1. กำ�ลังใจแห่งชีวิต
1

2. 003. อย่าเสียดายสิ่งที่ผ่านไปแล้ว
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
อะไรที่เสียไปแล้วในอดีต จงอย่าเสียดาย ไม่ว่าจะเป็นเงินทอง เวลา ความ
รู้สึก ศักดิ์ศรี อำานาจ ซึ่งทุกอย่างเป็นสิ่งที่สมมติ และมีความไม่แน่นอน ไม่เที่ยงแท้ทั้ง
นั้น อย่ารื้อฟื้น อย่าพูดซ้ำาๆ อย่าคิดซ้ำาๆ เพราะจะทำาให้เสียเวลา เสียกำาลังใจ เสีย
ความรู้สึก และไม่เกิดแรงจูงใจที่จะทำาสิ่งใหม่ๆ ที่สร้างสรรค์ บางคนกลายเป็นคน
คิดมาก กังวล หรือระแวงไปเลย จงเลิกเสียดาย และเริ่มทำาสิ่งใหม่ๆ เดี๋ยวนี้ วันนี้
และวันต่อๆ ไปเถิด และถ้าให้เลือกระหว่างเมื่อวานนี้ กับพรุ่งนี้ เราจะเลือกอะไรดี
โยมต้องเลือกวันพรุ่งนี้มากกว่าเมื่อวานนี้แน่นอน เพราะเมื่อวานนี้ จะไม่กลับมาหาเรา
อีกแล้ว แต่เรามีโอกาสพบวันพรุ่งนี้แน่นอน จงคิดเสมอว่า เมื่อวานนี้ก็ดีอยู่แล้ว แม้
จะเจ็บปวดบ้างก็ตาม วันนี้ดีกว่าเมื่อวาน แต่พรุ่งนี้จะดีที่สุด จงคิดซ้ำาๆ บ่อยๆ แม้
เหตุการณ์จะไม่ดีเกิดขึ้นในใจ ขอให้เชื่อและคิดต่อไป กำาลังใจและความหวังที่ดี การ
มองโลกที่ดีจะเกิดขึ้นอีกเรื่อยๆ และช่วยลดความเสียดายสิ่งผ่านไปแล้วด้วย
004. เสียอะไรเสียได้ แต่อย่าเสียกำาลังใจ
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
เมื่อมีกำาลังใจแล้ว จะทำาได้ทุกอย่าง ทั้งในยามล้มเหลวและผิดหวัง ญาติโยม
อาจจะค้าขายขาดทุน ประสบมรสุมชีวิตในด้านต่างๆ จนหมดเนื้อหมดตัว ครอบครัว
มิตรสหาย สูญหายหนีหน้าไปหมด ก็ไม่เป็นไรหรอก จงคิดว่าสิ่งนั้นเป็นปกติธรรมดา
เท่านั้น แต่จะต้องไม่เสียกำาลังใจนะญาติโยม จงมีมุมมองชีวิตที่นับถือตัวเองได้ ยอมรับ
ในกฎแห่งกรรม ถ่อมตัว มองโลกในแง่ดี สร้างกำาลังใจขึ้นมาใหม่อีก และสิ่งใหม่ๆ ที่
ดีๆ ก็จะเกิดขึ้นกับเราอีก นั้นเป็นกฎแห่งการเปลี่ยนแปลง จงเรียนรู้ที่จะสร้างกำาลัง
ใจให้ตัวเองทุกเวลา และทุกเรื่องเถิด เราต้องให้ความหวัง และกำาลังใจ กับตัวเอง
ทุกวัน และเราก็จะพบว่า “การเป็นอยู่ด้วยความหวัง และกำาลังใจ” นั้น เป็นสิ่งที่
ประเสริฐสุดอย่างยิ่ง
2

3. 005. วิธีคิด เมื่อเกิดปัญหา
ชีวิตต้องอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
วิธีคิดเมื่อเกิดปัญหา ในการทำางาน การดำาเนินชีวิต การเข้าสังคม การสร้าง
ฐานะ มักเกิดปัญหาทั้งนั้น ลองๆ ใช้วิธีแก้ปัญหา เมื่อเกิดปัญหาดังกล่าวนี้ดูสิ
ญาติโยม
- หนึ่ง “สู้” ถ้าคิดว่าสู้ปัญหาได้ ลองสู้ดูซักตั้ง
- สอง “ถอย” เมื่อเราสู้แล้ว สู้ไม่ได้ก็ให้ถอย อย่าสู้ชนิดยอมตาย หรือเอาหัว
ชนฝาจะตายปล่าว หรือหัวแตกเจ็บไปอีกนานก็ได้
- สาม “คอย” ใจเย็นๆ สักนิด ตั้งสติ รอคอยอีกนิดหน่อย จะเกิดสติและวิจา
รณญานได้ ระหว่างคอยก็ให้ศึกษาลู่ทาง หาผู้ช่วย หรือหาแนวร่วม ระดมมิตร และผู้
หวังดี รวมทั้งความรอบรู้ และบทเรียนจากประสบการณ์ที่ผ่านมาแล้ว มากขึ้น
- สี่ “เอาใหม่ ทำาใหม่” อาจเป็นหนทางเก่า หรือทางใหม่ก็ได้ โดยใช้สิ่งที่
เตรียมมาแล้วทั้งกำาลังใจ และความรู้ที่มากขึ้น รวมทั้งมีผู้ช่วยเหลือ ทำาในสิ่งที่อยาก
ทำา เพื่อผลกำาไรหรือผลประโยชน์ซึ่งอาจจะเป็นในแนวเดิม หรือเปลี่ยนแนวใหม่ก็ได้
เช่น จากการเป็นผู้จัดการธนาคารที่ไม่ประสบความสำาเร็จ ไปทำาอะไรก็ได้ หรือจาก
การเป็นนักธุรกิจพันล้านไปขายแซนวิชก็ได้ เมื่อกาลเวลาผ่านไป ทุกอย่างเปลี่ยน
ไป คุณอาจจะมีฐานะดีขึ้นเท่าเดิม หรือต่ำาลงก็ได้ ซึ่งไม่แน่นอน เป็นกฎของการ
เปลี่ยนแปลง แต่จิตใจต้องเชื่อเสมอว่า เราจะดีขึ้น เราจะเกิดกำาลังใจขึ้น และลงมือ
ทำากิจกรรมใหม่ๆ ได้เสมอ ทำาให้ไม่หยุดนิ่ง หรือเสียกำาลังใจยาวนาน ความคิดที่ดี
ทำาให้เกิดอารมณ์ดี และมีการกระทำาที่สร้างสรรค์เสมอ
006. ใช้ความสงบสยบปัญหา
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
ถ้าเกิดปัญหามากๆ จงเงียบนิ่งเอาไว้ก่อน อย่าเพิ่งพูดหรือแสดงอะไรตาม
อารมณ์ เพราะจะทำาให้เรื่องราวรุกรามใหญ่โตได้ง่าย คนเราเวลามีอารมณ์มากๆ
เช่น โกรธ แค้น กลัว กังวล ทุกข์ สุข จะแสดงพฤติกรรมและคำาพูดที่ไม่น่าดูเลย
และไม่น่าฟังด้วย ทำาให้คนรอบข้างไม่ชอบ เป็นการเพิ่มปัญหามากขึ้น จงสงบเสียก่อน
3

