http://e-taksh.blogspot.gr/2015/01/4.html Ιστορία Ε΄ - Επανάληψη 4ης Ενότητας: ΄΄Το Βυζαντινό κράτος και οι γειτονικοί λαοί, κεφ. 17 - 22΄΄

1. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
Ιστορία Ε΄ Τάξης – Επανάληψη 4ης
Ενότητας:
΄΄Το Βυζαντινό κράτος και οι
γειτονικοί λαοί΄΄
 Σχεδιαγράμματα
 Ερωτήσεις - Απαντήσεις
 Επαναληπτικά
http://e-taksh.blogspot.gr/

2. Ιστορία Ε΄ Δημοτικού – «Στα βυζαντινά χρόνια»
Ενότητα Ε΄: Η μεγάλη ακμή του βυζαντινού κράτους – Ανακεφαλαίωση
Σαμούχος Πέτρος©
Οι Βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν πολλούς τρόπους για να αντιμετωπίσουν
τους γειτονικούς λαούς και να ζήσουν ειρηνικά μαζί τους:
 Ασφάλιζαν με στρατό τα σύνορά τους κι αντιμετώπιζαν τις απειλές τους.
 Επικοινωνούσαν κι υπέγραφαν συνθήκες ειρήνης μαζί τους.
 Χρησιμοποιούσαν διπλωματικά μέσα για να λύνουν τις διαφορές τους.
 Εξαγόραζαν με χρήματα τη συμφωνία τους, σε κάποιες περιπτώσεις.
 Τους παραχωρούσαν γη και τους έπαιρναν ως μισθοφόρους στον στρατό.
Συγκεκριμένα
 Έκλεισαν ειρήνη με τους Αβάρους, δίνοντάς τους πολλά χρήματα.
 Πολέμησαν και νίκησαν τους Πέρσες στη χώρα τους.
 Απώθησαν τους Άραβες από την Πόλη χρησιμοποιώντας το «υγρό πυρ».
 Εκχριστιάνισαν τους Σλάβους, τους Βούλγαρους και τους Ρώσους.
 «Χρησιμοποιούσαν τη διπλωματία συχνότερα από το ξίφος».
Ανακεφαλαίωση μαθημάτων 17-22
Μια τυπική μάχη ενός Ακρίτα
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος
http://samouchos.weebly.com/

4. eva -edu
17. Οι γείτονες των Βυζαντινών
Γύρω από το Βυζάντιο έμεναν πολλοί λαοί που ήθελαν η Κωνσταντινούπολη να
γίνει δική τους πόλη.
1. Οι Σλάβοι
2. Οι Άβαροι
3. Οι Βούλγαροι
4. Οι Άραβες
Έμπαιναν στις περιοχές του Βυζαντίου και κατέστρεφαν τα χωράφια,
έκλειναν τους δρόμους ή έδεναν τους ανθρώπους.
Οι Βυζαντινοί για να προστατέψουν την Κωνσταντινούπολη τους έχτισαν γύρω γύρω τείχη
Ερώτηση για το σχολείο Πες μου ένα λαό που ήθελε να πάρει την Κωνσταντινούπολη.
ΕΤΣΙ

5. eva -edu
18. Πέρσες και Άβαροι συμμαχούν εναντίον του Βυζαντίου.
Τον 7ο
αιώνα αυτοκράτορας στο Βυζάντιο έγινε ο Ηράκλειος. Εκείνα τα χρόνια το Βυζάντιο
δεν είχε χρήματα και στρατό.
Ο Πατριάρχης Σέργιος και η εκκλησία βοήθησαν τον Ηράκλειο και του έδωσαν χρήματα.
Μετά ο Ηράκλειος πολέμησε τους Πέρσες. Όμως οι Πέρσες μαζί με τους Αβάρους έφτασαν
κοντά στην Κωνσταντινούπολη και ήθελαν να μπούνε μέσα.
Οι Βυζαντινοί με τη βοήθεια της Παναγίας έσωσαν την Πόλη από τους Πέρσες και τους
Αβάρους. Τότε όλοι έψαλαν στην εκκλησία όρθιοι τον Ακάθιστο ύμνο.
Ερώτηση για το σχολείο Ποιος βοήθησε τον Ηράκλειο και του έδωσε χρήματα;

6. eva -edu
19. Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες
Οι Άραβες μετά από χρόνια έγιναν πολύ δυνατοί και έκαναν δικές τους πολλές περιοχές
στην Αραβία, το Αιγαίο πέλαγος και το Βυζάντιο.
Όμως η πόλη που ήθελαν να πάρουν οι Άραβες ήταν η Κωνσταντινούπολη.
Οι Βυζαντινοί και ο Λέων ο ΄Γ ο Ίσαυρος με το υγρό πύρ τη φωτιά έκαψαν τα καράβια των
Αράβων και δεν τους άφησαν να μπούνε στην Κωνσταντινούπολη
Ερώτηση για το σχολείο Με τι νίκησαν οι βυζαντιν
οί τους Άραβες;
Με τα όπλα ή με το υγρό πυρ;
Ερώτηση για το σχολείο Ποια πόλη ήθελαν να πάρουν οι Άραβες;

7. eva -edu
20. Η φύλαξη των ανατολικών συνόρων και οι Ακρίτες
Οι Βυζαντινοί έβαλαν να προσέχουν τα σύνορά τους φρουροί που λέγονταν Ακρίτες. Οι
Ακρίτες πρόσεχαν τα σύνορα για να μην μπαίνουν στην αυτοκρατορία ξένοι λαοί.
Στους Ακρίτες έδιναν χωράφια, πανοπλίες και άλογα. Οι Ακρίτες όταν δεν πολεμούσαν,
έχτιζαν τείχη, έκαναν γυμναστική, έτρεχαν και έριχναν κοντάρι.
Οι άνθρωποι αγαπούσαν πολύ τους Ακρίτες γιατί ήταν δυνατοί και έλεγαν τραγούδια για
αυτούς που τα έλεγαν ακριτικά τραγούδια.
Ένας από τους Ακρίτες λέγονταν Βασίλειος Διγενής Ακρίτας.
Ερώτηση για το σχολείο Ποιοι φύλαγαν τα σύνορα του Βυζαντίου;
Πές μου το όνομα ενός Ακρίτα;

8. eva -edu
21. Το Βυζάντιο εκχριστιανίζει τους Σλάβους
Ο Σλάβος αρχηγός της Μοραβίας Ρατισλάβος πήγε στην Κωνσταντινούπολη και ζήτησε από τους
Βυζαντινούς να στείλουν κάποιους ανθρώπους να τους μιλήσουν για το Χριστό.
Ο Πατριάρχης Φώτιος είπε στον Κύριλλο και το Μεθόδιο από τη Θεσσαλονίκη να πάνε να μιλήσουν για το
Χριστό στους Σλάβους.
Ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος πήγαν στη Μοραβία έφτιαξαν εκκλησίες και είπαν στους ανθρώπους για το
Χριστό. Έφτιαξαν και το σλαβικό αλφάβητο για να μπορούν οι Σλάβοι να γράφουν και να διαβάζουν.
Ερώτηση για το σχολείο Ποιοι πήγαν να μιλήσουν στους Σλάβους για το Χριστό;

9. eva -edu
22. Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βούλγαρους και τους Ρώσους
Οι Βούλγαροι και οι Ρώσοι ήταν δύο λαοί που έμεναν στην αυτοκρατορία του Βυζαντίου.
Μερικές φορές τα πράγματα ήταν καλά και ήρεμα με τους Βούλγαρους , τους Ρώσους και
τους Βυζαντινούς. Άλλες φορές οι λαοί αυτοί μάλωναν γιατί όλοι ήθελαν να πάρουν την
Κωνσταντινούπολη ή άλλες περιοχές.
Όταν οι Βούλγαροι και οι Ρώσοι έγιναν χριστιανοί, πίστεψαν στο Χριστό και βαπτίστηκαν
σταμάτησαν να μαλώνουν με τους Βυζαντινούς.
Ερώτηση για το σχολείο
Ποιοι ήταν οι δύο λαοί που μάλωναν με τους Βυζαντινούς;

10. Βυζάντιο
Γύρω του υπήρχαν πολλοί γειτονικοί λαοί.
επικοινωνία
διατήρηση
καλών
σχέσεων
Β
υ
ζ
α
ν
τ
ι
ν
ο
ί
επιδροµές
λεηλασίες
καταστροφές
γειτονικοί λαοί
καταλαµβάνουν περιοχές
αιχµαλωτίζουν κατοίκους
δυσκολεύουν το εµπόριο
προσπαθούν να
καταλάβουν την
Κωνσταντινούπολη
(7ο-11ο αι. µ.Χ.)
αντίδραση Βυζαντινών
πολεµικά µέσα
• µάχες
•
διπλωµατικά µέσα
• πρεσβείες
• γάµοι
οικονοµικά µέσα
• καταβολή
χρηµατικών
ποσών
• ανάπτυξη
εµπορικών
Παιδίον Τόπος

11. Οι γείτονες των Βυζαντινών
Σλάβοι
Γνωστοί από τον 4ο αι.
Κατοικούσαν αρχικά
πάνω από το ∆ούναβη.
Γεωργοί και τεχνίτες
ξυλουργοί.
Υπό την πίεση των
Αβάρων κατέβηκαν
νότια στα βυζαντινά
εδάφη.
Άβαροι
Ήρθαν από τη Μογγολία.
Συγγενείς των Ούνων.
Εγκαταστάθηκαν βόρεια
του ∆ούναβη.
Τέλος 6ου αι. περνούν το
∆ούναβη.
Φτάνουν σε Θράκη και
Μακεδονία.
Λεηλατούν
Φιλιππούπολη,
Αδριανούπολη και
Θεσσαλονίκη.
Βούλγαροι
Λαός ασιατικής
καταγωγής.
Εµφανίστηκαν στα
τέλη του 5ου αιώνα.
Εγκαταστάθηκαν
αρχικά ΒΑ του
Εύξεινου Πόντου και
έπειτα στα βόρεια
σύνορα των
Βυζαντινών (εκβολές
του ∆ούναβη).
Στα µέσα του 7ου αι.
πέρασαν το ∆ούναβη.
Οι Βυζαντινοί δεν
καταφέρνουν να τους
απωθήσουν.
Άραβες
Μέχρι τα µέσα του 7ου αι.
ζούσαν στην αραβική
Χερσόνησο σε οµάδες και
φυλές.
Ήταν νοµάδες, έµποροι,
καµηλιέρηδες.
Ο Μωάµεθ (έµπορος-
οδηγός καραβανιών)
δηµιουργεί µια νέα
θρησκεία τον Ισλαµισµό.
Ιερό βιβλίο των
Μουσουλµάνων το
Κοράνιο.
Ο Ισλαµισµός ένωσε και
οργάνωσε τους Άραβες σε
ένα έθνος, το αραβικό.

