkeerd interpreteren,
bijvoorbeeld als een val, en daardoor
de spieren laten reageren. Er is een
vermoeden dat factoren als stress,
angst, oververmoeidheid en cafeïne
ervoor zorgen dat een hypnagoge
schok, zoals de officiële naam luidt,
vaker voorkomt.
Slaapproblemen? Amerikaanse
wetenschappers ontdekten dat
de hersenen van slechte slapers
continu bezig zijn met het verwer-
ken van informatie in plaats van
met slapen. Bij die mensen blijkt
het deel van de hersenen dat bewe-
gingen controleert, de zogenoemde
motorcortex, actiever en gevoeliger
voor veranderingen te zijn. De reden
zijn moeilijk uit bed te krijgen. Niet
omdat ze lui zijn, maar simpelweg
omdat er een tijdelijke verandering
plaatsvindt in het slaappatroon. Ou-
ders weten dit vaak niet.”
Hoe je ze toch in slaap krijgt?
Rigter: “Minder dan een uur voor
het slapen gaan niet meer laten
sporten, geen cafeïne houdende
dranken en ook eigenlijk geen
televisie in de late uurtjes, maar
ontspannende activiteiten zoals le-
zen. Overigens hebben ook mobiele
telefoons en tablets aanzienlijke
invloed op het uitstel van de slaap.
Het blauwe licht dat die apparaten
uitstralen onderdrukt namelijk de
aanmaak van melatonine. Zorg er
dus voor dat pubers een uur voor het
slapen gaan geen mobiele apparaten
meer in hun handen hebben.”
ven moment steeds later op de avond
melatonine aanmaken waardoor ze
dus ook echt pas later slaperig wor-
den. Die verschuiving maakt dat ze
veranderen in avondmensen. ’s Och-
tends blijven ze langer doorslapen en
hiervoor is nog niet bekend. Wellicht
kunnen mensen die slecht slapen een
muziekmomentje inlassen voordat
zij naar bed gaan. Deense onderzoe-
kers ontdekten namelijk dat luiste-
ren naar muziek voor het slapengaan
zorgt voor een betere nachtrust. De
richtlijn is tussen de 25 en 60 minu-
ten. Het grote voordeel: het kost niks
en heeft geen bijwerkingen!
Dat kinderen in de
puberteit steeds langer
op blijven komt ook
omdat het slaappatroon
van pubers verandert’

DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL
de. Daardoor ontwikkelen sommige
hersengebieden en de vaardigheden die
daarbij horen ook eerder dan andere
gebieden en vaardigheden. Zo komt het
dat een kind al wel kan begrijpen wat
je zegt, maar zelf nog niet kan praten.
De motoriek komt namelijk trager op
gang. Voor ouders is het goed om zich
te realiseren dat, ook al begrijpt je kind
wat je zegt en kan hij praten, nog niet
alle gebieden in zijn hersenen zijn ont-
wikkeld. Je kunt hem op een bepaalde
leeftijd drie opdrachten geven, maar als
zijn hersenen die nog niet tegelijkertijd
kunnen verwerken, is dat dus geen
onwil maar onvermogen.”
10 Hersenontwikkeling HERSENEN
Als onze hersenen ontregeld zijn,
ontstaan problemen met denken,
voelen, doen en laten. Trage
hersenactiviteit kan bijvoorbeeld
samengaan met ontspannen zijn en
gaan slapen, maar ook met ‘aandacht-
tekort’, zoals bij ADHD. Als hersenen
echter optimaal functioneren, zijn we
tot bijzondere prestaties in staat.
Neurofeedback helpt bij klachten,
maar ook bij beter presteren. Bij 60
tot 80 % van cliënten met ADHD zien we
na neurofeedback klachten verminde-
ren, of geheel verdwijnen. Bij sporters,
managers en musici, die met neurofeed-
back trainden, zijn prestaties aanzienlijk
verbeterd. Neurofeedback is geschikt
voor volwassenen, adolescenten en kin-
deren. Wetenschappelijke ondersteuning
is aangetoond bij ADHD, ADD, angst,
slaapproblemen, epilepsie, topsport en
topmusici. Veelbelovend zijn de resulta-
ten bij autisme, niet aangeboren hersen-
letsel en tinnitus (oorsuizen).
Neurofeedback is hersentraining, waar-
bij het brein leert beter te functioneren.
Er worden sensoren op het hoofd ge-
plakt, die hersenactiviteit kunnen waar-
nemen. Als het doel wordt bereikt, kun
je dat met behulp van een computer
zien en horen. Als dat vervolgens sys-
tematisch wordt beloond, zal het brein
zich daarnaar gedragen. Neurofeedback
wordt in de Verenigde Staten al tiental-
len jaren gebruikt en raakt ook in Neder-
land steeds meer bekend.
Om te weten of hersenactiviteit ontre-
geld is, wordt een hersenscan gemaakt.
Dat kan snel en tegen lage kosten
met een EEG, waarbij met een soort
badmuts vol sensoren de elektrische
activiteit van het brein wordt gemeten.
De resultaten staan in tabellen, grafieken
en overzichtelijke plaatjes, zodat naar
verschillen met gezonde mensen kan
worden gekeken. En bij gezonde ‘top-
pers’ kan worden gekeken hoe ze nog
betere prestaties kunnen bereiken. Dit is
(en wordt) wetenschappelijk onderzocht.
Meer informatie: www.psynip.nl/
neurofeedback
Goede neurofeedback vereist ken-
nis en oefening. Bij de Sectie Neuro-
feedback van het Nederlands Instituut
van Psychologen (NIP) zijn psycholo-
gen aangesloten die de titel (register)
psycholoog NIP voeren, een door het
NIP erkende opleiding in neurofeedback
hebben gevolgd en kwalitatief goede
neurofeedback bieden. Zie hiervoor:
www.psynip.nl/vindeenpsycholoog
Hersentraining
Online cursus
om zelfstandig
alcoholgebruik
te verminderen.
Doe vandaag nog de zelftest op
www.minderdrinken.nl
Waarom wachten tot
het nieuwe jaar met
goede voornemens?
Minderdrinken.nl helpt u om
uw drinkgedrag onder de loep
te nemen en te veranderen.
U doet dit online, zelfstandig,
op een zelf gekozen moment
en een zelf gekozen plaats.
Ontwikkeld door psychologen van
het Trimbos-instituut
gratis en
anoniem Onlinecursus
omzelfstandig
alcoholgebruik
teverminderen.
