www.wojciechmakowski.pl Trener piłki nożnej młodego pokolenia. Wiedza, materiały, przemyślenia, rozwój osobisty.

1. Floriano Marziali, Vincenzo Mora
„Gra w strefie – dydaktyczne wprowadzenie do
systemu 4:4:2”
Leer 1997

2. Rozdział 1. Wiadomości ogólne o obronie strefowej.
Zawodników i ich pozycje przedstawia ryc. 1, nazewnictwo natomiast tabela 1.
Numer zawodnika Nazwa pozycji zawodnika w systemie 4-4-2
1 Bramkarz (B)
2 Prawy boczny obrońca (PBO)
3 Lewy boczny obrońca (LBO)
4 Prawy środkowy pomocnik (PSP)
5 Lewy środkowy obrońca (LSO)
6 Prawy środkowy obrońca (PSO)
7 Prawy boczny pomocnik (PBP)
8 Lewy środkowy pomocnik (LSP)
9 Napastnik (N)
10 Lewy środkowy pomocnik (LSP)
11 Napastnik drugi (N)
W obronie wyróŜniamy 3 rodzaje krycia: indywidualne, kombinowane i strefowe. Pole gry
dzieli się na 4 strefy (A-B-C-D) rys. 2. Wewnętrzne strefy B i C są węŜsze, gdyŜ to z nich
pada najwięcej bramek i dlatego naleŜą do najniebezpieczniejszych. W kryciu strefowym
kaŜdy zawodnik ma za zadanie zabezpieczyć przypisana mu strefę i kryć przeciwnika, który
w niej się znalazł, tak jak na rys. 2. Przykładowo zaw. 2 i 7 muszą kryć strefy D (przede
wszystkim) oraz równieŜ strefę C, a zaw. 5 i 8 strefę B i takŜe strefy A i C. Napastnicy kryją

3. przede wszystkim strefy B i C by zmusić przeciwnika do gry bocznymi sektorami. Logiczne
jest takŜe, Ŝe np. 11 odpowiada za strefy A-B-C.
PRZESUWANIE SIĘ LINII
Zgodnie z zasadami gry w strefie obrońca musi się tak ustawiać, by mógł zawsze widzieć
piłkę i własną bramkę oraz ustawiać się tak by zawsze być miedzy przeciwnikiem a bramką.
Dlatego teŜ obrońca musi być nieustannie w stanie przejąć krycie wbiegającego w jego strefę
napastnika. Kryjemy tym ściślej im przeciwnik jest bliŜej naszej bramki i im bliŜej niego jest
piłka. Na rys. 3 i 4 przedstawiono ustawienie się obrońców i bramkarza w stosunku do piłki.
Podkreślamy, ze obrońca musi się zawsze ”wsuwać” miedzy przeciwnika a bramkę.
Na rys 3.1 na uwagę zasługuje zaw. 2, który oprócz piłki i bramki musi równieŜ uwaŜać na
działania B. W przypadku przegrania piłki, co trwa ok. 3-4 sekund, zaw. 2 zdąŜy przesunąć
się na nową pozycję jak na rys. 3.2. Podobnie przesuwa się cała formacja.

4. MOCNA I SŁABA STRONA
Mocna strona to ta po której znajduje się w danym momencie piłka. Słaba natomiast to ta
daleka od zawodnika z piłką. W strefie mocnej obrońcy kryją ściśle a w słabej „na radar” rys.
5. Zasada jest następująca: im słabiej (mniej liczebnie) obsadzona jest mocna strona, tym
słabsze jest krycie przeciwnika w tej strefie i na odwrót. Na rys. 5 widać jak 3 wychodzi do
A z piłką, 5 go asekuruje i pośrednio kryje B, 6 kryje B a 2 asekuruje 6 i obserwuje C w
przypadku przegrania piłki na drugą stronę. W niektórych systemach trenerzy odłączają 2 od
linii i ustawiają bliŜej C. Jego (2) głównym zadaniem jest zagrodzić C drogę do bramki. Na
rys. 6 przedstawiono słabe strony przy akcji ze środka boiska.
Z USTAWIENIA WYJŚCIOWEGO DO USTAWIENIA W ATAKU
Na rys. 7 przedstawiono ustawienie wyjściowe. Z tego ustawienia z zaleŜności od kierunku
przesuwania się piłki zawodnicy w ataku przesuwaj się do przodu (rys. 8) i za piłką (rys. 9).

5. PARY I TRÓJKĄTY WSPÓŁPRACY.
Na rys. 10 przedstawiono trójkąty bezpośredniej współpracy w systemie 4-4-2.

6. Rozdział 2. Treningi dla obrońców i pomocników
ĆWICZENIE DIAGONALNEGO KRYCIA DLA 4 OBROŃCÓW – STATYCZNIE
Rys. 11. obrońcy stoją w odległości 10 m od napastników z piłkami. Na sygnał trenera linia
obrony przesuwa się do zawodników z piłkami jak na rys. 12-15 tworząc 2 linie. Zaw. 5
asekurują 6 i 3, a zaw. 2 asekuruje 6 itd. Na kolejny sygnał trenera linia wraca na swoje
miejsce itd. W odmianie ćwiczenia napastnicy po kolei atakują z piłką linię obrony. Skrajni
obrońcy daleko od piłki obserwują napastników w swojej strefie.
ĆWICZENIE DIAGONALNEGO KRYCIA DLA 4 OBROŃCÓW – DYNAMICZNIE

