1. วิช า ปรัช ญาพุท ธศาสนา
วิช าปรัช ญาศึก ษาเกี่ย วกับ เรื่อ ง
ความจริง ความรู้ ความดี และความ
งาม ของโลกและชีว ิต
พุท ธปรัช ญา ก็ม เ นื้อ หาที่เ กี่ย วกับ
ี
เรื่อ ง ความจริง (สัจ ธรรม) ความรู้
ความดี (จริย ธรรม) และความงาม
ของโลกและชีว ิต ดัง นั้น เราจะเรีย น
พุท ธปรัช ญา หรือ ปรัช ญาพุท ธ
ปรัชญาทั่วไป
1

2. พุท ธปรัช ญา คือ หลัก คำา สอน
เกี่ย วกับ ความจริง (สัจ ธรรม)
และหลัก ปฏิบ ัต ิ (จริย ธรรม)
บางประการของพระพุท ธ
ศาสนาที่น ำา มาศึก ษาวิเ คราะห์
ด้ว ยการใช้เ หตุผ ลตามวิธ ีก าร
ของปรัช ญา” ตามคำา นิย ามนี้
ปรัชญาทั่วไป
2

3. คัม ภีร ์ข องพุท ธปรัช ญา
คัม ภีร ์ท ี่ส ำา คัญ ของพุท ธปรัช ญา
เรีย กว่า “พระไตรปิฎ ก” ซึ่ง เป็น
คัม ภีร ์ท ี่ร วมเอาหลัก ธรรมของ
พุท ธปรัช ญามารวมไว้เ ป็น หมวด
หมู่ หลัก ธรรมเหล่า นั้น มีท ั้ง หมด
84,000 พระธรรมขัน ธ์ และมี อรรถ
กถา ฎีกา อนุฎีกา โยชนา เป็นต้น
ปรัชญาทั่วไป
3

4. หลัก ธรรมในพุท ธปรัช ญาทั้ง
84,000 พระธรรมขัน ธ์ นี้ แบ่ง
ออกได้เ ป็น 3 หมวดใหญ่ ๆ ตาม
ลัก ษณะของคำา สอน พระไตรปิฎ ก
แปลว่า ตะกร้า 3 หมายถึง การจัด
หมวดหมู่ข องหลัก ธรรมไว้เ ป็น 3
หมวดแล้ว เรีย กชื่อ ตามหมวดของ
หลัก ธรรมนั้น ๆ ได้แ ก่ พระวิน ัย
ปิฎ ก พระสุต ตัน ตปิฎ ก และพระ
ปรัชญาทั่วไป
4

5. ก. พระวิน ัย ปิฎ ก มีต ัว ข้อ ธรรมที่
เรีย กว่า “พระธรรมขัน ธ์” ทั้ง หมด
มี 21,000 พระธรรมขัน ธ์ แบ่ง
ออกเป็น 5 หัว ข้อ ใหญ่ ๆ คือ
(1) อาทิก รรม (สุต ตวิภ ัง ค์)
(2) ปาจิต ตีย ์ (ภิก ขุณ ีว ิภ ัง ค์)
(3) มหาวรรค
(4) จุล วรรค
(5) ปริว าร
ปรัชญาทั่วไป
5

6. ข. พระสุต ตัน ปิฎ ก มีห ัว ธรรมทั้ง หมด
21,000 พระธรรมขัน ธ์ เป็น คำา สอนที่
ได้ม าจากการบัน ทึก การเทศนาของ
พระพุท ธเจ้า รายละเอีย ดในแต่ล ะ
เรื่อ งจะบอกว่า พระพุท ธเจ้า ประทับ
อยู่ ณ ที่ใ ด มีใ ครเป็น ผู้ส ดับ ธรรม
ทรงแสดงธรรมเรื่อ งอะไร และเมือ จบ
พระธรรมเทศนาแล้ว ปรากฏผลอ
ย่า งไรบ้า ง พระสุต ตัน ตปิฎ กแบ่ง ออก
เป็น 5 คัม ภีร ์ใ หญ่ ๆ คือ
(1) ทีฆ นิก าย
(2) มัช ฌิม นิก าย
(3) สัง ยุต ตนิก าย
(4) อัง คุต ตนิก าย
ปรัชญาทั่วไป
6

7. ค. พระอภิธ รรมปิฎ ก มีห ัว ข้อ
ธรรมทัง หมด 42,000 พระธรรม
้
ขัน ธ์ เป็น คำา สอนเกี่ย วกับ ปรมัต ถ
ธรรมล้ว น ๆ เป็น ชัน สูง ละเอีย ด
้
ลึก ซึ้ง การพรรณนาหรือ การ
อธิบ ายไม่ร ะบุบ ุค คล สถานที่ และ
กาลเวลา แบ่ง ออกเป็น 7 คัม ภีร ์
คือ
(1) สัง คณี
(2) วิภ ัง ค์
(3) ธาตุก ถา
ปรัชญาทั่วไป
7