Huidige stand van zaken
De wachttijden van het GGZE voor aandoe-
ningen zoals depressie en burn-out zijn op
dit moment langer dan drie maanden. Men-
sen die behandeling nodig hebben, kunnen
vaak niet zo lang wachten. Ze krijgen daarom
direct medicatie voorgeschreven. Hierdoor
is het medicijngebruik voor deze en andere
aandoeningen de laatste jaren alleen maar
toegenomen. De toename sinds 2007 van het
gebruik van antidepressiva is onder jongeren
het grootst: 40 procent.
Meer dan 1 miljoen Nederlanders gebruiken
intussen antidepressiva. Uit onderzoek blijkt
echter dat deze middelen nauwelijks beter
werken dan een placebo en dat ze enkel
werken bij zeer ernstige depressies. Bij 30
procent van de gebruikers is sprake van een
ernstige depressie. Bovendien behandelen
ze niet de oorzaak van de aandoening en
hebben ze veel bijwerkingen.
Nieuwe ontdekkingen
Prof dr. Maes, internationaal wetenschapper
op het gebied van depressie, auto-immuun-
ziekten en chronische vermoeidheidsziekten,
doet al jaren onderzoek naar de oorzaken
van depressie en andere stress gerelateerde
aandoeningen. Uit recent wetenschappelijk
onderzoek blijkt dat er aantoonbare licha-
melijke oorzaken zijn. Prof. Maes ontdekte
dat de oorzaken van een depressie te vin-
den zijn in onder meer laaggradige ontste-
kingsactiviteit op celniveau, tekorten aan
bepaalde vitamines, mineralen en vetzuren
en een lekkende darm. Nieuwe innovatieve
onderzoeken kunnen deze onderliggende
oorzaken blootleggen. Vervolgens kan er
een duurzame oplossing worden geboden
zonder dat het noodzakelijk is om chemi-
sche medicatie te gebruiken.
Het programma
Prof. Maes heeft in samenwerking met ge-
zondheidscentrum Revitalis een behandel-
programma ontwikkeld dat is gericht op de
oorzaak van deze aandoeningen, op zowel
het lichamelijke als op het emotionele/men-
tale niveau. Op basis van fysiek onderzoek
worden tekorten aan vitamines, mineralen
en vetzuren aangevuld en krijgen mensen
voedingsadvies. Een bijkomende effectieve
behandeling voor het emotionele/mentale
gedeelte van depressies en stress-gerelateer-
de aandoeningen is de mindfulness based
cognitive therapy. Hierbij worden mensen
door middel van coaching sessies begeleid.
Voor meer informatie over dit behandelpro-
gramma zie: revitalis.nl
Voor meer informatie over dit
behandelprogramma ga naar revitalis.nl
Effectief & oorzaakgericht
behandelprogramma voor
depressie en burn-out
Ontwikkeld door psychiater prof. Dr. Maes & Revitalis
Vroeger dacht men dat na
de puberteit de hersenen
waren volgroeid en niet
meer konden leren en veranderen.
Echter tonen huidige onderzoeken
het tegenovergestelde aan. Dit is in
vele gevallen erg positief. Zo ben je
nooit te oud om iets nieuws te leren.
Helaas leren hersenen soms ook iets
‘verkeerds’ aan. Zo kunnen hersenen
uit het niets of na een ongeluk
(terwijl het weefsel hersteld is) pijn
blijven of gaan produceren, zonder
duidelijke oorzaak of aanleiding.
Veel artsen en behandelaren zitten
dan met hun handen in het haar
omdat zij op zoek zijn naar de oor-
zaak, terwijl deze meestal niet vind-
baar is. Hersenen zorgen voor deze
(aanhoudende) pijn. De mogelijkheid
van de hersenen om te veranderen
heet neuroplasticiteit. Door middel
van gedragsverandering en het
blijven toepassen van een nieuwe
leefstijl leren de hersenen weer een
‘goed’ signaal aan. Een intensieve
multidisciplinaire behandeling
waarbij fysieke, sociale en mentale
vlakken worden meegenomen, kan
hiertoe bijdragen.
Symphony is een medisch behandel-
centrum waar deze behandeling voor
cliënten met pijn wordt aangereikt.
Via een persoonlijk traject in een
multidisciplinair team, werken wij
samen met de cliënt aan verbetering
van de kwaliteit van leven en
kalmering van het pijnsysteem. Dit
multidisciplinaire team bestaat uit
een arts, fysiotherapeut, psycholoog
en indien nodig een diëtist.
Voor Symphony is een behandel-
traject pas geslaagd als de cliënt
weer de regie heeft over zijn/haar
leven. Vertrouwen heeft in de
toekomst, zowel in werk als privé,
zodat de klachten niet langer het
dagelijks leven bepalen.
‘Met
Symphony
de regie
over het
eigen leven
terug’
Verkrĳgbaar bĳ Jumbo Supermarkten
in het diepvriesvak.
4 stuks voor € 4,99 VOOR MEER INFORMATIE:
Zie onze website www.bouwsteentjes.nl
info@bouwsteentjes.nl
WATGEBEURTERINJEBREIN?
WERKHERVATTINGDOORGERICHTE
TRAININGVANDEHERSENEN
VANKINDNAARPUBERTOTVOLWASSENE
Het brein ontstaat tijdens de
zwangerschap en ontwikkelt
zich na de geboorte door.
Wat gebeurt er precies in
verschillende fasen van ons
leven? Margriet Sitskoorn,
hoogleraar klinische
neuropsychologie aan Tilburg
University, legt het uit.
Aandoeningen en letsel kunnen
het goed functioneren van het
brein aantasten. Dit komt door-
dat ze een beschadiging of
een verstoring van de neuro-
fysiologie teweeg brengen, als
ook lichamelijke inactiviteit,
onzekerheid en spanningen. Rust
en de tijd lossen deze problemen
niet op. Cogmed is een gerichte
training om de concentratie en
aandacht te verbeteren.
“D
oor dagelijks het brein te
trainen, creëer je progres-
sie”, licht psycholoog en
fysiotherapeut Jan Verhoeven van
Condite toe. “Gerichte werkgeheu-
gentraining geeft niet alleen meet-
bare veranderingen, maar vooral
een verbetering van functioneren.
Ook belangrijk: door het brein te
trainen doe je zelfvertrouwen op.”