4. แล้วจึงคิดเรียบเรียงความรู้สึก ความคิด คำาพูด และพฤติกรรมให้เหมาะสม และ
สร้างสรรค์ ความสงบนั้น เป็นความคิดและความรู้สึกที่เยือกเย็นพร้อมจะรับทุกอย่าง
ด้วยความสงบนิ่งจากภายใน ไม่ใช่ไม่คิดหรือไม่รู้สึกอะไรเลย ปัญหาก็น้อยลงทั้งกับคน
รอบข้าง และกับตนเอง
007.วิธีลดความโกรธ
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
การลดความโกรธ เป็นสิ่งที่คนอยากทำา ความโกรธเป็นอารมณ์น่ากลัวและ
รุนแรงที่สุด มนุษย์ทำาร้ายตัวเองและผู้อื่น หรือโลกมนุษย์ได้ด้วยความโกรธ ความ
โกรธ ความก้าวร้าวนี้ติดตัวมนุษย์มาแต่แรกเกิด เป็นแรงขับที่มีอยู่แล้วในทุกคน เด็ก
เกิดมาใหม่ๆ เวลาไม่ดังใจหรือมีความทุกข์ ก็จะแหกปากร้องด้วยความโกรธและไม่
พอใจ บางรายใช้เท้าถีบสิ่งรอบๆข้างด้วยไม่มีใครสอน ความโกรธนี้จะเพิ่มพูนมาก
ขึ้น ถ้าไม่รู้จักระบายออกไปอย่างเหมาะสมและสร้างสรรค์ วิธีลดความโกรธมีหลาย
อย่าง เช่น การทำางานมากขึ้น ออกกำาลังกายมากขึ้น สนใจศิลปวัฒนธรรม ธรรมชาติ
เดินทางท่องเที่ยว ดนตรี กีฬา และอีกหลายๆ อย่าง แต่สิ่งที่จะทำาให้ลดความโกรธ
ได้ดีมาก ก็คือ การรู้โทษของความโกรธ และการเรียนรู้ที่จะรักเพื่อนมนุษย์ พร้อม
ทั้งรู้จักประโยชน์ของความรัก คนจะโกรธน้อยลง ความโกรธทำาให้อารมณ์เสีย หัวใจ
เต้นแรง ความดันโลหิตสูง อาจทำาให้เส้นเลือดในสมองแตกเป็นอัมพาต หรือหัวใจ
วายเฉียบพันได้ ความต้านทานต่ำาลง โอกาสจะเป็นมะเร็งมีมากขึ้น และมากขึ้น ถ้า
โกรธแล้วไปทำาลายคนอื่นก็ผิดกฎหมาย หรือถูกทำาร้ายตอบได้ นั่นคือผลเสียของความ
โกรธ ส่วนความรักนั้น ตรงกันข้ามเลยญาติโยมทำาให้อารมณ์ดี มีสารความสุข มี
ภูมิต้านทานสูงขึ้น ผิวพันเปร่งปลั่ง มีอายุยืนและเป็นสุข รู้อย่างนี้แล้วใครอยากโกรธ
ต่อไปนานๆ ก็ตามใจ นอกจากจะไม่มีความสุขแล้ว ยังแก่เร็ว ป่วยบ่อยๆ ด้วยนะโยม
ทั้งหลาย
4

5. 008. ลดความระแวง
ขีวิตต้องอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
อุปสรรคที่มากีดกั้นความหวังและกำาลังใจของเรานั้น ก็คือความระแวง
ญาติโยมทั้งหลาย เราควรมาลดความระแวง ความระแวงทำาให้เป็นโรคเหงา คบ
ใครๆ ก็ลำาบากทำางานกับใครก็ยาก คบมิตรก็ไม่สนิทสนมจากใจจริง และรู้สึกไม่
ปลอดภัยเมื่ออยู่กับผู้คน คนระแวงเป็นคนใจแคบ เค้าขาดความรักพื้นฐาน และความ
เชื่อพื้นฐานตั้งแต่วัยเด็ก หรืออาจจะได้รับอิทธิพลจากสิ่งแวดล้อมที่โหดร้าย ทำาให้
หวาดระแวง ถ้าคิดจะลดความระแวง ต้องตัดใจก้าวข้ามความกลัว และความระแวง
เหล่านั้น ต้องทำาอดีตให้เป็นอดีต อย่านำาอดีตมาเป็นปัจจุบันและกลัวอนาคต จงเป็น
มิตรกับตัวเองให้มาก และฝึกฝนจิตใจเป็นมิตรกับคนอื่นให้มากขึ้นทีละน้อยๆ ทุกวัน
ให้รางวัลตัวเองด้วยการชมตัวเองเสมอๆ ว่า คิดถูกแล้ว ทำาได้แล้ว สร้างสรรค์มาก
ขึ้นเรื่อยๆ แล้ว เมื่อสามารถทำาอะไรสำาเร็จบ้าง หรือคิดจะลดความระแวงลง ความ
ระแวงก็จะน้อยลงไป คนส่วนใหญ่จะมีลักษณะเป็นคนชอบระแวง คิดว่าใครจะมาว่า
หรือตำาหนิทำาให้ไม่ค่อยมีความสุข และชอบนินทาว่าร้ายกัน เพราะคิดว่าเขามาว่าเรา
เลยนินทาเขาเสียก่อน เลิกเสียเถิดความระแวง มันเป็นมะเร็งความสุข ของมนุษย์นะ
ญาติโยมทั้งหลาย
009.คาถาคลายเครียด
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
ท่านพุทธศาสนิชนในวันนี้ก็จะให้ธรรมะ ท่านบอกว่าเราต้องอยู่ด้วยความหวัง
และกำาลังใจ ในบางครั้งเนี่ยเรามีความหวัง มีกำาลังใจมากๆ แต่ก็มีความเครียด
เข้ามา ท่านบอกว่าคาถาคลายเครียดมีสิ่งที่ทำาได้ง่ายและก็ทำาได้ไม่ยาก มนุษย์หนี
ความเครียดไม่พ้นหรอก บางคนมีมาก บางคนมีน้อย คนที่มีความเครียดมากนั้น เป็น
คนที่มีความคาดหวังในสิ่งที่เป็นไปได้ยาก มีความอยากได้มากๆ และกลัวว่าจะไม่ได้
อย่างใจนึก และมีความเป็นเด็กอยู่ในจิตใจมากด้วย ความเครียดจึงทำาให้ไม่เป็นสุข
รู้สึกเกรง กลัว กังวล ก้าวร้าว ผสมปนเปไปด้วยกัน
5

