Περισσότερα θα βρείτε εδώ: http://xristx.blogspot.gr/2013/02/7-7.html#.URv7HoE0104 Γλώσσα Δ΄. Επανάληψη 7ης Ενότητας:΄΄Η ελιά΄΄

1. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
http://xristx.blogspot.gr/
Γλώσσα Δ΄- Επανάληψη 7ης
ενότητας:
Η ελιά΄΄ ΄΄
Γραμματική
Φύλλα εργασιών
Επαναληπτικά
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.1

2. 1
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
ΕΕννόόττηητταα 77
ΗΗ ΕΕλλιιάά
ΗΗ ΕΕλλιιάά
Πάθη
φωνηέντων
Πολλές φορές τα φωνήεντα παθαίνουν κάποιες αλλαγές που τις λέμε πάθη
φωνηέντων. Τρία πάθη φωνηέντων είναι : η έκθλιψη, η αφαίρεση και η
αποκοπή.
 Όταν μια λέξη τελειώνει σε φωνήεν (ή δίψηφο) και η επόμενη λέξη
αρχίζει από φωνήεν (ή δίψηφο), η πρώτη λέξη χάνει το τελικό της
φωνήεν και στη θέση του μπαίνει απόστροφος. Το φαινόμενο αυτό
λέγεται έκθλιψη.
π.χ. με έδιωξε – μ’ έδιωξε
του ουρανού – τ’ ουρανού
 Όταν μια λέξη τελειώνει σε φωνήεν (ή δίψηφο) και η επόμενη λέξη
αρχίζει από φωνήεν (ή δίψηφο), η δεύτερη λέξη χάνει το αρχικό της
φωνήεν και στη θέση του μπαίνει απόστροφος. Το φαινόμενο αυτό
λέγεται αφαίρεση.
π.χ. μου έδωσε – μου ‘δωσε
θα έχει – θα ‘χει
 Όταν μια λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η επόμενη λέξη αρχίζει από
σύμφωνο, η πρώτη λέξη χάνει το τελικό της φωνήεν και στη θέση του
μπαίνει απόστροφος. Το φαινόμενο αυτό λέγεται αποκοπή.
π.χ. κάνε το – καν’ το
κόψε το – κόψ’ το
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.2

3. 2
Το και είναι η μοναδική λέξη που χάνει γράμμα χωρίς να
πάρει απόστροφο και γίνεται κι μπροστά από φωνήεν.
π.χ. και άλλο – κι άλλο
και εκείνη – κι εκείνη
Το μέσα παθαίνει έκθλιψη.
π.χ. μέσα από – μεσ’ από
Όταν όμως παθαίνει αποκοπή, γράφεται με τελικό –ς και
χωρίς απόστροφο.
π.χ. μέσα στο σπίτι – μες στο σπίτι
Ασκήσεις
1. Να γράψεις με έκθλιψη τις παρακάτω φράσεις.
το όνειρο …………………………………………………………
για αυτό …………………………………………………………
και αφού …………………………………………………………
από όλους …………………………………………………………
μέσα από …………………………………………………………
με ακούς …………………………………………………………
2. Να γράψεις με αφαίρεση τις παρακάτω φράσεις.
να είσαι …………………………………………………………
το έμαθες …………………………………………………………
μου έφερε …………………………………………………………
θα έρθουν …………………………………………………………
το ένα …………………………………………………………
σου έστειλε …………………………………………………………
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.3

4. 3
3. Να γράψεις με αποκοπή τις παρακάτω φράσεις.
φέρε την …………………………………………………………
μέσα στην τάξη …………………………………………………………
από τον κόσμο …………………………………………………………
δείξε τους …………………………………………………………
κόψε το …………………………………………………………
4. Να ξαναγράψεις τις φράσεις βάζοντας απόστροφο στη θέση του
φωνήεντος που μπορεί να φύγει και να γράψεις στην παρένθεση ποιο
φαινόμενο έχουμε κάθε φορά (έκθλιψη, αφαίρεση, αποκοπή).
α) Του έπεσε ………………………………………………………… (…………………………..)
β) Θα είμαστε ………………………………………………………… (…………………………..) γ)
Το ονειρεύτηκε………………………………………………………… (…………………………..) δ)
πάρε τα όλα ………………………………………………………… (…………………………..) ε) Τα
αστέρια ………………………………………………………… (…………………………..)
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.4

5. 4
ΟΟιι μμύύθθοοιι κκααιι ηη εελλιιάά
Ασύνδετο σχήμα
Ασύνδετο λέγεται το σχήμα λόγου κατά το οποίο παρατίθενται όμοιες
προτάσεις ή όμοιες λέξεις (ουσιαστικά, επίθετα, ρήματα κ.λπ.), χωρίς να
συνδέονται μεταξύ τους με κάποιο σύνδεσμο, αλλά χωρίζονται με κόμμα.
π.χ. Ο άντρας πήρε το λεωφορείο, έφτασε στο λιμάνι, κάθισε σ’ ένα παγκάκι κι
αγνάντευε τη θάλασσα.
Η Κυριακή είναι μια κοπέλα ψηλή, λεπτή, όμορφη και καλοντυμένη.
Ασκήσεις
1. Να βάλεις κόμμα (,) όπου χρειάζεται στις παρακάτω προτάσεις.
α) Ο Χάρης είναι ένα έξυπνο ζωηρό χαρούμενο παιδί.
β) Ο πατέρας κλαδεύει τα δέντρα η μητέρα σκουπίζει τα παιδιά διαβάζουν. γ)
Το κλίμα είναι υγρό βροχερό όχι πολύ ζεστό όχι πολύ παγωμένο άστατο.
2. Να γράψεις Σ (Σωστό) ή Λ (Λάθος) για να δείξεις αν στις παρακάτω
προτάσεις έχουμε ασύνδετο σχήμα ή όχι.
α) Μας πρόσφεραν γλυκά, αναψυκτικά, φρούτα και διάφορα ζαχαρωτά. (……)
β) Θέλει και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο. (……)
γ) Μην ξεχάσεις ν’ αγοράσεις ψωμί, γάλα, τυρί, μακαρόνια, ντομάτες. (……)
δ) Το ανθοπωλείο πουλά τριαντάφυλλα λευκά, κόκκινα, ροζ, κίτρινα. (……)
ε) Θα έρθουν μαζί μας και η Ειρήνη και η Ελένη και η Νότα. (……)
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.5

6. 5
Αυτοπαθείς
αντωνυμίες
Οι αντωνυμίες που φανερώνουν πως το ίδιο πρόσωπο ενεργεί, δηλαδή κάνει
κάτι, και το ίδιο δέχεται την ενέργεια αυτή λέγονται αυτοπαθείς αντωνυμίες.
π.χ. Η Ράνια περιποιείται τον εαυτό της.
Στο παραπάνω παράδειγμα η φράση τον εαυτό της φανερώνει ότι το ίδιο
πρόσωπο, δηλαδή η Ράνια, κάνει κάτι (περιποιείται) και η ενέργεια γυρίζει
στην ίδια.
Οι αυτοπαθείς αντωνυμίες κλίνονται ως εξής:
Ενικός αριθμός
α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο
ονομ. ο εαυτός μου ο εαυτός σου ο εαυτός του/της
γεν. του εαυτού μου του εαυτού σου του εαυτού του/της
αιτ. τον εαυτό μου τον εαυτό σου τον εαυτό του/της
Πληθυντικός αριθμός
α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο
ονομ. ο εαυτός μας ο εαυτός σας ο εαυτός τους
γεν. του εαυτού μας
ή των εαυτών μας
του εαυτού σας
ή των εαυτών σας
του εαυτού τους
ή των εαυτών τους
αιτ. τον εαυτό μας
ή τους εαυτούς μας
τον εαυτό σας
ή τους εαυτούς σας
τον εαυτό τους
ή τους εαυτούς τους
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.6

7. 6
Ασκήσεις
1. Να υπογραμμίσεις τις αυτοπαθείς αντωνυμίες στις παρακάτω προτάσεις.
α) Δεν αναγνωρίζω πια ούτε τον εαυτό μου.
β) Κατηγορεί τον εαυτό του γι’ αυτό που έγινε.
γ) Θεωρείτε τον εαυτό σα υπεύθυνο για το ατύχημα;
2. Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά με την κατάλληλη αυτοπαθή
αντωνυμία.
α) Έχω πάψει να κοιτάζω ……………………………………… στον καθρέπτη.
β) Με το κάπνισμα κάνετε κακό ……………………………………… .
γ) Ο Τάσος είναι εγωιστής και κοιτάζει μόνο ……………………………………… .
δ) ……………………………………… θα ‘πρεπε να λυπάσαι όχι εμένα.
ε) Μόνο ……………………………………… σκέφτεσαι.
στ) Για να αγαπήσουμε τους συνανθρώπους μας, πρέπει πρώτα να
αγαπήσουμε ……………………………………… .
Θηλυκά ουσια στικά σε –α
Θηλυκά ισοσύλλαβα σε –α
Ενικός αριθμός
ονομ. η φωλιά η χώρα η θάλασσα η ελπίδα
γεν. της φωλιάς της χώρας της θάλασσας της ελπίδας
αιτ. τη φωλιά τη χώρα τη θάλασσα την ελπίδα
κλητ. - φωλιά - χώρα - θάλασσα - ελπίδα
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. οι φωλιές οι χώρες οι θάλασσες οι ελπίδες
γεν. των φωλιών των χωρών των θαλασσών των ελπίδων
αιτ. τις φωλιές τις χώρες τις θάλασσες τις ελπίδες
κλητ. - φωλιές - χώρες - θάλασσες - ελπίδες
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.7

