Congres/College Internationaal Privaatrecht Academie Voor de Rechtspraktijk 5 april 2012 Inleidend onderdeel "Inleiding, overzicht IPR" Veerle Van Den Eeckhout

1. Vulkaanuitbarstingen met aswolken,
tsunami’s, dijkbreuken …

2. Drama en tragedies
/tragikomedie?

3. Polak in TPR 2007 : « Boek 10: het
verdriet van Nederland »?
Lange voorgeschiedenis, lang verwacht, lang geduurd (tegenover bv. België)

4. Lange tijd discussie:
To codify or not to codify?
Aanpak: aanbouwwetgeving (1981-2008)

5. Boek 10 BW: consolidatie van
Nederlandse regels van toepasselijk
recht
• Aanpak dus: aanbouwwetgeving (1981-2008)
• Nadien: wetjes geordend in Boek 10 BW
• Boek 10 “ordent en voegt samen”
• Boek 10: 165 artikelen
(= art. I vaststellings- en invoeringswet 19 mei 2011, Staatsblad 2011, 272)
• Transponeringstabel: vergelijking artikelen Boek 10
met (artikelen in) vroegere wetjes
http://www.arsaequi.nl/transponeringstabel/Boek_10_BW

6. Plaats Boek 10 binnen (Nederlands) ipr
• Principe:
Rechtsmacht Toepasselijk recht Erkenning en tul
Supranationaal Supranationaal Supranationaal
Nationaal Nationaal: Boek 10 BW Nationaal
Boek 10 dus in vakje nationaal-Nederlandse regels toepasselijk recht
= « Nederlandse ipr-codex »
(tegenover bv. Belgische codex: gehele nationaal-Belgische ipr: alle drie ipr-vragen)

7. Opgelet wat staat (dus) niet in Boek
10? (en wat toch wel)
• Niet: Rechtsmacht Toepasselij Erkenning
– Regels betreffende k recht en tul
interregionale situaties
– Aantal specifieke regels
Nederlands toepasselijk recht Supra-
(bv. 6:247; WFBV; Ned. ipr-
uitwerking richtlijnen) nationaal
– Procesrechtelijke ipr-regels
(behoudens her en der enkele
uitzondering - familierecht) Nationaal: Enkele
– Supranationale regelgeving Boek 10 bepalingen
(meestal wel naar verwezen) Boek 10
(bv. HVV; VOV; Rome I en Rome II; soms ook
“extrapolatie” cfr. infra) PLUS elders
(in/buiten
Dus: BW)

8. Boek 10: Much ado about nothing?
Boek 10: behoud
of toch ook vernieuwing?

9. Vernieuwende elementen Boek 10
• Eerste titel Boek 10: “Algemene bepalingen”
– Alhoewel ook hier vooral consolidatie
• Zie bv. Art. 2 Regel ambtshalve toepassen (D’Oliveira: Boek 10 is dus eigenlijk « Boek 0 ») –
Veerle: verplicht openingsnummer in plaats van toetje
• Inclusief nog steeds niet-wettelijk regelen wat eerder overgelaten aan rechter (bv.
Surrogaatrecht)
– Maar zie toch: art. 8 ontsnappingsclausule (tegenover bv. HR Schulte/Deutag over WCOD)
• Nieuwe regel toepasselijk recht echtscheiding (artikel 56) – alhoewel de facto niet zo nieuw
• Nieuw meer algemeen familierecht:
– Her en der andere regels omgang multipatridie (overzicht in artikel Frohn en Ibili)
– Paar nieuwe rechtskeuzemogelijkheden (10:35 en 10:65)
– (Maar bv. Niet verdere aanpassing regels naar aanleiding van (discussies over) HvJ Garcia Avello)
• Vermogensrecht: opvallend artikel 159 betreffende extrapolatie Rome II (als niet verdragen)
(“extrapolatie”: cfr. overigens ook betreffende overeenkomsten, 10:154)