Cogmed is daarmee een vorm
van revalidatie na bijvoorbeeld een
Het volwassen brein
„Volwassenen hebben nog maar de
helft over van de synapsen die zijn
aangemaakt in de vroege jeugd. De
hersenen krimpen gaandeweg een
beetje. Neuroplasticiteit neemt af,
maar verdwijnt niet. Het voordeel
van ouder worden is dat je zelf kunt
bepalen wat je wilt leren en daar je tijd
aan kunt besteden. Als je jong bent,
bepaalt je omgeving dat in grote mate
en is er minder ruimte om zelf je tijd in
te delen. Je kunt tot aan je dood blijven
leren, mits je niet te maken krijgt met
bepaalde ziekteprocessen die de her-
senen aantasten. We weten intussen
dat het verval, dat met de jaren komt,
kunt tegengaan door de hersenen
cognitief uit te dagen. Aandachts-
training en meditatietraining werken
goed. Net als een paar keer in de week
flink bewegen en over het algemeen
goed slapen. Dit is eigenlijk belangrijk
in alle levensfasen; bij kinderen is
dit vanzelfsprekender, volwassenen
verleren het of nemen er de tijd niet
meer voor. Nog een voordeel van ouder
worden: de emotieregulatie is veel
beter dan in de jonge jaren.”
Cogmed Werkgeheugentraining
is een waardevolle aanvulling
op de begeleidingstrajecten van
Condite naar werkhervatting.
Psycholoog Jan Verhoeven:
“Voorafgaand aan de training
screenen we de cliënt uitgebreid.
We kijken naar cognitieve proble-
men én naar overige problemen
die het functioneren in de weg
staan. In het begeleidingstraject
leert de cliënt hoe hij cognitief
belastend werk weer oppakt
en krijgt hij bijvoorbeeld slaap-
coaching, fysieke opdrachten of
cognitieve gedragstherapie.
Een goede balans tussen werk
en privé is het resultaat.”
Margriet Sitskoorn schreef
meerdere boeken over de
hersenen, waaronder Het
maakbare brein en Passies
van het brein. In haar nieuw-
ste boek IK² - De beste versie
van jezelf staan inzichten,
testen, oefeningen en metho-
dieken om je hersenen en je
vaardigheden te ontwikkelen.
WWW.UWHERSENEN.NL/COGMED
- ADVERTORIAL -
WWW.UWHERSENEN.NL/ONTWIKKELING
Man/vrouw
Een mannen- of een
vrouwenbrein? Dat bestaat
niet, ontdekten Israëlische
onderzoekers eind vorig jaar.
Volgens neurowetenschap-
per Daphna Joel zijn er wel
kleine verschillen tussen
mannen en vrouwen, maar
slechts een minderheid van
de deelnemers had op alle
hersengebieden de meest
mannelijke of meest vrouwe-
lijke variant. In het gewicht
van de hersenen zit wel
verschil: bij een vrouw weegt
het brein 1245 gram en bij
een man 1375 gram. Mannen
zijn over het algemeen ook
iets groter dan vrouwen.
hersenschudding, whiplashtrauma,
burn-out, depressie of chemothera-
pie bij kanker. “Het aantal prikkels
en de informatie die het brein na
een ziekte weer te verwerken krijgt
is enorm. Met alleen een fysieke
revalidatie kom je er vaak niet”, al-
dus Verhoeven.
Het kinderbrein
„De hersenen nemen na de geboorte
niet alleen toe in omvang en structuur,
maar ontwikkelen ook in functie. Neur-
oplasticiteit zorgt ervoor dat er voortdu-
rend nieuwe cellen en verbindingen
(synapsen) tussen de cellen worden
gemaakt. Bij de geboorte heeft een
kind per hersencel zo’n 2500 synapsen.
Een synaps is een verbinding tussen de
uitlopers van twee cellen en daar vindt
de informatieoverdracht plaats. Tegen
de tijd dat een kind drie jaar oud is, zijn
er al zo’n 15.000 synapsen per cel. Dat
maakt dat je juist als je jong bent veel
kunt leren; de hersenen zijn nog heel
flexibel, ofwel neuroplastisch. Tegelij-
kertijd vindt ook het zogenoemde pru-
ning process plaats, ofwel snoeien: de
verbindingen die niet worden gebruikt,
worden ongedaan gemaakt. Dit gebeurt
vooral in je jeugd en pubertijd/adoles-
centie, maar gaat je hele leven door. De
neuroplasticiteit is niet op elk moment
in elk gebied van de hersenen hetzelf-
Het puberbrein
„Vanaf je tiende/elfde jaar totdat je mid-
den twintig bent, gebeurt er ontzettend
veel in de hersenen. Vooral de prefron-
tale cortex heeft dan een grote mate
van neuroplasticiteit. Het is Sturm und
Drang in het puberbrein; de emotionele
en rationele netwerken ontwikkelen
zich allebei in een rap tempo. Je biorit-
me en hormonen zorgen voor fysieke en
psychische veranderingen en tegelij-
kertijd worden er steeds meer sociale
en cognitieve eisen aan je gesteld. Je
moet zelfstandiger zijn, weloverwo-
gen keuzes maken en allerlei andere
belangrijke vaardigheden ontwikkelen.
Logica, structuur, vooruitdenken, de-
batteren, ongewenst gedrag onder-
drukken en het verschil tussen goed en
kwaad zijn vaardigheden die zich dan
vooral ontwikkelen. Deze vaardigheden
zijn minder goed zichtbaar wanneer je
kind bijvoorbeeld leert lopen of zindelijk
wordt. Ouders vergeten weleens dat
pubers nog heel veel moeten leren. Be-
geleiding daarbij is hard nodig. Waar je
met het leren van bepaalde motorische
vaardigheden op topsportniveau vaak
al jong moet beginnen als je iets wilt
bereiken, geldt dat je voor bijvoorbeeld
schaken nog heel ver kunt komen als
je daar pas in de puberteit op begint te
trainen. De plasticiteit in de netwerken
met de functies die je daarvoor nodig
hebt, zijn dan juist groot. In de pubertijd
wordt een golf van synaptogenese in de
prefrontale hersenschors gevolgd door
een golf van pruning. Ook reorganise-
ren de hersenverbindingen zich onder
invloed van ervaringen en komt er meer
witte stof in de hersenen bij. Door deze
processen kunnen hogere vaardigheden
zoals doorzettingsvermogen, verant-
woordelijkheid, moraliteit en sociale
vaardigheden zich beter ontwikkelen.
Wat je in deze tijd allemaal doet en
meemaakt heeft grote invloed op deze
ontwikkeling.”
©IRENESITSKOORN

DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL HERSENEN Interview 1312 Autisme HERSENEN
Hersenfitness
Voor een optimaal
functionerend brein
Neurofeedback
helpt onder meer bij
burn-out-klachten,
depressiviteit, ADHD,
slapeloosheid en
‘chemobrein’
Je brein is verantwoorde-
lijk voor al je gedachten,
gevoelens en gedrag.
Dus ook voor stress,
slapeloosheid, hyperac-
tiviteit en depressiviteit.
Het mooie is, dat je brein
flexibel en veerkrach-
tig is. Het kan zichzelf
aanpassen en verbeteren.