8. 7
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. οι μαμάδες
γεν. των μαμάδων
αιτ. τις μαμάδες
κλητ. - μαμάδες
Κατά το φωλιά κλίνονται (χωρίς να σχηματίζουν όλα τη γενική του
πληθυντικού) : καρδιά, αγορά, πλευρά, χαρά, δροσιά, δουλειά, ελιά, ματιά, ζημιά,
ομορφιά, Θεσσαλονικιά, Κηφισιά, Λεμονιά κ.ά.
Κατά το χώρα κλίνονται (χωρίς να σχηματίζουν όλα τη γενική του
πληθυντικού) : ώρα, γλώσσα, βάρκα, ημέρα, ρίζα, πλατεία, γυναίκα, δόξα, δίψα,
γλάστρα, ελευθερία κ.ά.
Κατά το θάλασσα κλίνονται: μέλισσα, αίθουσα, τράπεζα, μαθήτρια, βοήθεια,
προσπάθεια, άδεια, αλήθεια κ.ά.
Κατά το ελπίδα κλίνονται: ασπίδα, καταιγίδα, γαρίδα, εφημερίδα, πατρίδα,
σταφίδα, σειρήνα, λαμπάδα, θυγατέρα, νεράιδα, γοργόνα, αμαζόνα κ.ά.
1) Τα θηλυκά ισοσύλλαβα ουσιαστικά σε –α είναι οξύτονα,
παροξύτονα και προπαροξύτονα.
2) Στη γενική του πληθυντικού αριθμού τονίζονται στη λήγουσα.
Σε όλες τις άλλες πτώσεις τονίζονται όπου στην ονομαστική
του ενικού.
3) Όσα θηλυκά ισοσύλλαβα ουσιαστικά σε –α είναι τρισύλλαβα
ή πολυσύλλαβα και έχουν κατάληξη –ιδα, -αδα, -γα, -γγα
–ότητα, ύτητα, καθώς και ορισμένα άλλα, όπως, η μητέρα,
η εικόνα, η ακτίνα, η σταγόνα, η χελώνα, δεν τονίζονται στη λήγουσα στη
γενική πληθυντικού αλλά στην παραλήγουσα.
π.χ. η μητέρα – των μητέρων,
η ικανότητα – των ικανοτήτων,
η ασπίδα – των ασπίδων
Θηλυκά ανισοσύλλαβα σε –α
Ενικός αριθμός
ονομ. η μαμά
γεν. της μαμάς
αιτ. τη μαμά
κλητ. - μαμά
Κατά το μαμά κλίνονται: γιαγιά, οκά, νταντά, κυρά κ.ά.
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.8

9. 8
1) Τα θηλυκά ανισοσύλλαβα ουσιαστικά σε –α τονίζονται
στη λήγουσα σε όλες τις πτώσεις του ενικού αριθμού.
π.χ. η γιαγιά – της γιαγιάς – τη γιαγιά
Εξαιρείται το μάνα, που τονίζεται στην παραλήγουσα.
π.χ. η μάνα – της μάνας – τη μάνα
2) Σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού αριθμού
τονίζονται στην παραλήγουσα.
π.χ. οι γιαγιάδες – των γιαγιάδων
Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά βάζοντας τα ουσιαστικά των
παρενθέσεων στο σωστό τύπο.
α)Παρακολουθήσαμε την εξέλιξη του αγώνα με κομμένη
………………………………… .
β) Οι παίκτες της (ομάδα) ………………………………… εμφανίστηκαν
κουρασμένοι.
γ) Στο δάπεδο της (παλαίστρα) ………………………………… υπήρχε μια
ορθογώνια (πλάκα) ………………………………… .
δ) Ο Γρηγόρης δεν έχει πολλές (παρέα) ………………………………… και λέει
πως προτιμάει τη (μοναξιά) ………………………………… .
ε) Πέρασαν την (ημέρα) ………………………………… τους παίζοντας ανέμελα
στην (ακρογιαλιά) ………………………………… .
στ) Κάθε μια (ώρα) ………………………………… ακούγεται ο ήχος από την
(καμπάνα) ………………………………… της (εκκλησία) ………………………………… .
2. Να συμπληρώσεις τις στήλες όπως το παράδειγμα.
π.χ. η κυρά της κυράς οι κυράδες των κυράδων
α) η καφετζού ………………………. ………………………. …………………………
β) η γιαγιά ………………………. ………………………. …………………………
γ) η μαϊμού ………………………. ………………………. …………………………
δ) η κουρελού ………………………. ………………………. …………………………
ε) η νταντά ………………………. ………………………. …………………………
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.9

10. 9
ΗΗ εελλιιάά σσττηηνν ΕΕλλλλάάδδαα κκααιι σσττηη ΜΜεεσσόόγγεειιοο
Κύρια και κοινά ουσιαστικά βλ. σελ. 8
Μαθαίνω ακόμα…
Τα κύρια ονόματα υπηρεσιών, οργανισμών, επιχειρήσεων, ιδρυμάτων γράφονται
με κεφαλαίο.
π.χ. Δημόσια Υπηρεσία Ηλεκτρισμού
Γράφονται με μικρό το αρχικό γράμμα:
α) Οι λέξεις που παράγονται από τα κύρια ονόματα και από τα εθνικά ονόματα.
π.χ. Έλληνας – ελληνικός
Άγγλος - αγγλικός
Πάσχα – πασχαλινός
β) Τα επίθετα που φανερώνουν οπαδούς θρησκευμάτων.
π.χ. χριστιανός, ινδουιστής κ.ά.
γ) Τα ονόματα εποχών : άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας
Ασκήσεις
1. Να γράψεις όσα από τα ονόματα του πλαισίου πρέπει να γραφτούν με
κεφαλαίο γράμμα.
οκτώβρης, σπαρτιάτης, κινέζος, χειμώνας, αργεντινή, βουδιστής, ελεύθερος
τύπος, καλοκαιρινός, θεοτόκος, πειραιάς, κίνα, ψηλορείτης, σεβασιμότατος,
σωκράτης, θάλασσα, αυστραλία
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.10

11. 10
Περιεκτικά
ουσιαστικά
Τα ουσιαστικά που σημαίνουν το μέρος όπου υπάρχουν πολλά όμοια
πρόσωπα, ζώα ή πράγματα απ’ όσα φανερώνει η πρωτότυπη λέξη λέγονται
περιεκτικά ουσιαστικά. Τα περιεκτικά ουσιαστικά τελειώνουν σε –ώνας και
–ιώνας.
π.χ. πεύκο – πευκώνας καλάμι –
καλαμιώνας πορτοκάλι –
πορτοκαλεώνας
Τι να προσέξω στην ορθογραφία!!!
Τα περιεκτικά ουσιαστικά που τελειώνουν σε –ιώνας
και –ώνας γράφονται με ωμέγα (ω). Με (ω)
γράφονται κι άλλα ουσιαστικά σε –ώνας, τα οποία δεν
είναι περιεκτικά.
π.χ. αγκώνας, αγώνας, αιώνας κ.ά.
Εξαιρούνται και γράφονται με όμικρον (ο) οι λέξεις:
Μακεδόνας, Στρυμόνας, κανόνας, κηδεμόνας.
Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τα περιεκτικά
ουσιαστικά που παράγονται από τις λέξεις των παρενθέσεων.
α) Οδήγησε το άλογο στον (άχυρο) …………………………………………………… .
β) Ο θείος μου έχει ένα μεγάλο (όρνιθα) …………………………………………………… όπου
εκτρέφει κότες.
γ) Στια πλαγιές των λόφων μπορεί κανείς να δει τους μεγάλους (αμπέλι)
…………………………………………………… .
δ) Ο Δημήτρης ανέβηκε στην ταράτσα να καθαρίσει τον (περιστέρι)
…………………………………………………… .
ε) Ο (στρατός) …………………………………………………… βρίσκεται έξω από την πόλη.
στ) Έφτιαξαν κι έναν όροφο (ξένος) …………………………………………………… για να
κοιμούνται οι φίλοι τους.
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.11

12. 11
ΜΜααγγεειιρρεεύύοουυμμεε μμεε εελλααιιόόλλααδδοο
Ο α όριστος της πα θητικής φωνής
Ο αόριστος των ρημάτων της παθητικής φωνής σε –ω και –ώ κλίνεται ως
εξής:
Παθητική φωνή
Αόριστος
Οριστική Υποτακτική Προστακτική
δέθηκα να δεθώ -
δέθηκες να δεθείς δέσου
δέθηκε να δεθεί -
δεθήκαμε να δεθούμε -
δεθήκατε να δεθείτε δεθείτε
δέθηκαν να δεθούν -
Όταν ο αόριστος της ενεργητικής φωνής λήγει σε –σα, ο αόριστος της
παθητικής φωνής λήγει σε –θηκα ή –στηκα.
π.χ. ντυθώ – έντυσα – ντύθηκα
αλέθω – άλεσα – αλέστηκα
Τι να προσέξω στην ορθογραφία!!!
1) Οι καταλήξεις στην οριστική του παθητικού
αορίστου γράφονται με ήτα (η).
π.χ. ντύθηκα, ντυθήκαμε κλπ.
2) Στο β΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του
παθητικού αορίστου η κατάληξη –είτε γράφεται
με έψιλον γιώτα (ει).
π.χ. ντυθείτε, δεθείτε κλπ.
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.12