12. Η ρ ά κ λ ε ι ο ς
έγινε
αυτοκράτορας
το 610 µ.Χ.
ήταν
Έξαρχος
(διοικητής)
της Καρχηδόνας
βρήκε
άδεια ταµεία
παραµεληµένο
στρατό/στόλο
εχθρούς να
λεηλατούν την
αυτοκρατορία
προσπάθησε
να κλείσει ειρήνη µε Πέρσες/Αβάρους
Πέρσες δε δέχονται
Άβαροι ζητούν υπερβολικά ανταλλάγµατα
Πατριάρχης Σέργιος
δίνει τα χρήµατα της εκκλησίας ως δάνειο στο κράτος

13. Η ρ ά κ λ ε ι ο ς
οργάνωσε
στρατό/
στόλο
επισκεύασε
τα τείχη της
Πόλης
συγκεντρώνει
εφόδια
/τροφές
µοιράζει
γη στους
στρατιώτες
των
συνόρων
κλείνει
ειρήνη
µε
Αβάρους
εκστρατεύει
εναντίον
των Περσών
Ηράκλειος εκστράτευσε 2 φορές κατά των Περσών
1η εκστρατεία
• Κατευθύνεται προς την Περσία.
• Φύλαξη της Πόλης
- Πατριάρχης Σέργιος
- µάγιστρος Βώνος
Αποτέλεσµα:
Οι Πέρσες εγκαταλείπουν τη Μ.
Ασία και επιστρέφουν στην
Περσία.
2η εκστρατεία
Ηράκλειος
βρίσκεται στην Περσία
Πέρσες + Άβαροι
συµµαχούν και πολιορκούν
την Πόλη από στεριά/θάλασσα
Πατριάρχης Σέργιος
+
µάγιστρος Βώνος
αποκρούουν τους εχθρούς
(Ακάθιστος Ύµνος)
Αποτέλεσµα:
Ηράκλειος
νικά τους Πέρσες
επιστρέφει το Τίµιο Σταυρό
Παιδίον Τόπος

14. Πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη 2 φορές
673-678 µ.Χ. 717 µ.Χ.
Λέων Γ΄ Ίσαυρος
«υγρό πυρ»
Οι Άραβες υποχωρούν.
Καταλαµβάνουν Αίγυπτο, Καρχηδόνα
Περνούν στην Ισπανία Πυρηναία
Ηττώνται από τους Φράγκους
(Κάρολος Μαρτέλος)
στο Πουατιέ της Γαλλίας
υποχωρούν στην Ισπανία
Απελευθέρωση Κρήτης 9ο αιώνα από τον Νικηφόρο Φωκά.
Πόλεµοι µεταξύ Βυζαντινών και Περσών.
Εξασθένιση και των δύο κρατών.
Οι Άραβες καταφέρνουν να επεκταθούν.
Καταλαµβάνουν περιοχές βυζαντινές και περσικές.
Πρωτεύουσα: ∆αµασκός Συρίας
Καταλαµβάνουν: Κύπρο, Κρήτη, νησιά Αιγαίου.
Παιδίον Τόπος

15. Ακρίτες (άκρα)
µόνιµοι φρουροί
δωρεάν γη εξοπλισµός απαλλαγή από φόρους µισθός
(στρατωτόπια) (άλογα
όπλα
πανοπλίες)
Βυζαντινή αυτοκρατορία
Μεγάλα σύνορα.
Πρόβληµα η φύλαξη τους
ειδικά των ανατολικών συνόρων.
Λύση προβλήµατος.
Ακρίτες
έγιναν ονοµαστοί 7ο
-10ο
αι. (Άραβες)
Ακριτικά τραγούδια
Βασίλειος ∆ιγενής Ακρίτας
Παιδίον Τόπος

16. 8ος
αιώνας4ος
-7ος
αιώνας
Σλάβοι
επιθέσεις
Σλάβων σε
βυζαντινές
εχθρικές βελτίωση σχέσεων
ενσωµάτωση στους
βυζαντινούς πληθυσµούς
εκχριστιανισµός
νότιας Βαλκανικής
συνεργασία Σλαβικών φυλών
δηµιουργία σλαβικών κρατών
επικοινωνία/καλές σχέσεις µε το
Βυζάντιο
το διοικητικό τους σύστηµα
επηρεάζεται από το Βυζάντιο
βόρειας Βαλκανικής
Σχέσεις Βυζαντινών/Σλάβων
παραχώρηση
καλλιεργήσιµης γης
µισθοφόροι
τεχνίτες/δηµόσια έργα

17. 862 µ.Χ.
Σλάβος ηγεµόνας Μοραβίας Ρατισλάβος
ζητάει ιεραποστόλους για εκχριστιανισµό του λαού του
Μιχαήλ ο Γ΄ / πατριάρχης Φώτιος
στέλνουν
Κύριλλο και Μεθόδιο
εκπαίδευσαν µαθητές
/ιερείς
οργάνωσαν τη λειτουργία
της εκκλησίας
κήρυξαν το χριστιανισµό
επινόησαν το σλαβικό
αλφάβητο
µετέφρασαν ιερά κείµενα
εκχριστιάνισαν
Σλάβους/οργάνωσαν την
εκκλησία
ανάπτυξαν φιλικές σχέσεις
µεταξύ Σλάβων και
Βυζαντινών
Παιδίον Τόπος

18. Βούλγαροι
Κατοικούν µέσα
στα εδάφη του
Βυζαντίου.
Εµποδίζουν
άλλους
λαούς
να κάνουν
το ίδιο.
Προσπαθούν
να
προσαρτήσουν
περιοχές που
ζουν Σλάβοι.
Ειρηνικές
σχέσεις
µε το
Βυζάντιο
µέχρι τις
αρχές του
9ου αιώνα.
9ος
αι. Κρούµος
Επιδροµές στη Θράκη.
Φτάνουν µέχρι την Κωνσταντινούπολη.
Οι Βυζαντινοί τους απωθούν.
Σκοτώνεται ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Α΄.
Βόγορης
Βαφτίζεται χριστιανός (Μιχαήλ).
Πολλοί Βούλγαροι βαφτίζονται χριστιανοί.
Παίρνουν το κυριλλικό αλφάβητο από τους
Σλάβους.
• Οργάνωση κράτους.
• Εκπαίδευση.
• Λειτουργία Εκκλησίας.
Περίοδος
ειρήνης.
Παιδίον Τόπος

19. ∆ιάλυση βουλγαρικού κράτους βυζαντινή επαρχία.
Συµεών
Νέοι πόλεµοι.
Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς ζητά τη βοήθεια των Ρώσων.
Σαµουήλ
Φοβερές καταστροφές σε ελληνικές περιοχές.
Φτάνει µέχρι την Πελοπόννησο.
Μακροχρόνιες συγκρούσεις µεταξύ Βυζαντινών-Βουλγάρων.
Ο Νικηφόρος Ουρανός
(στρατηγός) τους νικάει στο
Σπερχειό ποταµό.
Ο αυτοκράτορας
Βασίλειος ο Β΄ ο Βουλγαροκτόνος
τους νικάει στο Κλειδί το 1014.
Αποτέλεσμα

20. Ρώσοι
Ήρθαν από τη
Σκανδιναβική
χερσόνησο.
Εγκατάσταση στην
ανατολική Ευρώπη
Ουκρανία-Κίεβο
Ειρηνικές
αρχικά σχέσεις
µε το Βυζάντιο
860 µ.Χ.
Εισβολή ρωσικού στόλου σε Βόσπορο, Προποντίδα.
Πολιορκία Κωνσταντινούπολης.
Απώθηση στον Εύξεινο Πόντο
Συµφωνία ειρήνης.
Συµµαχία Ρώσων και Βυζαντινών κατά Βουλγάρων
Κρατούν βυζαντινά εδάφη.
Ιωάννης Τσιµισκής τους διώχνει.
Παιδίον Τόπος

21. Αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄
Εκχριστιανισµός Ρώσων
Ρώσοι + Βυζάντιο
Πολιτική Οικονοµική Πνευµατική
ακτινοβολία

22. 17. Οι γείτονες των Βυζαντινών
Βυζαντινοί με γείτονες
Επικοινωνία Διατήρηση καλών σχέσεων
Γείτονες
Θαυμάζουν ζωή και πλούτο Πόλης Σκέπτονται κατάκτηση Πόλης
Προβλήματα που δημιουργούνται
Επιδρομές Λεηλασία και καταστροφή
καλλιεργειών
Κατάληψη επαρχιών,
αιχμαλωσία κατοίκων
Κλείσιμο εμπορικών
δρόμων από στεριά και
θάλασσα
Αντίδραση Βυζαντινών
Οχύρωναν την Πόλη Αντιστέκονταν γενναία Πολεμικά, οικονομικά,
διπλωματικά μέσα
Σλάβοι  πιέζονται από Αβάρους → μπαίνουν σε βυζαντινά εδάφη
 μαζί με Αβάρους → κάνουν επιδρομές μέχρι Θεσσαλονίκη
Άβαροι  αντιμετωπίζονται με στρατό, χρήματα, συνθήκες ειρήνης
Βούλγαροι  αντιμετωπίζονται με συνθήκες ειρήνης
Χριστιανισμό
Ισλαμισμός παίρνει στοιχεία από Ιουδαϊσμό
Περσική – αραβική παράδοση
Κανέλλος-Μάριος Κανελλόπουλος

23. 18. Πέρσες και Άβαροι συμμαχούν εναντίον του Βυζαντίου
Αυτοκράτορας Ηράκλειος (610 μ.Χ.)
Ηράκλειος
Οργανώνει
στρατό – στόλο
Επισκευάζει
τείχη
Μαζεύει
εφόδια – τροφές
Μοιράζει
γη σε
στρατιώτες
συνόρων
Κλείνει ειρήνη
με
Αβάρους
(Χαγάνος)
Στρέφεται
κατά Περσών
(Χοσρόης)
Κατέκτησαν Συρία,
Παλαιστίνη,
Αίγυπτο.
Μετέφεραν Τίμιο
Σταυρό στην
Κτησιφώντα.
Ηράκλειος 2 φορές κατά Περσών
1η φορά
Βαδίζει κατά Περσίας
Φύλαξη Πόλης → πατριάρχης Σέργιος
→ στρατηγός Βώνος
Πέτυχε → Πέρσες να επιστρέψουν στην Περσία
εγκαταλείποντας Μ. Ασία.
2η φορά (626 μ.Χ.)
Βρίσκεται στην Περσία
Πέρσες + Άβαροι πολιορκούν Πόλη από στεριά –
θάλασσα
πατριάρχης Σέργιος + στρατηγός Βώνος
υπερασπίζονται με επιτυχία την Πόλη
↓
Ακάθιστος Ύμνος
↓
Ηράκλειος παίρνει Τίμιο Σταυρό
νικά Πέρσες
Βοήθεια πατριάρχης Σέργιος → δίνει χρήματα εκκλησίας
Ήταν
Διοικητής Καρχηδόνας
Βρήκε
Ταμεία άδεια
Παραμελημένο
στρατό - στόλο
Προσπάθησε
Ειρήνη
Πέρσες δε δέχονται
Άβαροι με υπερβολικά
ανταλλάγματα
Κανέλλος-Μάριος Κανελλόπουλος

24. 19. Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες
Πόλεμοι με Πέρσες εξάντλησαν τα κράτη
↓
Οι Άραβες επεκτείνονται
↓
Πρωτεύουσα: Δαμασκός Συρίας
Καταλαμβάνουν Κύπρο, Ρόδο, νησιά Αιγαίου
↓
Ανοίγει δρόμος προς Κωνσταντινούπολη
Άραβες απειλούν την Κωνσταντινούπολη 2 φορές
673 μ.Χ.
(5 χρόνια)
717 μ.Χ.
↓
Λέων Γ' ο Ίσαυρος
+
Υγρό πυρ
↓
Οι Άραβες υποχωρούν
↓
Καταλαμβάνουν: Αίγυπτο, Καρχηδόνα
Περνούν: Ισπανία → Πυρηναία
↓
Φράγκοι – Κάρολος Μαρτέλος
νικούν Άραβες → Πουατιέ Γαλλίας 732 μ.Χ.
▼
Οι δρόμοι των Αράβων στην
Ευρώπη έκλεισαν.
Κανέλλος-Μάριος Κανελλόπουλος