7. J.w. lecz napastnicy podają między sobą 1 piłkę – rys. 16. Obrońcy przesuwają się i
wychodzą do zawodnika z piłką w zaleŜności od kierunku podania – rys. 17-19. Celem
obrońców jest jak najszybsze budowanie i odbudowywanie ustawienia właściwego (czas
między podaniami).
ĆWICZENIE ZSYNCHRONIZOWANEGO KRYCIA LINII POMOCY I OBRONY –
STATYCZNIE
Zaw. A-B-C-D funkcjonują w ćwiczeniu jako statyści – kaŜdy z piłką – rys. 20. na całej
szerokości boiska w odległości ok. 5 m od linii środkowej. Obie linie (obrony i pomocy)
ustawiają się jak wyjściowo. Napastnicy nie uczestniczą w tym ćwiczeniu. MoŜna to
ćwiczenie przeznaczyć równieŜ wyłącznie dla pomocników (bez linii obrony z tyłu). Na ryc.
20 przedstawiono ustawienie wyjściowe. Na sygnał trenera obie linie przesuwają się do
zawodników piłką jak na rys. 21 tworząc wew. formacji dwie linie asekuracji. Linia obrony
ustawia się podobnie jak linia pomocy. Skrajni 7 i 2 obserwują przeciwników w słabej
stronie. Linia pomocy następnie atakuje (i przesuwa się) kolejno następnych zawodników z
piłką – ryc. 22-24. W linii obrony następuje załamanie i jeden ze środkowych obrońców
ustawia się nieco (ok. 2m) za linią obrony jako stoper. W ten sposób i w tej formacji
wysterują dwie linie (rys. 22).

9. ĆWICZENIE ZSYNCHRONIZOWANEGO KRYCIA LINII POMOCY I OBRONY –
DYNAMICZNIE
J.w. lecz ćwiczenie wykonujemy jedną piłką podawana między A-B-C-D. Rozpoczynamy
ćwiczenie z ustawienia wyjściowego (rys. 25) i na sygnał atakujemy z przesunięciem zaw. z
piłką. Wraz z przesuwaniem się piłki przesuwają się obie linie a zawodnicy obu formacji
zajmują dynamicznie nowe pozycje rys. 26-28.
KRYCIE ZAWODNIKA Z PIŁKĄ I JEGO PARTNERA WYCHODZĄCEGO NA WOLNE
POLE SKRZYDŁEM PO OBIEGU
Ćwiczenie przebiega w 3 fazach. W pierwszej fazie linie obrony i pomocy zajmują pozycje
wyjściowe (białe koła). W drugiej fazie (na sygnał trenera) obie formacje przesuwają się w
kierunku przeciwnika z piłką A (szare koła). W trzeciej fazie obieg rozpoczyna B, a linia
obrony modyfikuje swoje ustawienie – rys. 29. Podobnie ćwiczenie wygląda z drugiej strony
– rys. 30.

10. KRYCIE ZAWODNIKA PROWADZĄCEGO PIŁKĘ I JEGO PARTNERA
PORUSZAJACEGO SIĘ NA WOLNYM POLU NA SKRZYDLE
Ćwiczenie przebiega w 3 fazach. W pierwszej fazie linie obrony i pomocy zajmują pozycje
wyjściowe (białe koła). W drugiej fazie (na sygnał trenera) obie formacje przesuwają się w
kierunku przeciwnika prowadzącego piłkę A (szare koła). B pozostaje w bezruchu w tej fazie.
W trzeciej fazie Obie linie maja za zadanie zaatakować A (linia pomocy) i pokryć B (linia
obrony) – rys. 31. Podobnie ćwiczenie wygląda z drugiej strony – rys. 32.

11. KRYCIE PRZECIWNIKA PRZEZ DWÓJKĘ ŚRODKOWYCH OBROŃCÓW, PODCZAS
GDY PRZECIWNIK PROWADZI PIŁKĘ ŚRODKIEM POLA
A stoi z piłką, podczas gdy B porusza się horyzontalnie między 5 i 6. Zadaniem obrońców
jest krycie, przekazywanie krycia i asekuracja kryjącego partnera. Na ryc. 33-36 pokazano
róŜne ustawienia zarówno obrońców jak i napastnika bez piłki. A kontroluje ustawienie i gdy
widzi błąd – podaje do B piłkę, który odgrywa ją z powrotem do A.
KRYCIE PRZECIWNIKA PRZEZ CZWÓRKĘ OBROŃCÓW, PODCZAS GDY
PRZECIWNIK PROWADZI PIŁKĘ ŚRODKIEM POLA
A stoi z piłką, podczas gdy B porusza się horyzontalnie między obrońcami. Zadaniem
obrońców jest krycie, przekazywanie krycia i asekuracja kryjącego partnera. W tym celu
jeden ze środkowych obrońców zawsze ustawia się nieco z tyłu - ryc. 37-40.

12. KRYCIE PRZECIWNIKA PRZEZ CZWÓRKĘ OBROŃCÓW, PODCZAS GDY
PRZECIWNIK PROWADZI PIŁKĘ SKRZYDŁEM BOISKA
Linie obrony i pomocy zajmują pozycje wyjściowe. A z piłką zajmuje statyczne miejsce na
skrzydle, podobnie jak B. Na sygnał trenera obie formacje przesuwają się jak na rys. 41.
Linia obrony orientuje się na prowadzącego piłkę A i przeciwnika B (zaw. 3 asekurowany
przez 5). W tym ustawieniu zaw. B przesuwa się wzdłuŜ linii obrony a obrońcy mają za
zadanie kryć B, przekazywać krycie i asekurować kryjącego partnera – rys. 42-45. Gdy B
wejdzie na stronę słabą 2 nie podąŜa za nim lecz kryje luźno – rys. 45.