10. Rome II en artikel 10:159
(alle/niet alle wegen leiden naar Rome II?)
• Artikel 159 extrapolatie: als Rome II niet toepasselijk, dan
toch regels Rome II
(1 uitzondering: Nederlands openbaar gezag)
• Wanneer is Rome II niet toepasselijk volgens Rome II zelf?
– Materieel: vooral smaad (extrapolatie: valt nu dus toch onder regels
Rome II)
– Temporeel: zie artikel 31/32 Rome II (en recent HvJ). Als nog voordien:
WCOD/ook hier extrapolatie? Werp kwestie op:
• (bepaalde) doctrine: dan toch nog WCOD
• Memorie van toelichting: regels temporeel toepassingsgebied
supranationale regels respecteren
• maar: bewoordingen artikel 159 zelf “buiten werkingssfeer”?; WCOD
opgeheven? (en geen “voorganger” van Rome II - zoals EVO bij Rome I)
• Rome II ook hier extrapoleren of niet: kan verschil maken (want her en
der toch verschillen WCOD/Rome II, zie regel milieuschade). Bv. In zaak
als “Shell Nigeria”

11. Waar verschillen: belang kennen
regels temporele werking
• Inwerkingtreding boek 10: 1 januari 2012 (KB inwerkingtreding, Staatsblad 2011, 340)
(Tegelijk opheffen (intrekken)
afzonderlijke wetjes, zie art. IV vaststellingswet Boek 10 (WFBV nog wel behouden als
aparte wet – naar verwezen in 10:124; 2 wetjes « opgeslorpt » door supranationale; WCOD
niet geconsolideerd )
evenals opheffen artikel 6 en 10 Wet AB Boek 10, zie art. III vaststellingswet;
cfr. « overzichtstabel », Polak: «Though this be madness, yet there is method in ‘t »)
• Temporele bepalingen wetjes overgenomen (staan tussendoor in Boek 10)
• (En sowieso respect regels supranationaal (bv. Evo/Rome I))
• Overigens: gemeend (zie toelichting) niets speciaals nodig (“geen ingrijpende wijzigingen”)
– Behoudens echtscheiding: zie nieuw artikel 270 ONBW voor wat betreft artikel 10: 56
(onderscheid verzoekschrift voor/na 1 januari 2012)
– Maar daarbuiten: art. II vaststellingswset Boek 10: zie algemene overgangsbepalingen ONBW
• Art. 68 a: directe werking
• Art. 74: lopende procedures
• (Art. 75 wel onder correctiemogelijkheid redelijkheid en billijkheid)

12. Moet dus mee werken; wanneer mee
werken: gemak?
• Punt “wennen”
– aan nummers artikelen
– aan relatief kleine verschillen her en der
• Overigens (als gewend/niet “gehinderd” door
voorkennis) puur gemak? Ja en neen.
– Ja: ordening, voordeel toegankelijkheid
– Maar: voorbehoud:
• cfr. al supra wat niét in Boek 10 te vinden
• En: moet alert zijn voor ontwikkelingen op
supranationaal vlak

13. Plaats van Boek 10 ten aanzien van
supranationale ipr-regelgeving, die zelf
in volle ontwikkeling is
Was aandachtspunt voor nationale wetgever (marges,
speelruimte; plus vraag op gegeven moment of überhaupt
wel doorzetten codificatieproject)
Is aandachtspunt voor toepasser van Boek 10

14. Boek 10 « onder druk »?
Nu Boek 10 in werking: « to codify or not to
codify, that was the question »
(zij het mogelijk al weldra
nationale wijzigingen op komst, bv.
« wetsvoorstel tegengaan
huwelijksdwang)
Maar Europa: « to interfere or not to
interfere, that will be the question »

15. Supranationale ontwikkelingen
• Supranationaal: vooral Europa (meer en meer) en/of Haagse Conferentie
- In concurrentiepositie met elkaar? Voorstellingen in sommige literatuur als
« Beauty and the beast », « Brusselse schaduwen over Den Haag »
- Soms in interactie met elkaar (bv. Alimentatieverordening en Haags Protocol
alimentatie: Vlas: « Alimentatie uit Brussel met een Haags randje »)
• Inmenging Europa: “to interfere or not to interfere”; momenteel
bijzonder actief (beeld van tsunami’s etc., Vlas “Brusselse TGV”)
- Via verordeningen
- Via uitspraken Hof Justitie
- uitleg verdragen en verordeningen
- toetsen nationaal ipr (conformiteit met Europees recht)
• Tot voor kort in sommige literatuur: “Haagse Conferentie bedreigd door
“Brussel””;
Mr. Magazine maart 2012: “Boek 10 bedreigd door “Brussel””