25. 20. Η φύλαξη των ανατολικών συνόρων και οι Ακρίτες
Ακρίτες (άκρα)
Δωρεάν γη Πανοπλίες Απαλλαγή από φόρους
Ονομαστοί → 7ος – 10ος αιώνας
↓
Ακριτικά τραγούδια
↓
Βασίλειος Διγενής
Σύνορα απέραντα
Καύκασος – Εύξεινος Πόντος – Περσικός κόλπος
Κανέλλος-Μάριος Κανελλόπουλος

26. 21. Το Βυζάντιο εκχριστιανίζει τους Σλάβους
4ος-7ος αιώνας Σλάβοι κατά βυζαντινών περιοχών
Από αρχές 8ου αιώνα οι Σλάβοι ...
Εγκαθίστανται
στη
Νότια Βαλκανική
▼
Στη Βόρεια Βαλκανική
οργανώνουν δικά τους κράτη
Γνωρίζουν
Χριστιανική θρησκεία
Βαπτίζονται
Βυζαντινοί δίνουν γη για
καλλιέργεια
Μισθοφόροι
Τεχνίτες
862 μ.Χ. Ρατισλάβος ►πρεσβεία σε Κωνσταντινούπολη για αποστολή ιεραποστόλων
►αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ'- πατριάρχης Φώτιος αποδέχονται
▼
Κύριλλος – Μεθόδιος
Εκπαίδευσαν
μαθητές, ιερείς
Οργάνωσαν
λειτουργία
εκκλησίας
Κήρυξαν
το Χριστιανισμό
Επινόησαν
το σλαβικό
αλφάβητο
Μετέφρασαν
ιερά κείμενα
Εκχριστιάνισαν Σλάβους
Οργάνωσαν την Εκκλησία
Φιλικοί δεσμοί
σλαβικών λαών - Βυζαντίου
Κανέλλος-Μάριος Κανελλόπουλος

27. 22. Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βούλγαρους και
τους Ρώσους
Α. Οι Βούλγαροι
Ζουν μέσα στο
Βυζάντιο.
Εμποδίζουν άλλους
λαούς.
Δεν περιορίζονται στα
εδάφη τους.
Προσπαθούν να
προσαρτήσουν
περιοχές που
κατοικούσαν Σλάβοι.
▼
Προστριβές + συγκρούσεις
με Βυζάντιο.
(2 αιώνες)
Κρούμος (9ος αιώνας) → επιδρομές σε Θράκη μέχρι Κωνσταντινούπολη.
→ Βυζαντινοί τους απώθησαν (σκοτώθηκε ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Α').
Βόγορης → βαπτίζεται Μιχαήλ.
→ βαπτίζονται ομοεθνείς του. Οργάνωση κράτους.
→ παίρνουν κυριλλικό αλφάβητο. Χρησιμοποιήθηκε για Εκπαίδευση.
Λειτουργία Εκκλησίας.
Συμεών → νέοι πόλεμοι.
→ αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς ζητά τη βοήθεια των Ρώσων.
Σαμουήλ → επιθέσεις + καταστροφές μέχρι την Πελοπόννησο.
→ Βυζαντινοί τους αντιμετωπίζουν:

Στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός σε
Σπερχειό ποταμό.
Αυτοκράτορας Βασίλειος Β' στο
Κλειδί Μακεδονίας το 1014.
Νίκες Βυζαντινών
Διάλυση Βουλγαρίας ► βυζαντινή επαρχία
Ειρηνική περίοδος
Αποτέλεσμα

28. Β. Οι Ρώσοι
Από Σκανδιναβική χερσόνησο
↓
Κίεβο Ουκρανίας
Αρχικά φιλικές σχέσεις
860 μ.Χ. ρωσικός στόλος κατά Βοσπόρου, Προποντίδας, Κωνσταντινούπολης
▼
απωθούνται στον Εύξεινο Πόντο
▼
ειρήνη, συνεργασία
Ρώσοι + Βυζαντινοί → κατά Βουλγάρων
↓
κρατούν τα εδάφη
↓
Ιωάννης Τσιμισκής → κατά Ρώσων
↓
αποσύρονται, επιστρέφουν στη χώρα τους
Αυτοκράτορας Βασίλειος Β'
↓
Οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται
↓
↓
↓
Ρώσοι + Βυζάντιο
Πολιτική Οικονομική Πνευματική
ακτινοβολία
Κανέλλος-Μάριος Κανελλόπουλος

29. Μάθημα : 17ο
Χαράλαμπος Δ. Δημόπουλος
ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
"Ο κακός χρόνος περνάει, ο κακός
γείτονας δεν περνάει" λέει η παροιμία.
 Έκαναν επιδρομές, λεηλασίες και καταστροφές
 Καταλάμβαναν τις ακρινές επαρχίες της αυτοκρατορίας
και αιχμαλώτιζαν τους κατοίκους τους
 Δυσκόλευαν τον ανεφοδιασμό της Κωνσταντινούπολης
κλείνοντας τα περάσματα από στεριά και θάλασσα
 Πολιορκούσαν με στρατό και στόλο τη βασιλεύουσα
Οι Βυζαντινοί όμως τους αντιμετώπιζαν αποτελεσματικά με πολεμικά, οικονομικά και διπλωματικά μέσα.
Σλάβοι
Άβαροι
Βούλγαροι
Άραβες
Πέρσες
Ρώσοι
Είχαν την
επιθυμία να
κατακτήσουν
κάποια στιγμή
την Κων/πολη

30. Μάθημα : 18ο
ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΑΒΑΡΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΥΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
Ο Ηράκλειος στις αρχές του 7ου
αι. οπότε και γίνεται αυτοκράτορας :
 Βρίσκει την αυτοκρατορία σε δεινή κατάσταση με παραμελημένο στρατό και στόλο
 Έχει να αντιμετωπίσει την επιθετικότητα των Αβάρων από τα Β και των Περσών από τα Α
 Πρέπει να γεμίσει με χρήματα τα ταμεία του κράτους που εκείνη την εποχή ήταν εντελώς άδεια
Η Εκκλησία με τον Πατριάρχη Σέργιο βγάζει την αυτοκρατορία από το αδιέξοδο δανείζοντάς την χρήματα
Ο Ηράκλειος εμψυχωμένος ύστερα από αυτή την εξέλιξη :
 Οργανώνει στρατό και στόλο, επισκευάζει τα τείχη και συγκεντρώνει εφόδια για τους κατοίκους της Πόλης
 Μοιράζει γη στους στρατιώτες των συνόρων υποχρεώνοντάς τους να την καλλιεργούν και να τη φρουρούν
 Εξαγοράζοντας τους Άβαρους κλείνει ειρήνη μαζί τους και έτσι απερίσπαστος στρέφεται κατά των Περσών
Οργανώνει δύο εκστρατείες εναντίον των Περσών οι οποίοι σπέρνουν το φόβο και τον τρόμο στην Ανατολή
Η σωτηρία της πόλης αποδίδεται στην Παναγία  Ακάθιστος Ύμνος – Ξαναπαίρνουν τον Τίμιο Σταυρό
1η
Εκστρατεία
 Σέργιος και Βώνος προστατεύουν την Πόλη
 Ο Ηράκλειος πάει απ΄ ευθείας στην Περσία
 Οι Πέρσες αιφνιδιάζονται και επιστρέφουν
από τη Μ. Ασία στη χώρα τους
2η
Εκστρατεία
 Οι Πέρσες συμμαχούν με τους Άβαρους και
από κοινού πολιορκούν την Πόλη
 Οι Βυζαντινοί πολεμούν γενναία σε ξηρά και
θάλασσα και λύνουν την πολιορκία
Χαράλαμπος Δ. Δημόπουλος

31. Μάθημα 19ο
Χαράλαμπος Δ. Δημόπουλος
ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ
Επιτίθενται στο Βυζάντιο και καταλαμβάνουν ανατολικές επαρχίες και νησιά
Τον 7ο
αι. μ.Χ. οι Άραβες Πολιορκούν την Κων/πολη με ισχυρό στρατό και στόλο (πενταετής πολιορκία)
Οι Βυζαντινοί νικούν  Καίνε τα καράβια των Αράβων  Υγρό πυρ (εύφλεκτο μίγμα)
Οι Άραβες επιχειρούν πάλι να καταλάβουν την Κων/πολη αλλά και πάλι δεν μπορούν
Τον 8ο
αι. μ.Χ. οι Άραβες
Οι Βυζαντινοί με αυτοκράτορα τον Λέων Γ΄ τον Ίσαυρο νικούν πάλι με το υγρό πυρ
Κατακτούν τη Βόρεια Αφρική  Περνούν εύκολα στην Ισπανία
Τα επόμενα χρόνια οι Άραβες Επιχειρούν να μπουν στην Ευρώπη με σκοπό να την κατακτήσουν
Οι Φράγκοι (με τον Κάρολο Μαρτέλο) τους νικούν στο Πουατιέ της Γαλλίας
Ο Λέων Γ΄ ο Ίσαυρος σώζει οριστικά
το Βυζάντιο και την Ευρώπη από
τους Άραβες.

32. Μάθημα:20ο
Η ΦΥΛΑΞΗ ΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΑΚΡΙΤΕΣ
Υπήρχαν δυσκολίες στη φύλαξη των ανατολικών συνόρων
Οι Ακρίτες ανταποκρίνονται πλήρως στις προσδοκίες των Βυζαντινών
Ο πιο ξακουστός απ΄ όλους τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας
Για να αντιμετωπιστεί το θέμα οι Βυζαντινοί :
 Βάζουν στις άκρες των ανατολικών τους συνόρων μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες
Ταυτόχρονα τους παραχωρούν σημαντικά προνόμια :
 Τους δίνουν δωρεάν γη - τα στρατιωτόπια - για καλλιέργεια στον καιρό της ειρήνης με
την υποχρέωση όμως της υπεράσπισής της στον καιρό του πολέμου
 Τους παραχωρούν όπλα, άλογα και πανοπλίες για τους πολέμους
 Τους απαλλάσσουν από τους φόρους
Από τον 7ο
– 10ο
αι. γίνονται ξακουστοί στα πέρατα της αυτοκρατορίας γιατί :
 Φρουρούν τα σύνορα και εμποδίζουν τους εχθρούς να εισβάλλουν και να λεηλατήσουν
 Βοηθούν στην οχύρωση των ακριτικών πόλεων (χτίσιμο φρουρίων και παρατηρητηρίων)
 Όταν δεν πολεμούσαν ασκούνταν αδιάκοπα και με συνέπεια στο τρέξιμο και στο κοντάρι
 Ο λαός τους θαυμάζει για την ανδρεία τους και τους εξυμνεί με τα ακριτικά τραγούδια
Χαράλαμπος Δ. Δημόπουλος

