aleksja

2. Dual – route theory (model trzech szlaków)
1. szlak nieleksykalny – grafem → fonem;
znam litery, mogę przeczytać nieznany mi
wyraz
2. szlak leksykalny
a) bezpośredni – wyraz (jako cały obraz) → postać
dźwiękowa; rozpoznaję formę wzrokowo i czytam, nie
szukam znaczenia
b) pośredni (leksykalno – semantyczny) – wyraz →
znaczenie → postać dźwiękowa; znam słowo, znam
znaczenie i jeśli jest potrzeba, to umiem je
wypowiedzieć (ciche czytanie)

3. 3. Semantyka fonologia
Model trójkątny

4. 1. odpowiedzialny za czytanie
wyrazów o regularnej pisowni i
nieznaczących
2. czytanie na głos wyrazów o
nieregularnym kształcie
ortograficznym
3. połączenie znaczenia słowa
czytanego z jego formą dźwiękową

5. TYPY DYSLEKSJI
1.Wzrokowa – z dominującymi zaburzeniami analizy i syntezy wzrokowej,
powiązanymi z zaburzeniami koordynacji wzrokowo – ruchowej i
wzrokowo – przestrzennej,
2.Fonologiczna – z trudnościami w kojarzeniu znaków graficznych z ich
słuchowo postrzeganymi realizacjami; uwarunkowana zaburzeniami
percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z
zaburzeniami funkcji językowych,
3.Semantyczna – z cechami afatycznymi wiążącymi się z obniżoną
kompetencją językową (według niektórych autorów także: dysleksja
integracyjna - rozpoznawana wtedy, gdy rozwój funkcji percepcyjnych
dziecka badanych w izolacji jest zgodny z wiekiem, zaburzony jest jednak
proces integrowania bodźców napływających z różnych zmysłów). (por.
Kaja 1995)
W literaturze anglojęzycznej można znaleźć wiele badań dotyczących
związku zaburzeń mowy i dysleksji. Związek ten analizuje się w oparciu o
dwa podejścia badawcze:
1.polegające na analizie systemu językowego dzieci dyslektycznych,
2.polegające na analizie funkcjonowania szkolnego, w tym trudności w
czytaniu i pisaniu u dzieci ze specyficznymi trudnościami językowymi
(specific language disabled, language disabled).

6. Typy aleksji:
●ALEKSJA CZYSTA
- pierwsza szczegółowo opisana (koniec XIX w.)
- powstaje w wyniku udaru
- całkowita utrata zdolności czytania jakichkolwiek
wyrazów
- zachowana produkcja i rozumienie mowy,
normalnym rozpoznawaniem przedmiotów oraz
normalnym funkcjonowaniem intelektualnym
- zachowana zdolność pisania
- pacjenci nie są w stanie przeczytać tego, co sami
napisali
- zaburzenie nie jest następstwem defektu
wzrokowego (prawidłowe rozpoznawanie kolorów i
nazywanie przedmiotów)
- jest to aleksja bez agrafii

7. Typy aleksji związane z zaburzeniami
innych procesów poznawczych
(uwaga,pomijanie stronne):
●ALEKSJA ZW. Z ZABURZENIEM UWAGI
- najczęstsze zaburzenie u pacjentów
po urazach mózgu
- czytanie jednej litery może nie
stwarzać problemów (nie być
zaburzone), jednakże problemy z
nazywaniem pojawiają się przy
zwiększeniu liczby liter
- wygląd liter (wielkość, kolor) nie
wpływa na polepszenie czytania

8. Osoby z tym
zaburzeniem nie
potrafią przeczytać
całego tekstu,
odczytują jedynie
wybrane słowa

9. ●ALEKSJA ZW. Z POMIJANIEM
STRONNYM
- pomijanie jednej strony tekstu (np.
lewej)
- kiedy pojedyncze wyrazy są czytane,
początkowe litery mogą być :
pominięte, podstawione lub dodane
-jeśli występuje pominięcie litery to
już nie występuje podstawianie lub
dodawanie
W światowej literaturze praktycznie
brak jest badań poświęconych aleksji
związanej z pomijaniem stronnym

10. Osoby z tym zaburzeniem
nie potrafią przeczytać
całego tekstu, czytają
jedynie wyrazy w tekście
znajdujące się po prawej
stronie

11. ●PATOLOGICZNE LITEROWANIE WYRAZÓW
- osoba z tym zaburzeniem czyta wyrazy litera po
literze
- słowa czytane są często poprawnie, ale w bardzo
wolnym tempie
- czas czytania wydłuża się wraz ze wzrostem liczby
liter
- literowanie na ogół przebiega albo po cichu, albo na
głos
- głównym problemem jest rozpoznawanie liter
równolegle (czytanie) aniżeli problem w rozpoznawaniu
pojedynczych liter

12. ●ALEKSJA GŁĘBOKA
- spowodowana głównie udarem, czasem urazem mózgu
- występuje również u pacjentów, którzy zostali wybudzeni z
długotrwałej śpiączki
- pacjenci nie są w stanie czytać wyrazów i „niewyrazów”
- rozległe uszkodzenia lewej półkuli mózgu (badacze Lambon i
Graham twierdzą, że uszkodzenie dotyczy czołowo-skroniowo-
ciemieniowej części mózgu (44/48 badanych))

13. Prawa półkula
mózgu
Wytworzeni
e formy
dźwiękowej
Przekazywanie
informacji z
obszarów
semantycznych
prawej półkuli
Przetwarzani
e
fonologiczne
w prawej
półkuli
Obszary
semantyczne
w lewej
półkuli

14. ●ALEKSJA POWIERZCHNIOWA
- zaburzenie wynika z różnych
patomechanizmów od specyficznych
zaburzeń wzroku poprzez zaburzenia
pamięci krótkotrwałej
- osoba z zaburzeniem rozpoznaje
pojedyncze litery, ale nie całe wyrazy
- jednakże gdy szybko przeliteruje
wyraz to rozpoznaje jego znaczenie
- chory nie widzi wyrazu, lecz tylko
litery, które się na ten wyraz składają

15. ●ALEKSJA FONOLOGICZNA
- niemożność wypowiadania „niewyrazów”
- badacze Larf i Graham (2002) znaleźli dowody, że jest ona
związana z uszkodzeniem znajdującym się w przednim
obszarze wokół bruzdy Sylwiusza sięgającym od względnie
ograniczonych zmian patologicznych w niższej i tylnej części
płata czołowego. U badanych pacjentów z bardziej rozległymi
uszkodzeniami obszar uszkodzenia obejmował części płatów
czołowego, skroniowego i ciemieniowego. Mała liczba
pacjentów posiadała zmiany w tylnej części lewej półkuli
mózgu, dotykające skrzyżowania potyliczno-skroniowo-
ciemieniowego. 2/37 badanych miało zmiany w prawej półkuli.
Większość badanych pacjentów była po naczyniowo-
mózgowych urazach.
- istnieje bardzo mało badań na temat aleksji fonologicznej,
ponieważ inaczej ona przebiega u ludzi posługujących się
różnym językami