1. 6 april 2011, De Reehorst te Ede
Oogst 3
SAFE op school, over herstelrecht en andere
interventies
Voortgezet Onderwijs
Maartje Reitsma
Janet Mulder

2. Veiligheid: 2 projecten
Integrale veiligheid (SAFE) Herstelrecht (HR)
• Welke factoren dragen bij aan • Op welke manier geven
de sociale veiligheid op school? scholen vorm aan
Herstelrecht?
• Welke maatregelen
ondernemen scholen om • Wordt de HR school door de
integraal de sociale veiligheid betrokkenen als sociaal veilig
op school te vergroten? ervaren?

3. Sociale veiligheid
Sociale veiligheid Opbrengsten
Gevoel van Hogere
welbevinden leeropbrengsten
Positieve omgang Minder
met elkaar schooluitval

5. Schoolcultuur: literatuur en praktijk
Professionele cultuur en Wijziging taken management en
eigenaarschap aanpassing plaats in gebouw
Bewustzijn van de regels Collegiale consultatie
Democratisch en eerlijke regels Gezamenlijk vaststellen regels
schoolplein
Leerling-participatie op klas en Peer mediation
schoolniveau
Versterken sociale bindingen Koppeling leerlingenraad aan
klassenbespreking
School als sociale ontmoetingsplaats Inzet van leerlingen bij
pleinsurveillance
Open en ondersteunende cultuur Dagelijks mentor halfuur
Adequate opvang bij problemen Aanpassingen procedures pesten,
agressief gedrag en conflicten
Ongewenst gedrag begrenzen,
gewenst gedrag verlangen
incidentenregistratie

6. Aantrekkelijk onderwijs
Leerkracht leerling-relatie
Motivatie strategieën
Focus op leerprestaties
Sturen op talenten Actief burgerschap
Aansluiten bij onderwijsbehoeften Toevoeging extra onderwijsniveau
Uitdagende leeromgeving Spelmateriaal op schoolplein
Peer tutors School overstijgende projecten
Inspraak in eigen leerproces Keuze uren
Hoge verwachtingen

7. Fysieke omgeving
Infrastructuur Vaste time-out plekken
Voorzieningen die aansluiten bij de Aanpassingen in samenstellingen
behoeften leerlingen per locatie
Aantrekkelijke omgeving Aanpassingen in fietsenschuur
Eigenaarschap opvanglokaal
Verzorgd gebouw rustplein

8. Externe samenwerking
Betrekken ouders bij keuze uren op
ouders school
deskundigen Contact met de buurt
politie Workshops: omgaan met agressie

9. School X
Probleem: ruzie en vechten op het schoolplein.
Analyse door team – wat is er aan de hand (Schoolcultuur).
Samen met leerlingen en ouders probleemanalyse verfijnd en
naar oplossingen gezocht (Schoolcultuur en Externe
samenwerking)
Samen met leerlingen regels vastgesteld: wat mag wel en wat
mag niet (Schoolcultuur)
Samen met leerlingen naar uitdagend spelmateriaal gezocht
(Schoolcultuur en Aantrekkelijk onderwijs)
Schoolplein aangepast aan plannen van team en leerlingen
(Fysieke omgeving)
Tijdens pauzes: gezamenlijk verantwoordelijk, ook leerlingen
pleinwacht en elkaar aanspreken op afspraken (Schoolcultuur)

10. Restorative Justice
Is een manier van conflict oplossen waarbij
dader en slachtoffer met elkaar in gesprek worden gebracht
om de relatie te herstellen

11. Restorative Practices
Is een manier van denken en begeleiden om de relatie op te
bouwen, te verstevigen én te herstellen

12. Kern
Mensen zijn coöperatiever, productiever en gelukkiger en meer
bereid om hun gedrag te veranderen als er samen met hen
beslissingen genomen worden.
• Je hebt elkaar nodig en je maakt met elkaar de school
(community)
• Autoritatieve begeleidingsstijl
• Verantwoordelijkheid nemen en geven
• Fouten maken mag, daar kan je van leren
• Herstellen van de aangerichte schade en verstoorde relatie
• Gelijkwaardigheid en respect: iedereen is gelijkwaardig, maar
iedereen heeft een andere eindverantwoordelijkheid
• Respect voor jezelf, de ander en de omgeving