8. ท่าทีของพุทธศาสนากับอภิปรัชญาแนวตะวัน
ตก
 -การศึกษาค้นหาโลกภายนอกจากตัวมนุษย์
เช่น ค้นหาเบืองต้นและที่สดของโลกและจักวาล
้
ุ
ไม่สำาคัญรีบด่วนต่อชีวิตมนุษย์
 ดูกรณี ท่าทีต่ออภิปรัชญา เรื่อง อพยากต
ปัญหา คือ ปัญหาทางอภิปรัชญาที่พระพุทธเจ้า
ไม่ทรงตอบ เช่นในจูฬมาลุงโกยวาทสูตร
ประเด็นเหล่านี้ คือ
ปรัชญาทั่วไป
8

9. ปัญหาอภิปรัญาที่พระพุทธเจ้าไม่ให้
ความสำาคัญทีจะตอบ เพราะเกิด
่
ประโยชน์น้อย
๑. เรื่อ งโลก ได้แ ก่ค ำา ถามข้อ ที่
๑-๔ คือ
๑.๑ โลกเทียง (คงอยูอย่างนีตลอด
่
่
้
กาล)
๑.๒. โลกไม่เทียง (คงอยู่อย่างนี้
่
ชัวคราว)
่
๑.๓. โลกมีทสด (จักรวาลมีขอบเขต
ี่ ุ
ปรัชญาทั่วไป
9

10. ๒. เรื่อ งจิต กับ กายหรือ เรื่อ งชีว ะกับ สรีร ะ
ได้แ ก่ค ำา ถามข้อ ที่ ๕-๖ คือ
๒.๑. ชีพอันนั้น สรีระก็อันนัน (กายกับจิตเป็นอัน
้
เดียวกัน)
๒.๒. ชีพอย่างหนึง สรีระอย่างหนึ่ง (กายกับจิต
่
เป็นคนละอย่างกัน)
๓. เรื่อ งตายเกิด -ตายสูญ หรือ เรื่อ งภาวะ
หลัง ความตายของมนุษ ย์ ได้แ ก่ค ำา ถามข้อ
ที่ ๗-๑๐ คือ
๓.๑ สัตว์เบื้องหน้าแต่ตายไปมีอยู่ (ตายแล้วไม่
สูญ)
๓.๒ สัตว์เบืองหน้าแต่ตายไปไม่มอยู่ (ตายแล้ว
้
ี
สูญ)
ปรัชญาทั่วไป
10

11. พระพุท ธวจนะ แสดงเหตุผ ลที่ไ ม่
ตอบปัญ หาอภิป รัช ญา
ดูก รมาลุง กยบุต ร ก็เ พราะเหตุไ ร ข้อ นัน เรา
้
จึง ไม่พ ยากรณ์ เพราะข้อ นัน ไม่ป ระกอบด้ว ย
้
ประโยชน์ ไม่เ ป็น เบือ งต้น แห่ง พรหมจรรย์
้
ไม่เ ป็น ไปเพื่อ ความหน่า ย เพื่อ ความคลาย
กำา หนัด เพื่อ ความดับ เพื่อ ความสงบ เพื่อ
ความรู้ย ิ่ง เพื่อ ความตรัส รู้ เพื่อ นิพ พาน เหตุ
นัน เราจึง ไม่พ ยากรณ์ข ้อ นัน .
้
้
ดูก รมาลุง กยบุต ร อะไรเล่า ที่เ ราพยากรณ์
ดูก รมาลุง กยบุต ร ความเห็น ว่า นี้ท ุก ข์ นีเ หตุ
้
ให้เ กิด ทุก ข์ นีค วามดับ ทุก ข์ นีข ้อ ปฏิบ ต ิใ ห้
้
้
ั
ถึง ความดับ ทุก ข์ ดัง นี้ เราพยากรณ์. ก็เ พราะ
ปรัชญาทั่วไป
11

12. เหตุผลที่ไม่ทรงให้ความสำาคัญที่จะตอบ
ปัญหาทางอภิปรัชญา
๑. ไม่ประกอบด้วยประโยชน์
๒. ไม่เป็นเบืองต้นแห่งพรหมจรรย์
้
๓. ไม่เป็นไปเพื่อความหน่าย
๔. ไม่เป็นไปเพื่อความคลายกำาหนัด
๕. ไม่เป็นไปเพื่อความดับ
๖. ไม่เป็นไปเพื่อความสงบ
๗. ไม่เป็นไปเพื่อความรู้ยิ่ง
๘. ไม่เป็นไปเพื่อความตรัสรู้
๙. ไม่เป็นไปเพื่อนิพพาน
ปรัชญาทั่วไป
12

13. พระ ดร.ดับบลิว ราหุล (W.Rahula)
ได้อธิบายว่า พระพุทธเจ้าไม่ตอบ
คำาถามเหล่านี้ เพราะคำาสอนของ
พระพุทธเจ้านันมุ่งหมายจะนำามนุษย์
้
ไปสูความปลอดภัย ความสงบ ความ
่
สุข ความเยือกเย็น และการบรรลุซึ่ง
พระนิพพาน พระพุทธองค์มิได้ตรัสสิง
่
ทังหลายเพียงเพือสนองความอยากรู้
้
่
อยากเห็นตามสติปัญญาของมนุษย์เลย
พระพุทธเจ้าทรงเป็นศาสดาทีเป็นนัก
่
ปฏิบติ และทรงสังสอนเฉพาะแต่สงทัง
ั
่
ิ่ ้
ปรัชญาทั่วไป
13