6. คาถาคลายเครียดที่ง่ายที่สุดก็คือการรู้จักความหมาย และรู้จักพูดคำาว่า ชั่งมัน ซึ่งจะ
ช่วยได้มาก เพราะเป็นการยอมรับ หรือปล่อยวางสิ่งที่คาดหวังเอาไว้ ไม่ว่าจะได้สมใจ
หรือไม่ได้สมใจก็ตาม เมื่อทำาสิ่งใดก็ตาม ได้ลงมือทำาไปเต็มที่แล้ว ได้แค่ไหนก็แค่
นั้น ทุกอย่างที่เกิดขึ้นทั้งอุปสรรค ผลเสีย ความไม่สมใจ มันเป็นเช่นนั้นเอง เป็นปกติ
ธรรมดา จงชั่งมันเถิด เราจะรู้สึกสบายใจขึ้น ทุกอย่างที่เกิดขึ้นมีเปลี่ยนแปลงไปและ
มีจุดสิ้นสุดทั้งนั้น แล้วก็เกิดใหม่อีก เป็นวงจรตลอดไป เมื่อรู้ทันแล้วก็ปล่อยวางเสีย
หรือชั่งมันก็ได้ ทุกคนมีขีดจำากัดของความสามารถ บางอย่างเราก็ทำาได้ บางอย่างเรา
ก็ทำาไม่ได้ คนอื่นก็เช่นกัน ไม่มีใครทำาได้หรือได้อะไรทุกอย่างดังใจหรอก เมื่อทำาเต็ม
ที่แล้วได้ผลแค่ไหนก็แค่นั้น ที่เหลือก็ชั่งมันเสีย ก็ไม่เครียดหรอกญาติโยมทั้งหลาย ใน
บางครั้งเราอยากให้คนอื่นเป็นเหมือนใจเราก็เป็นไปได้ยาก เพราะว่าใจของเราเองยัง
ไม่เป็นเหมือนใจของเราเลย
010. จับถูกอย่าจับผิด
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
จงจับถูกอย่าจับผิด คำาว่า “จับถูก” นี้อาจไม่คุ้นหูนัก เพราะเราชินกับคำาว่า
“จับผิด” มากกว่า มนุษย์ไม่ชอบการถูกจับผิด เพราะจะทำาให้ตัวเองรู้สึกต่ำาต้อย แต่
มนุษย์ก็ชอบจับผิดคนอื่น เพราะเป็นจิตใต้สำานึกมีความต่ำาต้อย จึงชอบเห็นคนอื่น
บกพร่องเหมือนตัวเอง ทนไม่ได้ที่จะเห็นคนอื่นดีกว่าตัวเขา การจับผิดคนอื่นเป็น
นิสัยที่ไม่ดี ไม่ก่อให้เกิดมิตรภาพและไปตรอกย้ำาจิตใต้สำานึกของคนอื่นให้ต่ำาต้อยยิ่ง
ขึ้น ถ้าพ่อแม่จับผิดลูกๆ ก็จะขาดความมั่นใจในตัวเอง รู้สึกผิดอยู่เรื่อยๆ แม้จะผ่าน
เหตุการณ์นั้นไปนานแล้ว เป็นสิ่งที่ไม่สร้างสรรค์เลย ลองๆ มาฝึกนิสัยจับถูกคนอื่นดู
บ้างสิญาติโยม เพราะจะทำาให้เกิดมิตรภาพได้ดี และเป็นการส่งเสริมให้คนมีความเชื่อ
มั่นในตัวเองตามความเป็นจริงมากขึ้น การจับถูกก็คือการมองเห็นความถูกต้องในตัว
คนอื่น โดยเราเป็นคนใจกว้างมากขึ้น เมื่อเค้าทำาอะไรไม่ผิดกฎหมาย และผิดศีลธรรม
แล้ว ถือว่าถูกต้องเอาไว้ก่อน แม้ว่าเราไม่ชอบหรือไม่ถูกใจเรา ถ้าจะสอนใคร หรือ
ช่วยพัฒนาใคร จงจับถูกเค้าเสียก่อน แล้วจึงแนะนำาเขาทีละอย่าง เค้าจะรู้สึกทราบซึ้ง
ขอบคุณ และเชื่อถือเรา แต่ถ้าจับผิดแล้วมาสั่งสอน เขามักจะไม่เชื่อฟัง เพราะเขาคิด
6

