- Setiap negeri mempunyai kaedah tersendiri dalam mengeluarkan fatwa melalui jawatankuasa fatwa dan mufti, tetapi proses asasnya sama di seluruh Malaysia - Fatwa boleh ditarik balik atau dipinda jika perlu, dan perlu diwartakan bagi mengikat masyarakat Islam - Ingkaran terhadap fatwa yang diwartakan boleh dikenakan hukuman mengikut undang-undang negeri masing-masing

1. Tajuk
BAB 10
PROSEDUR PENGELUARAN DAN PENGUATKUASAAN
FATWA DI PERINGKAT NEGERI
Prof. Madya Dr. Wan Mohd Khairul Firdaus Wan Khairuldin
wanfirdaus@unisza.edu.my

2. • Jawatankuasa fatwa adalah satu badan yang berkerjasama dengan mufti untuk
mengeluarkan fatwa dan menjadi rujukan mengenai persoalan hukum syarak.
• Jawatankuasa fatwa majlis agama islam negeri boleh mengeluarkan fatwa setelah
diputuskan dalam mensyuarat yang dipengerusikan oleh mufti.
• Tatacara dan prosedur mengeluarkan hukum dan fatwa adalah sama bagi semua
negeri
PROSEDUR DAN TATACARA PENGELUARAN FATWA

3. Contoh:
Pentadbiran Hal Ehwal Agama Islam Negeri Terengganu (2001) seksyen 50:

4. ISU
PERMOHONAN MENDAPATKAN FATWA
PERMINTAAN INISIATIF MUFTI PERINTAH
MANA-MANA PIHAK SULTAN/RAJA/YDPA
PENYELIDIKAN
AJK FATWA MAJLIS AGAMA ISLAM
NEGERI
WARTA TIDAK WARTA
PENASIHAT UNDANG-UNDANG
SULTAN/RAJA/YDPA
FATWA YANG DIWARTAKAN

5.  Mufti boleh meminda, mengubah atau membatalkan mana-mana fatwa yang telah
dikeluarkan olehnya dahulu atau mufti yang terdahulu.
 Segala pelaksanaan fatwa yang baru perlu dilakukan dengan cara syura
(bermesyuarat) bersama jawatankuasa Syariah.
 Pindaan dan penarikan fatwa mestilah merujuk kepada enakmen yang
diperuntukkan dalam setiap negeri dan enakmen-enakmen tersebut sama bagi setiap
negeri
 Prosedur pemindaan, pengubahsuaian dan pembatalan fatwa adalah sama seperti
mengadakan fatwa yang baru. Fatwa yang dipinda atau dibatalkan perlu dinyatakan
bersama-sama dalam warta supaya masyarakat faham akan fatwa tersebut telah
dibatalkan.
PINDAAN, UBAHSUAIAN DAN PEMBATALAN FATWA

6. Contoh:
Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri Selangor (2003) Seksyen 50:
1. Jawatankuasa fatwa boleh meminda, mengubahsuaikan atau membatalkan mana-mana fatwa
yang telah disiarkan dalam warta di bawah enakmen ini,atau dibawah enakmen terdahulu
2. Sesuatu pindaan, ubahsuaian atau pembatalan fatwa hendaklah disifatkan sebagai suatu fatwa
dan peruntukan seksyen 48, kecuali subseksyen 48(7) hendaklahlah terpakai baginya.
3. Sesuatu pindaan, ubahsuaian atau pembatalan fatwa disiarkan dalam warta hendaklah
disertakan dengan pernyataan bahawa fatwa itu dibuat di bawah subseksyen (1)