13. KRYCIE 2 PRZECIWNIKÓW PRZEZ CZWÓRKĘ OBROŃCÓW, PODCZAS GDY
PRZECIWNIK PROWADZI PIŁKĘ SKRZYDŁEM BOISKA

14. Linie obrony i pomocy zajmują pozycje wyjściowe. A z piłką zajmuje statyczne miejsce na
skrzydle, podobnie jak B i C. Na sygnał trenera obie formacje przesuwają się jak na rys. 46.
Linia obrony orientuje się na prowadzącego piłkę A i przeciwników B i C (zaw. 3 i 6). W tym
ustawieniu zaw. B i C przesuwają się wzdłuŜ linii obrony a obrońcy mają za zadanie kryć B i
C, przekazywać krycie i asekurować kryjącego partnera – rys. 47-51. Gdy B lub C wejdzie na
stronę słabą 2 nie podąŜa za nim lecz kryje luźno.

15. KRYCIE PRZECIWNIKA PRZEZ CZWÓRKĘ OBROŃCÓW, PODCZAS GDY
PRZECIWNIK PROWADZI PIŁKĘ ŚRODKIEM BOISKA
Linie obrony i pomocy zajmują pozycje wyjściowe. A z piłką i B zajmują początkowo
statyczne miejsca. Na sygnał trenera obie formacje przesuwają się jak na rys. 52.
Linia obrony orientuje się na prowadzącego piłkę A i przeciwnika B (zaw. 3 asekurowany
przez 5). W tym ustawieniu zaw. B przesuwa się wzdłuŜ linii obrony, a obrońcy mają za
zadanie kryć B, przekazywać krycie i asekurować kryjącego partnera – rys. 53-57. Gdy B
wejdzie na stronę słabą 2 lub 3 nie podąŜa za nim lecz kryje luźno pozostając w formacji –
rys. 57. Przyglądając się uwaŜnie rys. 56 i 57 moŜna dostrzec, Ŝe 2 kryje ściślej niŜ 3.
Powodem tego jest odległość w obu przypadkach przeciwnika B od piłki. Im dalej jest on od
piłki tym luźniej jest kryty. W kontynuacji ćwiczenia dokładamy horyzontalny ruch równieŜ
zaw. A.

16. KRYCIE 2 PRZECIWNIKÓW PRZEZ CZWÓRKĘ OBROŃCÓW, PODCZAS GDY
PRZECIWNIK PROWADZI PIŁKĘ ŚRODKIEM BOISKA
Linie obrony i pomocy zajmują pozycje wyjściowe. A z piłką oraz C i B zajmują początkowo
statyczne miejsca. Na sygnał trenera obie formacje przesuwają się jak na rys. 58.

17. Linia obrony orientuje się na prowadzącego piłkę A i przeciwników B i C. W tym ustawieniu
zaw. B i C przesuwają się wzdłuŜ linii obrony, a obrońcy mają za zadanie kryć B i C,
przekazywać krycie i asekurować kryjącego partnera – rys. 59-63. Gdy B wejdzie na stronę
słabą 2 lub 3 nie podąŜa za nim lecz kryje luźno pozostając w formacji.

18. W kontynuacji ćwiczenia dokładamy horyzontalny ruch równieŜ zaw. A lub podania piłki
miedzy A-B-C-D - ryc. 64-65.
Rozdział 3. Strategia i taktyka „krótkiej” i „wąskiej” druŜyny na zawęŜonym i
skróconym polu gry. Pressing i spalony
We współczesnym futbolu opartym na grze w strefie, druŜyna broniąca musi ustawiać się
wąsko i krótko, inaczej mówiąc musi zawęŜać i skracać pole gry, tak wy wszyscy zawodnicy
byli od siebie nie dalej niŜ 30 m. Celem tego manewru jest by zawodnicy w ciągu kilku
kroków mogli utworzyć w danym sektorze przewagę liczebną. Podczas gry ofensywnej
natomiast zawodnicy ustawiają się krotko, ale juŜ nie wąsko (rys. 8). Celem tego manewru
jest zapewnienie moŜliwości gry krótkimi podaniami wewnątrz a szczególnie miedzy
formacjami, wytworzenie chwilowej przewagi liczebnej przez podłączenie się obrońców,
przeniesienie za linie piłki większej ilości zawodników, a w przypadku straty zastosowanie
natychmiast pressingu.
PRESSING
Jest to skoordynowane działanie całej druŜyny, które ma na celu zabrać przeciwnikowi przy
piłce przestrzeń, moŜliwość podania piłki, zmuszenie do błędu (niedokładnego podania lub
dryblingu) i przede wszystkim zdolność do zorganizowanego przeprowadzenia akcji
ofensywnej. Pressing dzieli się na 3 rodzaje w zaleŜności od miejsca wykonania:
· Na wysokości pola karnego przeciwnika
· Na wysokości ¾ boiska (miedzy linią środkową a polem karnym przeciwnika).
· W okolicach linii środkowej.