33. Μάθημα : 21ο
ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΕΚΧΡΙΣΤΙΑΝΙΖΕΙ ΤΟΥΣ ΣΛΑΒΟΥΣ
 Αρχικά κάνουν επιδρομές μαζί με τους Αβάρους εναντίον της Βυζαντινής αυτοκρατορίας
 Τελικά εγκαταστάθηκαν στα ορεινά μέρη της Ελλάδας
 Πλήρωναν φόρους στο Βυζάντιο και υπηρετούσαν στο βυζαντινό στρατό
Οι Σλάβοι εγκαθίστανται στη Νότια Βαλκανική
Οι Σλάβοι εκχριστιανίστηκαν και αφομοιώθηκαν από τους Έλληνες
 Οι Σλαβικές φυλές της Βόρειας Βαλκανικής συνεργάζονται, οργανώνουν δικά τους κράτη και ζητούν από το
Βυζάντιο να τους στείλει ιεραπόστολους
4ος
- 7ος
αι.
8ος
αι.
Έτσι οι Σλάβοι έρχονται σε επαφή με :
 Τον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής των Βυζαντινών
 Τη νομοθεσία και την τέχνη των Βυζαντινών
Κύριλλος και Μεθόδιος
 Ήταν Θεσσαλονικείς, είχαν μεγάλη μόρφωση και γνώριζαν τη σλαβική γλώσσα. ( Οι Σλάβοι δεν είχαν γραφή )
 Δημιούργησαν το σλαβικό αλφάβητο που είχε βάση το ελληνικό και έθεσαν τις βάσεις για τη γραπτή σλαβική
γλώσσα. Μετέφρασαν και έγραψαν το Ευαγγέλιο στα σλαβικά αλλά και τους νόμους του Βυζαντίου.
 Σε όλες τις Σλαβικές πόλεις θεωρούνται εθνικοί προστάτες και η Ορθόδοξη Εκκλησία τους τιμά ως αγίους.
 και έπειτα μετέφρασαν και έγραψαν το Ευαγγέλιο στα σλαβικά
Χαράλαμπος Δ. Δημόπουλος

34. Μάθημα : 22ο
Κρούμος :
Βόγορης :
Συμεών :
Σαμουήλ :
Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος :
:
 Κατέβηκαν από τις Σκανδιναβικές χώρες και εγκαταστάθηκαν στην ανατολική Ευρώπη
 Οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο ήταν άλλοτε φιλικές (συνεργασία εναντίον των Βουλγάρων)
και άλλοτε εχθρικές (Ο Ιωάννης Τσιμισκής τους έδιωξε από τα εδάφη της αυτοκρατορίας)
 Τελικά εκχριστιανίστηκαν από το Βυζάντιο και έτσι οι δύο λαοί συνεργάστηκαν για αιώνες
ΦΙΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΡΩΣΟΥΣ
Οι Βούλγαροι κάνουν επιδρομές στη Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη
Οι Βυζαντινοί πολεμούν σκληρά - σκοτώνεται ο Νικηφόρος Α΄ - και τους απωθούν
Οι Βούλγαροι αναπτύσσουν φιλικές σχέσεις με τους Βυζαντινούς και ζουν ειρηνικά
Ο Βόγορης βαφτίζεται χριστιανός ( Μιχαήλ ). Ο λαός του έτσι δέχεται το χριστιανισμό
Παίρνει από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο και οργανώνει το κράτος του
Παραβιάζει την ειρήνη και ξεκινούν νέοι πόλεμοι με τους Βυζαντινούς
Ο Νικηφόρος Φωκάς αποκρούει τους Βούλγαρους με τη βοήθεια των Ρώσων
Οι Ρώσοι ως αντάλλαγμα κρατούν τα εδάφη της αυτοκρατορίας που κατέλαβαν
Νέες επιθέσεις  Φοβερές καταστροφές στην Ελλάδα  Φτάνει ως την Πελοπόννησο
Ο στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός νικά τους Βούλγαρους στο Σπερχειό ποταμό
Συντρίβει το βουλγαρικό στρατό στο Κλειδί της Μακεδονίας
Το βουλγαρικό κράτος διαλύεται και γίνεται βυζαντινή επαρχία
Οι Ρώσοι : 
Χαράλαμπος Δ. Δημόπουλος

36. Δημήτρης Βογιατζάκης
ΚΕΦ. 17
ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
1) Ποιοι λαοί κατοικούσαν γύρω από το Βυζάντιο;
Στα Βόρεια υπήρχαν οι Σέρβοι, οι Άβαροι, οι Σλάβοι και
οι Βούλγαροι.
Στα Ανατολικά υπήρχαν οι Πέρσες και οι Άραβες.
2) Ποια προβλήματα δημιουργούσαν αυτοί οι λαοί
στο Bυζάντιο;
Έκαναν επιδρομές
Κατέστρεφαν καλλιέργειες
Καταλάμβαναν τις επαρχίες που ήταν στα
σύνορα της αυτοκρατορίας
Αιχμαλώτιζαν τους κατοίκους
Έκλειναν τα περάσματα στη στεριά και στη
θάλασσα και δυσκόλευαν τον ανεφοδιασμό της
πρωτεύουσας με σιτάρι, πρώτες ύλες και άλλα
αγαθά.
3) Με ποιους τρόπους οι Βυζαντινοί αντιμετώπιζαν
τους γείτονες τους;
Όλοι αυτοί οι λαοί θαύμαζαν τον πλούτο και τη ζωή της
Κωνσταντινούπολης και ήθελαν να την κατακτήσουν. Οι
Βυζαντινοί τους αντιμετώπιζαν με τις ακόλουθες
ενέργειες:
Οχύρωναν την πόλη τους
Αντιστέκονταν γενναία
Με πολεμικά, οικονομικά και διπλωματικά μέσα
.

37. ΚΕΦ. 18
ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΑΒΑΡΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΥΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
1) Ποιος έγινε αυτοκράτορας του βυζαντίου τον 70 αιώνα;
Αυτοκράτορας έγινε ο Ηράκλειος που ήταν έξαρχος ( διοικητής ) της Καρχηδόνας.
2) Σε ποια κατάσταση βρήκε το Βυζαντινό κράτος;
 Άδεια ταμεία
 Παραμελημένος στρατός και στόλος.
3) Ποια ενέργεια έκανε;
Προσπάθησε να κλείσει συνθήκη ειρήνης με τους Πέρσες οι οποίοι αρνήθηκαν. Τότε στράφηκε στους
Αβάρους οι οποίοι ζήτησαν πολλά χρήματα.
4) Ποιος βοήθησε στη δύσκολη στιγμή;
Ο Πατριάρχης Σέργιος που έδωσε τα χρήματα της εκκλησίας στον αυτοκράτορα και έδωσε τα χρυσά σκεύη
και τα πολύτιμα αντικείμενα για να κόψει νομίσματα.
5) Ο Ηράκλειος έχοντας πια τα οικονομικά μέσα τι ενέργειες έκανε;
 Οργάνωσε το στρατό και το στόλο
 Επισκεύασε τα τείχη
 Συγκέντρωσε εφόδια και τροφές για τους κατοίκους της Πόλης
 Μοίρασε γη στους στρατιώτες των συνόρων για να την καλλιεργούν και να τη φυλάνε
 Έκλεισε ειρήνη με το Χαγάνο αρχηγό των Αβάρων δίνοντας τα χρήματα που ζητούσε.
6) Μετά τη συνθήκη με τους Αβάρους τι έκανε ο Ηράκλειος;
 Στράφηκε κατά των Περσών οι οποίοι με αρχηγό τον Χοσρόη
 Κατάκτησαν τη Συρία, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο
 Αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων
 Μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό στην πρωτεύουσα τους Κτησιφώντα.
7) Πόσες εκστρατείες έγιναν εναντίον των Περσών
Δύο.
8) Τι συνέβη στην πρώτη εκστρατεία;
Ο Ηράκλειος με το στρατό του διέσχισε τη Μ. Ασία και προχώρησε στην Περσία γιατί ήθελε να πολεμήσει
τους Πέρσες στο έδαφος τους. Όσο έλειπε ανάθεσε τη φύλαξη της Πόλης στο Πατριάρχη Σέργιο και τον
Μάγιστρο Βώνο. Το σχέδιο πέτυχε οι Πέρσες υποχώρησαν από τη Μ. Ασία και γύρισαν στη χώρα τους.
9) Τι συνέβη στη δεύτερη εκστρατεία;
Ενώ ο Ηράκλειος βρισκόταν στην Περσία οι Πέρσες και οι Άβαροι συμμάχησαν και πολιόρκησαν μαζί την
Κωνσταντινούπολη. Ο Σέργιος και ο Βώνος πρόσφεραν περισσότερα χρήματα στους Αβάρους για να
τηρήσουν τη συνθήκη αυτοί όμως αρνήθηκαν λέγοντας πως μόνο αν γίνετε ψάρια και κολυμπήσετε ή πουλιά
και πετάξετε θα σωθείτε. Αυτό εξόργισε τους Βυζαντινούς οι οποίοι πολεμώντας γενναία απέκρουσαν τις
επιθέσεις στη στεριά και βύθισαν τα πλοία των Αβάρων στη θάλασσα. Έτσι οι Πέρσες έλυσαν την πολιορκία.
10) Που απέδωσαν οι Βυζαντινοί τη σωτηρία της Πόλης;
Απέδωσαν τη σωτηρία της Πόλης στην Παναγία και όλη τη νύχτα έψαλαν προς τιμή της τον Ακάθιστο Ύμνο.
11) Η είδηση ότι σώθηκε η Πόλη τι αποτελέσματα έφερε;
 Ο στρατός νίκησε τους Πέρσες σε πολλές μάχες
 Ελευθέρωσε τις υπόδουλες περιοχές
 Ξαναπήραν τον Τίμιο Σταυρό
 Οι Πέρσες υπόγραψαν συνθήκη ειρήνης γυρνώντας στα παλιά σύνορα
 Ο Ηράκλειος γύρισε θριαμβευτής στην Πόλη.
Δημήτρης Βογιατζάκης

38. ΚΕΦ. 19
ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ
1) Τι εκμεταλλεύτηκαν οι Άραβες;
Οι πόλεμοι ανάμεσα στους Πέρσες και τους Βυζαντινούς
εξάντλησαν τα κράτη αυτά κι έτσι οι Άραβες
επεκτάθηκαν από την Αραβία σε περσικές και
βυζαντινές περιοχές.
2) Ποια ήταν η πρωτεύουσα των Αράβων;
Η Δαμασκός της Συρίας.
3) Ποιες περιοχές κατέλαβαν με το στόλο τους;
Την Κύπρο, τη Ρόδο και άλλα νησιά του Αιγαίου κι έτσι
άνοιξε ο δρόμος για την πολιορκία της Πόλης που την
περικύκλωσαν από στεριά και θάλασσα. Δύο φορές
απείλησαν την Κωνσταντινούπολη.
4) Πως αντέδρασαν οι Βυζαντινοί;
Οι Βυζαντινοί με αρχηγό τον αυτοκράτορα Λέων Γ’ τον
Ίσαυρο αντιστάθηκαν γενναία. Νίκησαν όμως χάρη στο
«υγρό πυρ» ένα ανίκητο όπλο με το οποίο έκαψαν πολλά
καράβια των Αράβων οι οποίοι αναγκάστηκαν να
λύσουν την πολιορκία νικημένοι.
5) Που στράφηκαν οι Άραβες μετά την αποτυχία
τους να καταλάβουν την Πόλη;
Κατέλαβαν την Αίγυπτο, την Συρία και πέρασαν στην
Ισπανία. Από εκεί ήθελαν να περάσουν στην Ευρώπη.
Τότε οι Φράγκοι ενωμένοι με αρχηγό τον Κάρολο
Μαρτέλο τους νίκησαν στο Πουατιέ της Γαλλίας και
τους ανάγκασαν να γυρίσουν πίσω.
Δημήτρης Βογιατζάκης