NeurOptimal® neuro-
feedback is een vorm van
hersenfitness: het helpt
je brein om zo goed
mogelijk in conditie te
komen én te blijven.
Tijdens een neurofeed-
backtraining zit je rustig
in een stoel. Net als bij
een EEG, meten een paar
sensoren op je hoofd de
hersenactiviteit. Geavan-
ceerde software monitort
je brein en geeft de herse-
nen een signaal wanneer
je uit balans raakt. Dat
signaal leert je brein dat
rust opstaat, dat je lekker-
der in je vel zit, dat je een
helder hoofd hebt en je
beter kunt concentreren,
en dat je de zonnige kant
van het leven weer ziet.
NeurOptimal® is de
nieuwste, meest geavan-
ceerde neurofeedbacktrai-
ning ter wereld. Je kunt de
trainingen op zich volgen
of deze, in overleg met je
behandelend arts of psy-
choloog, combineren met
behandeling of therapie.
Wil je beter slapen, je
beter voelen of beter
presteren? Vind een
trainer bij jou in de
buurt op www.nvnf.nl
Overigens hebben
topsporters en topmusici
de hersentrainingen
ook ontdekt. Je hoeft
tenslotte niet ziek te zijn
om beter te worden.er iets gebeurt wat niet de
bedoeling is. Je hersenen
sturen zichzelf bij. Na een
aantal trainingen merk je
dat je ’s ochtends uitge-
Wil je wat aan je
problemen doen?
Wil je van je medicatie af? Wil je ‘ge-
woon’ beter functioneren of presteren?
Kan je eigenlijk wel trainen om je
chronische pijn, depressie, add/adhd,
slaapstoornissen, hersenletsel,
faalangst –te verlichten of zelfs kwijt
te raken? Zijn er manieren om je
geheugen, concentratie, lezen en
rekenen te verbeteren?
Natuurlijk zijn daar
manieren voor!
De laatste jaren is zowel uit
wetenschappelijk onderzoek als uit de
praktijk gebleken dat Neurofeedback
een uitstekende methode is voor de
behandeling van heel veel klachten.
Een paar kenmerken en tegelijkertijd
voordelen van de therapie zijn:
• Het is objectief: door middel van
hersenscans (zogenaamde QEEG’s)
wordt gekeken hoe het brein werkt
en hoe het brein door de trainingen
veranderd is.
• Neurofeedback heeft geen
vervelende bijwerkingen
• Neurofeedback is leuk om te doen
• De resultaten zijn blijvend
• Neurofeedback is geen gespreks-
therapie, mensen die ‘uitgepraat’
zijn hebben nog steeds veel baat bij
deze trainingen.
Nieuwsgierig?
Waarom komt u niet eens langs voor
een vrijblijvend/gratis informatiege-
sprek? Kunnen wij u haarfijn uitleggen
wat het is en hoe het werkt.
Lister werkt met gespecialiseerde
begeleiders en ervarings-
deskundigen voor mensen met
psychiatrische aandoeningen
en/of verslavingsproblemen.
Meer weten?
voordeur@lister.nl of
www.lister.nl
Jasper (37) woont sinds
februari 2015 onder begeleiding
in een appartementencomplex
voor mensen met psychiatrische
kwetsbaarheid en/of
verslavingsproblemen. Hoe
hij daar is beland? “Wel, mijn
verhaal begint in mijn vroege
jeugd”, vertelt Jasper aan de
keukentafel van het Lister
gebouw in Houten.
“T
oen ik acht jaar was,
verhuisde ik met mijn ou-
ders en tweelingzus naar
Driebergen. In deze beginperiode
had ik veel last van verschillende
zenuwtics en maagklachten, maar
de dokter kon niks vinden dus wer-
den de symptomen weggewuifd. Ik
werd altijd veel gepest op school
, maar ook bij het spelen op straat
én bij het uitvoeren van hobby’s.
Iedereen vond mij maar een raar
jongetje. Ik was heel druk en dus
irritant. Althans, dat is wat een van
mijn pesters mij later vertelde. On-
danks dat ik nadrukkelijk aanwezig
was had ik niet de kracht om mijzelf
te verweren. Door het pesten voelde
ik mij vernedert. Ik was een bui-
tenbeentje en snapte de rest niet. Ik
liep daardoor constant met angst en
paniek rond.”
Rond zijn puberteit kreeg Jasper
in de gaten dat er meer was dan zijn
slaapkamer of directe omgeving en
ontplooide hij sociale activiteiten.
“Helaas voor mij ging dit gepaard
met overmatig alcoholgebruik want
ik ontdekte dat ik met drank op zon-
der angst sociaal actief kon zijn. Ik
heb desondanks mijn Atheneum af-
gerond. En toen ging het langzaam-
aan mis. Studeren kon ik na 7 jaar
afzien op de middelbare school door
mijn concentratieproblemen niet
meer opbrengen. Vanaf mijn 19de
moest ik ook het ouderlijk huis ver-
H
et is een belangrijk topic
omdat pijn de kwaliteit van
leven enorm aantast. Acute
pijn door oppervlakkig stoten of
vallen is vaak tijdelijk –tenzij er
echt iets gebroken, gescheurd of
verrekt is- maar interne pijnen zijn
veel moeilijker op te sporen, zeker
als mensen er zélf niet meer goed
over kunnen communiceren. Een
mens kan daardoor onnodig gaan
lijden en heeft eigenlijk medische
hulp nodig. Maar als mensen met
dementie pijn hebben, kom je er
vaak niet achter omdat men zich
over het pijnsignaal minder goed
kan uiten. “De resultaten van een
aantal studies laten zien dat men-
sen met Alzheimer mogelijk min-
der pijn ervaren”, vertelt Scherder,
die beschouwd wordt als de pionier
in de begeleiding van ouderen met
dementie. “Dat komt doordat de die-
pere hersengebieden waar zich ook
de emotionele pijnbeleving bevindt,
zijn aangetast. Vandaar dat mensen
met de ziekte van Alzheimer in
hun beleving minder pijn kunnen
voelen. Zo kan het gebeuren dat
niemand merkt dat een patiënt na
een val zijn heup heeft gebroken:
hij voelt daar immers weinig tot
niets van en rept niet over pijn. Of
het is er wel, maar ze kunnen het
niet meer aanduiden en de verzor-
genden of arts herkennen het niet.”
Pijnbeleving
Bij vasculaire dementie (waarbij
bloedvaten en verbindingen tussen
laten omdat ik en mijn ouders niet
meer met elkaar konden omgaan.