19. Na jakiej wysokości zostanie pressing załoŜony zaleŜy od 4 czynników:
1. umiejętności i zdolności kondycyjnych obu napastników (w 4-4-2)
2. kondycji i szybkości biegowej wszystkich zawodników
3. właściwego przygotowania sytuacji do pressingu
4. potencjału piłkarskiego druŜyny przeciwnej.
Jest rzeczą oczywistą, Ŝe podczas meczu moŜna zmieniać wysokość stosowanego pressingu.
JeŜeli w naszej druŜynie napastników cechuje dobra szybkość biegowa, bardziej opłaca się
stosować pressing na wysokości środka pola by łatwiej wychodzić „z głębi” z kontrą. JeŜeli
natomiast napastnicy np. dobrze grają głową, pressing opłaca się stosować na ¾ lub nawet
wyŜej, gdyŜ po przechwycie piłki jest szansa na dośrodkowanie. Co się tyczy 4 pkt, czyli
potencjału piłkarskiego druŜyny przeciwnej, to:
· gdy przeciwnik jest zdecydowanie słabszy – presujemy wysoko
· gdy przeciwnik jest porównywalny z nami – presujemy na ok. ¾ wysokości
· gdy przeciwnik jest lepszy od nas – presujemy na wysokości linii środkowej
TAKTYKA SPALONEGO
Zasadą jest, Ŝe jeŜeli decydujemy się stosować grę na spalony, to musi być on zawsze
stosowany wspólnie z pressingiem. Nie ma być wyjścia „w pole” ale zawsze do człowieka.
Grę na spalony stosować moŜna równieŜ podczas pośrednich i bezpośrednich rzutów
wolnych. Stosować pułapki ofsajdowe opłaca się stosować przy:
· Równowadze liczebnej lub przewadze liczebnej przeciwnika.
· Dośrodkowaniach i crosach.
· Podczas podania do tyłu lub do tyłu w bok na skrzydło
Sygnał (poprzez przywołanie) do wyjścia do przodu (skrócenia) i zostawienia na pozycji
spalonej przeciwników daje jeden ze środkowych obrońców. Wyjście do przeciwnika z
pressingiem na zawodnika przy piłce i jego partnerów – ZAWSZE.
Rozdział 4. Sytuacje w przewadze i równowadze liczebnej atakujących i broniących
podczas gry defensywnej
SYTUACJA: 3 OBROŃCÓW NA 2 ATAKUJĄCYCH
Na rys. 66 przedstawiono symulację sytuacji 2x3 w obronie. A prowadzi piłkę, a jego partner
wychodzi skośnie na skrzydło. 5 czeka na A podczas gdy nieco cofnięci 2 i 6 przekazują
sobie przebiegającego B (rys. 66-68).

20. SYTUACJA: 4 OBROŃCÓW NA 3 ATAKUJĄCYCH
Na rys. 69 przedstawiono symulację sytuacji 3x4 w obronie. A prowadzi piłkę, a jego
partnerzy B i C podąŜają na skrzydłach. 4 obrońców zajmuje miejsca naprzeciw swoich
napastników. 6 będzie bez krycia asekurował partnerów. W pewnym momencie obrońcy
atakują przypisanych sobie napastników a 6 asekuruje (rys. 70).

21. SYTUACJA: 3 OBROŃCÓW NA 3 ATAKUJĄCYCH
Na rys.71 przedstawiono symulację sytuacji 3x3 w obronie. A prowadzi piłkę, a jego
partnerzy b i c podąŜają na skrzydłach. 3 obrońców cofa się w okolice pola karnego, by móc
liczyć na wsparcie bramkarza przy prostopadłych piłkach (rys. 71). Podczas cofania obrońcy
zmniejszają odległości do napastników i przygotowują się do krycia indywidualnego
przypisanych napastników (ryc. 72). W pewnym momencie obrońcy atakują przypisanych
sobie napastników lub jednocześnie atakują na zawodnika z piłką (rys. 73). Potrojenie i gra
na spalony. Druga opcja jest tylko wtedy, gdy napastnicy bez piłki biegną przed
prowadzącym piłkę! O momencie ataku decyduje środkowy 6. Wraz z wyjściem obrońców do
przodu musi wyjść takŜe bramkarz, który będzie pełnił rolę drugiego libero.

22. SYTUACJA: 2 OBROŃCÓW NA 3 ATAKUJĄCYCH – ZASTOSOWANIE PUŁAPKI
OFSAJDOWEJ.
Na rys.74 przedstawiono symulację sytuacji 3x2 w obronie. A prowadzi piłkę, a jego
partnerzy B i C podąŜają na skrzydłach. 2obrońców cofa się w okolice pola karnego, by móc
liczyć na wsparcie bramkarza przy prostopadłych piłkach (rys. 75). Podczas cofania obrońcy
zmniejszają odległości do napastników i przygotowują się do ataku na prowadzącego piłkę w
momencie, gdy ten puści sobie piłkę (A) lub gdy obrońcy znajdą się na równej wysokości z
jednym z napastników (rys. 76). W tym momencie obrońcy atakują prowadzącego piłkę
PRESSINGIEM. (rys. 77).