13. 12
Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσεις τον παρακάτω πίνακα, όπως στο παράδειγμα.
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Οριστική Προστακτική
Ενεστώτας Αόριστος β΄ ενικό β΄ πληθυντικό
χάνομαι χάθηκα χάσου χαθείτε
στρώνομαι
ντύνομαι
κοιμάμαι
κρατιέμαι
δροσίζομαι
ξεκουράζομαι
2. Να σχηματίσεις τον ενεργητικό και παθητικό αόριστο των παρακάτω
ρημάτων στο ίδιο πρόσωπο.
Εν εστώτας
ρωτώ
Εν εργητικός α όριστ ος
ρώτησα
Παθητικός α όριστ
ος
καρφώνει ……………………………………. …………………………………
πληρώνουν ……………………………………. …………………………………
πατούμε ……………………………………. …………………………………
γδύνετε ……………………………………. …………………………………
ζεσταίνεις ……………………………………. …………………………………
θεωρεί ……………………………………. …………………………………
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.13

14. 13
Υποκοριστικά
Τα ουσιαστικά που παράγονται από άλλα ουσιαστικά και φανερώνουν ότι κάτι
είναι μικρό ή το παρουσιάζουν με τρόπο στοργικό και τρυφερό λέγονται
υποκοριστικά.
Οι καταλήξεις που χρησιμοποιούμε για να σχηματίσουμε υποκοριστικά είναι
οι εξής:
-άκι
-άκης
π.χ.
π.χ.
κουλούρι
κόσμος
-
–
κουλουράκι
κοσμάκης
-άκος π.χ. ύπνος - υπνάκος
-ίτσα
-ούδα
π.χ.
π.χ.
ελιά
κοπέλα
-
-
ελίτσα
κοπελούδα
-ούδι π.χ. άγγελος - αγγελούδι
-ούλα
-ούλης
π.χ.
π.χ.
βρύση
παππούς
-
-
βρυσούλα
παππούλης
-ούλι
-αράκι
π.χ.
π.χ.
κρυφτό
μήλο
-
-
κρυφτούλι
μηλαράκι
-ουδάκι π.χ. λαγός - λαγουδάκι
-ίδιο
-ίσκος
π.χ.
π.χ.
σάκος
αστέρι
-
-
σακίδιο
αστερίσκος
Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τα
υποκοριστικά των λέξεων στις παρενθέσεις.
α) Τα (δέντρο) ………………………………………… έχουν είδη πρασινίσει.
β) Χθες οι μαθητές του σχολείου πήγαν εκδρομή στο δάσος της περιοχής,
κοντά σ’ ένα απομακρυσμένο (χωριό) ………………………………………… .
γ) Η γραμματέας του γιατρού είναι μια (κοπέλα) …………………………………………
ψηλή κι αδύνατη.
δ) Ο (Γιώργος) ………………………………………… , ο γιος της κυρά – Λένης, είναι
πολύ ζωηρό παιδί.
ε) Ο μπαμπάς καλλιεργεί στον κήπο του (ντομάτα)
………………………………………… και (κολοκύθια) ………………………………………… .
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.14

15. 14
2. Να γράψεις δύο υποκοριστικά για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις.
π.χ. πατάτα πατατάκι – πατατούλα
α) γάτα ………………………………………………………………………………
β) μύτη ………………………………………………………………………………
γ) καρέκλα ………………………………………………………………………………
δ) σκύλος ………………………………………………………………………………
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.15

16. 15
Θηλυκά ουσια στικά σε –η
Θηλυκά ισοσύλλαβα σε – η
Τα ισοσύλλαβα θηλυκά ουσιαστικά σε –η χωρίζονται σε οξύτονα, παροξύτονα
και προπαροξύτονα.
Ενικός αριθμός
ονομαστική η φωνή η μάχη η θύμηση
γενική της φωνής της μάχης της θύμησης
αιτιατική τη φωνή τη μάχη τη θύμηση
κλητική - φωνή - μάχη - θύμηση
Πληθυντικός αριθμός
ονομαστική οι φωνές οι μάχες οι θύμησες
γενική των φωνών των μαχών -
αιτιατική τις φωνές τις μάχες τις θύμησες
κλητική - φωνές - μάχες - θύμησες
Κατά το ουσιαστικό φωνή κλίνονται: τιμή, ζωή, ψυχή, αδερφή, αλλαγή,
γραμμή, γραφή, αμοιβή, μηχανή, περιοχή, βολή κ.ά.
Κατά το ουσιαστικό μάχη κλίνονται: νίκη, ανάγκη, λίμνη, φήμη, αγάπη,
ζέστη, πλώρη κ.ά.
Κατά το ουσιαστικό θύμηση κλίνονται : ζάχαρη, άνοιξη, αντάμωση, βάφτιση,
κούραση κ.ά.
Τα περισσότερα οξύτονα θηλυκά σε –η σχηματίζουν κανονικά τη γενική
πληθυντικού.
π.χ. των φωνών, των αλλαγών
Από τα παροξύτονα μερικά μόνο σχηματίζουν γενική πληθυντικού και
κατεβάζουν τον τόνο στη λήγουσα.
π.χ. η ανάγκη – των αναγκών, η τέχνη – των τεχνών
Τα προπαροξύτονα δε σχηματίζουν γενική πληθυντικού.
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.16

17. θηλυκά αρχαιόκλιτα ή ιδιόκλιτα σε –η
Λέγονται αρχαιόκλιτα επειδή σε ορισμένες πτώσεις ακολουθούν τον αρχαίο
τρόπο κλίσης. Αυτά είναι παροξύτονα ή προπαροξύτονα και κλίνονται ως εξής:
Ενικός αριθμός
ονομαστική η τάξη η έκπληξη
γενική της τάξης, τάξεως της έκπληξης, εκπλήξεως
αιτιατική την τάξη την έκπληξη
κλητική - τάξη - έκπληξη
Πληθυντικός αριθμός
ονομαστική οι τάξεις οι εκπλήξεις
γενική των τάξεων των εκπλήξεων
αιτιατική τις τάξεις τις εκπλήξεις
κλητική - τάξεις - εκπλήξεις
Κατά το ουσιαστικό τάξη κλίνονται: γνώση, σκέψη, έλξη, θέση, κλίση, κράση,
κρίση, λέξη, λύση, πίστη, πόλη, πράξη, στάση, φράση, χρήση, ψύξη, λήξη, βάση,
πλάση κ.ά.
Κατά το ουσιαστικό έκπληξη κλίνονται: δίωξη, απόδειξη, όραση, εκτέλεση,
ένεση, δέηση, ποίηση, εξέταση, άνεση, απόφαση, δύναμη, αίσθηση, κυβέρνηση,
επίσκεψη, γέννηση, άποψη, είδηση κ.ά.
Τα παροξύτονα ιδιόκλιτα θηλυκά σε –η τονίζονται σε όλες τις πτώσεις και
των δύο αριθμών όπου τονίζονται και στην ονομαστική του ενικού αριθμού.
π.χ. η τάξη – της τάξεις – οι τάξεις – των τάξεων.
Τα ιδιόκλιτα θηλυκά σε –η σχηματίζουν τη γενική του ενικού με δύο
τρόπους: και σε –ης και σε –εως.
π.χ. της τάξης και της τάξεως
Τα προπαροξύτονα ιδιόκλιτα ουσιαστικά σε –η κατεβάζουν τον τόνο κατά μία
συλλαβή στη γενική του ενικού με κατάληξη –εως και σε όλες τις πτώσεις του
πληθυντικού αριθμού.
π.χ. η άποψη, της άποψης και της απόψεως,
οι απόψεις, των απόψεων, τις απόψεις
81
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.17

18. 82
Ασκήσεις
1. Να γράψεις τα παρακάτω ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου
αριθμού.
την αίσθηση ………………………………… οι φάσεις …………………………………
της ερώτησης ………………………………… τις λύσεις …………………………………
της κυβέρνησης ………………………………… η λέξη …………………………………
2. Να συμπληρώσεις τις παρακάτω στήλες όπως το παράδειγμα.
η σκέψη της σκέψης των σκέψεων τις σκέψεις
α) η απάντηση …………………………… …………………………… ………………………………
β) η γνώση …………………………… …………………………… ………………………………
γ) η πόλη …………………………… …………………………… ………………………………
δ) η θλίψη …………………………… …………………………… ………………………………
ε) η διάλυση …………………………… …………………………… ………………………………
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.gr
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.18

19. ΟΝΟΜΑ…………………………………………………………… ∆ηµιουργός: Μανιάτη Αγγελική
Η ΕλιάΗ ΕλιάΗ ΕλιάΗ Ελιά
Γραµµατική και ασκήσειςΓραµµατική και ασκήσειςΓραµµατική και ασκήσειςΓραµµατική και ασκήσεις
Τι παθαίνουν τα φωνήεντα
1. Έκθλιψη (Ε)- Αφαίρεση (ΑΦ)- Αποκοπή (ΑΠ)
α. Έκθλιψη: Από εδώ⇐ Απ' εδώ (Φεύγει το τελευταίο φωνήεν
της πρώτης λέξης).
β. Αφαίρεση: Θα έρθω⇐ Θα 'ρθω(Φεύγει το πρώτο φωνήεν της
δεύτερης λέξης).
γ. Αποκοπή: ∆ώσε τα⇐ ∆ώσ' τα ( Φεύγει το τελευταίο φωνήεν της
πρώτης λέξης. Η διαφορά απ την έκθλιψη είναι ότι εδώ
η δεύτερη λέξη αρχίζει από σύµφωνο).
2. και , γιακαι , γιακαι , γιακαι , για και αυτό ⇐ κι αυτό.
για αυτό ⇐γι' αυτό
Το κικικικι το χρησιµοποιούµε πριν από λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν. Συ-
χνότερα χρησιµοποιούµε το και , ενώ το κικικικι χρησιµοποιείται στη λογοτεχνία.
3. Το επίρρηµα µέσαµέσαµέσαµέσα και οι ιδιοτροπίες του.
Μέσα από⇐ Μέσ' από Μέσα στο⇐Μες στο
Εφάρµοσε αυτά που έµαθες:
1. Γράψε τις φράσεις κάνοντας έκθλιψη αφαίρεση και αποκοπή
όπου µπορούν να γίνουν:
Από τα κόκαλα βγαλµένη.Με λογισµό και µε όνειρο. Στείλε τα χαιρετίσµατα
στη µάνα. Εµείς για αλλού κινήσαµε και αλλού η ζωή µας πάει. Πού είσαι
και σε γύρευα; Μέσα στη θάλασσα, µέσα από τα κύµατα.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
7
Ε Ν Ο Τ Η Τ Α
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.19