7. ว่าไหนๆ ก็ผิดอยู่แล้ว ถ้าผิดอีกซักสอง สามอย่างจะเป็นไรไป เลยไม่มีการพัฒนา คน
จะเข้าสังคมได้ดี ต้องฝึกนิสัยจับถูกคนอื่นให้มากขึ้น ทำาให้เราเข้าคนอื่นได้ง่าย คนอยู่
ใกล้ก็สบายใจและพึงพอใจ
011. อย่าเดาทางลบ
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ “อย่าเดาทางลบ”
การเดาก็ไม่ดีอยู่แล้ว ถ้าญาติโยมเป็นคนที่ชอบเดาในทางลบ ยิ่งไม่ดีมากขึ้นไป
อีก ทุกอย่างเป็นอะนัตตา อะนิจจัง คือยึดถือไม่ได้และไม่แน่นอนทั้งนั้น ฉะนั้น ถ้า
จะเดาขอให้เดาในทางบวกเอาไว้ก่อน จิตใจจะสบายขึ้น มิตรภาพจะเกิดได้ง่ายขึ้น แต่
มนุษย์ส่วนใหญ่มักจะเดาทางลบ จิตใจจึงมักไม่ค่อยสบาย ในเมื่อทุกอย่างไม่แน่นอน
ทั้งนั้น ทำาไมเราต้องปักใจเชื่อแล้วเดาทางลบ ทำาให้จิตใจไม่สบายเล่า มนุษย์มักจะผิด
หวัง สูญเสียมิตรภาพและโอกาสที่่ดีในชีวิตเพราะเดาทางลบ นี่แหล่ะญาติโยมทั้ง
หลาย ฉะนั้นถ้าจะเดาอะไรอย่าเดาทางลบ จงเดาทางบวกไว้ก่อนเถิด จะเป็นการ
เปิดช่องทางแห่งชีวิตให้เห็นความสุขและความสำาเร็จได้มากขึ้น
012. ปลอบตัวเองให้เป็น
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
เราต้องเริ่มต้นการทำาสิ่งใดก็ตามถ้าพบปัญหา พบอุปสรรค เราต้องรู้จักปลอบ
ตัวเองเป็น คนที่มีอารมณ์ดีมักจะปลอบตัวเองเป็น และปลอบคนอื่นได้ยามวิกฤต
เช่น รู้จักพูดคำา และคิดว่า “ไม่เป็นไร เดี๋ยวก็ดีขึ้น” การจะปลอบตัวเองได้ดีขึ้น ต้อง
รู้จักหาความภูมิใจของตัวเองเป็นหลักยึดเอาไว้ มีทัศนคติที่ดีกับตัวเอง มีจิตใต้สำานึก
ที่ดี มองโลกและชีวิตในแง่ดี มีความหวังที่ดีกับตัวเองอยู่เสมอ ทั้งในยามปกติ ยามสุข
หรือทุกข์ บางคนไม่ชอบคำาปลอบ จึงปลอบตัวเองไม่เป็นแล้วก็อย่าหวังว่าเค้าจะปลอบ
คนอื่นได้ บุคคลเหล่านี้อาจจะชอบซ้ำาเติมตัวเองหรือคนอื่นด้วยซ้ำาไป ซึ่งก็จะมีแต่
ความทุกข์มากขึ้น บางคนนิยมความจริง เป็นพวกสัจจะนิยม มักจะนึกถึงทุกอย่างใน
ชีวิตเป็นอนิจจัง คือไม่แน่นอนและเป็นอนัตตา ยึดถือไม่ได้ครอบครองไม่ได้ ซึ่งถ้าจะ
7

8. นึกเลยต่อไปอีกนิดว่า ในความไม่แน่นอนและยึดถือไม่ได้ของชีวิตนั้น ก็จะมีทั้งที่จะดี
ขึ้นหรือเท่าเดิม หรือเลวลงก็ได้ ทำาไมไม่นึกถึงว่า ชีวิตมันจะดีขึ้น ถ้านึกถึงบ่อยๆ ก็จะ
มีความเชื่อว่า ชีวิตเราจะต้องดีขึ้น มนุษย์จะสุข หรือทุกข์ก็จะอยู่ที่ทัศนคติและความ
เชื่อมากกว่าความจริง หรือข้อมูลที่เห็นชัดๆ เสียอีก หัดปลอบตัวเองให้เป็นและปลอบ
คนอื่นให้ได้เถิด ความสุข ความหวัง และความสำาเร็จอยู่แค่เอื้อมมือเองนะ ญาติโยม
ทั้งหลาย
013.ไม่เสียเวลากับคนที่ไม่ดี และเหตุการณ์ที่ไม่ดี
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
ไม่เสียเวลามากกับคนที่ไม่ดี และเหตุการณ์ที่ไม่ดี ต้องมีสติและรู้จักมองข้าม
สิ่งที่ไม่ควรให้ความสำาคัญ เช่น คนที่ไม่ดีกับเรา หรือเหตุการณ์ที่ไม่ดีกับเรา อย่า
ไปใส่ใจหรือสนใจ จงมองข้ามเสีย จะได้ไม่เสียเวลา ไม่เสียกำาลังใจ ไม่เสียความรู้สึก
กับสิ่งเหล่านี้นานนัก ความทุกข์ก็จะหมดไปเร็วมากขึ้น มองหาอนาคตที่ดีกันดีกว่า นะ
ญาติโยมทั้งหลาย
014.รู้จักอดออม...เริ่มต้นก่อนได้รับก่อน
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
รู้จักอดออม ประหยัด จงยึดถือสุภาษิตที่ว่า อยู่แบบคนจนจะไม่มีวันจน อยู่
แบบคนรวยจะไม่มีวันรวย คนจนจะขยัน อดทน ประหยัด รู้คุณค่าของเงินและเวลา
ถ้าใครทำาได้ก็จะจนไม่นาน ความจนก็จะหายไป ถ้ารวยอยู่แล้วก็จะรวยยิ่งขึ้น ส่วน
คนรวยนั้นมักจะขึ้นเกียจ ฟุ่มเฟือย ไม่รู้คุณค่าของเงินและเวลา ถ้าจนอยู่แล้ว และ
ทำาตัวแบบคนรวยก็จะยิ่งจนมากขึ้น ถ้ารวยอยู่แล้ว และอยู่แบบคนรวยดังกล่าวก็จะ
รวยน้อยลง กลายเป็นคนจนในที่สุด ความอดออม ประหยัด จะทำาให้มีพอกินพอใช้
และมีโอกาสรวยมากขึ้น มากขึ้น มากขึ้น
เริ่มต้นก่อนได้รับก่อน อย่าลังเลกับการเริ่มต้นลงมือทำาทันที ทำาก่อนคนอื่น
เมื่อศึกษาแล้ว วิเคราะห์ว่าน่าลงมือทำา ผลออกมาจะมีทั้งด้านดีและไม่ดี ถ้าดีก็พอใจ
8