23. Rozdział 5. Formy podwajania
Podwojenie jest to atak dwóch zawodników na przeciwnika z piłką celem odbioru,
uniemoŜliwienia podania lub wymuszenia błędnego zagrania. Na poniŜszych przykładach
przedstawimy rozwiązania dla gry 4-4-2 przeciwko 3-5-2.
PODWOJENIE NA WYSOKOŚCI LINII ŚRODKOWEJ W BOCZNYM SEKTORZE
BOISKA WYKONANE PRZEZ BOCZNYCH OBROŃCĘ I POMOCNIKA
Na rys. 78 przedstawiono sytuację gdzie, B-C-D rozgrywają piłkę po koronce (rys. 78).
Presing na nich zakłada 2 napastników. W momencie podania do A lub E do zawodnika z
piłką wychodzą na podwojenie 10 i 3 z lewej strony (rys. 79) i 7 i 2, gdy piłka zostanie
zagrana na prawe skrzydło. 11 odcina podanie do tyłu, 9 podanie skośne lub przerzut do B, 5
strefę za 3 (na wypadek, gdyby E wygrał pojedynek 1x2), 8 odcina podanie równoległe do
środka, a 7 zabezpiecza ewentualny przerzut piłki do A. Po przechwycie piłki natychmiast
cała druŜyna przechodzi do ataku z kontry.

24. PODWOJENIE NA WYSOKOŚCI LINII ŚRODKOWEJ W BOCZNYM SEKTORZE
BOISKA WYKONANE PRZEZ BOCZNEGO POMOCNIKA I NAPASTNIKÓW
Na rys. 80 przedstawiono sytuację gdzie, A-B-C-D-E rozgrywają piłkę po koronce. Cała
druŜyna zakłada pressing. Napastnicy atakują środkowego 9 (bezpośrednio) i 11 (pośrednio)
zmuszając do podania do boku (9 - NIE DOPUSCIĆ DO PIŁKI POWROTNEJ) 10 i 11
przesuwają się blisko E, a w momencie podania piłki do E obaj atakują z podwojeniem (rys.
81). W tym samym momencie: 9 odcina podanie do tyłu, 8 do środka, 7 przerzut do A, a linia
obrony skraca pole gry i ustawia się przed napastnikami.
PODWOJENIE W ŚRODKU POLA NA WYSOKOŚCI LINII ŚRODKOWEJ WYKONANE
PRZEZ ŚRODKOWYCH POMOCNIKÓW
Na rys. 82 przedstawiono sytuację gdzie, A-F-G-E rozgrywają piłkę przez środek pola. Obie
linie: obrony i pomocy ustawione są blisko siebie i „pod piłką”. 7 atakuje A z piłką, który, w
tym momencie: 9 i 11 odcinają podanie do tyłu, 10 wychodzi do środka pola a 3 na skrzydło.
Naciskany A podaje do środka do F. Teraz z podwojeniem atakują go 4 i 8, 10 odcina podanie
do G, 3 – przerzut do E, 7 – podanie powrotne do A, a obrońcy skracają pole zostawiając
napastników na poz. spalonych (rys. 83).

25. Podwojenie w tym wypadku wykonujemy, gdy: podanie od A jest za lekkie (F nie będzie miał
czasu na organizacje gry), nigdy gdy piłka krąŜy szybko.
PODWOJENIE W BOCZNYM SEKTORZE BOISKA NA WYSOKOŚCI WŁASNEGO
POLA KARNEGO WYKONANE PRZEZ BOCZNYCH POMOCNIKA I OBROŃCĘ
Na rys. 84 przedstawiono sytuację gdzie, H-F-G rozgrywają piłkę przez środek pola. Obie
linie: obrony i pomocy ustawione są blisko siebie i „pod piłką”. W momencie podania od G
do E (rys. 84) podwojenie rozpoczynają 3 lub 10, a cała druŜyna zawęŜa pole gry. 5 nie
asekuruje 5 lecz zostaje w linii z 3 obrońców, którzy „łapią” swoich przeciwników (opcja A)
lub odwrotnie – wychodzi do asekuracji a cała formacja się przesuwa (opcja B - rys. 84). 8
odcina podanie do środka (rys. 84) lub potraja (rys. 85).

26. PODWOJENIE W ŚRODKU POLA NA WŁASNEJ POŁOWIE WYKONANE PRZEZ
ŚRODKOWYCH POMOCNIKA I OBROŃCĘ
Na rys. 86 przedstawiono sytuację podania prostopadłego miedzy formacje obrony i pomocy
ustawione blisko, wąsko i „pod piłką”. W momencie podania od F do L podwojenie wykonują
5 i 8 (rys. 87).

27. Rozdział 6. Zastosowanie i taktyka pułapek ofsajdowych
STREFY DLA ZASTOSOWANIA PUŁAPEK OFSAJDOWYCH
Na rys. 88 przedstawiono strefy własnej połowy boiska, w których moŜna stosować pułapki
ofsajdowe i pressing z róŜnym stopniem ryzyka i skuteczności. Strefa A (środkowa) jest
największa i najlepiej nadaje się do ofsajdu, gdyŜ w tej strefie nasza druŜyna ustawiona jest
najciaśniej i dowolnym momencie w tej strefie pressing załoŜyć moŜe 3 lub 4 zawodników.
WyróŜniamy dwa rodzaje ofsajdu:
· Bierny – kiedy to przeciwnicy wbiegają poza naszą linię obrony
· Czynny – kiedy to my wychodzimy przed napastników zostawiając ich na poz.
spalonej.
Strefa B wydaje się być równieŜ dobra dla ofsajdu. JednakŜe po dokładniejszym przyjrzeniu
się dochodzimy do wniosku, Ŝe nasza druŜyna w tej strefie jest bardzo rozciągnięta.
Skuteczność ofsajdu w tej strefie zaleŜy od skuteczności pressingu pomocników na
zawodnika z piłką. Jest to więc strefa zwiększonego ryzyka. Strefy C1 i C2 słabo nadają się
do stosowania pułapek ofsajdowych, z tego prostego powodu, Ŝe gdy piłka po wybiciu
wyląduje w tych sektorach, nie ma tam wystarczającej ilości zawodników naszej druŜyny
(max 2) by „przycisnąć” prowadzącego piłkę przeciwnika i moŜe się zdąŜyć Ŝe przeciwnik
minie naszego obrońcę i wbiegnie z piłką lub zagra ja w pole karne. Dlatego teŜ nie polecamy
stref C1 i C2, a takŜe B1 i B2 do stosowania ofsajdu. W tych ostatnich sumują się ryzyka
związane z sektorami C1, C2 i B.