20. Ασύνδετο σχήµαΑσύνδετο σχήµαΑσύνδετο σχήµαΑσύνδετο σχήµα
λέγεται το σχήµα του λόγου όπου όµοιες προτάσεις ή όµοιες λέξεις
τοποθετούνται η µια πλάι στην άλλη χωρίς να συνδέονται µε σύνδεσµο(π.χ
και ), αλλά χωρίζονται µε κόµµα.
Να βάλεις κόµµα όπου χρειάζεται στις παρακάτω προτάσειςΝα βάλεις κόµµα όπου χρειάζεται στις παρακάτω προτάσειςΝα βάλεις κόµµα όπου χρειάζεται στις παρακάτω προτάσειςΝα βάλεις κόµµα όπου χρειάζεται στις παρακάτω προτάσεις::::
Ο Μανόλης είναι ένα έξυπνο ζωηρό πρόθυµο παιδί. Κάθε απόγευµα ο πα-
τέρας κλαδεύει τα δέντρα η µητέρα ετοιµάζει το βραδινό και ο Μανόλης
µελετά. Στο χωριό του οι άνθρωποι είναι γεωργοί κτηνοτρόφοι εργάτες. Ζει
σε ένα γραφικό ορεινό χωριό της πατρίδας µας.
ΑυτοπαθείςΑυτοπαθείςΑυτοπαθείςΑυτοπαθείς αντωνυµίεςαντωνυµίεςαντωνυµίεςαντωνυµίες
ΑυτοπαθείςΑυτοπαθείςΑυτοπαθείςΑυτοπαθείς είναι οι αντωνυµίες που φανερώνουν πως το ίδιο πρόσωπο ενερ-
γεί και δέχεται την ενέργεια. ο εαυτός µου/σου/του,της,του
ο εαυτός µας/σας/τους
έχουν µόνο γενική και αιτιατική και κλίνονται όπως το επίθετο :καλός.
Κλίνε την αυτοπαθή αντωνυµία. Αν χρειαστείς βοήθεια συµβουλέψου από
το Β.Μ τη σελίδα 102.
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
α' πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο
Ονοµ.
Γεν.
Αιτιατ.
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
α' πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο
Ονοµ.
Γεν.
Αιτιατ.
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.20

21. ΟξύτοΟξύτοΟξύτοΟξύτονα θηλυκά ουσιαστικά σενα θηλυκά ουσιαστικά σενα θηλυκά ουσιαστικά σενα θηλυκά ουσιαστικά σε ----αααα
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονοµ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.
η ελιά η γιαγιά Ονοµ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.
Να κλίνεις στο τετράδιό σου τα ουσιαστικά: η ζωγραφιά, η µαµά, η καρδιά
Τα είδη των ουσιαστικώνΤα είδη των ουσιαστικώνΤα είδη των ουσιαστικώνΤα είδη των ουσιαστικών
ΚΥΡΙΑ ΚΟΙΝΑ
βαφτιστικά συγκεκριµέναβαφτιστικά συγκεκριµέναβαφτιστικά συγκεκριµέναβαφτιστικά συγκεκριµένα αφηρηµένα
εθνικά ( Έλληνας, Γάλλος) (πρόσωπα, ζώα, πράγµατα) (ενέργεια, κατάσταση, ιδιότητα)
γεωγραφικοί όροι (κράτη, νοµοί, νησιά, λίµνες, ποτάµια)
µήνες, ηµέρες, γιορτές.
έργα τέχνης (Παρθενώνας, Το Κρυφό Σχολειό)
τίτλοι βιβλίων, εφηµερίδων … ( Νέα, Καινή ∆ιαθήκη, Οδύσσεια)
ονόµατα αγίων (Άγιος Νικόλαος)
τιµητικοί τίτλοι( Εξοχότατος, Σεβασµιότατος)
ΕΡΓΑΣΙΑ
Από τα παρακάτω ουσιαστικά να ξεχωρίσεις τα κύρια και να τα γράψεις
σωστά:
αϊ-δηµήτρης, χωριό, εκκλησία, όλυµπος, χριστούγεννα, χειµώνας, δεκέµβρης,
κρήτη, ελένη, σάββατο, άγιος ανδρέας, γάλλος, αριστοφάνης, αγγλικό, απόκριες.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.21

22. Να χωρίσεις τα παρακάτω κοινά ουσιαστικά σε συγκεκριµένα και αφηρηµένα:
βουνό, ήλιος, δύναµη, αίθουσα, θυµός, ψάλτης, ποτήρι, µελέτη, δάσκαλος, ευγέ-
νεια, ενθουσιασµός, µητέρα, ύπνος, λουλούδι, οµορφιά , ειλικρίνεια, σπίτι , αδερφός
Συγκεκριµένα:………………………………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Αφηρηµένα:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ - ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
Τα κοινά ονόµατα, που φανερώνουν πολλά πρόσωπα, ζώα ή πράγµατα µαζί ,
ένα οµοειδές σύνολο, λέγονται περιληπτικάπεριληπτικάπεριληπτικάπεριληπτικά.
Πρόσωπα: λαός, στρατός, οικογένεια, κόσµος κ.ά.
Ζώα: κοπάδι, αγέλη, σµήνος, πουλερικά κ.ά.
Πράγµατα : ζυµαρικά, χορταρικά, ασηµικά κ.ά.
ΠεριεκτικάΠεριεκτικάΠεριεκτικάΠεριεκτικά λέµε τα ουσιαστικά που δείχνουν το µέρος όπου υπάρχουν πολλά
όµοια πρόσωπα, ζώα, πράγµατα. π.χ. ελαιώνας: το µέρος που υπάρχουν ελιές.
αχυρώνας, ξενώνας, περιστερώνας κ.ά.
ΠΡΟΣΕΞΕ τα περιεκτικά ουσιαστικά έχουν όλα καταλήξεις σε ----ώνας,ώνας,ώνας,ώνας, ----ιώναςιώναςιώναςιώνας
Με (ω)(ω)(ω)(ω) γράφονται κι άλλα ουσιαστικά σε -ώνας που δεν είναι περιεκτικά.
Π.χ. αγώνας, αιώνας, αγκώνας κ.ά.
ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ: κανόνας , κηδεµόνας, Μακεδόνας, Στρυµόνας.
ΕΡΓΑΣΙΑ: Να κλίνεις στο τετράδιό σου τα ουσιαστικά: ελαιώνας, αγώνας, κανό-
νας.
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.22

23. Ο αόριστος της παθητικής φωνήςΟ αόριστος της παθητικής φωνήςΟ αόριστος της παθητικής φωνήςΟ αόριστος της παθητικής φωνής
Ο αόριστος της παθητικής φωνής των ρηµάτων σε ----ωωωω και σε ----ώώώώ έχει κατάλη-
ξη ----ηκα. π.χ.ηκα. π.χ.ηκα. π.χ.ηκα. π.χ. ντύνοµαι- ντύθηκα
χτενίζοµαι- χτενίστηκα
σηκώνοµαι- σηκώθηκα
Συµβουλέψου την κλίση του ρήµατος ψήνοµαι στον αόριστο στη σελ. 41 του
Β.Μ και κλίνε των αόριστο των ρηµάτων: δένοµαι, δροσίζοµαι.
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Α Ο Ρ Ι Σ Τ Ο Σ
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
δέθηκα δροσίστηκα
Να σχηµατίσεις τον ενεργητικό και παθητικό αόριστο των ρηµάτων στο σω-
στό πρόσωπο:
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ( ενεργητική φ.) ΑΟΡΙΣΤΟΣ( παθητική φ.)
ρωτώ
ακούµε
σηκώνεις
χάνετε
ντύνουν
δροσίζει
αυξάνω
ρώτησα ρωτήθηκα
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.23

24. Τα υποκοριστικάΤα υποκοριστικάΤα υποκοριστικάΤα υποκοριστικά
Τα ουσιαστικά που παράγονται από άλλα ουσιαστικά µε τις καταλήξεις
-άκι, -άκης, -άκος, -ίτσα, -ούδα, -ούδι, -ούλα, -ούλης, - ούλι, --αράκι, -ουδάκι, -ίδιο,
--ίσκος, και φανερώνουν κάτι µικρό ή το παρουσιάζουν µε τρόπο στοργικό και
τρυφερό, λέγονται υποκοριστικά.υποκοριστικά.υποκοριστικά.υποκοριστικά.
ΕργασίαΕργασίαΕργασίαΕργασία::::Να σχηµατίσεις τα υποκοριστικά των λέξεων:
αστέρι ⇐_________________ ζάχαρη ⇐_________________
κοιλιά⇐__________________ πατάτα⇐ _________________
κουτάλι⇐_________________ µύτη⇐ ___________________
σκύλος⇐_________________ καρέκλα⇐_________________
κλωστή ⇐_________________ αυγό⇐___________________
γάτα⇐___________________ κρυφτό⇐__________________
ελιά⇐___________________ λαγός⇐___________________
Θηλυκά ουσιαστικάΘηλυκά ουσιαστικάΘηλυκά ουσιαστικάΘηλυκά ουσιαστικά οξύτονα και παροξύτοναοξύτονα και παροξύτοναοξύτονα και παροξύτοναοξύτονα και παροξύτονα
Να κλίνεις αφού συµβουλευτείς την κλίση των ουσιαστικών από τη σελ.44 Β.Μ
τα ουσιαστικά: η βροχή , η απάντηση
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονοµ.
Γεν.
Αιτιατ.
Κλητ.
η βροχή η απάντηση Ονοµ.
Γεν.
Αιτιατ.
Κλητ.
Να κλίνεις στο τετράδιό σου τα θηλυκά ουσιαστικά: η κορυφή, η σκηνή, η κα-
τασκήνωση, η πόλη
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.24

25. Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
Παράγραφος είναι ένα κοµµάτι λόγου στο οποίο αναπτύσσεται µια και µόνη
σκέψη, άποψη ή ιδέα. Εποµένως σε ένα κείµενο όσα είναι τα κοµµάτια του
κειµένου, οι παράγραφοι, τόσες είναι και οι σκέψεις, οι ιδέες που αναπτύσσο-
νται.
Ένα κείµενο δεν είναι τίποτε άλλο από µια σειρά παραγράφων που συνδέο-
νται, δένονται µεταξύ τους και αναπτύσσουν ένα θέµα από όλες τις πλευρές.
Γράψε µία παράγραφο που θα περιγράφεις τη διαδικασία του ελαιοµαζώµα-
τος.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
∆ηµιουργός: Μανιάτη Αγγελική
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.25

26. Δημιουργός: eva-edu xristx.blogspot.gr Χρήστος Χαρμπής
Η ελιά
Η ελιά είναι ένα όµορφο δέντρο που µεγαλώνει µε το φώς του ήλιου και
µας δίνει τους καρπούς του. Η ελιά ζεί για πάρα πολλά χρόνια και πολλοί
άνθρωποι την φυτεύουν στον κήπο τους. Ο Χριστός µια φορά
ξεκουράστηκε κάτω από µια ελιά.
∆ιάβασε τη γραµµατική σου Τα πάθη των
φωνηέντων
Οι µύθοι και η ελιά
Όταν µια λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η επόµενη λέξη αρχίζει από
φωνήεν τότε :
1) Το φωνήεν στο τέλος της πρώτης λέξης φεύγει έκθλιψη
θα αρχίσω θ’αρχίσω
2) Το φωνήεν της δεύτερης λέξης φεύγει αφαίρεση
τα έφερε τα’φερε
Όταν µια λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η επόµενη λέξη αρχίζει από
σύµφωνο τότε :
Μερικές φορές φεύγει το φωνήεν στο τέλος της πρώτης λέξης
αποκοπή
κόψε το κόψ’το
και κι και άλλη κι άλλη
µέσα από µέσ’από
µέσα στο σπίτι µες στο σπίτι
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.26

27. Δημιουργός: eva-edu xristx.blogspot.gr Χρήστος Χαρμπής
Η ελιά δώρο της Αθηνάς : Ο Ποσειδώνας και η Αθηνά µάλωναν για το
ποιός θα δώσει το όνοµά του στην πόλη της Αττικής. Για να βγεί κάποιος
από τους δυό τους νικητής έπρεπε να κάνει ένα δώρο στην πόλη. Ο
Ποσειδώνας έβγαλε νερό από τον βράχο της Ακρόπολης και η Αθηνά
φύτεψε µια ελιά. Στον κόσµο άρεσε πιο πολύ το δώρο της Αθηνάς γιατί µε
την ελιά θα είχαν λάδι για να µαγειρεύουν και να ανάβουν τις λυχνίες µε
φώς.
Η ελιά του Αρισταίου : Ο Αρισταίος µεγάλωσε µαζί µε τις Νύµφες. Οι
Νύµφες του έµαθαν να φυτεύει αµπέλια και ελιές και να βγάζει από τις
ελιές το λάδι. Μετά ο Αρισταίος φύτεψε ελιές και σε άλλα µέρη και πολλοί
άνθρωποι έβγαζαν λάδι από τις ελιές και έφτιαχναν το φαγητό τους.
Όταν ανάµεσα στις λέξεις ή στις προτάσεις δεν βάζουµε τους
συνδέσµους (και, αλλά) αλλά βάζουµε κόµµα (,) για να
ξεχωρίσουµε τις λέξεις τότε λέµε ότι έχουµε ασύνδετο σχήµα
Οι αντωνυµίες που µας δείχνουν ότι αυτός που κάνει κάνει το
παθαίνει λέγονται αυτοπαθείς αντωνυµίες
Ο εαυτός µου, ο εαυτός σου, ο εαυτός του,
του, της, του
µας, σας, τους
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.27

28. Δημιουργός: eva-edu xristx.blogspot.gr Χρήστος Χαρμπής
Ενικός Αριθµός Πληθυντικός Αριθµός
ονοµαστική Η ελιά Η γιαγιά Οι ελιές Οι γιαγιάδες
γενική Της ελιάς Της γιαγιάς Των ελιών Των γιαγιάδων
αιτιατική Την ελιά Την γιαγιά Τις ελιές Τις γιαγιάδες
κλητική - ελιά - γιαγιά - ελιές - γιαγιάδες
Ενικός Αριθµός Πληθυντικός Αριθµός
ονοµαστική Η γριά Η µαµά Οι γριές Οι µαµάδες
γενική
αιτιατική
κλητική
Κλίνε τα ουσιαστικά στον ενικό και
πληθυντικό αριθµό
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.28

29. Δημιουργός: eva-edu xristx.blogspot.gr Χρήστος Χαρμπής
Όνοµα
Επίθετο/επώνυµο
Όνοµα πατέρα
Όνοµα µητέρας
Ηµεροµηνία γέννησης
Τόπος γέννησης
Τόπος κατοικίας
Επάγγελµα/δουλειά
Ενδιαφέροντα
Σχέδια για το µέλλον
Φτιάξε την ταυτότητά σου και γράψε πληροφορίες για τον εαυτό σου
Κόλλησε µια
φωτογραφία σου µέσα
στον κύκλο!
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.29

30. Δημιουργός: eva-edu xristx.blogspot.gr Χρήστος Χαρμπής
Η ελιά στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο
Το δέντρο της ελιάς µεγαλώνει εδώ και πάρα πολλά χρόνια σε πολλά µέρη
γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα και υπάρχει στην Ελλάδα από τα αρχαία
χρόνια. Οι άνθρωποι έλεγαν πως το δέντρο της ελιάς ήταν ένα καλό δέντρο
γιατί µε το λάδι που τους έδινε φτιάχναν το φαγητό τους και µε τα κλαδιά
του έφτιαχναν στεφάνια που τα έδιναν στους νικητές των Ολυµπιακών
αγώνων. Οι ζωγράφοι ζωγράφιζαν το δέντρο της ελιάς στα αγγεία τους και
οι ποιητές έγραψαν για την ελιά πολλά ποιήµατα.
Σε ποιά µέρη µεγαλώνει το δέντρο της ελιάς;
........................................................................................................................
..........................................................................................................................
Σε ποιούς έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες ένα στεφάνι από κλαδιά ελιάς;
............................................................................................................
............................................................................................................
∆ιάβασε τη γραµµατική σου
Περιστέρι περιστερώνας = µέρος όπου υπάρχουν πολλά περιστέρια
Αµπέλι αµπελώνας = µέρος που έχει πολλά αµπέλια
Τα αρσενικά ουσιαστικά που τελειώνουν σε –ώνας γράφονται µε ω.
τα Μακεδόνας, Στρυµόνας, κανόνας, κηδεµόνας
Περιεκτικά λέµε τα ουσιαστικά που δείχνουν το µέρος
που υπάρχουν πολλά ίδια πρόσωπα, ζώα ή πράγµατα
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.30

31. Δημιουργός: eva-edu xristx.blogspot.gr Χρήστος Χαρμπής
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
Η παράγραφος έχει µία, δύο ή πολλές προτάσεις που µιλάνε για ένα πράγµα.
Όταν γράφουµε τις προτάσεις στο τετράδιό µας, για να ξεχωρίσουµε τη µια
παράγραφο από την άλλη, ξεκινάµε την καινούργια παράγραφο από την κάτω
γραµµή του τετραδίου και µάλιστα λίγο πιο µέσα από την αρχή της γραµµής.
Το αγαπηµένο µου µέρος για να παίζω είναι ο παιδότοπος µε το
φουσκωτό και το τραµπολίνο. Στον παιδότοπο πηγαίνω το
Σαββατοκύριακο µε τον µπαµπά µου.
Ο παιδότοπος µου αρέσει γιατί εκεί παίζουν πολλά παιδάκια και
εµένα µου αρέσει να παίζω µε τα παιδάκια πάνω στο φουσκωτό και
µέσα στις µπάλες.
Κύρια ονόματα
Κύρια ονόµατα λέγονται οι λεξούλες που ξεκινάνε µε κεφαλαίο
γράµµα. Αυτές είναι :
1. Τα ονόµατά µας Εύα
2. Οι ηµέρες της εβδοµάδας ∆ευτέρα
3. Οι µήνες του χρόνου Ιανουάριος
4. Οι πόλεις Θεσσαλονίκη
5. Οι γιορτές Χριστούγεννα
6. Οι δρόµοι Καλλιδοπούλου
7. Τα βουνά Όλυµπος
8. Τα χωριά Κορνοφωλιά
9. Οι χώρες Ελλάδα
10.Τα νησιά Αλλόνησος
11.
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.31