9. แล้วทำาต่อไปอีก ถ้าผลลัพธ์ไม่ดีให้ศึกษาเพ่ิมเติม มองหาแนวทางที่เหมาะสมและ
ลงมือทำาใหม่ ในชีวิตนี้จะมีแต่คำาว่าทำาก่อนและทำาใหม่เสมอ โดยใช้สิติและปัญญาเป็น
ตัวกำากับ เราจะมีผลงานผลลัพธ์และประสบการณ์มากกว่าคนอื่น รวมทั้งความสำาเร็จ
ก่อนคนอื่นด้วย
015.อย่านินทา อย่าวิจารณ์ อย่าติเตียนผู้อื่น
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
คนส่วนมากพยายามบอกว่า เขาเป็นคนใจกว้าง สามารถรับการวิพากษ์วิจาร
ย์ได้ แต่จริงๆ แล้วเค้าอยากได้รับคำาชมเชยจากผู้อื่นมากกว่า ไม่ใช่ธุระของเราที่จะไป
ตัดสินว่า ใครดีหรือไม่ดี ถูกหรือผิด และจงอย่าไปสำาคัญตัวเองผิด คิดว่าตัวเองมีสิทธิ์
มีอำานาจ และมีความสามารถที่จะพิพากษาการกระทำาใดๆ ของผู้อื่นได้ว่า ถูกหรือ
ผิด นะญาติโยมทั้งหลาย
อย่านินทา อย่าวิจารณ์ อย่าติเตียนผู้อื่นนั้น ส่วนมากจะเป็นการยกตัวเองและ
จับผิดคนอื่น ผลก็คือเราไม่เป็นสุข คนถูกติเตียนก็ไม่เป็นสุข บรรยากาศไม่น่าอยู่ เกิด
พลังความร้อนของความก้าวร้าวรอบๆ ตัวมากขึ้นทันที เป็นการสร้างจิตใต้สำานึก
ที่ไม่ดีให้กับคนอื่น และเป็นการสร้างปมปลอมให้กับตนเอง ทำาให้เสียนิสัย ชอบยก
ตน ทำาให้ชอบคิดว่าตนเองเป็นเทวดา คนอื่นเป็นคนธรรมดาๆ ที่ด้อยกว่า จึงเที่ยว
ไปว่าตำาหนิ หรือตัดสินคนอื่นอย่างไม่เกรงใจ และเป็นการสำาคัญตัวเองผิดหลงตัวเอง
อย่างน่าเกรียด ซึ่งจะกลายเป็นนิสัยที่น่ารังเกียดต่อไป เลิกได้ก็ดีนะญาติโยมทั้งหลาย
การนินทา การวิจารณ์ การติเตียนผู้อื่น เราลองมาเดินทางสายใหม่ มาพิจารณา
ปรับปรุงแก้ไขตัวเราเองด้วยการพิจารณาตัวเราเอง วิจารณ์ตัวเราเอง ปรับปรุงตัวเรา
ให้ดีขึ้น ด้วยตัวเราดีกว่า นะญาติโยมทั้งหลาย
9

10. 016. อย่าสร้างศรัตรู
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
นอกจากมิตรจะมีความสำาคัญแล้ว ศรัตรูก็มีความสำาคัญมากด้วย ถ้ามีศรัต
รูเพียงคนเดียวจะมีผลเสียมากกว่ามีมิตรสิบคน เพราะศรัตรูจะหาทางทำาลายหรือ
ทำาร้ายเราตลอดเวลา และชักชวนคนอื่นให้มีความคิดที่ไม่ดีต่อเราด้วย ถ้าทนไม่ไหว
รู้สึกเกลียดเขาเหลือเกิน อยากเป็นศรัตรูกับเขาเหลือเกิน ก็จงทำาเป็นลืมเขาไปเสียเถิด
อย่าพูดถึงเขาในแง่ใดๆ ทั้งสิ้น ปิดปากให้สงบแล้วใจก็จะสงบตาม หรือลดความ
สำาคัญในตัวเขาลงเสีย มองเขาให้เหมือนมองต้นไม้ประดับห้องก็ได้ เรามักจะสร้างศรัต
รู ด้วยประมาทและเคยชิน หรือคิดว่าไม่มีผลร้ายอะไร หรือเพื่อความสะใจของเราเอง
แต่เมื่อรู้พิษสงของการมีศรัตรูแล้ว เลิกสร้างดีกว่าวิถีทางชีวิตจะสะดวกและคล่องแค
ร่วมากขึ้น เราควรมาสร้างมิตรให้มากเพิ่มขึ้น นะ ญาติโยมทั้งหลาย
017. การรักษาบาดแผลของชีวิต
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
ท่านพุทธศาสนิกชนทั้งหลาย หลายคนเคยมีบาดแผลของชีวิต เคยมีอดีต
ที่ผ่านมา เราต้องมาอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจอีกครั้งหนึ่ง ด้วยการรู้จักรักษา
บาดแผลของชีวิตให้หมดสิ้นไป บาดแผลชีวิตคือประสบการณ์ที่ไม่ดีในชีวิตตั้งแต่วัย
เด็กตลอดมา เช่น การถูกด่า ถูกว่า ถูกเปรียบเทียบ ได้รับการเลี้ยงดูที่ไม่เหมาะสม
ผิดหวัง อกหัก สอบตก ถูกทำาร้าย ถูกเอาเปรียบ พ่อแม่ลงโทษมากเกินไป ครูอาจารย์
ด่าว่าลงโทษจนเกินเหตุ การรับน้องใหม่ที่โหดร้ายทารุณ เป็นต้น ซึ่งเรามักจะเก็บไว้ใน
ส่วนจิตใต้สำานึก บางคนเรียกว่า รอยกรรม บางคนเรียกว่า หนามชีวิต สิ่งเหล่านี้จะ
คอยถิ่มแทงจิตสำานึกของเราให้ไม่มีความสุข นึกถึงแต่ความต่ำาต้อยเจ็บปวด เกิดเป็น
ความอาคาดแค้น ก้าวร้าว หรือเกิดเป็นปมด้อย ทำาให้เก็บกด ปกปิดตัวเอง เพราะ
คิดว่าตัวเองต่ำาต้อย เกิดเป็นลักษณะและนิสัยที่ไม่พึงปรารถนา เช่น อาคาด ก้าวร้าว
อิจฉา ริษยา ใจน้อย แสนงอน ขึ้อายมากๆ หรือซึมเศร้า หลีกหนีสังคมขาดความ
มั่นใจตัวเอง หรือต่อต้านสังคม บาดแผลในชีวิตในจิตใต้สำานึกนี้ จะส่งผลให้จิตสำานึก
10