28. TAKTYKA SPALONEGO PRZY PIŁCE WYBITEJ DO STREFY A
Na rys. 89 przedstawiono taka sytuację. A zagrywa piłkę do środka przed pole karne, którą 6
wybija przed siebie. W tym momencie następuje wyjście całej linii obrony DO PRZODU I
DO PRZECIWNIKÓW (rys. 89.1)! NajbliŜsi F atakują go (4, 8, 2, 6 i 6). Zawodnicy
skrzydłowi 7 i 10 MUSZĄ uwaŜać na wchodzących z drugiej linii A i D, natomiast obrońcy
środka pola łapią wbiegających z drugiej linii środkiem przeciwników. Podobnie jest przy
rzutach roŜnych, gdy obrońcy wybiją piłkę do przodu.
TAKTYKA SPALONEGO PRZY PIŁCE WYBITEJ DO STREFY C1
Na rys. 90 przedstawiono sytuacje, gdy obrona wybija piłkę w strefę boczna C1. A
dośrodkowuje piłkę, którą 3 zbija do boku. Piłkę następnie przejmuje w strefie C1 zaw. D. W
tym momencie 10 i 3 atakują D bezpośrednio (najwaŜniejsze nie dać ponownie
dośrodkować), a pozostali zawodnicy linii obrony wychodzą do przodu. JeŜeli D uda się
dośrodkować E, C i B są na spalonym (rys. 90.1). NaleŜy uwaŜać przy tym na zawodników
wchodzących z drugiej linii (np. G lub F). Ryzyko jest tym większe im dalej do przeciwnika
muszą wyjść 10 i 3 tym samym dając przeciwnikowi z piłką więcej czasu na dokładne
podanie. Podwajający atak 10 i 3 muszą uwaŜać by D nie minął ich z piłką biegiem wzdłuŜ
linii bocznej.

29. TAKTYKA SPALONEGO PRZY PIŁCE WYBITEJ DO STREFY B
Na rys. 91 przedstawiono sytuacje, gdy obrona wybija piłkę daleko do przodu w strefę
środkową B. A dośrodkowuje piłkę, którą 5 wybija do przodu w strefę z którą odpowiada
lewy środkowy pomocnik. Piłkę w strefie B przyjmuje F. W tym momencie mu najbliŜszy 11
atakuje F bezpośrednio. 8 biegnie na podwojenie. 10 i 7 przejmują bocznych atakujących E i
A. Pozostali zawodnicy linii obrony wychodzą do przodu (rys. 91.1). Tu równieŜ naleŜy
uwaŜać na dośrodkowanie do boku do zawodników wchodzących z drugiej linii (np. G lub
H).

30. TAKTYKA SPALONEGO PRZY RZUCIE WOLNYM
Na rys. 92 przedstawiono sytuacje, gdy obrona ustawia się do obrony rzutu wolnego.
Warunek skuteczności tego zabiegu jest załoŜenie Ŝe wykonujący rzut wolny uderzy piłkę
długą, wysoką na głowę partnerów. Nasi obrońcy ustawiają się na wysokości atakujących
(rys. 92) i w momencie, gdy uderzający wykonuje rozbieg cała formacja wybiega do przodu
w kierunku piłki (rys. 92.1).
TAKTYKA SPALONEGO GDY NAPASTNIK PRZECIWNIKA PLECAMI DO NASZEJ
BRAMKI ZAGRA PIŁKĘ DO TYŁU
Na rys. 93 przedstawiono sytuacje, gdy napastnik L otrzymuje podanie od A i naciskany
przez obrońców (rys. 93.1) zagrywa piłkę do tyłu (rys. 93.2) do F. W tym momencie
najbliŜszy (rys. 93.3) mu 4 atakuje F bezpośrednio, a reszta obrony wychodzi do przodu do
piłki.