Er waren constant conflicten door-
dat wij elkaar niet begrepen. Ik ben
op een kamertje gaan wonen en ben
gaan werken als elektronica-verko-
per. Helaas bleef alcohol een perti-
nente rol spelen in mijn leven. Mijn
eerste relatie strandde en ik ging
van 70 kilo in een half jaar tijd naar
100 kilo. Dat kwam doordat ik de
pijn en verdriet van de verbroken
relatie niet kon bolwerken zonder
overmatig drankgebruik en eten.
Mijn werk bleef zich desondanks
wel ontwikkelen en ik klom op tot
Financieel Adviseur. Totdat ik op
mijn 27ste overspannen raakte en
in een kliniek terecht kwam.”
Daar kreeg Jasper na een bij-
zonder uitgebreid psychologisch
onderzoek zijn eerste diagnoses:
ADHD en OCD en depressieve
klachten. ADHD is naast impulsi-
viteit en hyperactiviteit ook een
stoornis waarbij er weinig tot geen
informatiefilters zijn en waarbij
de tijdsindicatie verstoord is. “Ik
was zeer emotioneel toen ik dit las.
Ik had eindelijk antwoord op de
vraag waarom ik was wie is was.
Ik voelde mij na de opname van 4
maanden als herboren en kreeg
nieuw werk. Toch ging het niet
lang daarna weer mis. Mijn functie
bracht een hoge werkdruk met zich
mee. Ik moest presteren en vele
activiteiten tegelijk uitvoeren. Om
mijn angsten, stress en spanning
te overwinnen greep ik wederom
naar de fles. Op advies van vrienden
onderging ik nogmaals een psycho-
logisch onderzoek omdat ik her en
der geluiden hoorde van autisme.
Dit bleek waarheid te worden. Ik
kreeg de diagnose Asperger, een
informatieverwerkingsstoornis met
zintuigelijke gevoeligheden. Het is
een vorm van hoog functionerend
autisme en gaat gepaard met rigi-
diteit en inflexibiliteit. Toen stortte
mijn wereld letterlijk en figuurlijk
in. Mijn brein stopte er letterlijk
mee. Het voelde als kortsluiting. Ik
had jaren op mijn tenen gelopen,
mezelf overvraagd en stuk gezopen
(zelfmedicatie bleek later). Ook had
ik dusdanig veel camouflage han-
delingen bedacht waardoor ik ex-
treem dwangmatig was geworden
en tevens last had van extreem veel
negatieve dwanggedachten doordat
ik van alles wat er was gebeurd me-
zelf de schuld gaf.”
Vanaf zijn 30ste krijgt Jasper
professionele begeleiding. Eerst nog
zelfstandig, maar tegenwoordig bij
Lister. “Hier word ik persoonlijk
begeleid en kan ik wanneer nodig
begeleiding inschakelen. Dit heeft
even geduurd want ik was erg ge-
wend het op eigen houtje te moeten
doen (of mijn netwerk te gebrui-
Mensen met een psychiatrische beperking dragen het stigma dat zij geen gewoon leven kunnen leiden, laat staan
kunnen werken. Ze krijgen voortdurend een stempel opgelegd. Geheel onterecht, want aandoeningen als autisme
brengen juist ook kwaliteiten met zich mee. Ze hebben vaak een scherp oog voor detail, zijn analytisch en recht door
zee. Jasper Vink vertelt zijn verhaal over het overwinnen van zijn beperkingen en de focus op wat hij wel kan.
DE ANDERE KANT VAN AUTISME
ken). Wat het mij heeft opgeleverd
is ruimte in mijn hoofd. Door bijna
iedere dag met een begeleider te
praten kan ik beter relativeren en
informatie analyseren. Ik kan nu le-
ren accepteren wat ik niet meer kan
(eigenlijk nooit gekund heb) en waar
ik mijn focus op kan leggen (wat ge-
zond gedrag is). Doordat ik begeleid
woon en niet meer de verantwoor-
delijkheid heb voor bijvoorbeeld
een koopwoning, kan ik mezelf
ontwikkelen en ontplooien. Ik kom
er nu achter waar mijn kracht ligt:
hyperfocussen bij onderwerpen en
werk dat ik interessant en leuk vind.
Ik heb een ‘ik maak eerst mijn werk
af voordat ik naar huis ga’-mentali-
teit. Ben dus zeer bevlogen, trouw,
loyaal en gemoti-veerd. Dit zijn ab-
soluut kernkrachten die mij helpen
Veel mensen met
autisme hebben interesses
waarin ze zichzelf
kunnen verliezen’
Als mensen met
dementie pijn hebben, kom
je er vaak niet achter omdat
men zich over het pijnsignaal
minder goed kan uiten’
ADHD versus
Autisme
Omdat ADHD en Autisme
twee uiterste van elkaar zijn
en elkaar in negatieve zin
kunnen beïnvloeden is het
iedere dag een strijd om hier
doorheen te komen. ADHD
wilt spanning, sensatie en
onrust, Autisme wilt rust,
regelmaat en structuur.
Bepaalde opvattingen uit de
maatschappij zijn een soort
karikatuur van wat het in
werkelijkheid is, ADHD
(creativiteit) en Autisme
(eerlijkheid en perfectionis-
me) zijn prima in te zetten.
Stoornis
In Nederland heeft ruim 1
procent van de bevolking
een of andere vorm van een
autistische stoornis. Autisme
zie je vaak niet aan de
buitenkant. Mensen met au-
tisme zijn overgevoelig voor
geluid en andere prikkels van
buitenaf. Ze hebben grote
moeite met sociale contacten
en het houden van overzicht.
WWW.UWHERSENEN.NL/AUTISME
Film 'Autist!'
tegen vooroordelen
over autisme
Autist! is een korte film die
de strijd aangaat met de vele
vooroordelen over autisme
en het doorbreekt het
taboe wat op autisme rust.
De film is bedacht door
Jeanne Rutgers.
BEKIJK DIT FILMPJE ONLINE:
WWW.UWHERSENEN.NL/AUTISME
KickASS game
helpt het ontwik-
kelen van sociale
capaciteiten
Deze week lanceerde
wethouder Jannie Visscher
de nieuwe app KickASS.
KickASS is een applied game
voor jongeren en adoles-
centen met autisme, ontwik-
keld door behandelaren en
gameontwikkelaars, bedoeld
voor het oefenen van sociale
situaties. Ook geeft de app
inzicht in de persoonlijke
ontwikkeling, zodat jongeren
met ASS daar gericht aan
kunnen werken.
'Serious gaming' is een
fenomeen dat steeds
gangbaarder wordt bij de
behandeling van jongeren
met autisme. Gamen sluit
vaak goed aan op de
belevingswereld van deze
jongeren. Op dit moment is
er al een breed scala aan
apps en games die kunnen
worden ingezet bij de
behandeling en begeleiding
van jongeren met ASS.