39. ΚΕΦ. 20
Η φύλαξη των Ανατολικών συνόρων και οι Ακρίτες
1) Τι προβλήματα αντιμετώπιζαν οι Βυζαντινοί με
τα σύνορα τους;
Τα σύνορα της αυτοκρατορίας ήταν απέραντα και ήταν
δύσκολη η προστασία τους. Ιδιαίτερα τα ανατολικά
σύνορα ξεκινούσαν από το Καύκασο και τον Εύξεινο
Πόντο και έφταναν μέχρι τον Περσικό κόλπο. Έτσι
πολλοί λαοί έκαναν συχνές επιδρομές.
2) Πώς αντιμετώπισαν αυτό το πρόβλημα οι
Bυζαντινοί;
Έβαλαν στις άκρες των συνόρων μόνιμους φρουρούς
τους Ακρίτες. Τους έδιναν δωρεάν γη για καλλιέργεια,
άλογα, όπλα και πανοπλίες, τους απάλλασσαν από τους
φόρους.
3) Τι γνωρίζουμε για τους Ακρίτες;
Ήταν γενναίοι στρατιώτες που στα χρόνια των Αράβων
φρουρούσαν τα σύνορα και εμπόδιζαν τους εχθρούς να
λεηλατούν την αυτοκρατορία. Όταν δεν πολεμούσαν
γυμνάζονταν κι έχτιζαν κάστρα και παρατηρητήρια
(βίγλες) για να φυλούν καλύτερα.
4) Τι ένιωθε ο λαός γι αυτούς;
Ο λαός τους θαύμαζε και τους ένιωθε προστάτες του. Τα
κατορθώματα των Ακριτών ο λαός τα εξύμνησε με τα
ακριτικά τραγούδια.
5) Ποιός ήταν ο πιο ξακουστός Ακρίτας;
Ο πιο ξακουστός ήταν ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας για
χάρη του οποίου γράφτηκε ολόκληρο έπος. Τον
Θεωρούσαν απόγονο του Ηρακλή και του Μ.
Αλέξανδρου.
Δημήτρης Βογιατζάκης

40. ΚΕΦ. 21
ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΖΕΙ ΤΟΥΣ ΣΛΑΒΟΥΣ
1) Ποιες ήταν οι σχέσεις των Σλάβων με τους Βυζαντινούς;
Οι σχέσεις αρχικά δεν ήταν καλές ( 4ος--- 6ος αιώνας ), γιατί οι Σλάβοι έκαναν
επιδρομές εναντίον των Βυζαντινών.
2) Αργότερα βελτιώθηκαν οι σχέσεις αυτές; ( τι μέτρα πήρε το Βυζάντιο; )
Οι σχέσεις βελτιώθηκαν αφού:
 Πολλοί Σλάβοι εγκαταστάθηκαν στη νότια Βαλκανική
 Επηρεάστηκαν από τον τρόπο ζωής των Βυζαντινών
 Γνώρισαν τη Χριστιανική θρησκεία και πολλοί έγιναν Χριστιανοί
 Αυτούς οι Βυζαντινοί τους χρησιμοποιούσαν σαν τεχνίτες, μισθοφόρους και
τους έδιναν γη για καλλιέργεια.
3) Τι ζήτησε ο Σλάβος ηγεμόνας Ρατισλάβος από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄;
Να στείλουν ιεραποστόλους για να διδάξουν τον Χριστιανισμό.
4) Πως αντέδρασε ο Μιχαήλ ο Γ΄;
Ανάθεσε στον Πατριάρχη Φώτιο την οργάνωση της ιεραποστολής και αυτός
διάλεξε δύο αδέρφια από τη Θεσσαλονίκη που μιλούσαν σλαβικά τον Κύριλλο και
τον Μεθόδιο να διδάξουν το Χριστιανισμό.
5) Τι έργα έκαναν οι δύο ιεραπόστολοι;
Πήγαν στη Μοραβία και έμειναν για τρία χρόνια. Εκεί εκπαίδευσαν ιερείς,
οργάνωσαν την εκκλησία και δίδαξαν το Χριστιανισμό.
6) Περιορίστηκαν μόνο σε αυτή την αποστολή;
Επειδή η Σλαβική γλώσσα δεν είχε αλφάβητο επινόησαν το σλαβικό αλφάβητο
με βάση το ελληνικό. Έτσι μετέφρασαν τα ιερά κείμενα στα σλαβικά και
έθεσαν τις βάσεις για την γραπτή γλώσσα των Σλάβων.
Το έργο τους ήταν μεγάλο γιατί:
α) εκχριστιάνισαν τους Σλάβους και οργάνωσαν την εκκλησία τους
β) δημιούργησαν φιλικούς δεσμούς ανάμεσα στο Βυζάντιο και τους Σλαβικούς
λαούς.
Δημήτρης Βογιατζάκης

41. Κεφ. 22
Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βούλγαρους και τους Ρώσους
Βούλγαροι
1. Στις αρχές του 9ου
αιώνα, ποιες ήταν οι σχέσεις των Βυζαντινών με
τους Βούλγαρους;
Ενώ οι Βούλγαροι κατοικούσαν μέσα στα εδάφη της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας με την υποχρέωση να εμποδίζουν άλλους λαούς να κάνουν
επιδρομές, άρχισαν σιγά – σιγά να παραβιάζουν τους όρους της συνθήκης και
να επεκτείνονται σε περισσότερα εδάφη. Προσπάθησαν, στο κράτος που
ίδρυσαν, να προσαρτήσουν όλες τις περιοχές που ως τότε κατοικούσαν οι
Σλάβοι.
2. Τι συνέβη όταν αρχηγός των Βουλγάρων έγινε ο Κρούμος;
Οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο έκαναν επιδρομές στην Θράκη και
έφτασαν μέχρι την Κων/πολη. Οι Βυζαντινοί ύστερα από σκληρές μάχες τους
απώθησαν, αλλά σκοτώθηκε ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Νικηφόρος ο Α’.
3. Υπήρξε περίοδος ειρήνης ανάμεσα στους δύο λαούς;
Όταν βασιλιάς των Βουλγάρων έγινε ο Βόγορης, οι σχέσεις έγιναν ειρηνικές.
Αυτό γιατί:
 Ο Βόγορης έγινε χριστιανός με το όνομα Μιχαήλ.
 Χιλιάδες Βούλγαροι βαφτίστηκαν χριστιανοί.
 Πήραν, από τους Σλάβους, το Κυριλλικό αλφάβητο και έτσι οργάνωσαν
το κράτος, την εκπαίδευση και την εκκλησία τους.
4. Τα ειρηνικά χρόνια τελείωσαν σύντομα;
Ναι, γιατί οι Βούλγαροι με νέο αρχηγό τον Συμεών, έκαναν νέους πολέμους. Ο
Αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς βρέθηκε σε δύσκολη θέση και ζήτησε τη
βοήθεια των Ρώσων.
5. Οι πόλεμοι ανάμεσα στους δυο λαούς σταμάτησαν;
Όχι, γιατί οι Βούλγαροι με νέο αρχηγό τον Σαμουήλ λίγα χρόνια μετά, έκαναν
επιθέσεις και προκάλεσαν καταστροφές στις ελληνικές περιοχές. Ύστερα από
μακροχρόνιες συγκρούσεις, ο Βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός
νίκησε τους Βούλγαρους στο Σπερχειό ποταμό και ο Αυτοκράτορας
Βασίλειος ο Β’ συνέτριψε το στρατό τους στο Κλειδί της Μακεδονίας.
Μετά από αυτές τις ήττες το Βουλγαρικό κράτος διαλύθηκε.

42. Ρώσοι
6. Ποιες ήταν οι σχέσεις των Ρώσων με τους Βυζαντινούς;
Οι σχέσεις τους ήταν ειρηνικές ώσπου το 860 μ.Χ. ο ρωσικός στόλος με 200
πλοία μπήκε στο Βόσπορο, λεηλάτησε τις ακτές και επιτέθηκε στην Κων/πολη.
Οι Βυζαντινοί τους απώθησαν και κατόπιν έκλεισαν συμφωνίες ειρήνης και
συνεργασίας.
7. Γιατί ο Ιωάννης Τσιμισκής πολέμησε τους Ρώσους;
Γιατί, όταν οι Ρώσοι βοήθησαν τον Αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά να διώξει
τους Βούλγαρους, κράτησαν τα εδάφη που κατέλαβαν για τον εαυτό τους.
Έτσι, ο Ιωάννης Τσιμισκής τους πολέμησε και τους ανάγκασε να επανέλθουν
στα δικά τους εδάφη.
8. Πώς ήταν οι σχέσεις των Βυζαντινών με τους Ρώσους, επί
Αυτοκράτορα Βασιλείου του Β΄;
Οι Ρώσοι εκχριστιανίστηκαν από τους Βυζαντινούς όταν ήταν Αυτοκράτορας ο
Βασίλειος ο Β’. Έτσι, αναπτύχθηκαν στενοί θρησκευτικοί και πολιτικοί δεσμοί.
Οι Ρώσοι γνώρισαν τον Βυζαντινό πολιτισμό και οι Βυζαντινοί εξασφάλισαν
ειρήνη. Οι δυο λαοί γνώρισαν μεγάλη οικονομική, πολιτική, πνευματική
ανάπτυξη και ακτινοβολία.
Δημήτρης Βογιατζάκης

43. eimet08
Κεφ. 17 Οι γείτονες των Βυζαντινών
1. Από πού προέρχονταν οι λαοί που κατοικούσαν στα σύνορα του
Βυζαντίου;
Κάποιοι ζούσαν εκεί από τα παλιότερα χρόνια και άλλοι εμφανίστηκαν για
πρώτη φορά, κατά τις μετακινήσεις τους.
2. Πώς τους αντιμετώπιζαν οι Βυζαντινοί;
Οι Βυζαντινοί επικοινωνούσαν μαζί τους και προσπαθούσαν να διατηρούν
καλές σχέσεις.
3. Ποια προβλήματα δημιουργούσαν στην αυτοκρατορία αυτοί οι λαοί;
Έκαναν επιδρομές, λεηλατούσαν και κατέστρεφαν τις καλλιέργειες,
καταλάμβαναν τις ακρινές επαρχίες και αιχμαλώτιζαν τους κατοίκους
τους. Έκλειναν τα περάσματα της στεριάς και της θάλασσας και
δυσκόλευαν τον ανεφοδιασμό της πρωτεύουσας σε σιτάρι, πρώτες ύλες και
αγαθά.
4. Ποιος ήταν ο πόθος των γειτονικών λαών του Βυζαντίου;
Γνώριζαν την Κωνσταντινούπολη, θαύμαζαν τη ζωή και τον πλούτο της
και ήθελαν να την κατακτήσουν. Πολλές φορές παραβίαζαν τα σύνορα
έφταναν έξω από τα τείχη της Πόλης και την πολιορκούσαν από στεριά
και θάλασσα.
5. Πώς τους αντιμετώπιζαν οι Βυζαντινοί;
Οχύρωναν την πόλη τους, αντιστέκονταν και τους αντιμετώπιζαν με
πολεμικά, οικονομικά και διπλωματικά μέσα.
6. Ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι λαοί, γείτονες των Βυζαντινών;
Στο βορρά οι Σλάβοι, οι Άβαροι και οι Βούλγαροι και στην ανατολή οι
Πέρσες και οι Άραβες με αρχηγό το Μωάμεθ ήταν οι λαοί που
απασχόλησαν περισσότερο το Βυζάντιο.