32. Δημιουργός: eva-edu
Μαγειρεύουµε
Τις ελιές τις τρώµε και είναι
όταν φτιάχνουµε φαγητά
στα λαχανικά. Πρέπει να
σώµα µας είναι δυνατό και
Οριστική
ψήθηκα
ψήθηκες
ψήθηκε
ψηθήκαµε
ψηθήκατε
ψήθηκαν
Οι λέξεις
Για να
xristx.blogspot.gr Χρήστος Χαρμπής
Μαγειρεύουµε µε ελαιόλαδο
τρώµε και είναι πολύ νόστιµες. Το λάδι το χρησιµοποιούµε
φτιάχνουµε φαγητά στην κουζίνα ή το βάζουµε στις σαλάτες
λαχανικά Πρέπει να τρώµε ελιές και φαγητά που έχουν λάδι
είναι δυνατό και δεν αρρωσταίνει.
∆ιάβασε τη γραµµατική σου
Παθητική φωνή
Αόριστος
Υποτακτική Προστακτική
Να ψηθώ -
Να ψηθείς ψήσου
Να ψηθεί -
Να ψηθούµε -
Να ψηθείτε ψηθείτε
Να ψηθούν -
Οι λέξεις που µας δείχνουν πως κάτι είναι µικρό
λέγονται υποκοριστικά
Κουταλάκι = µικρό κουτάλι
Για να φτιάξουµε λέξεις που είναι υποκοριστικά
βάζουµε στο τέλος της λέξης τις καταλήξεις
-άκι –άκος, -ούλα, -ίτσα, -άκης,-ούλης
Σακούλα σακουλίτσα = µικρή σακούλα
Κορίτσι κοριτσάκι = µικρό κορίτσι
Χρήστος Χαρμπής
λάδι το χρησιµοποιούµε
βάζουµε στις σαλάτες και
που έχουν λάδι γιατί το
Προστακτική
πως κάτι είναι µικρό
είναι υποκοριστικά
λέξης τις καταλήξεις
ούλης
µικρή σακούλα
µικρό κορίτσι
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.32

33. Δημιουργός: eva-edu xristx.blogspot.gr Χρήστος Χαρμπής
Ενικός Αριθµός Πληθυντικός Αριθµός
ονοµαστική Η τροφή Η γεύση Οι τροφές Οι γεύσεις
γενική Της τροφής Της γεύσης Των τροφών Των γεύσεων
αιτιατική Την τροφή Την γεύση Τις τροφές Τις γεύσεις
κλητική - τροφή - γεύση - τροφές - γεύσεις
Ενικός Αριθµός Πληθυντικός Αριθµός
ονοµαστική Η πηγή Η όρεξη Οι πηγές Οι ορέξεις
γενική
αιτιατική
κλητική
Κλίνε τα ουσιαστικά στον ενικό και
πληθυντικό αριθµό
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.33

34. Επανάληψη ενότητας " Η ελιά"
Γλώσσα
1. Όταν µια λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η λέξη που
ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν,
◗◗◗◗ µερικές φορές χάνεται το τελικό φωνήεν της πρώτης
λέξης. Τότελέµε ότι η λέξη παθαίνει έκθλιψη
π.χ. θα αρχίσω θ’ αρχίσω.
◗◗◗◗ µερικές φορές χάνεται το αρχικό φωνήεν της δεύτερης
λέξης.
Τότε λέµε ότι η λέξη παθαίνει αφαίρεση π.χ. τα έφερε τα
’φερε
2. Όταν µια λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η λέξη που
ακολουθεί αρχίζει από σύµφωνο, µερικές φορές χάνεται το
τελικό φωνήεν της πρώτης λέξης. Τότε λέµε ότι η λέξη
παθαίνει αποκοπή.
π.χ. κόψε το κόψ’ το
◗ Ο σύνδεσµος και, όταν παθαίνει έκθλιψη, γράφεται κι
π.χ. και άλλη κι άλλη
◗ Το επίρρηµα µέσα, όταν παθαίνει έκθλιψη, γράφεται µέσ’
π.χ. µέσα από µέσ’ από,
ενώ όταν παθαίνει αποκοπή, γράφεται µες
π.χ. µέσα στο σπίτι
µες στο σπίτι
Όταν λέξεις ή προτάσεις τοποθε-τούνται η µια δίπλα στην
άλλη, χωρίς να υπάρχουν ανάµεσα τους σύνδεσµοι (και,
αλλά κτλ.) αλλά χωρίζονται µεταξύ τους µε κόµµα (,) λέµε
ότι έχουµε ασύνδετο σχήµα.
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.34

35. Οι αντωνυµίες που φανερώνουν πως το ίδιο πρόσωπο ενεργεί
(κάνει κάτι) και το ίδιο δέχεται την ενέργεια λέγονται αυτοπαθείς
αντωνυµίες:
ο εαυτός µου/σου/του,της,του/
µας/σας/τους.
Παράγραφος είναι ένα κοµµάτι του κειµένου που αναπτύσσει
µια ιδέα, ένα νόηµα. Το νόηµα κάθε παρα-γράφου, ενώ
συνδέεται µε το νόηµα των υπόλοιπων παραγράφων του
κειµένου, είναι ξεχωριστό.
Γράφονται µε κεφαλαίο:
◗◗◗◗ τα κύρια ονόµατα: ονόµατα ανθρώπων (Μαρία), ζώων
(Αζόρ), τόπων (Λάρισα), ποταµών (Πηνειός), βουνών
(Όλυµπος), λιµνών (Πρέσπες), κτλ.
◗◗◗◗ τα ονόµατα των ηµερών (Κυριακή), µηνών (Αύγουστος) και
εορτών(Πάσχα)
◗◗◗◗ τα εθνικά (Έλληνας, Κινέζος)
◗◗◗◗ τα ονόµατα κτιρίων (Αρχαιολογικό Μουσείο), πλοίων
(Αίολος)
◗ οι τίτλοι λογοτεχνικών έργων (ο Μάγκας της Πηνελόπης ∆έλτα)
και έργων τέχνης (η Νίκη της Σαµοθράκης)
οι τιµητικοί τίτλοι (Αξιότιµε, Σεβασµιότατε)
Ενώ τα εθνικά ονόµατα γράφονται µε κεφαλαίο π.χ. ο
Μανόλης είναι Έλληνας, τα επίθετα που παράγονται από
αυτά γράφονται µε µικρό π.χ. το ελληνικό λάδι είναι το
καλύτερο.
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.35

36. Περιεκτικά λέµε τα ουσιαστικά που δείχνουν το µέρος όπου
υπάρχουν πολλά όµοια πρόσωπα, ζώα ή πράγµατα.
Εξαιρούνται:
Μακεδόνας, Στρυµόνας, κανόνας, κηδεµόνας
Παθητική φωνή
Αόριστος
Οριστική Υποτακτική Προστακτική
ψήθηκα (να) ψηθώ -
ψήθηκες (να) ψηθείς ψήσου
ψήθηκε (να) ψηθεί -
ψηθήκαµε (να) ψηθούµε -
ψηθήκατε (να) ψηθείτε ψηθείτε
ψήθηκαν (να) ψηθούν
-
Σχηµατίζουµε υποκοριστικά µε τις καταλήξεις: -άκι, -άκος, -
ούλα, -ίτσα, -άκης, -ούλης
Ενικός Αριθµός
Ονοµ. η τροφή η γεύση
Γεν. της τροφής της γεύσης
Αιτ. την τροφή τη γεύση
Κλητ. τροφή γεύση
Πληθυντικός Αριθµός
Ονοµ. οι τροφές οι γεύσεις
Γεν. των τροφών των γεύσεων
Αιτ. τις τροφές τις γεύσεις
Κλητ. τροφές γεύσεις
Αναρτήθηκε από SERKOS .
Πηγή: http://serkos-itaximou.blogspot.gr/
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.36

37. 48
6.Η ελιά
Η Ελιά
Να συμπληρώσεις την παρακάτω άσκηση, σύμφωνα με το παράδειγμα.
Πρόσεξε να βάζεις την απόστροφο στη σωστή θέση και να συμπληρώνεις
κάθε φορά το φαινόμενο που παρατηρείς (έκθλιψη, αφαίρεση, αποκοπή)
Αρχική φράση Τελική φράση Φαινόμενο
Μου το έδωσε. Μου το ’δωσε Αφαίρεση
∆ώσε του τη σειρά σου.
Θα ήθελα να προσπαθείτε
πάντα για το καλύτερο.
Τα αγάπησε πολύ.
Σε πέρασα για άλλον.
Από το πρωί.
Σου το είπα ότι κάνεις λάθος.
Κρύψε το καλά.
Πού είναι ο Κοσμάς;
Φέρε του λίγο νερό.
Στείλε τα στο Χρήστο.
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.37

38. 49
Οι μύθοι και η ελιά
Στις παρακάτω προτάσεις, να βάλεις κόμμα (,) (ασύνδετο σχήμα) στη θέση
του συμπλεκτικού συνδέσμου και, διαγράφοντας τη λέξη και.
α) Λόγω της δουλειάς του ταξιδεύει συχνά στην Αγγλία, και στη Γερμανία, και
στην Ολλανδία, και στην Ιταλία και στην Ισπανία.
β) Το Σαββατοκύριακο θα ξεκουραστώ και θα παίξω και θα διασκεδάσω και θα
πάω βόλτα με τους γονείς μου.
γ) Όποιος θέλει καλούς βαθμούς πρέπει να προσέχει στην τάξη και να μελετά με
όρεξη και να ρωτά όταν έχει απορίες και να προσπαθεί να γίνεται καλύτερος
μέρα με τη μέρα.
δ) Συνηθίζει να ξυπνά νωρίς κάθε πρωί και να παίρνει το πρωινό του και να πίνει
τον καφέ του και να φροντίζει τα λουλούδια του και να πηγαίνει στη δουλειά του
χαρούμενος.
Αυτοπαθείς αντωνυμίες
Οι αυτοπαθείς αντωνυμίες μάς δείχνουν ότι το ίδιο πρόσωπο ενεργεί αλλά και
δέχεται την ενέργεια του ρήματος.
Η αντωνυμία ο εαυτός μου σχηματίζει και τα τρία πρόσωπα στους δύο
αριθμούς, σύμφωνα με τον παρακάτω κλιτικό πίνακα.
Ενικός αριθμός
Α’ πρόσωπο Β’ πρόσωπο Γ’ πρόσωπο
Ον. ο εαυτός μου ο εαυτός σου ο εαυτός του/της
Γεν. του εαυτού μου του εαυτού σου του εαυτού του/της
Αιτ. τον εαυτό μου τον εαυτό σου τον εαυτό του/της
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.38