11. ทำาให้ไม่มีความสุข เวลาจะตัดสินใจทำาสิ่งใด ก็จะทำาไปด้วยความไม่รักเพื่อนมนุษย์
และไม่รักตัวเอง ทำาให้การงาน หรือกิจกรรมเหล่านั้นไม่สร้างสรรค์ ผลตอบแทนหรือ
ผลลัพธ์ก็ไม่ดี ทำาให้นำาไปเก็บเพิ่มเติมไว้ในส่วนของจิตใต้สำานึกที่ไม่ดีมากยิ่งขึ้นเป็น
วงจรที่ไม่ดีตลอดไป การจะรักษาบาดแผลชีวิตในจิตใต้สำานึกให้หายนั้น ต้องนึกถึงดัง
ต่อไปนี้
หนึ่ง รู้จักอภัยคนที่ทำาผิดกับเรา ว่าเขาทำาไปด้วยความไม่รู้หรือด้วยวิบาก
กรรมที่เราเคยทำากับเขามา เขาจึงทำาไม่ดีกับเรา จงถ่อมตัวยอมรับสิ่งนั้นเสีย และเร่ง
ทำาความดีให้มากขึ้น โดยการช่วยตัวเองและผู้อื่นให้มากขึ้น รักตัวเอง รักผู้อื่นให้มาก
ขึ้น
สอง ให้มองหาความดีของตนที่ได้ทำามาแล้วบางอย่างและให้นึกซ้ำาๆ และลืม
สิ่งนั้นเสีย
สาม อย่าเกลียดตัวเอง และอย่าติตัวเอง
สี่ ให้ถ่อมตัวรักเพื่อนมนุษย์ให้มากขึ้น
การรักษาบาดแผลชีวิตนี้ ยากกว่าการรักษาบาดแผลทางกาย ต้องใช้เวลา
และเทคนิคที่ละเอียดมาก ถ้าใครรักษาได้ก็จะมีความสุข ถ้าใครรักษาไม่ได้และคอย
ซ้ำาเติมบาดแผลชีวิตให้เจ็บปวดอยู่เรื่อยๆ ก็จะหาความสุขไม่ได้ ชีวิตก็ไม่สร้างสรรค์
ญาติโยมทั้งหลาย เรามาลืมบาดแผลของชีวิต มาเริ่มต้นทำาสิ่งใหม่ๆ ในชีวิต
กันนะวันนี้กันจะดีกว่า เพราะวันเวลามีค่ากับเรามาก
11

12. 018.สร้างลูก สร้างคน สร้างสังคม
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
สร้างลูก สร้างคน สร้างสังคม ถ้าจะสร้างอนาคต ต้องสร้างลูกให้เป็นคนดี
สร้างคนให้เป็นคนดี และสร้างสังคมให้ดี จงช่วยหาวิถีทางยอมสละเงินทอง ความรู้
เวลาและพลังงานเพื่อสิ่งดังกล่าว ด้วยกันเถิด เพราะลูกเป็นหัวใจสำาคัญแห่งชีวิต การ
ที่เราให้อนาคตแก่ลูก ก็เหมือนกับการให้อนาคตแก่ตัวเอง จงเลี้ยงเขาตามวิถีทางที่เขา
ควรจะเป็น อย่าเลี้ยงลูกตามใจของเราเอง เพราะความทุกข์ ความไม่สบาย ความคับ
แค้นใจต่างๆก็จะกลับมาหาเรา เลี้ยงในแบบที่เขาควรจะเป็น เลี้ยงด้วยวิถีทางของเขา
ให้เขาเติบโตตามที่เขาควรจะเป็น และเราก็จะพบว่าความสุขที่แท้จริงที่เกิดจากการ
มีลูกนั้นมันเป็นสุขที่ประเสริฐ แต่ขอให้เลี้ยงลูกตามวิถีทางที่เขาควรจะเป็น และเราก็
พอใจในสิ่งที่เขาเป็น
019.อย่ากังวล
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
ความกังวลเกิดจากความคาดหวัง อยากจะได้ในสิ่งที่เป็นไปได้ยาก และ
แต่จะคอยคิดอยากได้อยู่เสมอ สิ่งที่กังวลอยู่นั้น มักไม่เป็นความจริง แต่จิตใจของ
คนที่กังวล จะวนเวียนคิดซ้ำาไปมา กลัวว่าจะได้ไม่ดีหรือเกิดเหตุไม่ดี หรือไม่ได้ดัง
ใจนึก ทำาให้เกิดความเชื่อว่าจะไม่ได้ในสิ่งนั้นๆจริง หรืเกิดเหตุการณ์ไม่ดีขึ้นจริงๆ
เป็นบุคลิกภาพของคนที่อยากได้มากๆ บ่อยๆ อยากได้ในสิ่งที่ดีที่สุด และไม่มีที่สิ้น
สุด จึงเกิดการแสวงหา เสาะหาวิธีที่จะทำาให้ได้ในสิ่งเหล่านั้น ยิ่งเสาะแสวงหาก็ยิ่งไม่
ได้ แต่ก็ยังอยากได้ และกลัวการไม่ได้ บางคนกังวลเรื่องเงินทอง ความรัก ความดี
ครอบครัวการงานมาก ถ้าต้องการลดความกังวล ก็ต้องลดความคาดหวังลง หัดคาด
หวังในสิ่งที่เป็นไปได้ และเป็นวิทยาศาสตร์ และลดความคิดฟุ้งซ่านแบบเด็กๆลง ลด
การแสวงหาลงด้วย ยิ่งแสวงหา ยิ่งไม่ได้ดังใจนึก และยิ่งทุกข์ เหนื่อย เสียพลังงาน
ไปมาก เมื่อหยุดแสวงหาแล้ว ลดความต้องการลง ลดความอยากได้ลง ก็หมดความ
จำาเป็นที่จะต้องเสียเวลา เสียเงินทอง เสียพลังงาน เพื่อจะค้นหาให้ได้ ในสิ่งที่ยังไม่ได้
หรือได้มาแล้วก็ไม่เคยพอใจสิ่งเหล่านั้น ก็จะไม่เป็นทุกข์ต่อไป
12