(Bron en foto: Medicalfacts.nl)
weer op eigen benen te leren gaan
staan. Dit gaat niet in een dag of een
week, maar ik heb nog 2 en een half
jaar om weer zelfstandig te kunnen
gaan wonen en zelfstandig te kun-
nen functioneren. Tot die tijd ‘ge-
bruik’ ik de hulp om weer structuur
en ritme op te bouwen, om weer on-
derdeel uit te kunnen maken van de
maatschappij. Ik heb nu lieve, trou-
we en ‘normale’ vrienden wat zorgt
dat ik kan kijken en ervaren hoe zij
dingen doen. Deel uitmaken van de
maatschappij zorgt voor eigenwaar-
de en dat is van essentieel belang.
Laat de maatschappij zich wat beter
verdiepen in de stigma’s rondom
autisme en ADHD om erachter te
komen dat ‘wij’ ook een rol kunnen
spelen en niet worden weggezet als
‘raar’. Dat vind ik mezelf al genoeg.”
Neuropsycholoog Erik Scherder staat aan het hoofd
van een team dat al jaren onderzoek doet naar de
pijnbeleving van mensen met een dementie of een
verstandelijke beperking. “Door hun cognitieve
kwetsbaarheid, zijn zij mogelijk minder in staat om aan
te geven dat er pijn is in hun lichaam. Hierdoor kunnen
mensen met een hersenaandoening pijn lijden zonder
dat zij daarvoor adequaat behandeld worden.”
BEHANDEL PIJN BIJ DEMENTERENDE OUDEREN
de hersengebieden worden aange-
tast, red…) is pijn echter weer een
heel ander verhaal. In dat geval
doet het omgekeerde zich voor
en ervaren mensen met de ziekte
van Alzheimer juist méér pijn. De
reden daarvan is dat het deel van
ons brein dat de thalamus heet, de
Erik Scherder
De bevlogen Neuropsycholoog
weet zeker dat ‘mensen met
een dementie’ zich prettiger
zullen voelen en mobieler
worden als hun pijn adequaat
wordt behandeld. “Pijn weer-
houdt je immers om mee te
doen met activiteiten. En het
kan zelfs leiden tot depres-
sie. Met bewegen verrijk je
sowieso de omgeving dus
als het even kan moeten we
proberen te voorkomen dat
mensen onnodig aan pijn
lijden. Daardoor gaan hun
hersenen beter functioneren.
Dat blijkt uit veel prachtige
neurobiologische studies.
Een verrijkte omgeving
betekent ook dat er mensen
zijn met wie je kunt praten,
met wie je samen eet. Dat je
de krant nog leest, genoeg
daglicht hebt en buiten komt.
Zo kun je het dagen nacht-
ritme beïnvloeden. Mensen
die hangen of slapen, missen
de totale invloed aan prikkels
en informatie. Dan kwijnen
ze letterlijk weg.”
©JESSEMEIJERS
WWW.UWHERSENEN.NL/SCHERDER
ouderen met dementie. Datzelfde
geldt voor apathisch gedrag. Iemand
zit misschien stil omdat irritatie aan
het bewegingsapparaat misschien
tot ernstige pijn kan leiden. Als
iemand niet kan verwoorden of hij
pijn voelt, moeten wij die stap naar
bewustwording maken en bijvoor-
beeld analyseren waarom iemand
stil zit.”
Pijnbestrijding
Voor ieder mens geldt dat ouderdom
gebreken met zich meebrengt. Er
is toename van pijn te verwachten
en meer slijtage aan de gewrichten
bijvoorbeeld. Maar dat geldt natuur-
lijk precies zo voor iemand die oud
wordt en aan een dementie lijdt.
“Voor iedereen is een juiste behan-
deling dus van cruciaal belang!”, be-
nadrukt Scherder. “Er kan nog veel
meer nagedacht worden over pijn
bij ouderen die cognitief kwetsbaar
zijn. Het is overigens geen enkele
kritiek op de zorg, die is me heilig.
Maar we hebben een enorme stap
te maken. Zeker als je kijkt naar
de stijging van het aantal patiënten
met een dementie. Daarom is be-
wustwording belangrijk.”
Wereldwijd zijn er tot nu toe
slechts 3 onderzoeken naar pijnbe-
strijding bij mensen met een vascu-
laire dementie. Maar de uitkomsten
zijn veelbelovend voor het verbe-
teren van de kwaliteit van leven.
Scherder: “Wat je wil voorkomen
is dat mensen met een dementie
een rustgevend middel (sedatie)
krijgen terwijl er eigenlijk sprake
is van pijn. In één studie werd zo’n
sederend middel (Haldol) vervangen
door paracetamol. Wat bleek? Er
trad een geweldige verbetering op
in de kwaliteit van leven. Hun stem-
ming verbeterde en ze namen vaker
deel aan sociale activiteiten.”
zintuigelijke waarneming niet meer
goed doorgeeft. De waarneming
van de stand waarin het lichaam
zich bevindt raakt dan verstoord
en het doorgeven van bepaalde
prikkels raakt ontregelt. Gevolg: er
kunnen meer pijnprikkels ontstaan,
spontaan vanuit het centraal ze-
nuwstelsel, terwijl het lichaam daar
geen directe aanleiding toe geeft.
Op deze manier kan pijnbeleving
versterkt worden en dus juist vele
malen groter zijn.
Als je steeds minder in staat
bent pijn aan te geven maar je hebt
het wel, heb je ook minder kans
op behandeling ervan. Scherder:
“Dementerende ouderen kunnen
geagiteerd, verward, gespannen
of onrustig worden. Over het alge-
meen wordt aangenomen dat dit
symptomen van de ziekte zijn. Bij
dergelijke gedragsverandering den-
ken partners, familie of medische
staf niet altijd direct aan pijn. De
bestrijding van pijn staat daardoor
helaas te weinig op de agenda bij

DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL DEZE SPECIAL ONLINE LEZEN? WWW.UWHERSENEN.NL HERSENEN Huntington 1514 Multiple Sclerose HERSENEN
Reni en Daan de Boer, dansend op de prachtige muziek “Wonderful
Tonight” van Eric Clapton. Reni heeft multiple sclerose (MS). Op haar
zeventiende werd ze ziek. Wat leek te beginnen als een ﬁkse griep
ging maar niet over. Zes jaar later kreeg ze de diagnose MS. De ziekte
dwong haar om haar plannen bij te stellen en haar energie te verdelen.
MS treft vooral jonge mensen in de bloei van hun leven. MS is een
(progressieve) chronische ziekte van het centrale zenuwstelsel: de
hersenen en het ruggenmerg.
Waarom is onderzoek naar MS hard nodig?
MS is de meest invaliderende ziekte onder jonge mensen en is zeer
ingrijpend voor zowel de persoon zelf als zijn of haar omgeving.
