παθητικοί χρόνοι

1. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
1
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 8η (Νέο Βιβλίο)
Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
Λυκοῦργος, Κατά Λεωκράτους 95-96

2. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
2
ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ
Στάδια διδασκαλίας του κειμένου από το πρωτότυπο:
ΜΕΡΟΣ Α
1. 1.Σύντομη αφόρμηση (εικόνα, ιδεοθύελλα, κ.ά).
2. Διαβάζεται το κείμενο από το/τη διδάσκοντα / ουσα.
3. Σιωπηρή ανάγνωση από τους μαθητές (2΄- 3΄) και μελέτη ερμηνευτικών σχολίων
του βιβλίου.
4. Προφορική επεξεργασία του περιεχομένου του κειμένου (νοήματα, ιδέες...), με την
υποβολή ερωτήσεων από το διδάσκοντα/διδάσκουσα. (Αξιοποιούνται οι ερωτήσεις,
που υπάρχουν στο τέλος του κάθε κειμένου της ενότητας, ή και άλλες. Οι μαθητές
απαντούν, εντοπίζοντας στο κείμενο τις σχετικές φράσεις.)
5. Τα παιδιά να αφηγούνται προφορικά σε γενικές γραμμές το περιεχόμενο του
κειμένου και να βεβαιώνεται ο εκπαιδευτικός ότι όλα τα παιδιά έχουν κατανοήσει
το κείμενο.
ΜΕΡΟΣ Β
6. Με τη βοήθεια των φύλλων εργασίας και αξιοποιώντας τις ερωτήσεις που υπάρχουν
σ’ αυτά, ασκούνται οι μαθητές/τριες στην τοποθέτηση των λέξεων του πρωτότυπου
κειμένου στη σωστή συντακτική σειρά. Κατά τη συμπλήρωση ο εκπαιδευτικός
επεξηγεί σημαντικά συντακτικά και γραμματικά φαινόμενα.
ΜΕΡΟΣ Γ
7. Οι μαθητές, αξιοποιώντας και το λεξιλόγιο του κειμένου, να αποδίδουν
(μεταφράζουν) στα νέα ελληνικά την υπό εξέταση παράγραφο.
8. Η πορεία που θα ακολουθείται είναι η εξής:
ΟΛΟ ΜΕΡΟΣ ΟΛΟ
Βασικός στόχος, κατά τη διδασκαλία, είναι να
αντιλαμβάνονται οι μαθητές τη διαχρονικότητα της
ελληνικής γλώσσας. Επιλέγονται λέξεις από το
πρωτότυπο κείμενο και καταγράφονται αντίστοιχες λέξεις
της νέας ελληνικής, που ανήκουν δηλ. στην ίδια οικογένεια
(παραγωγή – σύνθεση).

3. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
3
Ενότητα 8η
Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
ΜΕΡΟΣ Α΄: προφορική επεξεργασία
-Τι συνέβη στη Σικελία σύμφωνα με το κείμενο;
- Πώς αντέδρασαν σχεδόν όλοι οι κάτοικοι της περιοχής;
- Πώς ενήργησε ένας νέος, που έβλεπε τον πατέρα του να κινδυνεύει από τη φωτιά ;
- Ποια ήταν η κατάληξη της ιστορίας;
- Ποια ήταν η τύχη όσων εγκατέλειψαν τους γονείς τους;
ΜΕΡΟΣ Β΄: φύλλο εργασίας
Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ γενέσθαι (τίνα;) ………………………………………… ἐκ τῆς Αἴτνης
( εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν, ἀλλ΄ ἁρμόσει καὶ νῦν (τίσι;) ……………………………
ἀκοῦσαι)·
Φασὶν δὲ τοῦτον (ῥύακα) ῥεῖν (ποῦ;) ……………………………………………………….................
………………………………………………..
(Λέγεται) τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν,
. (γιατί;) ………………………………………………..
. ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων φέρειν (τὸν πατέρα) ἀράμενον,
. (γιατί;) ὁρῶντα τὸν πατέρα (τί;) …………………………………
. ……………………………………………..,
. ………………………………………………
Οἶμαι φορτίου δ΄ προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη.
.
Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιόν (ἐστι) θεωρῆσαι τὸ θεῖον, ὅτι εὐμενῶς ἔχει (τίσι;) …………………………..
.
. τὸ πῦρ …………………………………………. τὸν τόπον ἐκεῖνον
. καὶ ……………………………………………..
Λέγεται γὰρ(τί;). ἀφ΄ ὧν καὶ τὸ χωρίον ………………………………… ἔτι καὶ νῦν
. χῶρον τῶν εὐσεβῶν·
. ἀπολέσθαι (τίνας;) ……………………………………………………….
. καὶ ἀπολέσθαι (τίνας;)………………………………γονέας ἑαυτῶν.

4. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
4
ΜΕΡΟΣ Γ΄
Με βάση τις απαντήσεις του φύλλου εργασίας σας και αξιοποιώντας τα
γλωσσικά σχόλια της σελ.61 του βιβλίου να αποδώσετε (μεταφράσετε) σε
δόκιμο νεοελληνικό λόγο το κείμενο.
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Συνιστάται να ασχοληθούν οι μαθητές με τις ερωτήσεις 2,4 στη σελ. 62 του
βιβλίου.

5. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
5
Παθητικοί χρόνοι φωνηεντόληκτων και
αφωνόληκτων ρημάτων.
Το ποιητικό αίτιο και η παθητική σύνταξη.
Φίλοι μου, έφτασε η ώρα να μάθουμε και τους
παθητικούς χρόνους των ρημάτων. Να
σημειώσουμε ότι στην Αρχαία Ελληνική τα
ρήματα στη μέση και παθητική διάθεση έχουν τις
ίδιες καταλήξεις. Εξαιρείται ο μέλλοντας και ο
αόριστος, που σχηματίζουν διαφορετικούς
τύπους στην παθητική διάθεση.
1. Ας θυμηθούμε πώς σχηματίζεται ο ενεργητικός και μέσος Μέλλοντας και
Αόριστος του ρ. λύω.
Μέλλοντας …………………….. ………………………
Αόριστος …………………….. ………………………
Να κλίνετε το μέλλοντα και αόριστο ενεργητικής και μέσης φωνής του ρ. λύω.
Μέλλοντας Αόριστος
…………………… ……………………. …………………… …………………..
…………………… ……………………. …………………… …………………..
…………………… ……………………. …………………… …………………..
…………………… ……………………. …………………… …………………..
…………………… ……………………. …………………... …………………..
…………………… ……………………. …………………… …………………..
2. Να διαβάσετε τις ακόλουθες προτάσεις και να εντοπίσετε τα ρήματα.
- Ἡ πόλις ἡμῶν οὐ σωθήσεται.
– Παιδευθησόμεθα ὑπὸ τῶν διδασκάλων.
– Οὐ πεισθήσονται τοῖς τούτων λόγοις.
Τι διαφορές παρατηρείτε σε σχέση με τους τύπους
της μέσης φωνής του μέλλοντα; ………………………
……………………………………………………………..
…………………………………………………………….
Αυτός είναι ο μέλλοντας της παθητικής φωνής.
Πώς σχηματίζεται; ……………………………………...
……………………………………………………………
……………………………………………………………..

6. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
6
3. Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί με τους τύπους του παθητικού
μέλλοντα έχοντας στο μυαλό σας το ρ. λύω στη μέση φωνή για όλες τις εγκλίσεις.
Οριστική Ευκτική Απαρέμφατο
..................................
………………………
……………………..
……………………...
……………………..
………………………
……………………..
……………………..
……………………..
……………………..
……………………..
………………………
…………………….
Μετοχή
……………………..
……………………..
……………………..
Ας προχωρήσουμε στο σχηματισμό του παθητικού αορίστου!
Ο παθητικός αόριστος σχηματίζεται ως εξής:
ενεστωτικό θέμα του ρήματος + αύξηση + πρόσφυμα –θη- + καταλήξεις
ἐ - λύ - θη - ν
4. Με τη βοήθεια του καθηγητή σας να συμπληρώσετε τον πίνακα με τους τύπους του
παθητικού αορίστου του ρ. λύω.
Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο
ἐ-λύ-θη-ν
…………………
…………………
…………………
………………...
…………………
λυ-θῶ
………………..
……………….
………………..
………………..
………………..
λυ-θείη-ν
…………………
………………...
…………………
…………………
…………………
-----------------
λύ-θη-τι
…………………
-----------------
…………………
…………………
λυ-θῆ-ναι
Μετοχή
λυ-θείς
………………
………………

7. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
π,β,(πτ) φ
κ,γ,(ττ,σσ) χ
τ,δ,θ, (ζ) σ
7
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Τα αφωνόληκτα ρήματα σχηματίζουν με τον ίδιο τρόπο τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο, αλλά
μεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους μπροστά από το –θ- του χρονικού προσφύματος ως εξής:
καλύπτομαι (θεμ. καλυβ-) καλυφθήσομαι ἐκαλύφθην
λείπομαι (θεμ. λειπ-) λειφθήσομαι ἐλείφθην
ἄγομαι (θεμ. ἀγ-) ἀχθήσομαι ἤχθην
κηρύττομαι (θεμ. κηρυκ-) κηρυχθήσομαι ἐκηρύχθην
ψεύδομαι (θεμ. ψευδ-) ψευσθήσομαι ἐψεύσθην
πείθομαι (θεμ. πειθ-) πεισθήσομαι ἐπείσθην
Επίσης μερικά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο προσθέτοντας ένα –σ- πριν από
το πρόσφυμα –θη-, αν και δεν είναι οδοντικόληκτα:
ἀκούομαι ἀκουσθήσομαι, ἠκούσθην
κελεύομαι κελευσθήσομαι, ἐκελεύσθην
Η ώρα της παρατήρησης
Να προσέξετε τα ρήματα και να σημειώσετε τις παρατηρήσεις σας.
γραφ-ή-σομαι / ἐγράφ-η-ν
στραφ-ή-σομαι/ ἐστράφ-η-ν
τραφ-ή-σομαι / ἐτράφ-η-ν
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..
Οι τύποι που μάθαμε προηγουμένως ανήκουν στον παθητικό μέλλοντα και αόριστο
Α΄. Αυτός είναι ο Β΄ παθητικός μέλλοντας και αόριστος.
Τα ρήματα που σχηματίζουν Β΄ παθητικό μέλλοντα και αόριστο μετά το θέμα
δεν παίρνουν πρόσφυμα –θη-/-θε-, αλλά –η- /-ε-
Οι τύποι αυτοί κλίνονται όπως και οι προηγούμενοι με τη μόνη διαφορά ότι το β΄
ενικό προστακτικής έχει κατάληξη –θι- αντί για –τι- π.χ. γράφη-θι
Σημείωση: Το ρήμα γράφω έχει και τύπο ἐγράφθην

8. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
4.Πώς εκφράζουμε το ποιητικό
αίτιο στα Νέα Ελληνικά;
………………………………………
………………………………………
………………………………………
5.Δώστε ένα παράδειγμα στα Νέα
Ελληνικά που να περιέχει
ποιητικό αίτιο: ……………………
………………………………………
………………………………………
………………………………………
8
1.Να διαβάσετε τις προτάσεις που ακολουθούν και να δηλώσετε τη διαφορά μεταξύ
τους.
α) Οἱ Ἕλληνες ἐνίκησαν τοὺς Πέρσας.
β) Οἱ Πέρσαι ἐνικήθησαν ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων. .
Διαφορά:
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
…………………………….............................................................................
2.Σε ποια φωνή βρίσκεται το ρήμα στο πρώτο παράδειγμα και σε ποια στο
δεύτερο; ………………………… …………………………..
Συνεπώς στο πρώτο παράδειγμα έχουμε ……………………… σύνταξη, ενώ στο
δεύτερο παράδειγμα ……………………….. σύνταξη.
3.Τι δηλώνει ο προσδιορισμός ὑπὸ τῶν
Ἑλλήνων; …….………………………………
..…………………………………………………
…………………………………………………..
Ο προσδιορισμός αυτός ονομάζεται
ποιητικό αίτιο(πρόσωπο ή πράγμα που
ποιεῖ την αιτία) και τον συναντούμε σε
προτάσεις που βρίσκονται σε παθητική
σύνταξη.
6. Να μεταφράσετε τις προτάσεις και να εντοπίσετε
το ποιητικό αίτιο στην κάθε μια.
α)Κατεκόπησαν οἱ στρατιῶται ὑπὸ τῶν ἱππέων.
β) Οὐδὲν ἔργον ἀξιόλογον ἐπράχθη ἀπὸ τοῦ ποιητοῦ.
γ) Ἡ νῆσος δῶρον ἐκ βασιλέως ἐδόθη εἰς Κῦρον.
δ) Παρὰ πάντων ὁμολογεῖται ὅτι Κῦρος ἐβούλετο τὴν Ἑλλάδα λαμβάνειν.
ε) Τὴν πόλιν ἤκουσεν ἠχμαλωτίσθαι πρὸς τῶν πολεμίων.
στ) Ταῦτα Θεμιστογένει τῷ Συρακουσίῳ γέγραπται.

9. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
9
7. Να σημειώσετε τις περιπτώσεις ποιητικού αιτίου που βρήκατε στον ακόλουθο
πίνακα δίνοντας την πρόθεση μαζί με την πτώση, στην οποία βρίσκεται το όνομα
που τη συνοδεύει.
.
Ποιητικό Αίτιο
…………………...................
……………………………..
………………………………
………………………………
………………………………
………………………………
Σημείωση: η πιο συνηθισμένη μορφή του είναι το ὑπὸ +γενική. Την απλή δοτική τη
χρησιμοποιούμε συνήθως με παρακείμενο, υπερσυντέλικο ή συντελ. μέλλοντα ή με
ρηματικό επίθετο σε –τὸς ή –τέος.
Πώς μετατρέπουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική;
1.Να πάτε στον πρώτο πίνακα (σελ.8) με τα δύο παραδείγματα που σας δόθηκαν και
να συντάξετε τις προτάσεις. Ακολούθως να συμπληρώσετε στο σχήμα τις αλλαγές
που έγιναν από το πρώτο στο δεύτερο παράδειγμα.
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ

10. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
10
Ακολουθώντας το σχήμα να μετατρέψετε τη σύνταξη των προτάσεων από
ενεργητική σε παθητική και το αντίστροφο.
α) Οἱ φρουροὶ τὴν πόλιν ἔσωσαν.
β) Ὁ βασιλεὺς κελεύει τοὺς Ἕλληνας τὰ ὅπλα παραδοῦναι.
γ) Οἱ στρατιῶται ἐθαύμαζον τὸν Κῦρον.
δ) Οἱ ἁλιεῖς ἰχθῦς ἁλιεύουσιν.
ε) Ἡμεῖς ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν ἐσώθημεν.
στ) Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐκολάσθησαν ὑπὸ τῶν ἀδικηθέντων.
ζ) Οὗτοι ὑπὸ τῶν πολεμίων διεφθάρησαν.
*** Για εμπέδωση του φαινομένου μπορείτε να αξιοποιήσετε τις ασκήσεις που
υπάρχουν στο βιβλίο σας στις σσ. 68-69.

11. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
11
Παθητικοί χρόνοι φωνηεντόληκτων και
αφωνόληκτων ρημάτων.
Το ποιητικό αίτιο και η παθητική σύνταξη.
. ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ
Φίλοι μου, έφτασε η ώρα να μάθουμε και τους
παθητικούς χρόνους των ρημάτων. Να
σημειώσουμε ότι στην Αρχαία Ελληνική τα
ρήματα στη μέση και παθητική διάθεση έχουν τις
ίδιες καταλήξεις. Εξαιρείται ο μέλλοντας και ο
αόριστος, που σχηματίζουν διαφορετικούς
τύπους στην παθητική διάθεση.
1. Ας θυμηθούμε πώς σχηματίζεται ο ενεργητικός και μέσος Μέλλοντας και
Αόριστος του ρ. λύω.
Μέλλοντας λύσω λύσομαι
Αόριστος ἔλυσα ἐλυσάμην
Να κλίνετε το μέλλοντα και αόριστο ενεργητικής και μέσης φωνής του ρ. λύω.
Μέλλοντας Αόριστος
λύσω λύσομαι ἔλυσα ἐλυσάμην
λύσεις λύσει ἔλυσας ἐλύσω
λύσει λύσεται ἔλυσε ἐλύσατο
λύσομεν λυσόμεθα ἐλύσαμεν ἐλυσάμεθα
λύσετε λύσεσθε ἐλύσατε ἐλύσασθε
λύσουσι(ν) λύσονται ἔλυσαν ἐλύσαντο
2. Να διαβάσετε τις ακόλουθες προτάσεις και να εντοπίσετε τα ρήματα.
- Ἡ πόλις ἡμῶν οὐ σωθήσεται.
– Παιδευθησόμεθα ὑπὸ τῶν διδασκάλων.
– Οὐ πεισθήσονται τοῖς τούτων λόγοις.
Τι διαφορές παρατηρείτε σε σχέση με τους τύπους της
μέσης φωνής του μέλλοντα; Έχουμε τους ίδιους
τύπους με την προσθήκη ενός –θη-.
Αυτός είναι ο μέλλοντας της παθητικής φωνής.
Πώς σχηματίζεται; 1. Θέμα του ρήματος
2. Πρόσφυμα –θη- (ανάμεσα στο θέμα του ρήματος
και τις καταλήξεις) 3. Καταλήξεις μέλλοντα μέσης
φωνής.

12. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
12
3. Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί με τους τύπους του παθητικού
μέλλοντα έχοντας στο μυαλό σας το ρ. λύω στη μέση φωνή για όλες τις εγκλίσεις.
Οριστική Ευκτική Απαρέμφατο
λυ-θή-σομαι
λυ-θή-σει
λυ-θή-σεται
λυ-θη-σόμεθα
λυ-θή-σεσθε
λυ-θή-σονται
λυ-θη-σοίμην
λυ-θή-σοιο
λυ-θή-σοιτο
λυ-θη-σοίμεθα
λυ-θή-σοισθε
λυ-θή-σοιντο
λυ-θή-σεσθαι
Μετοχή
λυ-θη-σόμενος
λυ-θη-σομένη
λυ-θη-σόμενον
Ας προχωρήσουμε στο σχηματισμό του παθητικού αορίστου!
Ο παθητικός αόριστος σχηματίζεται ως εξής:
ενεστωτικό θέμα του ρήματος + αύξηση + το πρόσφυμα –θη- + καταλήξεις
ἐ - λύ - θη - ν
4. Με τη βοήθεια του καθηγητή σας να συμπληρώσετε τον πίνακα με τους τύπους του
παθητικού αορίστου του ρ. λύω.
Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο
ἐ-λύ-θη-ν
ἐ-λύ-θη-ς
ἐ-λύ-θη
ἐ-λύ-θη-μεν
ἐ-λύ-θη-τε
ἐ-λύ-θη-σαν
λυ-θῶ
λυ-θῇ-ς
λυ-θῇ
λυ-θῶ-μεν
λυ-θῆ-τε
λυ-θῶ-σι(ν)
λυ-θείη-ν
λυ-θείη-ς
λυ-θεί-η
λυ-θείη-μεν/λυ-θεῖ-μεν
λυ-θείη-τε /λυ-θεῖ-τε
λυ-θείη-σαν/λυ-θεῖ-εν
-----------------
λύ-θη-τι
λυ-θή-τω
-----------------
λύ-θη-τε
λυ-θέ-ντων/
λυ-θή-τωσαν
λυ-θῆ-ναι
Μετοχή
λυ-θεὶς
λυ-θεῖσα
λυ-θὲν

13. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
π,β,(πτ) φ
κ,γ,(ττ,σσ) χ
τ,δ,θ, (ζ) σ
13
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Τα αφωνόληκτα ρήματα σχηματίζουν με τον ίδιο τρόπο τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο, αλλά
μεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους μπροστά από το –θ- του χρονικού προσφύματος ως εξής:
καλύπτομαι (θεμ. καλυβ-) καλυφθήσομαι ἐκαλύφθην
λείπομαι (θεμ. λειπ-) λειφθήσομαι ἐλείφθην
ἄγομαι (θεμ. ἀγ-) ἀχθήσομαι ἤχθην
κηρύττομαι (θεμ. κηρυκ-) κηρυχθήσομαι ἐκηρύχθην
ψεύδομαι (θεμ. ψευδ-) ψευσθήσομαι ἐψεύσθην
πείθομαι (θεμ. πειθ-) πεισθήσομαι ἐπείσθην
Επίσης μερικά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο προσθέτοντας ένα –σ- πριν από
το πρόσφυμα –θη-, αν και δεν είναι οδοντικόληκτα:
ἀκούομαι ἀκουσθήσομαι, ἠκούσθην
κελεύομαι κελευσθήσομαι, ἐκελεύσθην
Η ώρα της παρατήρησης
Να προσέξετε τα ρήματα και να σημειώσετε τις παρατηρήσεις σας.
γραφ-ή-σομαι / ἐγράφ-η-ν
στραφ-ή-σομαι/ ἐστράφ-η-ν
τραφ-ή-σομαι / ἐτράφ-η-ν
Μερικά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο
με την προσθήκη, μετά το θέμα, του προσφύματος –η-/-ε- αντί το
πρόσφυμα –θη-/-θε- .
Οι τύποι που μάθαμε προηγουμένως ανήκουν στον παθητικό μέλλοντα και αόριστο
Α΄. Αυτός είναι ο Β΄ παθητικός μέλλοντας και αόριστος.
Τα ρήματα που σχηματίζουν Β΄ παθητικό μέλλοντα και αόριστο μετά το θέμα
δεν παίρνουν πρόσφυμα –θη-/-θε-, αλλά –η- /-ε-
Οι τύποι αυτοί κλίνονται όπως και οι προηγούμενοι με τη μόνη διαφορά ότι το β΄
ενικό προστακτικής έχει κατάληξη –θι- αντί για –τι- π.χ. γράφη-θι
Σημείωση: Το ρήμα γράφω έχει και τύπο ἐγράφθην

14. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
1.Να διαβάσετε τις προτάσεις που ακολουθούν και να δηλώσετε τη διαφορά μεταξύ
τους.
4.Πώς εκφράζουμε το ποιητικό
αίτιο στα Νέα Ελληνικά; Το
εκφράζουμε με την πρόθεση από
+ αιτιατική
5.Δώστε ένα παράδειγμα στα Νέα
Ελληνικά που να περιέχει
ποιητικό αίτιο:
Η Μαρία τιμωρήθηκε από το
δάσκαλο.
14
α) Οἱ Ἕλληνες ἐνίκησαν τοὺς Πέρσας.
β) Οἱ Πέρσαι ἐνικήθησαν ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων. .
Διαφορά:
Στο πρώτο παράδειγμα η ενέργεια βγαίνει από το υποκείμενο και
κατευθύνεται προς το αντικείμενο, ενώ στο δεύτερο παράδειγμα το
υποκείμενο πάσχει, δέχεται την ενέργεια, η οποία ξεκινά από ένα άλλο
πρόσωπο.
2.Σε ποια φωνή βρίσκεται το ρήμα στο πρώτο παράδειγμα και σε ποια στο
δεύτερο; α) Ενεργητική φωνή β) Παθητική φωνή
Συνεπώς στο πρώτο παράδειγμα έχουμε ενεργητική σύνταξη, ενώ στο δεύτερο
παράδειγμα παθητική σύνταξη.
3.Τι δηλώνει ο προσδιορισμός ὑπὸ τῶν
Ἑλλήνων; Ο προσδιορισμός αυτός
δηλώνει το πρόσωπο από το οποίο
προέρχεται αυτό που εκφράζει το ρήμα.
Ο προσδιορισμός αυτός ονομάζεται
ποιητικό αίτιο (πρόσωπο ή πράγμα
που ποιεῖ την αιτία) και τον συναντούμε σε
προτάσεις που βρίσκονται σε παθητική
σύνταξη.
6. Να μεταφράσετε τις προτάσεις και να εντοπίσετε
το ποιητικό αίτιο στην κάθε μια.
α)Κατεκόπησαν οἱ στρατιῶται ὑπὸ τῶν ἱππέων.
β) Οὐδὲν ἔργον ἀξιόλογον ἐπράχθη ἀπὸ τοῦ ποιητοῦ.
γ) Ἡ νῆσος δῶρον ἐκ βασιλέως ἐδόθη εἰς Κῦρον.
δ) Παρὰ πάντων ὁμολογεῖται ὅτι Κῦρος ἐβούλετο τὴν Ἑλλάδα λαμβάνειν.
ε) Τὴν πόλιν ἤκουσεν ἠχμαλωτίσθαι πρὸς τῶν πολεμίων.
στ) Ταῦτα Θεμιστογένει τῷ Συρακουσίῳ γέγραπται.

15. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
15
7. Να σημειώσετε τις περιπτώσεις ποιητικού αιτίου που βρήκατε στον ακόλουθο
πίνακα δίνοντας την πρόθεση μαζί με την πτώση, στην οποία βρίσκεται το όνομα
που τη συνοδεύει.
.
Ποιητικό Αίτιο
ὑπὸ + γενική
. ἀπὸ +γενική
. ἐκ + γενική
. παρὰ +γενική
. πρὸς + γενική
. απλή δοτική
Σημείωση: η πιο συνηθισμένη μορφή του είναι το ὑπὸ +γενική. Την απλή δοτική τη
χρησιμοποιούμε συνήθως με παρακείμενο, υπερσυντέλικο ή συντελ. μέλλοντα ή με
ρηματικό επίθετο σε –τὸς ή –τέος
Πώς μετατρέπουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική;
1.Να πάτε στον πρώτο πίνακα (σελ.8) με τα δύο παραδείγματα που σας δόθηκαν και
να συντάξετε τις προτάσεις. Ακολούθως να συμπληρώσετε στο σχήμα τις αλλαγές
που έγιναν από το πρώτο στο δεύτερο παράδειγμα.
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Υποκείμενο Ρήμα ενεργητικής φωνής Αντικείμενο
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Ποιητικό αίτιο Ρήμα παθητικής φωνής Υποκείμενο

16. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
2008-09
16
Ακολουθώντας το σχήμα να μετατρέψετε τη σύνταξη των προτάσεων από
ενεργητική σε παθητική και το αντίστροφο.
α) Οἱ φρουροὶ τὴν πόλιν ἔσωσαν.
β) Ὁ βασιλεὺς κελεύει τοὺς Ἕλληνας τὰ ὅπλα παραδοῦναι.
γ) Οἱ στρατιῶται ἐθαύμαζον τὸν Κῦρον.
δ) Οἱ ἁλιεῖς ἰχθῦς ἁλιεύουσιν.
ε) Ἡμεῖς ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν ἐσώθημεν.
στ) Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐκολάσθησαν ὑπὸ τῶν ἀδικηθέντων.
ζ) Οὗτοι ὑπὸ τῶν πολεμίων διεφθάρησαν.
α) Ἡ πόλις ἐσώθη ὑπὸ τῶν φρουρῶν.
β) Οἱ Ἕλληνες κελεύονται ὑπὸ τοῦ βασιλέως τὰ ὅπλα παραδοῦναι.
γ) Ὁ Κῦρος ἐθαυμάζετο ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν.
δ) Ἰχθύες ἁλιεύονται ὑπὸ τῶν ἁλιέων.
ε) Οἱ στρατιῶται ἔσωσαν ἡμᾶς.
στ) Οἱ ἀδικηθέντες ἐκόλασαν τοὺς Λακεδαιμονίους.
ζ) Οἱ πολέμιοι διέφθειραν τούτους.
!!! Η μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική δεν είναι αναγκαίο να
διδαχθεί. Αν όμως το επίπεδο της τάξης είναι τέτοιο που μπορεί να δοθεί το
φαινόμενο ας δοθεί.
*** Για εμπέδωση της παθητικής φωνής, του ποιητικού αιτίου και της παθητικής
σύνταξης μπορείτε να αξιοποιήσετε τις ασκήσεις που υπάρχουν στο βιβλίο σας
στις σσ. 68-69.