31. Rozdział 7. Organizacja gry ofensywnej z linii obrony
PODSTAWY ORGANIZACJI GRY OFENSYWNEJ
W zaleŜności od wyniku, celu meczu, warunków itd. po przechwycie piłki generalnie druŜyna
dąŜy albo do wolnego budowania akcji (piłka cyrkuluje miedzy zawodnikami) albo tez do
szybkiego przerzucenia piłki w okolice pola karnego przeciwnika (długie podanie do
napastników lub na wolne pole). W grze występują dwa rodzaje sytuacji w ofensywie:
· spontaniczne (nieprzewidywalne) – wynikające z przebiegu gry
· schematyczne (przewidywalne) – stale pojawiające się zbliŜone do siebie schematy
gry.
Podstawową zasadą treningu gry ofensywnej jest, zgodnie z zasadą „w treningu jak w grze”
wybierać z meczy sytuacje i trenować je w symulowanych warunkach na treningu stale
korygując działania zawodników.
ROZGRYWANIE PIŁKI PRZEZ 4 OBROŃCOW
Ze względów bezpieczeństwa obrońcy w fazie ataku nigdy nie powinni być w linii oraz
powinni ustawiać się jak najszerzej. Zgodnie z tym (rys. 94) w ofensywie obrońcy ustawiają
się na kształt „półksięŜyca”, przesuwają za piłką a 2 środkowych ustawia się lekko za sobą
(rys. 95 i 95.1) w zaleŜności od kierunku przesuwania się piłki. Zmniejsza się w ten sposób
kąt miedzy 5, 6 a 2 dzięki czemu łatwiej im rozgrywać piłkę. Podając piłkę naleŜy uwaŜać by
przeciwnik nigdy nie był w stanie przeciąć podania.

32. ROZGRYWANIE PIŁKI PRZEZ 4 OBROŃCOW I ŚRODKOWEGO POMOCNIKA
Na rys. 96 i 96.1 pokazano jak wygląda współpraca 4 w linii z pomocnikiem i jego tor
poruszania się po boisku. Obrońcy podają do pomocnika w ćwiczeniu np. na znak trenera. 4
gra baz przyjęcia lub w ruchu z przyjęciem. Kolejnym stadium jest dodanie 2 lub 3
napastników do środka.

33. ROZGRYWANIE PIŁKI PRZEZ 4 OBROŃCOW I 2 ŚRODKOWYCH POMOCNIKÓW
Na rys. 97 i 97.1 pokazano jak wygląda współpraca 4 w linii z pomocnikami środkowymi i
ich obszarem działania. Przebieg ćwiczeń jest podobny jak w poprzednim wypadku.
ROZGRYWANIE PIŁKI PRZEZ 4 OBROŃCOW Z POMINIECIEM JEDNEGO
Na rys. 98 i 98.1 pokazano jak wygląda rozgrywanie piłki przez 4 w linii z pominięciem
jednego z nich. Podania typu 1-2-4 i 1-3-4. Podanie pomijające obrońcę musi być silne i
dokładne (Ŝaden „liść”).

34. ROZGRYWANIE PIŁKI PRZEZ 4 OBROŃCOW ZE ZMIANA POZYCJI BOCZNEGO I
SRODKOWEGO OBROŃCY
Na rys. 99, 99.1, 99.2 i 99.3 pokazano jak wygląda rozgrywanie piłki przez 4 w linii z
pominięciem jednego z nich i zmiana miejsc podczas lotu piłki. Podania typu 1-2-4 i 1-3-4.
Podanie pomijające obrońcę musi być silne i dokładne (Ŝaden „liść”).

35. Rozdział 8. Kombinacje w ataku 2 napastników
ZMIANY KRZYZOWE
Na rys. 100 przedstawiono zmianę krzyŜową napastników, dzięki której 8 ma 2 moŜliwości
podania prostopadłego piłki w tempo a i b. Najlepszy moment występuje tuŜ po skrzyŜowaniu
torów biegu. Kolejność jest zawsze następująca: najpierw zmiana – potem podanie. RóŜnice
w czasie wynikają z szybkości wykonania zmiany i odległości od podającego. Napastnicy
obserwują uderzającego a on musi zagrać w przewidywane miejsce na jednego z nich w
tempo. Na rys. 100.1 pokazano zmianę krzyŜową do piłki zagranej ze skrzydła. 9 na krótki a
11 na długi słupek.
ODCIĄGNIECIE DO BOKÓW
Na rys. 101 przedstawiono manewr, w którym obaj napastnicy wybiegają do boków
(odciągają obrońców) robiąc miejsce dla wchodzących z 2 linii. Dzięki temu 8 ma moŜliwość
podania prostopadłego piłki w tempo do wbiegającego 4. Ten manewr jest polecany gdy
napastnicy są kryci indywidualnie przez obrońców. Sygnał do wybiegu w bok daje najbliŜszy
piłki napastnik.

36. ODCIĄGNIECIE DO BOKU
Na rys. 102 przedstawiono manewr, w którym obaj napastnicy wybiegają do boku (odciągają
obrońców) robiąc miejsce dla wchodzących z 2 linii. Dzięki temu 8 ma moŜliwość podania
prostopadłego piłki w tempo do wbiegającego 4. Ten manewr jest polecany gdy napastnicy są
kryci indywidualnie przez obrońców. Sygnał do wybiegu w bok daje najbliŜszy piłki
napastnik.
ZMIANA W KSZTAŁCIE LITERY „L”
Na rys. 103 i 103.1 przedstawiono 2 róŜne manewry, w których obaj napastnicy przesuwają
się na boisku na kształt litery „L”. Celem podstawowym jest zawsze wytworzenie wolnego
pola, czy to dla któregoś z napastników (rys. 103), czy teŜ dla innych zawodników (rys.
103.1). W tym manewrze bardzo waŜna jest szybkość podań i zmian zawodników.

