Partimento, een weg naar spelen met inzicht

1. PARTIMENTO
Een weg naar spelen met inzicht?

2. Probleemstelling:
Harmoniseren en improviseren aan het klavier
als pijler van een eigentijdse klavierdidactiek: hoe beginnen?
-De intuïtieve weg
-De academische weg
…

3. Partimento:
A term used fairly frequently in the late 18th and early 19th century
to denote exercises in figured-bass playing,
not so much as accompaniments to a solo instrument
as self-contained pieces.
(The New Grove Dictionary of Music)

4. Ontstaan van de partimento-praktijk:
-eerste sporen: laatste kwart 17de eeuw
-belangrijkste traditie: Conservatorium Napels
-verhouding vraag/aanbod muziek
-basisprincipe: opbouw van een repertoire van realisaties
van prototypische generaalbasfiguren (“clichés”) als sleutel
tot eigen improvisatie en compositie
-essentiële rol van de “meester-leerling”-verhouding
-tot ver in de 19de eeuw blijft improvisatie een fundament
van leren musiceren

6. Vraagstelling: waar is improvisatie en harmonisatie verloren gegaan
als fundament van een geïntegreerde klavierpraktijk?
Een opmerkelijk citaat uit 1875:
… Erkel allowed the candidate to play a piece of his own choice.
Erkel then set a piece for sight-reading, and whoever could not play it fluently
was turned away. The ones who survived this ordeal were then subjected to
an improvisation test by Volkmann. He would play a few measures on the piano
several times; the candidate then had to repeat it from memory and improvise
a continuation. Successful candidates were enrolled as students.
The unsuccesful ones were sent on to Gyula Erkel and subjected to one last trial:
an unfigured bass, which he wrote on the blackboard, and which the student had
to harmonize at sight. The ones who failed were shown the door.
(Beschrijving van een toelatingsproef aan de Koninklijke Academie voor Muziek
in Budapest, mede gesticht door Franz Liszt, uit Alan Walker: Franz Liszt, The Final Years)

7. Basismateriaal voor het harmoniseren:
-octaafregel
-cadensen
-modulaties
-sequensen

8. De octaafregel:
(Fenaroli 1775)
Voordelen:
-harmonisch “passepartout”
-gevarieerd aanbod van akkoorden
-speelcomfort

9. De octaafregel dalend (Furno ca. 1817)

10. Cadensen:

11. Modulaties:

12. Sequensen:

13. THEORIE – PRAKTIJK
ANALYSE-REALISATIE
SCHRIJVEN-SPELEN
PROFESSIONAL-AMATEUR

14. Hoe begin je eraan?

15. Stap 1: octaafregel stijgend gradueel opbouwen
-beste werkwijze: vanaf het begin alles memoriseren,
geschreven component beperken tot het minimum
-zodra akkoorden 1 t.e.m. 5 gekend zijn, starten met
harmoniseren van eenvoudige baslijnen
-starten met toonaarden G, C, F .
Stap 2: octaafregel dalend opbouwen
-kan in twee stappen: 8-7-6-5 en dan 5-4-3-2-1
Stap 3: cadensen
Stap 4: diverse formules en “connectoren”

16. De octaafregel dalend
in 2 stappen

17. Enkele interessante formules:

21. Een literatuurvoorbeeld: Partimento Diminuto 7 (F.Durante)

22. Analyse van een Bachpraeludium:

23. Mooi, maar wat zijn we hiermee in de praktijk?

24. Toepassingen
in functie van
literatuurspel

26. Praktijkvoorbeeld: J.C.Bach/P.Ricci: Andante

27. Harmonische matrix:

28. Speelfiguren:

29. Toepassingen
in functie van
improvisatie

31. Improvisatie van een orgeltrio

35. Dank aan:
Lieven Strobbe
Hans Van Regenmortel
Joris Lejeune
Job Ijzerman
Chris Verhelst
Felix Diergarten
Tobias Cramm