39. 50
1. Συμπλήρωσε τις παρακάτω προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο των
αυτοπαθών αντωνυμιών.
α) Κάθε μέρα στα μαθήματα πρέπει να δείχνετε τον καλύτερο ……………………………… .
β) Είναι καλύτερο να μοιράζεσαι από το να τα θέλεις όλα για τον …………………………… .
γ) Η ∆όνα Τερηδόνα κοίταζε καθημερινά τον ………………………………… στον καθρέφτη.
δ) Τον έχω δει τελευταία να μιλά συχνά με τον ………………………………… .
ε) Αν θέλουμε να είμαστε σωστοί πρέπει να ελέγχουμε τον …………………………………… .
στ) Μένουν μόνοι όσοι σκέφτονται μόνο τον ……………………………………… .
2. Να αντιστοιχίσεις τις φράσεις της αριστερής στήλης με τη σημασία τους.
Έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του.
Επιτέλους, βρήκε πάλι τον εαυτό
του.
∆είξτε τον καλύτερο εαυτό σας.
Να προσπαθείτε πάντα να είστε ο
εαυτός σας.
Συνήλθε μετά από καιρό.
Υπερεκτιμά τις δυνατότητές του.
Να είστε αυθόρμητοι, αληθινοί να
μην υποκρίνεστε.
Προσπαθήστε να είστε όσο το
δυνατόν καλύτεροι.
●
●
●
●
●
●
●
●
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.39

40. 51
Η ελιά στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο
Συμπλήρωσε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις με τα περιεκτικά ουσιαστικά
που θα δημιουργήσεις από τις λέξεις των παρενθέσεων, στο σωστό τύπο,
όπως στο παράδειγμα.
α) Πήγαμε στα Ζαγοροχώρια και μείναμε σε έναν υπέροχο ξενώνα. (ξένος)
β) Ο ……………………………… (πεύκο) κινδύνεψε από τη χθεσινή πυρκαγιά.
γ) ∆υο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο ……………………………… . (άχυρο)
δ) ∆εν αγοράζουμε λάδι μια και έχουμε δικό μας ……………………………… . (ελιά)
ε) Στην οροφή του σπιτιού του έχει έναν ……………………………… . (περιστέρι)
στ) Στο κελάρι του έχει κρασιά από το δικό του ……………………………… . (αμπέλι)
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.40

41. 52
Μαγειρεύουμε με ελαιόλαδο
1. Να συμπληρώσεις τον παρακάτω πίνακα, σύμφωνα με το παράδειγμα
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Οριστική Προστακτική Αορίστου
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ β΄ ενικό β΄ πληθυντικό
κοιμάμαι κοιμήθηκα κοιμήσου κοιμηθείτε
σκέφτομαι
πλένομαι
ξεκουράζομαι
αφοσιώνομαι
νοιάζομαι
ντύνομαι
2. Στις παρακάτω προτάσεις, να συμπληρώσεις τα κενά, γράφοντας τα
ουσιαστικά των παρενθέσεων στο σωστό τύπο.
α) Ο εργολάβος υποσχέθηκε την ολοκλήρωση ………………………………… (οικοδομή) σε
έξι μήνες.
β) ………………………………… (άσκηση) ήταν δύσκολες και κυρίως οι …………………………………
(διαίρεση) και οι ………………………………… (αφαίρεση).
γ) Οι ………………………………… (αίσθηση) μας είναι πέντε.
δ) Η ………………………………… (δύναμη) της ………………………………… (προσευχή) είναι μεγάλη.
ε) Η αρετή της ………………………………… (ταπείνωση) και της …………………………………
(υπομονή) είναι το ωραιότερο στόλισμα κάθε ανθρώπου.
3. Να συμπληρώσεις τα υποκοριστικά των παρακάτω ουσιαστικών.
γάτα ……………………………… τραπέζι ………………………………
αδερφή ……………………………… λιμάνι ………………………………
καρέκλα ……………………………… ελιά ………………………………
μπαλόνι ……………………………… φασόλι ………………………………
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.41

42. Θανάσης Πρέντζας
1
31 Ιανουαρίου 2013
Η µεγάλη θεά οι και παναθηναϊκοί αµφορείς
Το έπαθλο των γυµνικών και ιππικών αγώνων των
Παναθηναίων ήταν ένα χαρακτηριστικό προϊόν της Αττικής, άµεσα
συνδεδεµένο µε την τιµώµενη θεά. Πρόκειται για το παναθηναϊκό
λάδι, που παραγόταν από τις ιερές ελιές της Αθηνάς, τις Μορίες1
.
Το λάδι αυτό µοιραζόταν στους νικητές µέσα σε µεγάλα
ζωγραφισµένα πήλινα αγγεία, τους παναθηναϊκούς αµφορείς2
. Αυτοί
στην κύρια πλευρά τους έφεραν τη µορφή της Αθηνάς Προµάχου3
,
περιστοιχισµένης από δύο κιονίσκους µε πετεινό στην κορυφή. ∆ίπλα
στον έναν κιονίσκο4
γραφόταν πάντοτε η επιγραφή «από τους
αγώνες των Αθηνών», που δήλωνε και εγγυόταν την προέλευση του αγγείου και του
λαδιού. Στην πίσω πλευρά απεικονιζόταν πάντοτε σκηνή από το αγώνισµα στο οποίο
είχε νικήσει ο αθλητής που είχε πάρει το αγγείο ως έπαθλο.
Από µια επιγραφή που στήθηκε στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. στην
Ακρόπολη, πληροφορηθήκαµε για τα βραβεία που έπαιρναν την εποχή εκείνη σε
κάθε αγώνισµα όχι µόνο οι πρώτοι αλλά και οι δεύτεροι νικητές. Μαθαίνουµε λοιπόν
ότι ο παις νικητής στο αγώνισµα του δρόµου σταδίου5
έπαιρνε 50 αµφορείς γεµάτους
λάδι, ο έφηβος 60 και ο άνδρας 70, ενώ στο δεύτερο νικητή δινόταν το ένα πέµπτο
της ποσότητας του πρώτου. Στα βαριά αγωνίσµατα, πάλη, πυγµή6
, παγκράτιο7
, το
βραβείο ήταν 30, 40 και 50 αµφορείς για τους πρώτους νικητές ανά κατηγορία. Στα
ιππικά, τα έπαθλα ήταν πλουσιότερα και έφταναν έως 140 παναθηναϊκούς αµφορείς
για τον πρώτο νικητή της αρµατοδροµίας.
Γνωρίζοντας το µέγεθος των παναθηναϊκών αµφορέων, συµπεραίνουµε ότι ο
καθένας χωρούσε 35-40 κιλά λάδι. Άρα, ο νικητής του δρόµου σταδίου κέρδιζε
περίπου δυόµισι τόνους, ενώ ο νικητής στην αρµατοδροµία περίπου τόνους λάδι.
Οι νικητές πουλούσαν το λάδι και, για να καταλάβουµε την αξία που είχε
τότε, µπορούµε να κάνουµε ορισµένες συγκρίσεις µε τιµές γνωστών αγαθών της ίδιας
εποχής. Ο νικητής της αρµατοδροµίας µε τα χρήµατα που έπαιρνε από την πώληση
του λαδιού µπορούσε να αγοράσει δέκα δούλους ή ένα κοπάδι 140 πρόβατα ή τρία
σπίτια στην εξοχή ή ένα καλό σπίτι στην πόλη.
Πάνος Βαλαβάνης, Αθλητές και έπαθλα, εκδ. Ερευνητές
1 Μορίες; Οι ελιές των Αθηνών - Σύμφωνα με το μύθο, η ελιά που φυτεύτηκε από την Αθηνά στην Ακρόπολη
ονομαζόταν «Μορία Ελαία» και θεωρούνταν σαν η πρώτη ήμερη ελιά που υπήρχε στην Αθήνα και σε όλο τον
κόσμο.
2 Αμφορέας; Με το όρο αμφορέας εννοείται ένα αγγείο με οβάλ σώμα με κάθετη λαβή αμφίπλευρα.
Χρησιμοποιείτο για την αποθήκευση οίνου και ενίοτε ελαίου.
3 Αθηνάς Προμάχου: Ήταν κολοσσιαίο άγαλμα της Αθηνάς στην Αρχαία Αθήνα. τοποθετημένο στην Ακρόπολη
μεταξύ των Προπυλαίων και του Ερεχθείου.
4 κιονίσκος : Κίονας μικρού ύψους, ομοίωμα κίονα
5 Το στάδιο: δρόμος ταχύτητας ενός σταδίου, δηλαδή 600 ποδιών (αντιστοιχεί στο σημερινό δρόμο των 200 μ.).
Το μήκος του σταδίου της Ολυμπίας μεταξύ των δύο βαλβίδων είναι 192,28 μ. Ο νικητής του δρόμου αυτού
λεγόταν σταδιονίκης
6 Πυγμή: Η πυγμή (πυγμαχία), ένα από τα παλαιότερα αθλήματα, συμπεριλήφθηκε στα ολυμπιακά αγωνίσματα
το 688 π.Χ.
7 Παγκράτιο: Το Παγκράτιον ήταν ένα αγώνισμα των αρχαίων Ελλήνων, ένας συνδυασμός πάλης και πυγμαχίας
χωρίς ιμάντες.
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.42