37. RÓśNE FORMY PRZECIWNYCH FORM WYBIEGANIA NA POZYCJE 2
NAPASTNIKÓW
Na rys. 104 przedstawiono róŜne manewry, w których obaj napastnicy przesuwają się na
boisku w sposób skoordynowany, w zaleŜności od ruchu partnera bliŜszego piłki.
A – gdy 9 (bliŜszy piłki) wybiega do boku – 11 robi to samo
B – gdy 9 wychodzi do piłki – 11 wybiega na wolne pole
C – gdy 9 biegnie od piłki – 11 biegnie do piłki.
Obaj napastnicy poruszają się zawsze na kursach równoległych do siebie.
Rozdział 9. Schematy gry w ofensywie.
ĆWICZENIA GRY OFENSYWNEJ 11 NA 0
PoniŜej przedstawiono 19 przykładowych schematów zorganizowanych akcji ofensywnych
mających na celu wytworzenie sytuacji do oddania strzału. Proponujemy by na treningach
przećwiczono je początkowo w formie 11 x 0, czyli bez przeciwnika. Nie ma do nich opisu,
gdyŜ są wystarczająco jasne grafiki. Wszystkie maja miejsce na prawej stronie, ale są
naturalnie do realizacji równieŜ na lewej.
ZMIANA W PIONACH (rys. 105 i 105.1)

38. OBIEG PO PODANIU BEZPOSREDNI (rys. 106 i 106.1)

39. OBIEG PO PODANIU POSREDNI (rys. 107 i 107.1)
ROZEGRANIE PO KORONCE I NA SKRZYDŁO DŁUGIM PODANIEM (rys. 108 i
108.1)

40. ROZEGRANIE PO KORONCE I NA SKRZYDŁO KRÓTKIMI PODANIAMI (rys. 109 i
109.1)
ROZEGRANIE PO KORONCE Z POMOCNIKIEM I NA SKRZYDŁO DŁUGIM
PODANIEM (rys. 110 i 110.1)

41. ROZEGRANIE PO KORONCE ZE ZMIANA PO TRÓJKACIE W BOCZNYM SEKTORZE
(rys. 111 i 111.1)
KOMBINACJA W ATAKU NA SKRZYDLE (rys. 112 i 112.1)

42. KOMBINACJA W ATAKU NA SKRZYDLE Z PRZENIESIENIEM GRY NA DRUGIE
SKRZYDŁO (rys. 113 i 113.1)
KOMBINACJE W ATAKU Z PODANIEM PROSTOPADŁYM (rys. 114 – 117)

44. PODANIA PO TRÓJKĄCIE NA SKRZYDLE ZAKOŃCZONE DOŚRODKOWANIEM
(rys. 118 i 118.1)

45. KOMBINACJE PODAŃ DIAGONALNYCH W ŚRODKU POLA (rys. 119 i 119.1)
ZEJSCIE DO ŚRODKA Z PODANIEM PROSTOPADŁYM PO ZMIANIE MIEJSC
NAPASTNIKÓW (rys. 120 i 120.1)

46. OBIEG NA SKRZYDLE Z PODANIEM POŚREDNIM PRZEZ SRODEK BOISKA (rys.
121 i 121.1)
KOMBINACJE W ATAKU NA SKRZYDLE ZAKOŃCZONE PODANIEM
PROSTOPADŁYM PO ZMIANIE „L” (rys. 122 i 122.1)

47. KOMBINACJA NA SKRZYDLE I PODANIE PROSTOPADŁE PO ZMIANIE „L” (rys.
123 i 123.1)
Rozdział 10. Sytuacje przewagi liczebnej w ataku
ROZWÓJ AKCJI Z KONTRY PO PRZECHWYCIE PIŁKI W BOCZNYM SEKTORZE
BOISKA W PRZEWADZE ATAKUJĄCYCH 3 X 2
Na rys. 124 przedstawiono ćwiczenie, które rozpoczyna początkowo druŜyna przeciwna.
JeŜeli 7 uda się przechwycić piłkę – natychmiast rozpoczyna kontrę w której w dalszej fazie
udział bierze: 11, 9 i 7 oraz obrońcy D i C (rys. 124.1). C ma za zadanie wyczekać właściwy
moment i skrócić pole zaw. 7. 9 rozpoczyna bieg po skosie ściągając za sobą D. Ten manewr
tworzy wolne pole do 11, który otrzymuje podanie od 7 (rys. 124.2). 9 musi uwaŜać by nie
wybiegł na spalony. JeŜeli natomiast D zostanie przy 11, zaw. 7 odczeka moment i zagra
prostopadle do 9.

48. ROZWÓJ AKCJI Z KONTRY PO PRZECHWYCIE PIŁKI W ŚRODKU POLA W
PRZEWADZE ATAKUJĄCYCH 3 X 2
Na rys. 125 przedstawiono ćwiczenie, które rozpoczyna początkowo druŜyna przeciwna.
JeŜeli 4 uda się przechwycić piłkę – natychmiast rozpoczyna kontrę w której w dalszej fazie
udział biorą: 11, 9 i 4 oraz obrońcy B i C (rys. 125.1). C musi cofając się zaatakować w
końcu 4 z piłką. 4 natomiast musi wyczekać właściwy moment i zagrać w tempo do 11 (rys.
125.2). Wyczekanie na ruch C do 4 tworzy wolne pole dla 11, który jednakŜe musi uwaŜać,
by nie wybiegł na spalony. JeŜeli natomiast D zostawi 9 i wyjdzie do zaw. 4, to prowadzący
piłkę we właściwym momencie musi zagrać prostopadle do 9.