13. การลดความกังวล เป็นความจำาเป็นอย่างหนึ่งของชีวิต ที่ต้องลดให้ได้ พร้อมทั้งกันนั้น
ก็ต้องลดความโลภ ความโกรธ ความหลงลงได้มากๆ ก็ดีนะโยม แต่มาเพิ่มจิตใจที่
ใสสะอาด จิตที่บริสุทธ์ มาเพิ่มพลังความหวังแห่งชีวิต เพิ่มกำาลังใจให้ตัวเองจะดีกว่า
นะญาติโยมทั้งหลาย
020.ความรักเพื่อนมนุษย์
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
มนุษย์ที่ขาดความรักเพื่อนมนุษย์ จะมีจิตใจที่อ้างว้าง ว้าเหว่และหมดความ
สุข มนุษย์จึงต้องมีความรักเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน ซึ่งบางคนมีน้อย เมื่อมีความรักแล้ว
มนุษย์จะมีความรู้สึกอบอุ่น สังคมมีความผูกพันที่ดีและก้าวหน้าอย่างสร้างสรรค์ คำา
พูดที่ว่า Love is not only giving but also charing, love is not only forgiving but
also caring ความรักไม่ใช่เพียงการให้แต่ต้องแบ่งปันด้วย ความรักไม่ใช่เพียงการให้
อภัย แต่ต้องใส่ใจด้วย
ญาติโยมทั้งหลาย เมื่อกล่าวถึงความรักภายในครอบครัว ความรักต่อพ่อแม่
ความรักต่อบุตรหลานที่อยู่ด้วยกัน เราควรจะให้ความรักต่อกันและกัน ในขณะที่คุณ
พ่อ คุณแม่ยังมีชีวิตอยู่และคู่ครองเรายังมีชีวิตอยู่ เราควรแสดงความรักต่อกัน ให้
ความเป็นห่วงเป็นใยต่อกันและกัน ในขณะที่คนทุกคนยังมีลมหายใจแห่งชีวิตเพราะทุก
คนจะได้สัมผัส และรับรู้ถึงสิ่งนั้นและได้ผลตอบแทนในโลกแห่งความเป็นจริงและใน
โลกแห่งปัจจุบัน
021.พูดเป็น พูดเพราะ
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
พูดเป็น พูดเพราะ พูดแบบสร้างสรรค์ ต้องพูดแบบปิยวาจา ไม่พูดหยาบคาย
ไม่พูดลามก ถ้าจะสอนใครหรือจะแนะนำาใคร จงชมส่วนดีของเขาเสียก่อน แล้วจึง
แนะนำา เขาจะพอใจและไม่โกรธ เหมือนเวลาจะโกนหนวด ก็ต้องหาทาครีมโกนหนวด
ให้ลื่นเสียก่อนแล้วจึงโกน จะทำาให้มีดโกนไม่บาดผิวหนัง เมื่อใครทำาสิ่งใดได้สำาเร็จบ้าง
แม้เพียงนิดเดียวก็ให้ชมเชยเขา ให้กำาลังใจไปเรื่อยๆ เขาจะมีกำาลังใจและชอบคุณ
13

14. การจะคบหา พูดจากับบุคคลทั่วไปก็ให้เป็นไปในเชิงสร้างสรรค์ และพูดแต่ใน
สิ่งที่ดีๆ ด้วยคำาพูดที่ดีดีเป็นบวกเสมอ จงพูดแบบจับถูกยกย่อง ชมเชย ไม่ใช่พูดแบบ
จับผิดและตำาหนิติเตียนด้วยความเคยชิน ต้องมีทัศนคติที่ดี และแสดงพฤติกรรมที่ดีดี
ต่อคนอื่นเสมอ โยมรู้ไหมว่า คนจะแก่เร็วหรือแก่ช้า ก็ขึ้นอยู่กับความคิดนี้เอง ถ้าใคร
มีความคิดไม่ดี เป็นลบต่อคนอื่น มองโลกในแง่ร้าย จะแก่เร็วกว่าคนที่มีความคิดในแง่
ดี มองโลกในแง่ดีเป็นบวกต่อคนอื่น ฉะนั้นเวลาพูดกับผู้คน ต้องพูดอย่างดี และอย่า
อวดฉลาด
แต่ถ้าจะกิน ต้องกินอย่างฉลาด ไม่ต้องกินดี เดี๋ยวจะเลือกกินมากไป ทำาให้
เป็นโรคอ้วนได้ การกินอย่างฉลาดคือเลือกกินให้เป็น อย่าประมาทคิดว่าเรื่องพูด โดย
ใช้ปากนี้ เป็นของหมูๆนะโยม อย่าคิดว่าพูดอย่างไรก็ได้ เพราะเป็นปากของเรา ลิ้น
ของเรา การใช้ปากที่ไม่ถูกต้อง และไม่ระวังจะเกิดผลเสียมาก แม้แต่หมูอยู่ในปากแล้ว
ก็ยังไม่ง่ายที่จะกินได้อย่างสบายๆ อย่างที่คิดหรอก เผลอๆจะติดคอเป็นอันตรายถึง
ตายได้นะโยม ฉะนั้นจงมีสติในการใช้ปากพูดและพูดในสื่งที่ดีดีเสมอ แล้วเราก็จะได้
รับแต่ในสิ่งที่ดีๆเสมอ ตลอดไป
022. สังคมและมารยาทในสังคม
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
คนที่ไม่มีมารยาทคือคนที่น่ารังเกียจ ไม่คุณจะเป็นคนรวย สวย หล่อ เก่ง
เรียนเก่งแค่ไหนก็ตาม มารยาทนั้นควรเป็นมารยาทสากล ใช้ได้ทั่วโลก เป็นที่ยอม
รับทั่วๆไป มารยาทเป็นกติกาอันแรกของมนุษย์ที่ทำาให้อยู่ร่วมกัน ได้อย่างมีความสุข
มารยาททั่วไปที่ควรเรียนรู้ ได้แก่ เวลาเคี้ยวอาหารไม่ควร พูด น้ำาลายและอาหาร
จะกระเด็น เวลาเคี้ยวอาหารควรเคี้ยวแบบปิดปาก ไม่เปิดปาก มีช้อนกลางเวลากิน
อาหารร่วมกัน ไม่คายกาก กระดูก เศษอาหารรอบๆจานหรือบนโต๊ะอาหาร ไม่พูด
คุยเสียงดั โดยไม่จำาเป็นในลิฟท์ที่มีผู้อื่นอยู่ด้วย ไม่ขัดคอคนอื่น เวลาคุยแบบเอาจริง
เอาจัง ไม่ควรนำาลูก หรือเด็กเล็กๆที่คุมอารมณ์ไม่ได้ ไปดูละคร หนัง หรือร่วมประชุม
กับผู้อื่น เพราะเด็กจะส่งเสียงร้องหรือคุยเสียงดัง จนน่ารำาคาญ ไม่แสดงสีหน้าท่าทาง
น้ำาเสียง ว่ารังเกีจหรือไม่ชอบสิ่งใดสิ่งหนึ่ง จนออกหน้าออกตา
14