44. 18. Πέρσες και Άβαροι συμμαχούν εναντίον του Βυζαντίου
1. Πότε έγινε αυτοκράτορας στο Βυζάντιο ο Ηράκλειτος;
Ο Ηράκλειτος έγινε αυτοκράτορας στο Βυζάντιο το 610μ.Χ.
2. Σε ποια κατάσταση βρήκε την αυτοκρατορία;
Η αυτοκρατορία ήταν σε δεινή κατάσταση, δηλαδή : το βυζαντινό κράτος
απειλούσαν οι Άβαροι στην Ευρώπη και οι Πέρσες στην Ασία και τα ταμεία
του κράτους ήταν άδεια.
3. Τι δεν μπορούσε να κάνει ο Ηράκλειτος λόγω της κακής οικονομικής
κατάστασης του κράτους;
Χωρίς χρήματα δεν μπορούσε να οργανώσει στρατό και στόλο. Οι Πέρσες δεν
δέχονταν την ειρήνη και οι Άβαροι ζητούσαν υπερβολικά χρήματα.
4. Ποιος και πώς τον βοήθησε να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα;
Τον βοήθησε ο Πατριάρχης Σέργιος, ο οποίος έδωσε τα χρήματα της
εκκλησίας ως δάνειο στο κράτος.
5. Τι έκανε μ’ αυτά τα χρήματα ο Ηράκλειτος;
● Ο Ηράκλειτος οργάνωσε το στρατό και το στόλο.
● Επισκεύασε τα τείχη και συγκέντρωσε εφόδια και τροφές για τους
κατοίκους της Πόλης.
● Μοίρασε γη στους στρατιώτες των συνόρων, με την υποχρέωση να την
καλλιεργούν και να την υπερασπίζονται.
● Έκλεισε ειρήνη με τον αρχηγό των Αβάρων, Χαγάνο, προσφέροντάς του
χρήματα.
6. Τι έκανε αφού δεν είχε την απειλή των Αβάρων;
Στράφηκε εναντίον των Περσών, οι οποίοι, με βασιλιά το Χοσρόη είχαν
κατακτήσει τη Συρία, τη Παλαιστίνη και την Αίγυπτο. Αιχμαλώτισαν τον
Πατριάρχη Ιεροσολύμων και μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό στην πρωτεύουσά
τους Κτησιφώντα.
7. Πόσες εκστρατείες έκανε εναντίον των Περσών και ποιο ήταν το
αποτέλεσμά τους;
Εκστράτευσε δύο φορές. Την πρώτη διέσχισε τη Μικρά Ασία και χωρίς να
πολεμήσει τους Πέρσες που βρίσκονταν εκεί, βάδισε κατά της Περσίας
αναγκάζοντας τους Πέρσες να υποχωρήσουν.
Κατά τη δεύτερη (626μ.Χ.) οι Πέρσες συνεννοήθηκαν με τους Αβάρους και
από κοινού πολιόρκησαν την Πόλη από στεριά και θάλασσα. Ο Ηράκλειτος
δεν προλάβαινε να γυρίσει να βοηθήσει την Πόλη.

45. 8. Σε ποιους είχε αναθέσει τη φύλαξη της Πόλης κατά τη διάρκεια των
εκστρατειών και πως προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την απειλή των
Αβάρων;
Την προστασία τη Πόλης την είχε αναθέσει στον Πατριάρχη Σέργιο και το
μάγιστρο Βώνο. Αυτοί πρόσφεραν περισσότερα χρήματα στους Αβάρους, για
να λύσουν την πολιορκία, αλλά εκείνοι αρνήθηκαν.
9. Ποιες ήταν οι συνέπειες αυτής της άρνησης;
Οι Βυζαντινοί εξοργίστηκαν και υπερασπίστηκαν με κάθε μέσο την Πόλη.
Πολέμησαν γενναία, απέκρουσαν τις επιθέσεις στη στεριά και βύθισαν με
τους δρόμωνές τους τα μονόξυλα των Αβάρων στη θάλασσα. Οι Πέρσες,
βλέποντας αυτή την εξέλιξη, έλυσαν την πολιορκία και αναχώρησαν για τη
χώρα τους.
10. Σε ποιον απέδωσαν οι βυζαντινοί τη σωτηρία της Πόλης;
Οι κάτοικοι απέδωσαν τη σωτηρία της Πόλης στην Παναγία και όρθιοι, όλη τη
νύχτα, έψαλαν προς τιμή της τον Ακάθιστο Ύμνο.
11. Ποιες ήταν οι συνέπειες της νίκης αυτής;
Ο στρατός του αυτοκράτορα νίκησε τους Πέρσες σε αλλεπάλληλες μάχες.
Ελευθέρωσε τις υποδουλωμένες περιοχές, ξαναπήρε τον Τίμιο Σταυρό και
τους ανάγκασε να υπογράψουν ειρήνη και να επανέλθουν στα αρχικά τους
σύνορα. Ο Ηράκλειτος γύρισε θριαμβευτής στην Κωνσταντινούπολη.
eimet08

46. eimet08
19. Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες
1. Ποιες συνέπειες είχαν οι μακροχρόνιοι πόλεμοι Βυζαντινών και
περσών, ποιος το εκμεταλλεύτηκε και πώς;
Οι μακροχρόνιοι πόλεμοι ανάμεσα στους Πέρσες και τους Βυζαντινούς
εξάντλησαν και τα δύο κράτη. Το γεγονός αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι Άραβες,
οι οποίοι κατέλαβαν πολλές περσικές και βυζαντινές περιοχές. Έκαναν
πρωτεύουσά τους τη Δαμασκό της Συρίας και αποτελούσαν απειλή για το
Βυζάντιο.
2. Ποιος ήταν ο στόχος τους και πώς προσπάθησαν να τον πετύχουν;
Κύριος στόχος τους ήταν η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης. Με στόλο,
κατέλαβαν την Κύπρο, τη Ρόδο και άλλα νησιά του Αιγαίου και πολιόρκησαν
δύο φορές (673 & 717μ.Χ.) την Πόλη από στεριά και θάλασσα.
3. Πώς αντιμετώπισαν την απειλή οι Βυζαντινοί;
Ο αυτοκράτορας Λέων Γ’ ο Ίσαυρος και οι πολιορκημένοι Βυζαντινοί
πέρασαν δύσκολες ώρες, αλλά νίκησαν χάρη στο «υγρό πυρ», με το οποίο
έκαψαν μεγάλο μέρος του στόλου των Αράβων και τους ανάγκασαν να λύσουν
την πολιορκία.
4. Τι έκαναν οι Άραβες μετά τη λύση της πολιορκίας της Πόλης;
Οι Άραβες στράφηκαν δυτικά, κατέλαβαν την Αίγυπτο, την Καρχηδόνα και,
σχεδόν χωρίς αντίσταση, στις αρχές του 8ου
αιώνα, πέρασαν στην Ισπανία.
5. Τι προσπάθησαν να κάνουν και ποιος τους αντιμετώπισε και πώς;
Διάβηκαν τα Πυρηναία και προσπάθησαν να περάσουν στην Ευρώπη. Οι
συνασπισμένοι Φράγκοι, με αρχηγό τον Κάρολο Μαρτέλο, τους νίκησαν στο
Πουατιέ της Γαλλίας και τους ανάγκασαν να επιστρέψουν στην Ισπανία
(732μ.Χ.). Έτσι έκλεισαν οριστικά οι δρόμοι των Αράβων προς την Ευρώπη.

47. 20. Η φύλαξη των ανατολικών συνόρων και οι Ακρίτες
1. Γιατί ήταν δύσκολη η φύλαξη των συνόρων της αυτοκρατορίας;
Τα σύνορα της αυτοκρατορίας ήταν απέραντα και γι’ αυτό η φύλαξή τους ήταν
δύσκολη. Τα ανατολικά σύνορα άρχιζαν από τον Καύκασο και τον Εύξεινο
Πόντο και ακολουθώντας τον Τίγρη και τον Ευφράτη ποταμό έφταναν ως τον
Περσικό κόλπο. Πέρα από τα σύνορα αυτά ζούσαν λαοί που έκαναν επιδρομές
και λεηλατούσαν τις ανατολικές βυζαντινές περιοχές.
2. Τι έκαναν οι Βυζαντινοί για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα αυτό;
Έβαλαν φρουρές στις άκρες αυτές των συνόρων μόνιμους φρουρούς που τους
ονόμαζαν Ακρίτες. Σ’ αυτούς έδιναν δωρεάν γη για καλλιέργεια, άλογα και
πανοπλίες για τους πολέμους και τους απάλλασσαν από τους φόρους.
3. Πότε και πώς έδρασαν οι Ακρίτες;
Οι Ακρίτες έγιναν ονομαστοί στα χρόνια που απειλούσαν το Βυζάντιο οι
Άραβες (7ος
– 10ος
αι.). Οργανωμένοι σε μεγάλες ομάδες, φρουρούσαν τα
περάσματα των συνόρων κι εμπόδιζαν τους εχθρούς να λεηλατούν τα μέρη
εκείνα. Όταν δεν πολεμούσαν, γυμνάζονταν και βοηθούσαν να χτιστούν
κάστρα και βίγλες στα μέρη τα οποία φύλαγαν.
4. Πώς τους αντιμετώπιζε ο λαός;
Ο λαός τους ένιωθε προστάτες του, τους αγαπούσε και τους θαύμαζε για την
ανδρεία τους. Τους εξύμνησε στα ακριτικά τραγούδια, που μιλούν για τη ζωή
και τους αγώνες τους. Τα τραγούδια αυτά σώθηκαν ως τις μέρες μας και
αποτέλεσαν τη βάση των δημοτικών τραγουδιών.
5. Ποιος ήταν ο πιο γνωστός απ’ τους Ακρίτες;
Ο πιο γνωστός ήταν ο Βασίλειος Διγενής.
6. Πώς εξυμνήθηκε από το λαό;
Εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος «Βασίλειος Διγενής Ακρίτας». Στην Κύπρο,
στον Πόντο , στην Κρήτη και σ’ όλη την Ελλάδα μιλούν και τραγουδούν, ακόμη
και σήμερα, για «της γης τον ανδρειωμένο», που είναι απόγονος του Ηρακλή,
του Αχιλλέα και του Μεγαλέξανδρου, αλλά και πρόγονος του κλέφτη του
1821.
eimet08
Ερωτήσεις- Απαντήσεις

48. 21. Το Βυζάντιο εκχριστιανίζει τους Σλάβους
1. Ποια περίοδο και γιατί δεν ήταν καλές οι σχέσεις των Βυζαντινών με τους
Σλάβους;
Από τον 4ο
ως τον 7ο
αιώνα οι σχέσεις των Βυζαντινών με τους Σλάβους δεν ήταν
καλές, γιατί οι Σλάβοι έκαναν επιθέσεις μαζί με άλλους λαούς κατά των βυζαντινών
περιοχών.
2. Πότε και γιατί βελτιώθηκαν οι σχέσεις των Βυζαντινών με τους Σλάβους;
Οι σχέσεις τους βελτιώθηκαν στις αρχές του 8ου
αιώνα. Πολλοί Σλάβοι
εγκαταστάθηκαν στη νότια Βαλκανική και ενσωματώθηκαν στους βυζαντινούς
πληθυσμούς και στον τρόπο ζωής τους. Επίσης οι Βυζαντινοί τους έδιναν γη να
καλλιεργήσουν και τους χρησιμοποιούσαν ως μισθοφόρους στο στρατό ή ως τεχνίτες
στα δημόσια έργα.
3. Τι έγινε με τους Σλάβους της βόρειας Βαλκανικής;
Εκεί οι σλαβικές φυλές συνεργάστηκαν μεταξύ τους και οργάνωσαν δικά τους κράτη.
Το διοικητικό τους σύστημα ήταν επηρεασμένο από το Βυζάντιο, με το οποίο
επικοινωνούσαν και διατηρούσαν καλές σχέσεις.
4. Τι ζήτησαν από τους Βυζαντινούς οι Σλάβοι;
Το 826μ.Χ., ο Σλάβος ηγεμόνας της Μοραβίας Ρατισλάβος έστειλε πρεσβεία στην
Κωνσταντινούπολη και ζήτησε από τους Βυζαντινούς να στείλουν ιεραποστόλους για
να διδάξουν στο λαό τη χριστιανική πίστη.
5. Ποια ήταν η απάντηση των Βυζαντινών;
Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ ο Γ’ αποδέχτηκε την πρόσκληση του Ρατισλάβου και ο
πατριάρχης Φώτιος ανέθεσε τη σημαντική αυτή αποστολή σε δυο αδελφούς από τη
Θεσσαλονίκη, τον Κύριλλο και τον Μεθόδιο, στελέχη της Πατριαρχικής Σχολής, οι
οποίοι μιλούσαν τη σλαβική γλώσσα.
6 Τι έκαναν οι δυο ιεραπόστολοι;
Πήγαν με επιλεγμένους συνεργάτες στη Μοραβία και εργάστηκαν επί τρία χρόνια.
Εκπαίδευσαν μαθητές και ιερείς, οργάνωσαν τη λειτουργία της εκκλησίας και κήρυξαν
το χριστιανικό λόγο.
7. Τι έκαναν για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της γλώσσας;
Επειδή η σλαβική γλώσσα δεν είχε γραφή, επινόησαν το σλαβικό αλφάβητο, που βάση
του έχει το ελληνικό. Έτσι μετέφρασαν σε απλό και κατανοητό λόγο τα ιερά κείμενα
και έθεσαν τις βάσεις της γραπτής σλαβικής γλώσσας.
8. Γιατί το έργο που δημιούργησαν είναι μεγάλο και σημαντικό;
● Εκχριστιάνισαν τους Σλάβους και οργάνωσαν την εκκλησία τους.
● Συνέβαλαν στην ανάπτυξη φιλικών δεσμών ανάμεσα στους σλαβικούς λαούς και το
Βυζάντιο, οι οποίοι διατηρούνται μέχρι τις μέρες μας.
eimet08