Omdat er nog geen medicijn bestaat tegen deze wrede ziekte,
is onderzoek hard nodig. Stichting MS Research ﬁnanciert dit
onderzoek naar MS. Dit doet zij al meer dan 35 jaar en streeft
bovendien naar goede kwaliteit van zorg voor alle mensen met MS.
Onderzoek helpt MS de wereld uit. Geef! Ga naar msonderzoek.nl
MS sloopt de zenuwen
msonderzoek.nl – Voorschoten
“Ziek zijn betekent niet
dat je niet kunt genieten
van het leven .”
TV-commercial
Dancing Girl
Radio-commercial
Dancing Girl
MSonderzoek.nl Rondom MS
januari 2016
‘NIETGEZOND,
WELGELUKKIG’
EEN ZIEKTE ZO ERG…
DAT NIEMAND HET ER OVER HEEFT
LEVENMETMS
Hard werken, een agenda
vol etentjes en feestjes
en veel reizen: het leven
lachte Elvira Kramer-
Bolijn (37) toe. Totdat ze
de diagnose MS kreeg.
„Ik zag mezelf al in een
rolstoel.” Een verhaal
over tegenslag én een
grote dosis optimisme.
T
ypisch de gedachte van iemand
die net te horen heeft gekregen
dat ze MS heeft, zegt Elvira nu
over dat moment in die dokterska-
mer. „Ik barstte in huilen uit. Je denkt
meteen aan het ergste, een rolstoel.”
Maar het zit niet in haar aard om lang
bij de pakken neer te zitten. „Je kunt
als een zielig hoopje op de bank gaan
zitten en er niet meer vanaf komen,
maar ik wil léven.”
De diagnose kwam, hoewel ze
al een tijdje tobde met haar gezond-
heid, totaal onverwacht. „Ik was
veel duizelig en raakte mijn even-
wicht kwijt als ik mijn ogen sloot.
Daar slikte ik staaltabletten voor,
maar die hielpen niet. Ook liep ik
raar. Ik dacht aan een beklemde ze-
nuw in mijn been, iets dat overgaat.
Maar mijn omgeving vond dat ik
naar de huisarts moest.”
Stoma en katheter
Die huisarts stuurde Elvira, toen
29 jaar, door naar de neuroloog. Ze
kreeg nog diezelfde dag een MRI-
scan. Een week later hoorde ze
de diagnose. Een intensief traject
volgde. Ze bezocht onder meer een
derd procent afgekeurd. Dat was een
klap. Maar ik heb het vrij snel geac-
cepteerd en het gaf me ook wel rust.”
Die rust is belangrijk, want
haar lichaam heeft veel te verdu-
ren. MS-patiënten krijgen in meer
of mindere mate aanvallen – een
schub genoemd – waarbij nieuwe
klachten ontstaan of bestaande
klachten verergeren. „In een slech-
te periode sleep ik weer met mijn
der worden, niet opgeven. Ze raakte
snel zwanger en in 2012 werd zoon
Dex geboren. „Fysiek ging het met
mij tijdens de zwangerschap super.
Ik kon alleen niet natuurlijk beval-
len, omdat ik niet genoeg kracht
zou hebben om te persen. Dus werd
het een keizersnede.”
Het moederschap is pittig. Hele
dagen zorgen voor Dex is te veel,
maar met de hulp van haar (schoon)
fysiotherapeut, ergotherapeut, een
maatschappelijk werkster en een
psycholoog. „Ik ben heel goed opge-
vangen en dat hielp me om alles een
plekje te geven.”
Elvira was secretaresse, maar
dat ging niet meer, bleek na een
langdurig re-integratietraject. „En
dan ben je dus op je 31e voor hon-
WWW.UWHERSENEN.NL/DIAGNOSE-MS
WWW.UWHERSENEN.NL/HUNTINGTON
En dan ben je op je
31e voor honderd
procent afgekeurd’
Het taboe rond
deze ziekte moet worden
doorbroken want
het verwoest levens’
De ziekte van Huntington is een
van de meest onbekende en
tegelijkertijd verschrikkelijkste
ziektes. Een combinatie van
de symptomen van ALS,
Parkinson en Alzheimer, waarbij
hersencellen worden aangetast
door samenklonterende
eiwitten. De ziekte uit zich
in psychische problemen,
evenwichtsstoornissen,
epileptische aanvallen, steeds
moeilijker kunnen bewegen
en praten en verstandelijke
achteruitgang. Uiteindelijk
leidt het tot de dood. Er is
geen geneesmiddel.
M
eer dan 10.000 Nederlan-
ders worden gekweld door
deze vreselijke en erfelijke
ziekte binnen hun families. Over
die ziekte wordt echter weinig
gesproken. Maar als een vader of
moeder het heeft dan hebben de
kinderen 50% kans ook Huntington
te krijgen. Dat is een grote kans dus.
Toch wordt de ziekte vaak stilzwij-
gend van generatie op generatie
doorgegeven. En lopen kinderen en
kleinkinderen bewust of onbewust
het risico gendrager te zijn, de ziek-
te weer door te geven, en zelf ziek
te worden.
Dat komt omdat risicodragers
vaak van dichtbij hebben gezien wat
die ziekte inhoudt. Hoe je aftakelt,
en uiteindelijk niet meer kunt func-
tioneren. Maar gendrager blijken te
zijn heeft ook al eerder consequen-
ties. Voor je baan, je hypotheek, je
verzekering, je relatie, je kinder-
wens. Door deze dilemma's, maar
ook de heftige symptomen wordt de
ziekte vaak letterlijk doodgezwegen.
De stichting Campagneteam
Huntington is opgericht door ge-
troffen families om dit taboe te
doorbreken. Samen zijn zij een
landelijke campagne gestart om
fondsen te werven voor onderzoek
naar een geneesmiddel. Want juist
nu zijn er doorbraken in verschillen-
de Nederlandse laboratoria die aan-
grijpingspunten zullen opleveren
voor een therapie. Om de aanmaak
van de klonter-gevoelige eiwitten
te remmen, of de afbraak ervan te
versnellen. Daarmee is de ziekte te
voorkomen en te remmen. Voor die
onderzoeken is 4 miljoen euro nodig.
Dat is haalbaar, toch? En het gaat
voor de volle 100% naar onderzoek.
Daar hebben we wel uw hulp
bij nodig. Bezoek onze website
www.doodgezwegen.nl voor het tv
spotje, informatie en voor inter-
views, en voor de verschillende ma-
nieren waarop u kunt bijdragen aan
het doorbreken van het stilzwijgen
en het mogelijk maken van onder-
zoek naar een geneesmiddel.