15. เวลามีผู้หยิบยื่นสิ่งอื่นให้ เช่นอาหาร ถ้าไม่ชอบ จงกล่าวขอบคุณและปฏิเสธ
ด้วยรอยยิ้ม ไม่ใช่รัวคำากล่าวว่าไม่ชอบ ไม่ชอบ พร้อมสั่นหน้าโบกไม้โบกมือจนน่า
เกลียด หัดพูดขอบคุณ ขอโทษให้คุ้นปาก แม้กับคนใกล้ชิดหรือญาติสนิท รู้จักให้
เกียรติและให้โอกาสแก่ผู้อ่อนแอกว่า เช่นเด็กและสตรีในวาระต่างๆ อย่าหยิ่ง อย่า
แสดงท่าทางดูถูก ยโสกับคนอื่น แม้ใจจะรู้สึกเช่นนั้นก็ตาม รู้สึกควบคุมอารมณ์และ
การแสดงออกได้อย่างเหมาะสมและนุ่มนวล เช่นในยามโกรธ ดีใจ เสียใจ มารยาท
ไม่ใช่เรื่องของความรู้ แต่เป็นเรื่องของการลงมือทำาจนเป็นอุปนิสัยที่ดี ที่มาจากการถูก
อบรมบ่มนิสัย อย่างต่อเนื่อง เป็นสิ่งดีที่มนุษย์ควรจะมี เพื่อสังคมที่ดีงามในการอยู่
ร่วมกัน
023.จงใช้ชีวิต อย่างมีความสุข อย่างมีความหวัง และกำาลังใจ
ชีวิตต้องเป็นอยู่ด้วยความหวังและกำาลังใจ
ชีวิตมีไว้ให้ใช้ ไม่ใช่มีไว้ให้แบก จงใช้ชีวิตให้เป็นและใช้อย่างมีความสุขด้วย
ความหวังและกำาลังใจ กล้าใช้ชีวิตอย่างที่ต้องการจะเป็น พอใจชีวิตและชื่นชมกับสิ่ง
ที่มีอยู่ สามารถก้าวไปข้างหน้าอย่างช้าๆและมั่นคง ผ่านอุปสรรคทั้งปวง ด้วยความ
หวังและกำาลังใจด้วยตัวของเราเอง
ความหวังและกำาลังใจจะเกิดขึ้นได้นั้น ควรทำาดังต่อไปนี้
หนึ่ง ไม่ต้องเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่นอีกแล้ว
สอง ไม่ต้องเปรียบเทียบตัวเองกับตัวเองในอดีตด้วย
สาม ให้มีชีวิตอยู่กับปัจจุบัน ไม่มองย้อนอดีตหรือยึดติดอดีต ไม่ต้องกังวลกับ
อนาคตและไม่ต้องกลัวอนาคต
สี่ ทำาปัจจุบันให้ดีที่สุด ทำาเต็มที่ที่สุด ทั้งสี่ด้านของชีวิตคือ การงาน ครอบครัว
สังคม และตนเอง
ห้า ได้ผลของการทำาเช่นไร ก็ถือว่าเก่งมาก ดีมากแล้ว เป็นการสร้างกำาลังใจ
ให้ตนเองได้เสมอ
15

16. หก ลดความคาดหวังตัวเองลง และลดความคาดหวังคนอื่นลงด้วย โดยคิด
ว่าทั้งเราและคนอื่น ต่างเคยทำาความดีพื้นฐานมาแล้ว และทำาทุกอย่าง ในแต่ละวัน
เต็มที่แล้ว ได้ผลแค่ไหนก็แค่นั้น ให้คิดว่าเก่งมาก ดีมากแล้ว ไม่ตำาหนิ ไม่แก้ตัว ส่วน
ใครจะรักเราหรือไม่รักเรา จากผลของการกระทำานั้นๆ ก็เป็นเรื่องของเขา แต่เรายัง
สามารถรักตัวเอง ได้ตามความเป็นจริง เพราะเราเก่งมาก ดีมากแล้ว และสามารถ
รักคนอื่นได้ตามความเป็นจริงด้วย เพราะเขาก็ดีมาก เก่งมากด้วยเช่นกัน ส่วนใครจะ
มีข้อบกพร่องมากเท่าไร เขาเดือดร้อนไปตามกฎแห่งกรรมเองและกฏหมายด้วย รวม
ทั้งตัวเราด้วย ถ้าจะแก้ไขข้อบกพร่อง ให้แก้ที่ตัวเองก่อนทีละน้อยๆ ทีละน้อยๆ
เจ็ด เราจะหลุดพ้นจากการเปรียบเทียบซึ่งทำาให้หลุดจากความเครียดหรือไม่
พอใจตัวเองได้
แปด เราจะพอใจกับชีวิตปัจจุบันมากที่สุด ภูมิใจตัวเองได้เสมอ ไม่ผิดหวังกับ
ผลลัพท์ในแต่ละวัน ไม่กังวลกับเหตุการณ์ในอดีต ไม่กังวลอนาคต ไม่ยึดติดกับคำาพูด
ความคิดหรือการวิจารณ์ของคนอื่น ไม่ยึดติดกับความคิดที่ผยอง ยามทำากิจกรรมได้ดี
สมใจ หรือเกิดความหดหู่ใจเมื่อทำากิจกรรมไม่ดีสมใจ
เก้า แต่จะเชื่อว่าอนาคตนั้นจะดีขึ้นเสมอ เชื่อว่าจะมีแต่เรื่องดีๆ เกิดขึ้นตลอด
เวลาและตลอดไป ตามที่เราได้พัฒนาความเชื่อที่ดีดีไปแล้ว แม้อนาคตในวันพรุ่งนี้ จะ
ไม่ดีดังใจนึก แต่ขอให้เชื่อว่าวันต่อๆไปจะดีขึ้นอย่างแน่นอน
ขอให้ทุกท่านโชคดี มีความอดทน อดกลั้น ฝึกการลดตัวตน ลดการเปรียบ
เทียบ มีแต่การคิดดี พูดดี ทำาดี มีกำาลังใจแห่งชีวิต สร้างอนาคต สร้างความหวัง
สร้างกำาลังใจ ด้วยตัวของเราเอง อย่าเอาอดีตมาทำาลายปัจจุบัน อย่าเอาปัจจุบันไป
ทำาลายอนาคต จงลืมอดีต แล้วสร้างอนาคต ด้วยความหวังและกำาลังใจของตัวเราเอง
ธรรมสวัสดี จากอาตมาภาพ มหาเกรียงไกร ธีรรสิโก เจ้าอาวาสวัดธรรมปทีป
มหานครปารีสสาธารณรัฐฝรั่งเศส
16