7. Contoh fatwa:
Bayaran Zakat (KWSP) Sejurus Pengeluaran – Satu Alternatif
“ Muzakkarah jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal
Agama Islam Malaysia Kali ke-74 yang bersidang pada 25 – 27 Julai 2006
telah memutuskan bahawa:
Mazhab syafi’I menetapkan bahawa zakat harta wajib dikeluarkan apabila
cukup nisab dan tempoh haulnya. Wang KWSP adalah harta simpanan. Wang
KWSP apabila dikeluarkan adalah diwajibkan zakat apabila sempurna kedua-
dua syarat iautu cukup nisab dan haul yang ditetapkan. Walau bagaimanpun
jumhur Ulama’ berpandangan bahawa zakat harta boleh dikeluarkan lebih
awal daripada waktu yang sepatutnya dengan syarat harta tersebuttelah
mencukupi nisabnya
Berdasarkan pandangan tersebut Muzakarah memutuskan bahawa Keputusan
Jawatankuasa fatwa Kebangsaan yang bersidang kali ke-5 pada 16 – 17
November 1982 dipinda seperti berikut; pencarum KWSP digalakkan
mengeluarkan zakat sejurus menerima atau mengeluarkan wang KWSP
tersebut jika cukup nisabnya tanpa menunggu haul setahun”

8.  Fatwa yang tidak mematuhi tatacara atau prosedur yang ditetapkan tidak dikira
sebagai fatwa.
 Mufti dan Jabatan Mufti bukan institusi yang menguatkuasakan fatwa. Tetapi,
tanggungjawab tersebut di bawah bidangkuasa Majlis Agama Islam Negeri.
 Majlis Agama Islam Negeri berperanan untuk mendakwa mana-mana pihak yang
melanggar dan mengingkari kepada fatwa yang telah diwartakan.
PENGUATKUASAAN FATWA

9.  Fatwa yang dikeluarkan oleh setiap negeri hanya akan mengikat individu yang
bermastautin di negeri tersebut.
Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri Pulau Pinang (2004) seksyen 49
“ apabila disiarkan dalam warta, sesuatu fatwa hendaklah mengikat tiap-tiap orang
islam yang berada di Negeri Pulau Pinang sebagai ajaran agamanya dan hendaklah
menjadi kewajipan di sisi agama islam untuk mematuhi dan berpegang dengan fatwa
itu, melainkan jika dibenarkan oleh Hukum Syarak untuk tidak mengikut fatwa itu
dalam perkara-perkara amalan.”
FATWA YANG DISIARKAN DALAM WARTA
ADALAH MENGIKAT

10.  Fatwa yang dikeluarkan dan diwartakan setiap Negeri akan berkuatkuasa dan
mengikat setiap orang yang bermastautin di Negeri tersebut
 Masyarakat yang beragama Islam di negeri berkenaan akan dikenakan hukuman
yang telah ditetapkan jika tidak menatuhi akan fatwa yang telah diwartakan
HUKUM MENGINGKARI FATWA

11. Contohnya :
1. Wilayah Persekutuan, Selangor, Terengganu dan Pulau Pinang
Hukuman : denda tidak melebihi RM3,000.00 atau penjara tidak lebih 2 tahun atau
kedua-duanya
2. Sarawak
Hukuman : denda tidak melebihi RM 1,000.00 atau penjara tidak melebihi 6 bulan
atau kedua-duanya.
3. Melaka
Hukuman : denda tidak melebihi RM 5,000.00 atau penjara tidak melebihi 36 bulan
atau kedu-duanya

12. - Setiap negeri mempunyai kaedah dan tatacara yang khusus dalam proses
pengeluaran fatwa mengikut enakmen yang telah ditetapkan bagi setiap negeri.
- Fatwa yang bersifat kekal boleh ditarik balik, dinilai semula dan boleh
dipinda semula.
- Fatwa yang diwartakan bersifat mengikat dan keingkaran terhadapnya akan
membawa implikasi undang-undang.
KESIMPULAN

13. Prof. Madya Dr. Wan Mohd Khairul Firdaus Wan Khairuldin
Fakulti Pengajian Kontemporari Islam
Universiti Sultan Zainal Abidin
Kampus Gong Badak
21300 Kuala Nerus
Terengganu
wanfirdaus@unisza.edu.my
013-2835651