Wat is MS?
Multiple Sclerose (MS) is
een ziekte waarbij de
bescherm- en isolatielaag
rondom de zenuwen in
hersenen, ruggenmerg en
oogzenuwen is beschadigd.
Hierdoor kunnen problemen
ontstaan met lopen, voelen
en zien. De ziekte komt voor
bij ongeveer 1 op de 1000
Nederlanders; tweeënhalf
keer zo vaak bij vrouwen
als bij mannen. MS treft
vooral jonge mensen tussen
de twintig en vijftig jaar.
De precieze oorzaak is
niet bekend. Genezing is
niet mogelijk.
Bron: Hersenstichting
been”, legt Elvira uit. „Ik ben altijd
moe, mijn evenwicht is verstoord en
ik heb intussen vanaf mijn middel
naar beneden toe geen gevoel meer.
Mijn blaas en darmen zijn onherstel-
baar beschadigd, waardoor ik moet
katheteriseren en een stoma heb.”
Mama is anders
Ondanks haar beperkingen wilde
Elvira een van haar dromen, moe-
ik niet ziek was. Natuurlijk zou
ik zonder mijn beperkingen meer
kunnen, maar we plannen nu ook
avondjes uit.”
Baaldag
Positief blijven klinkt lastig in haar
situatie, maar dat is het voor Elvira
niet. „Natuurlijk heb ik weleens een
baaldag. Als ik een paar uur op pad
ben geweest, moet ik daarvan bijko-
men. Mensen zien niet hoe vaak ik
op bed lig om weer op te laden. Of
dat ik al mijn energie spaar om even
met Dex te voetballen.”
Die gevreesde rolstoel is er ge-
komen; ze gebruikt hem tijdens dag-
jes uit. Of ze hem later permanent
nodig heeft, weet ze niet. „Ik ben
totaal niet met de toekomst bezig.
Ik kijk niet naar de beperkingen of
wat er kan gebeuren, maar naar wat
ik allemaal wél kan. En naar wat ik
heb: een mooi gezin en fijne familie
en vrienden. Vroeger schreef ik in
vriendenboekjes dat ik gezond en
gelukkig wilde worden. Nu ben ik
niet gezond, maar wel gelukkig.”
Ik spaar mijn
energie om met Dex
te voetballen’
familie – met wie ze heel close is –
gaat het prima. „Ik ben zo blij dat
ik een kind heb, ook al is het fysiek
zwaar. Ik krijg zo veel positieve
energie van dat jongetje met zijn
grote glimlach. Voor hem moet ik
opstaan en dat doe ik met liefde.”
Dex weet dat zijn moeder vaak
moe is. „Maar ik benoem het ziek-
zijn niet”, zegt Elvira. „Ik zeg altijd:
‘mama is anders’. Aan mijn man
Arthur heb ik weleens gevraagd of
Campagneteam Huntington: vlnr. Cindy Meershoek, Marijke Jacobs,
Melanie Kroezen, Eric Reits, Aiko de Raaf en Ivo Braakhuis.
- ADVERTORIAL -
hij niet liever een gezonde vriendin
wilde zoeken, maar dat vond hij zo
gek. Hij zei: ‘Je bent nog steeds die
leuke Elvira’. Eerlijk gezegd vind
ik zelf ook dat ik niet ben veran-
derd. Sterker nog, ik denk dat mijn
leven niet heel anders zou zijn als
©LEONMOOIJER

T0606
Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar:
Lekker Thuis, Antwoordnummer 191, 4700 VB Roosendaal
• Deze actie is geldig tot 24-06-2016.
• Lekker Thuis maakt telefonisch een afspraak voor het bezorgen.
• Betaling bij levering. Bij voorkeur d.m.v. pin (voor uw eigen veiligheid en
die van onze bezorger).
Naam:
Adres:
Postcode:
Plaats:
Tel.:
Actievoorwaarden: Deze aanbieding is niet geldig in combinatie met
andere acties of aanbiedingen van Lekker Thuis.
Bestelbon • Lekker Thuis
Ik wil graag gebruik maken van de aanbieding.Hierbij bestel
ik de zomerse maaltijden (art.nr: 3240) voor slechts € 29,90.JA,
Kijk voor meer informatie op
www.lekker-thuis.nl
of bel gratis 0800 - 62258453
LekkerThuis,datis
etenmetvelevoordelen!
• Gevarieerd, keuze uit ruim 70 maaltijden
• Gemakkelijk te verwarmen in magnetron of oven
• Gezond en verantwoord samengesteld
• Gratis thuisbezorgd
• Gemakkelijk te bewaren in uw diepvries
• Goede éénpersoonsporties dus geen verspilling
door te grote hoeveelheden
• Geen abonnement of afnameverplichting
• Gemakkelijk te bestellen via telefoon of
de website www.lekker-thuis.nl
Assortimentmetzomerse
maaltijdennuvoorslechts€29,90
Proef de Lekker Thuis vriesverse maaltijden nu extra voordelig!
Dat is nog geen
5 euro per maaltijd!
Dit assortiment bestaat uit:
Kibbeling met Parijse worteltjes en sperziebonen • Oma’s gehaktbal met spinazie • Macaroni met ham en kaas
• Kip met broccoli • Rundvleeskroketten met appelmoes • Gegrilde kippenbout met groentemix.
Bezoekwww.lekker-thuis.nlvoor aanvragenvan de catalogus
Bezoek
Vernieuwdassortiment
LekkerThuis,datis
etenmetvelevoordelen!
Macaroni met ham en kaas
maaltijdennuvoorslechtsmaaltijdennuvoorslechts
Gratis
thuisbezorgddoor Lekker Thuiswww.lekker-thuis.nl
door Lekker Thuis
"Ikgenietmetvolle
teugenvandeseizoenen."
Dhr. de Wit uit Smilde
Met Lekker Thuis zet u in een handomdraai een heerlijke warme maaltijd op tafel. U kiest het gerecht
waar u trek in heeft, verwarmt dat in de oven of magnetron en binnen een kwartier kunt u uw bordje
volscheppen. Alle Lekker Thuis maaltijden worden in eigen keuken bereid waarbij onze koks zoveel
mogelijk gebruikmaken van verse streekproducten. Zo kunt u kiezen uit 70 vriesverse maaltijden die
diepgevroren én gratis bij u worden thuisbezorgd. Gemakkelijker dan dat bestaat niet!
Gevarieerd warm eten was nog nooit zo eenvoudig
Elkedaggenietenvaneensmakelijkewarmemaaltijd

Hersenen_spread

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

Andere mochten auch (11)

Ähnlich wie Hersenen_spread

Ähnlich wie Hersenen_spread (20)

Hersenen_spread