16. Verordeningen:
(gaan voor op nationaal ipr!)
(cfr. Reminder 10:1 )
• Oude verdragen omgezet in verordenigen
– Bv. EEX-verdrag – EEX-verordening (Brussel I)
– Bv. Evo-verdrag – Rome I verordening (art. 28 Rome I voor wat betreft
afscheiding)
• Nieuwe verordeningen gemaakt
- Bv. Rome II, Brussel II bis, Rome III, Alimentatieverordening
- op komst verordeningen huwelijksvermogensrecht,
vermogensrechtelijke gevolgen gp’s, erfrecht (telkens 3 aspecten ipr
geregeld: « traité triple »)
• Verordeningen nadien soms weer aangepast
- Bv. EEX proces van herschikking aan de gang
- Bv. Momenteel wordt gewerkt aan regeling inzake smaad voor Rome II
• Opgelet, fenomeen: verordening kan zijn gebaseerd op techniek
« nauwere samenwerking » - zie Rome III: slechts beperkt aantal lidstaten
(Nederland niet partij bij Rome III; Rome III zal op 21 juni 2012 voor aantal
landen in werking treden maar niet voor Nederland )

17. Uitspraken Hof van Justitie
• Uitleg verdragen en verordeningen
– Bv. EEX
– Bv. EVO (recente uitspraken artikel 6,
internationaal arbeidsrecht: Koelzsch,
Voogsgeerd)
• Toetsen nationaal ipr op conformiteit met
Europees recht: nationaal ipr soms
« veroordeeld » - met soms discussies over
precieze impact

18. Belang besef van voorgaande voor
toepasser Boek 10
• Opletten voorrang supranationale regelgeving
- weliswaar in Boek 10 vaak naar verwezen
- maar risico achterhaald (snelle ontwikkelingen bv. Familierecht, materie kinderbescherming
en alimentatie: HKV 1996 (sinds 1 mei 2011 in werking) en alimentatieverordening/protocol
(sinds 18 juni 2011 toepassen) – art. 11 Uitvoeringswet internationale inning)
- supranationale regels slorpen mogelijk (bijna) alles op, nationale dan niet meer relevant
(cfr. Ook Belgische ervaring Codex: « optische effecten »: nationale regels staan er, maar niet/nauwelijks
toepassen
• Opletten impact uitspraken Hof van Justitie (waarbij nationaal
ipr kan zijn « veroordeeld »)
- bv. Namenrecht: impact uitspraak Garcia Avello op namenrecht? (Boek 10 niet « pro-actief »)
Cfr. Belgische ervaring Codex: regel uit codex niet toepassen zoals wordt geserveerd?
voor wat betreft « Europese gevallen » (algemeen: Europese tendens « liberalisering »)
- cfr. Belgische ervaring vennootschapsrecht: impact uitspraak Uberseering op vennootschapsrecht
(cfr. Nederland destijds impact uitspraak Inspire Art op WFBV)
Ook op deze manier mogelijk « optische effecten »? Regels Codex niet toepassen op voorgeschreven manier –
voor wat betreft « Europese » situaties?

19. Toespraken hierna, toegespitst op
enkele thema’s:
• Waar precies momenteel regelgeving onder
supranationale druk (verordeningen/verdragen en/of
uitspraken Hof? Hoe deze begrijpen en uitleggen?)
• Waar precies in Boek 10 zelf verschillen te ontwaren
met vroegere nationale ipr-regelgeving?
• Waar nieuwe ontwikkelingen op komst?
• Cfr. Sprekers hierna over diverse specifieke thema’s

20. Zelf:
• Wou vooral algemeen oriënteren, schetsen
Daarbij tegelijk wijzen op
- « gemak » boek 10
- Waarschuwen, oproepen tot alertheid
• Beseffen: sowieso nog Europese golven op
komst. Daarbij:

21. Besef dynamieken (tsunami’s etc.):
tijd om te gaan peddelen in rustiger
wateren?
Of?

22. Of: surfen op aanrollende golven?