49. 22. Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους
Βούλγαρους και τους Ρώσους
Α. Οι Βούλγαροι
1. Τι έκαναν οι Βούλγαροι στις αρχές του 9ου
αιώνα;
Στις αρχές του 9ου
αιώνα οι Βούλγαροι κατοικούσαν στα
εδάφη του Βυζαντίου έχοντας την υποχρέωση να
εμποδίζουν άλλους λαούς να κάνουν το ίδιο. Δεν
περιορίστηκαν όμως στα εδάφη που όριζε η συνθήκη τους
με το Βυζάντιο και σταδιακά προσπάθησαν να
προσαρτήσουν στο κράτος που ίδρυσαν όλες τις περιοχές
που ως τότε κατοικούσαν οι Σλάβοι.
2. Πού οδήγησε αυτή η ενέργειά τους;
Η ενέργειά τους αυτή οδήγησε σε προστριβές με το
Βυζάντιο, που κράτησαν περίπου 2 αιώνες.
3. Τι έγινε τον 9ο
αιώνα;
Οι Βούλγαροι, με αρχηγό τον Κρούμο, έκαναν επιδρομές
στη Θράκη κι έφτασαν ως την Κωνσταντινούπολη. Οι
Βυζαντινοί κατάφεραν να τους απωθήσουν ύστερα από
σκληρές μάχες. Σε μια από αυτές μάλιστα σκοτώθηκε ο
αυτοκράτορας του Βυζαντίου Νικηφόρος Α’.
4. Ποια περίοδος στις σχέσεις του Βυζαντίου με του
Βούλγαρους ήταν ειρηνική και γιατί;
Στα χρόνια που βασιλιάς των Βουλγάρων ήταν ο Βόγορης,
οι σχέσεις τους ξανάγιναν ειρηνικές. Ο Βόγορης
βαφτίστηκε χριστιανός και πήρε το όνομα Μιχαήλ. Το
παράδειγμά του ακολούθησαν χιλιάδες ομοεθνείς του. Την
ίδια περίοδο πήραν από τους Σλάβους το κυριλλικό
αλφάβητο και το χρησιμοποίησαν στην οργάνωση του
κράτους, για την εκπαίδευση και για τη λειτουργία της

50. εκκλησίας τους. Έτσι ήρθαν πιο κοντά στον τρόπο ζωής
και τον πολιτισμό των Βυζαντινών.
5. Πότε ξέσπασαν νέοι πόλεμοι;
Νέοι πόλεμοι ξέσπασαν, όταν αρχηγός των Βουλγάρων
ήταν ο Συμεών. Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς,
βρέθηκε σε τόσο δύσκολη θέση, ώστε ζήτησε τη βοήθεια
των Ρώσων για να τους αντιμετωπίσει.
6. Πότε επιτέθηκαν ξανά οι Βούλγαροι;
Όταν αρχηγός του ήταν ο Σαμουήλ, επιτέθηκαν ξανά κι
έκαναν φοβερές καταστροφές, φτάνοντας ως την
Πελοπόννησο. Ακολούθησαν σκληρές και μακροχρόνιες
μάχες.
7. Ποιος κατάφερε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των
Βουλγάρων οριστικά;
Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους
αντιμετώπισε νικηφόρα στο Σπερχειό ποταμό και ο
αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β’ συνέτριψε το στρατό τους
στο Κλειδί της Μακεδονίας στον ποταμό Στρυμόνα
(1014μ.Χ.). το βουλγαρικό κράτος διαλύθηκε και έγινε
βυζαντινή επαρχία. Οι Βούλγαροι για πολλές δεκαετίες
δεν ενόχλησαν το Βυζάντιο.
Β. Οι Ρώσοι
1. Από πού ήρθαν οι Ρώσοι, πού εγκαταστάθηκαν και
ποιες ήταν οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο αρχικά;
Οι Ρώσοι ήρθαν από τη Σκανδιναβική χερσόνησο κι
εγκαταστάθηκαν στην ανατολική Ευρώπη, στην περιοχή
του σημερινού Κιέβου της Ουκρανίας. Οι αρχικές σχέσεις
τους με το Βυζάντιο ήταν φιλικές.

51. 2. Πότε διαταράχτηκαν οι σχέσεις του Βυζαντίου με
τους Ρώσους;
Το 860μ.Χ. , ο ρωσικός στόλος μπήκε στο Βόσπορο,
λεηλάτησε τις ακτές και τα νησιά της Προποντίδας και
επιτέθηκε κατά της Κωνσταντινούπολης. Οι Βυζαντινοί,
παρότι εκείνη την εποχή ήταν σε πόλεμο με τους Άραβες,
κατάφεραν να τους απωθήσουν στον Εύξεινο Πόντο. Τα
επόμενα χρόνια ήρθαν σε συμφωνίες ειρήνης και
συνεργασίας μαζί τους.
3 Πότε ξαναήρθαν σε σύγκρουση με τους Ρώσους οι
Βυζαντινοί;
Όταν οι Ρώσοι βοήθησαν τους Βυζαντινούς να
αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους, κράτησαν για τον εαυτό
τους εδάφη της αυτοκρατορίας που κατέλαβαν. Οι
Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή τους ανάγκασαν να
αποσυρθούν και να επιστρέψουν στη χώρα τους.
4 Τι έγινε στα χρόνια που αυτοκράτορας ήταν ο
Βασίλειος ο Β’;
Οι Ρώσοι εκχριστιανίστηκαν από τους Βυζαντινούς. Αυτό
βοήθησε να αποκτήσουν οι ίδιοι και το Βυζάντιο μεγάλη
πολιτική, οικονομική και πνευματική ακτινοβολία. Ανάμεσα
στα δύο κράτη αναπτύχθηκαν στενοί πολιτικοί και
θρησκευτικοί δεσμοί. Οι Ρώσοι γνώρισαν το βυζαντινό
πολιτισμό και προόδευσαν, ενώ οι Βυζαντινοί εξασφάλισαν
ειρήνη και συνεργασία μαζί τους.
eimet08

52. 11/01/11
Σκάρπα Ηλέκτρα
17. ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
Γύρω από τα σύνορα υπήρχαν πολλοί λαοί, κάποιοι από τους
οποίους ζούσαν εκεί παλιότερα ενώ κάποιοι άλλοι εμφανίζονταν
για πρώτη φορά.
Τα προβλήματα που δημιουργούσαν στην αυτοκρατορία:
 έκαναν επιδρομές.
 λεηλατούσαν και κατέστρεφαν τις καλλιέργειες.
 καταλάμβαναν ακριτικές περιοχές της αυτοκρατορίας και
αιχμαλώτιζαν τους κατοίκους τους.
 έκλειναν τα στενά περάσματα των δρόμων της στεριάς και της
θάλασσας και δυσκόλευαν τον ανεφοδιασμό της
Κωνσταντινούπολης με σιτάρι και άλλα αγαθά.
 θέλοντας να κατακτήσουν την Κωνσταντινούπολη παραβίαζαν
τα σύνορα, έφταναν με το στρατό και το στόλο έξω από τα τείχη
της και την πολιορκούσαν.
Πώς αντιμετώπιζαν οι Βυζαντινοί τους γείτονές τους:
 οχύρωναν την πόλη τους.
 τους αντιμετώπιζαν με πολεμικά, οικονομικά και διπλωματικά
μέσα.

53. 13/01/11
18. ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΑΒΑΡΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΥΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ
ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
Στις αρχές του 7ου αιώνα ο Έξαρχος της Καρχηδόνας Ηράκλειος έγινε
αυτοκράτορας στο Βυζάντιο.
Τα προβλήματα του κράτους:
 τα ταμεία του κράτους ήταν άδεια και χωρίς χρήματα.
 δεν μπορούσε να οργανώσει τον παραμελημένο στρατό και στόλο.
Οι κινήσεις του Ηράκλειου:
 προσπάθησε να κλείσει ειρήνη με τους Πέρσες αλλά δε δέχτηκαν.
 προσπάθησε να κλείσει ειρήνη με τους Άβαρους αλλά ζητούσαν
υπερβολικά ανταλλάγματα.
Η βοήθεια της εκκλησίας:
 ο Πατριάρχης Σέργιος έδωσε τα χρήματα της εκκλησίας ως δάνειο στο
κράτος.
 πήρε τα χρυσά και ιερά σκεύη της εκκλησίας και τα έδωσε στον
αυτοκράτορα για να κόψει νόμισμα.
Ο Ηράκλειος οργανώνει το κράτος:
 έχοντας χρήματα οργάνωσε το στρατό και το στόλο.
 επισκεύασε τα τείχη.
 συγκέντρωσε τρόφιμα για τους κατοίκους της Πόλης.
 μοίρασε γη στους στρατιώτες των συνόρων με την υποχρέωση να της
καλλιεργούν και να την υπερασπίζονται.
 Έκλεισε ειρήνη με το Χάγανο, τον αρχηγό των Αβάρων, δίνοντάς του τα
χρήματα που ζητούσε.