13. Beelden
The Transformation of West Philadelphia High School:
A Story of Hope
http://www.safersanerschools.org/Research-and-Testimonials.html

14. Wat is herstelrecht?
Verzameling van interventies die zich richten op:
Voorkomen van conflicten (proactief)
• Openen en afsluiten van de dag
• Feedback geven op gedrag
Herstellen van relatie na conflict (reactief)
• Herstelgesprek
• Gesprekscirkels en conferenties
Gedragsmaatregelen (curatief en repressief)
• Non-contracten
• Schorsing

15. Continuüm reactieve
herstelinterventies
Informeel
• Informatie geven op gevoelsniveau
• Vragen stellen op gevoelsniveau
• Vragen stellen die de bewustwording stimuleren
van het gedrag en het effect op anderen
• Persoonlijk gesprek, eventueel met sluiten non-contract
• Bijeenkomst in kleine kring (2-3 personen)
• Bijeenkomst in grote kring (klas, mentor, daders)
• Formele bijeenkomst (officiële status)
• Schorsing/verwijdering
Formeel

16. Steunen én sturen
S - controle
T - beheersing
U - overzicht
R - grenzen stellen
E - zien wat er gebeurt
N - laten merken dat je ziet wat er gebeurt
- productgericht
- contract

17. Steunen én sturen
S
T - procesgericht
U - mensgericht
R - geloven in mogelijkheden
E - aandacht voor elkaar
N - compliment geven
- sfeer en gezelligheid
- een duwtje in de rug geven
- contact
STEUNEN

18. Hoog Sociale disciplinematrix
TEGEN MET
Repressie Verbinden
S
T (macht) (gezag)
U
R NIET VOOR
E
N Onttrekken Overnemen
(verwaarlozen) (gezagsvacuüm)
Laag STEUNEN Hoog

19. Hoog De pedagogische dansvloer
ik +
Assertief Kwetsbaar
Discipline Motiveren
S Aanklager
T
U jij - jij +
R Slachtoffer
Zorgzaam
E
N Negeren Tolereren
Redder
Laag ik -
STEUNEN Hoog

20. Hoog
ik +
Agressie Assertief Kwetsbaar
Groei
Discipline Motiveren
S Aanklager
T
U jij - jij +
R Slachtoffer
Zorgzaam
E
N Negeren Tolereren Wanhoop
Depressie Redder
Laag ik -
STEUNEN Hoog

21. Onderzoeksresultaten wat hebben
scholen gedaan? (1)
Leerling niveau
• Informeren (lessen / film)
• Schoolwacht / leerling mediationteam
• Leerlingenraad
• Herstelgesprekken
• Herstelconferenties
• Dagelijkse opening en afsluiting met de klas
• Leerling als coach
• Non-contracten

22. Onderzoeksresultaten wat hebben
scholen gedaan? (2)
team niveau
• Informeren (lessen / film)
• Teamtraining
• Training en aanstelling Herstelrechtspecialist
• Groepsreflectie
• Koppeling HR aan leerlingvolgsysteem

23. Onderzoeksresultaten wat hebben
scholen gedaan? (3)
Ouders en buitenschool niveau
• Informeren (lessen / film)
• Betrokkenheid ouderraad
• Ouders betrokken bij Herstelrecht conferentie en gesprek
• Uitwisseling andere scholen

24. Onderzoeksresultaten
• Hele diverse interventies ontwikkeld
• Scholen zijn enthousiast
• Afname van (grote) conflicten
• Minder leerlingen uit de les gestuurd of geschorst
• Implementatie vergt tijd -> cultuuromslag
• Eerder inzet van reactie en curatieve interventies, dan
proactieve interventies

25. Voorwaarden voor invoering HR
• Structurele aanpak
• Integrale aanpak
• Eigenaarschap en leiderschap
• Cultuur omslag
• Externe ondersteuning

26. Reacties uit het veld
Dvd herstelrecht

27. Wat betekent dit voor uw school?