43. Θανάσης Πρέντζας
2
31 Ιανουαρίου 2013
Α. Ερωτήσεις κατανόησης κειµένου
1. Περιγράψτε έναν παναθηναϊκό αµφορέα που προοριζόταν για έπαθλο στο
αγώνισµα της πάλης.
.………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………...............
........
2. Γιατί το έπαθλο των αγωνισµάτων των Παναθηναίων ήταν παναθηναϊκοί
αµφορείς µε λάδι;
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
3. Ποια µάθατε στην Ιστορία ότι ήταν τα έπαθλα των πανελληνίων αγώνων της
αρχαιότητας;
Β. Ασκήσεις γραµµατικής και κειµένου
1. Αριθµήστε τις παραγράφους του κειµένου και γράψτε έναν τίτλο για καθεµιά.
1η παράγραφος: «Το έπαθλο… τις Μορίες».
Τίτλος:
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΑΓΩΝΕΣ έπαθλα
………………………………………... ………………………………………...
………………………………………... ………………………………………...
………………………………………... ………………………………………...
………………………………………... ………………………………………...
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.43

44. Θανάσης Πρέντζας
3
31 Ιανουαρίου 2013
2. Βρείτε τα κύρια ονόµατα που υπάρχουν στο κείµενο και γράψτε δίπλα το επίθετο
που παράγεται από αυτά (όπου υπάρχει).
3. Σχηµατίστε την ονοµαστική, γενική και αιτιατική τη ενικού και πληθυντικού
αριθµού των ουσιαστικών. πλευρά, ποσότητα, επιγραφή, προέλευση, πώληση,
πόλη
ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
ΓΕΝΙΚΗ
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
ΓΕΝΙΚΗ
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
ΓΕΝΙΚΗ
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
ΓΕΝΙΚΗ
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.44

45. Θανάσης Πρέντζας
4
31 Ιανουαρίου 2013
4. Ξαναγράψτε τις προτάσεις µε τα έντονα µαύρα γράµµατα από το κείµενο
µετατρέποντας τα ρήµατα στον παθητικό Αόριστο.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
5. Να κλίνετε την οριστική, υποτακτική και την προστακτική του παθητικού
Αόριστου του ρήµατος «κρύβοµαι».
ΑΟΡΙΣΤΟΣ
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
6. Ξαναγράψτε το κείµενο βάζοντας απόστροφο και κάνοντας στις
υπογραµµισµένες λέξεις όποιες αλλαγές χρειάζεται.
Από µια επιγραφή που είχε στηθεί µέσα στην Ακρόπολη, πληροφορούµαστε για τα
βραβεία που έπαιρναν την εποχή εκείνη σε όλα τα αγωνίσµατα όχι µόνο οι πρώτοι
αλλά και οι δεύτεροι νικητές, διάταξη που δεν υπήρχε σε κανέναν από τους
πανελλήνιους αγώνες.
.…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………..
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.45

46. Θανάσης Πρέντζας
5
31 Ιανουαρίου 2013
Απαντήσεις
1. Ο παναθηναϊκός αµφορέας ήταν ένας αµφορέας µελανόµορφου ρυθµού. Στην
κύρια πλευρά του έφερε τη µορφή της Αθηνάς Προµάχου, περιστοιχισµένης
από δύο κιονίσκους µε πετεινό στην κορυφή. ∆ίπλα στον έναν κιονίσκο
γραφόταν πάντοτε η επιγραφή «από τους αγώνες των Αθηνών», που δήλωνε
και εγγυόταν την προέλευση του αγγείου και του λαδιού. Στην πίσω πλευρά
απεικονιζόταν πάντοτε σκηνή από το αγώνισµα στο οποίο είχε νικήσει ο
αθλητής που είχε πάρει το αγγείο ως έπαθλο.
2. Το έπαθλο των αγωνισµάτων των Παναθηναίων ήταν παναθηναϊκοί αµφορείς
µε λάδι, γιατί συνδεόταν άµεσα µε τη θεά Αθηνά, αφού σύµφωνα µε το µύθο,
η ελιά ήταν το δώρο που πρόσφερε η θεά στην Αθήνα. Οι αγώνες των
Παναθηναίων γινόταν προς τιµή της θεάς Αθηνάς. Έτσι λοιπόν η πόλη
πρόσφερε στους νικητές το δώρο της θεάς, το λάδι. Ακόµη το λάδι ήταν το
χαρακτηριστικό προϊόν της Αττικής.
3.
4. Τίτλοι
1η
: Το λάδι, το έπαθλο των παναθηναϊκών αγώνων
2η
: Η διακόσµηση των παναθηναϊκών αµφορέων
3η
: Τα αγωνίσµατα και ο αριθµός των παναθηναϊκών αµφορέων που δινόταν
ως έπαθλο στον καθένα
4η
: Η µεγάλη ποσότητα του λαδιού που έπαιρναν οι νικητές
5η
: Η αξία του λαδιού που έπαιρναν οι νικητές τους εξασφάλιζε µια άνετη ζωή
5.
ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
Παναθήναια παναθηναϊκός
Αττική αττικός
Αθηνά
Μορίες
Πρόµαχος
Αθήνα αθηναϊκός
Ακρόπολη
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΑΓΩΝΕΣ έπαθλα
Ολυµπιακοί στεφάνι αγριελιάς
Πύθια στεφάνι δάφνης
Νέµεα στεφάνι αγριοσέληνου
Ίσθµια στεφάνι πεύκου
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.46

47. 1. Φτιάξε τα υποκοριστικά των παρακάτω λέξεων.
2. Βάλε απόστροφο όπου χρειάζεται και αντιστοίχισε:
μου αρέσει:………………….
και εσένα :………………….
σε αυτόν :………………….
μέσα στο :…………………
από τον κήπο :………………
το άλογο :………………….
του είπα :………………….
μέσα από :………………….
δώσε το :…………………..
το αστέρι:………………….
του έφερε:………………….
λύσε το :…………………..
σπίτι
καρδιά
άνθρωπος
φράουλα
χοντρός
νερό
Ονοματεπώνυμο:………………………………………………………
……………………………………………
Φτιάξε τα υποκοριστικά των παρακάτω λέξεων.
Βάλε απόστροφο όπου χρειάζεται και αντιστοίχισε:
μου αρέσει:………………….
:………………….
σε αυτόν :………………….
μέσα στο :…………………
από τον κήπο :………………
το άλογο :………………….
του είπα :………………….
μέσα από :………………….
δώσε το :…………………..
το αστέρι:………………….
του έφερε:………………….
λύσε το :…………………..
σπίτι
καρδιά
άνθρωπος
φράουλα
χοντρός
νερό
Ονοματεπώνυμο:………………………………………………………
……………………………………………
έκθλιψη
αφα
Ονοματεπώνυμο:………………………………………………………
έκθλιψη
αφαίρεση
αποκοπή
Τσαμπίκα Δρακιού
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.47

48. 3. Συμπληρώστε τον πίνακα κλίνοντας τα ουσιαστικά:
4. Συμπληρώνω το Αόριστο της παθητικής φωνής του ρήματος βάφομαι:
Παθητική φωνή
Αόριστος
Οριστική Υποτακτική Προστακτική
5. Συμπληρώνω με ο ή ω και τονίζω όπου χρειάζεται :
Στρυμ__νας, αι__νας, χειμ__νας, Μακεδ__νας, αγ__νας, πορτοκαλε__νας,
καν__νας, σρατ__νας, αμυγδαλε__νας, ελαι__νας
6. Να σχηματίσεις τον ενεργητικό και παθητικό αόριστο των ρημάτων
στο σωστό πρόσωπο:
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ( ενεργητική φ.) ΑΟΡΙΣΤΟΣ( παθητική φ.)
ρωτώ
ακούμε
σηκώνεις
χάνετε
ντύνουν
ρώτησα ρωτήθηκα
Ενικός αριθµός Πληθυντικός αριθµός
Ονοµ. η αµοιβή η σκέψη οι οι
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.
Τσαμπίκα Δρακιού
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.48

49. ΓΡΑΙΓΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ Δ΄ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 7
ylikogiadaskalous.blogspot,gr Σελίδα 1
ΕΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΟ ΣΕ΢Σ ΢ΣΗΝ 7ε ΕΝΟΣΗΣΑ
«Η ΕΛΙΑ»
1. ΠΑΘΗ ΦΩΝΗΕΝΣΩΝ
 Χοηζιμξπξιήζηε ηημ απόζηοξθξ ζηιπ παοακάητ θοάζειπ, όπξρ
ςοειάζεηαι:
Με αοηά πμο είπεξ θαη έθακεξ με έθενεξ ζε πμιύ δύζθμιε ζέζε!
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Πεηώκηαξ ηα ακαθοθιώζημα οιηθά μέζα ζημοξ εηδηθμύξ θάδμοξ ζομβάιιμομε θαη εμείξ
ζηεκ πνμζηαζία ημο πενηβάιιμκημξ.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Α΢ΤΝΔΕΣΟ ΢ΥΗΜΑ
 Ξαμαγοάσηε ηιπ παοακάητ ποξηάζειπ τπ μία
κάμξμηαπ ςοήζη ηξρ αζύμδεηξρ ζςήμαηξπ:
΢ηεκ ανπαία Αζήκα ηα αγόνηα μάζαηκακ ακάγκωζε θαη γναθή θαη μαζεμαηηθά θαη
μμοζηθή.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.49