54. Οι Πέρσες:
 με βασιλιά το Χοσρόη είχαν κατακτήσει τη Συρία, την Παλαιστίνη και την
Αίγυπτο.
 αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη των Ιεροσολύμων και μετέφεραν τον Τίμιο
Σταυρό στην πρωτεύουσά τους.
Οι εκστρατείες του Ηράκλειτου κατά των Περσών:
1η εκστρατεία:
 διέσχισε την Μικρά Ασία χωρίς να πολεμήσει τους Πέρσες και βάδισε κατά
της Περσίας.
 ανέθεσε τη φύλαξη της Πόλης στον Πατριάρχη και στο μάγιστρο Βώνο.
2η εκστρατεία:
 ενώ ο Ηράκλειτος βρίσκονταν στην Περσία, οι Πέρσες ενώθηκαν με τους
Άβαρους και πολιόρκησαν την Πόλη από στεριά και θάλασσα.
 Ο πατριάρχης Σέργιος και ο μάγιστρος Βώνος πρόσφεραν περισσότερα
χρήματα στους Αβάρους για να τηρήσουν τη συνθήκη ειρήνης εκείνοι όμως
αρνήθηκαν.
 οι Βυζαντινοί εξοργίστηκαν με τη στάση των Αβάρων και πολέμησαν με
κάθε μέσο προστατεύοντας την πόλη τους.
 οι Πέρσες βλέποντας αυτή την εξέλιξη έφυγαν για τη χώρα τους.
 ο Ηράκλειτος έμαθε τη νίκη και ενθαρρυμένος ο στρατός του νίκησε τους
Πέρσες κάνοντάς τους να επιστρέψουν στα αρχικά τους σύνορα.
 ο Ηράκλειτος πήρε πίσω τον Τίμιο Σταυρό και ανάγκασε τους Πέρσες να
υπογράψουν ειρήνη.
Σκάρπα Ηλέκτρα

55. 18/01/11
19. ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ
Οι Άραβες:
 Οι Άραβες εκμεταλλεύτηκαν την αδυναμία των Βυζαντινών και των Περσών και
μέσα σε λίγα χρόνια επεκτάθηκαν από την άγονη Αραβία σε πολλές περσικές και
βυζαντινές περιοχές.
 Έκαναν πρωτεύουσά τους τη Δαμασκό της Συρίας και έγιναν διαρκής κίνδυνος για
τους Βυζαντινούς.
Η πορεία των Αράβων προς το Βυζάντιο:
 Οι Άραβες πέρασαν από την Κύπρο και τα νησιά του Αιγαίου και έφτασαν από τη
θάλασσα στην Κωνσταντινούπολη.
 Ταυτόχρονα έφτασε στην Κωνσταντινούπολη και ο στρατός τους και την
περικύκλωσαν από στεριά και θάλασσα.
 Ο Λέων Γ’ ο Ίσαυρος (Λέων τρίτος ο Ίσαυρος) και οι Βυζαντινοί πολέμησαν
γενναία καίγοντας τα πλοία των Αράβων με το «υγρό πυρ».
Η πορεία των Αράβων προς την Ευρώπη:
 Οι Άραβες κατέλαβαν χωρίς αντίσταση την Αίγυπτο και την Καρχηδόνα και
πέρασαν στην Ισπανία.
 Προσπάθησαν να περάσουν τα Πυρηναία για να κατακτήσουν την Ευρώπη.
 Οι Φράγκοι, με αρχηγό τον Κάρολο Μαρτέλο, τους νίκησαν στο Πουατιέ της Γαλλίας
και τους ανάγκασαν να επιστρέψουν στην Ισπανία.
Σκάρπα Ηλέκτρα

56. 20/01/11
20. Η ΦΥΛΑΞΗ ΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΑΚΡΙΤΕΣ
Τα ανατολικά σύνορα:
 Τα ανατολικά σύνορα άρχιζαν από τον Καύκασο και τον Εύξεινο
Πόντο κι ακολουθώντας τον Τίγρη και Ευφράτη ποταμό έφταναν ως
τον περσικό κόλπο
 Πέρα από τα σύνορα αυτά ζούσαν λαοί που συχνά έκανα επιδρομές
και λεηλατούσαν τις ανατολικές βυζαντινές επαρχίες.
Οι Ακρίτες:
 Ήταν μόνιμοι φρουροί των ανατολικών συνόρων της βυζαντινής
αυτοκρατορίας.
 Είχαν δωρεάν γη για καλλιέργεια, άλογα και πανοπλίες για τους
πολέμους και απαλλάσσονταν από τους φόρους.
 Έγιναν ονομαστοί στα χρόνια που απειλούσαν το Βυζάντιο οι
Άραβες.
 Όταν δεν πολεμούσαν, γυμνάζονταν στο τρέξιμο και στο κοντάρι,
βοηθούσαν να οχυρωθούν ακριτικές πόλεις και έχτιζαν κάστρα και
παρατηρητήρια στα μέρη στα οποία φύλαγαν.
 Ο λαός τους ένιωθε προστάτες του, θαύμαζε την αντρεία τους και
τους ύμνησε στα ακριτικά τραγούδια.
 Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής.
Σκάρπα Ηλέκτρα

57. 26/01/11
21. ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΕΚΧΡΙΣΤΙΑΝΙΖΕΙ ΤΟΥΣ ΣΛΑΒΟΥΣ
Οι σχέσεις Σλάβων-Βυζαντινών:
4ος ως 7ος αιώνας: οι Σλάβοι έκαναν επιθέσεις μαζί με άλλους λαούς κατά των βυζαντινών
περιοχών.
8ος αιώνας: οι σχέσεις Σλάβων-Βυζαντινών βελτιώθηκαν.
Οι Σλάβοι της νότιας Βαλκανικής:
 ενσωματώθηκαν με τους βυζαντινούς πληθυσμούς.
 γνώρισαν τη χριστιανική θρησκεία και βαπτίστηκαν χριστιανοί.
 οι Βυζαντινοί τους έδιναν γη να καλλιεργήσουν και τους χρησιμοποιούσαν ως μισθοφόρους στο
στρατό ή ως τεχνίτες στα δημόσια έργα.
Οι Σλάβοι της βόρειας Βαλκανικής:
 οι σλαβικές φυλές ενώθηκαν και οργάνωσαν το δικό τους κράτος.
 το σύστημα της διοίκησης που είχαν έμοιαζε με αυτό των Βυζαντινών.
 διατηρούσαν καλές σχέσεις με τους Βυζαντινούς.
Οι Σλάβοι ζητούν να διδαχθούν τη χριστιανική πίστη:
 το 826 μ.Χ. ο Σλάβος ηγεμόνας Ρατισλάβος έστειλε πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη και ζήτησε
να στείλουν ιεραπόστολους για να διδάξουν στο λαό του χριστιανική πίστη.
 ο αυτοκράτορας Μιχαήλ ο Γ’ (Μιχαήλ ο τρίτος) αποδέχτηκε την πρόσκληση και ο πατριάρχης
Φώτιος έστειλε δύο αδερφούς από τη Θεσσαλονίκη τον Κύριλλο και το Μεθόδιο οι οποίοι μιλούσαν τη
σλαβική γλώσσα.
Οι δυο ιεραπόστολοι:
 βάπτισαν τους Σλάβους χριστιανούς και οργάνωσαν την εκκλησία τους.
 συνέβαλαν στην ανάπτυξη των φιλικών δεσμών ανάμεσα στους σλαβικούς λαούς και στο Βυζάντιο.
 επειδή η σλαβική γλώσσα δεν είχε γραφή, επινόησαν το σλαβικό αλφάβητο που είχε ως βάση του
το ελληνικό.
Σκάρπα Ηλέκτρα

58. 27/01/11
22. ΦΙΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΜΕ
ΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΡΩΣΟΥΣ
Α. ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ
 Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι εξακολουθούσαν να
κατοικούν μέσα στα εδάφη του Βυζαντίου.
 Δεν περιορίστηκαν μόνο στα εδάφη που όριζε η
συνθήκη τους με το Βυζάντιο και προσπάθησαν να
προσαρτήσουν στο κράτος τους όλες τις περιοχές που ως
τότε κατοικούσαν οι Σλάβοι. Η ενέργεια αυτή οδήγησε σε
συγκρούσεις με το Βυζάντιο και διήρκησε δυο αιώνες.
 Οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο έκαναν επιδρομές
στη Θράκη και έφτασαν μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Οι
Βυζαντινοί τους απώθησαν έπειτα από σκληρές μάχες.
 Όταν ήταν αρχηγός των Βουλγάρων ο Βόγορης, οι
σχέσεις τους με το Βυζάντιο αποκαταστάθηκαν. Ο
Βόγορης βαπτίστηκε χριστιανός και πήρε το όνομα
Μιχαήλ. Κι άλλοι Βούλγαροι βαπτίστηκαν χριστιανοί.
Πήραν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο και το
χρησιμοποίησαν για την οργάνωση του κράτους και της
εκκλησίας και την εκπαίδευση.

59.  Όταν ήταν αρχηγός ο Συμεών, άρχισαν νέους
πολέμους με το Βυζάντιο. Οι Βυζαντινοί τους νίκησαν με
τη βοήθεια των Ρώσων.
 Όταν ήταν αρχηγός ο Σαμουήλ, οι Βούλγαροι έκανα
επιδρομές και έφτασαν ως την Πελοπόννησο
προκαλώντας φοβερές καταστροφές. Ο βυζαντινός
στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους νίκησε στο
Σπερχειό ποταμό και ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β’
(Βασίλειος ο δεύτερος) συνέτριψε το στρατό τους δίπλα
στον ποταμό Στρυμόνα.
 Το βουλγαρικό κράτος διαλύθηκε και η Βουλγαρία έγινε
βυζαντινή επαρχία
Β. ΟΙ ΡΩΣΟΙ
 Οι Ρώσοι είναι ο νεότερος χρονικά λαός που έγινε
«γείτονας» των Βυζαντινών.
 Οι αρχικές σχέσεις με το Βυζάντιο ήταν φιλικές. Το
860 μ.Χ. ο ρωσικός στόλος με 200 πλοιάρια μπήκε στο
Βόσπορο, λεηλάτησε τις ακτές και τα νησιά και επιτέθηκε
στην Κωνσταντινούπολη. Οι Βυζαντινοί παρόλο που
βρισκόταν σε πόλεμο με τους Άραβες κατάφεραν να τους
απωθήσουν.

60. 27/01/11
 Όταν οι Ρώσοι βοήθησαν τους Βυζαντινούς να
αντιμετωπίσουν τους Βούλγαρους, κράτησαν για τον εαυτό
τους τα εδάφη της αυτοκρατορίας που κατέλαβαν. Οι
Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή πολέμησαν και
ανάγκασαν τους Ρώσους να επιστρέψουν στη χώρα τους.
 Όταν ήταν αυτοκράτορας ο Βασίλειος ο Β’ (Βασίλειος ο
δεύτερος) και μετά οι Ρώσοι έγιναν χριστιανοί από τους
Βυζαντινούς. Έτσι, οι Ρώσοι γνώρισαν το βυζαντινό
πολιτισμό και προόδευσαν, ενώ οι Βυζαντινοί εξασφάλισαν
ειρήνη και συνεργασία μαζί τους για πολλούς αιώνες.
Σκάρπα Ηλέκτρα

62. Κεφάλαιο 17ο
Οι γείτονες των Βυζαντινών.
Η παρουσίαση διαμορφώθηκε από τον Πέτρο ΣαμούχοΗ παρουσίαση διαμορφώθηκε από τον Πέτρο Σαμούχο.

63. Γύρω από τα σύνορα του Βυζαντίου υπήρχαν πολλοί λαοί.
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

64. Με τους λαούς αυτούς οι Βυζαντινοί επικοινωνούσαν και
προσπαθούσαν να έχουν καλές σχέσεις.
Βουλγαρική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη, σε επίσημη ακρόαση
από το Βυζαντινό αυτοκράτορα (αρχές 9ου αι.)
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

65. Πολλές φορές όμως, οι λαοί αυτοί έκαναν επιδρομές στα εδάφηΠολλές φορές όμως, οι λαοί αυτοί έκαναν επιδρομές στα εδάφη
της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και δημιουργούσαν προβλήματατης Βυζαντινής αυτοκρατορίας και δημιουργούσαν προβλήματατης Βυζαντινής αυτοκρατορίας και δημιουργούσαν προβλήματα.της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και δημιουργούσαν προβλήματα.
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

66. Α έ έ έθΑρκετές φορές επιτέθηκαν
εναντίον της Κωνσταντινούπολης
πολιορκώντας την από στεριά καιπολιορκώντας την από στεριά και
θάλασσα.
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/