Presentatie rechtenworkshop Publiekdomeindag 17/02/22

1. Rechtenworkshop publiekdomeindag
Sam Donvil, Bart Magnus - 17/02/2022
Origineel: Xander, penubag; afgeleid werk:
Jeblad, CC SA 1.0, via Wikimedia Commons

2. Foto’s
Tijdens dit evenement
worden screenshots
gemaakt.
We hadden de webinar
graag opgenomen
Wil je niet herkenbaar in
beeld komen, schakel dan je
camera uit.
Camera door Alfa Design, the Noun Project

3. ● 10u30-12u: theorie auteursrecht en demo
publiekdomeintool
● 12u-13u: lunchpauze
● 13:00-13:30: workshop publiek domein
bepalen (groep 1)
● 13:30-14:00: workshop publiek domein
bepalen (groep 2)
Agenda

4. Intro
• Wat is je naam?
• Voor welke organisatie werk je?
• Waarom ben je hier? Wat wil je leren?

5. Intellectuele
eigendomsrechten
Juhko, Public domain, via Wikimedia Commons
de theorie

6. Open Culturele Content: Beleid
Essentiële opdracht cultuursector = zo breed mogelijke
cultuurspreiding voor lokale en internationale gemeenschap
-> Open content
Nota aan de Vlaamse Regering ‘Betreft: Digitalisering van collecties (2021)’
(niet online beschikbaar):
“De Vlaamse overheid kiest voor open data. […] Open data is de norm bij de
Vlaamse overheid. Het Vlaams open data beleid is erop gericht om informatie van
de overheid terug te geven aan de maatschappij volgens de principes van open
data.”
Informatie Vlaanderen:
https://overheid.vlaanderen.be/informatie-vlaanderen/producten-diensten/open-data#:~:text=Open%20data%20is%20de
%20norm,de%20principes%20van%20open%20data

7. https://economie.fgov.be/nl/themas/intellectuele-eigendom/intellectuele-eigendomsrechten

10. the wealth of information that is free from
the barriers to access or reuse usually
associated with copyright protection,
either because it is free from any
copyright protection or because the right
holders have decided to remove these
barriers.
- Publiek domein manifesto -
https://publicdomainmanifesto.org/

11. Publiek domein is de regel,
auteursrecht is de uitzondering
- Publiek domein manifesto -
https://publicdomainmanifesto.org/

12. Ons intellectuele publiek domein wordt tijdelijk op slot gezet door
intellectuele eigendomsrechten:
Auteursrecht
Naburige rechten (uitvoerende kunstenaars en producenten)
Databankenrecht
Octrooien/patenten
Publiek domein tijdelijk op slot

14. Auteursrecht
Eigendomsrecht ≠ auteursrecht
Voorwaarden:
● concrete vorm
● origineel
● resultaat van creatieve
activiteit
Automatisch, vereist geen
registratieplicht
De Schreeuw (Edvard Munch,
1863-1944)

15. Alles waardoor je het werk verder kan verspreiden is een
reproductie/kopie:
● een scan
● een foto
● een kopie van een opname
● het overschrijven van tekst
● een digitaal document doorsturen is ook een kopie
● ...
Wat is een reproductie/kopie?

16. Morele rechten
Onvervreemdbaar
We onderscheiden 3 soorten morele
rechten:
● het divulgatierecht
● het paternaliteitsrecht
● het integriteitsrecht
erfgenamen oefenen dit recht enkel in
naam van overleden auteur uit

17. Vermogensrecht
wel vervreemdbaar
● reproductierecht
● verhuur- en uitleenrecht
● distributierecht
● mededeling aan het publiek
CC0 1.0 Universele Public Domain Dedication

18. De auteursrechthebbende(n)
● meerdere auteurs = gezamenlijke
uitoefening auteursrecht
● vzw’s of vennootschappen kunnen
geen oorspronkelijke auteurs zijn ->
enkel contractuele
rechtenoverdracht
● werk in opdracht of in
dienstverband dus enkel na
contractuele rechtenoverdracht
FOTO:FORTEPAN / Angyalföldi Helytörténeti Gyűjtemény / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)

19. Beschermingsduur
● Beschermingsduur = 70 jaar na overlijden auteur
● daarna -> publiek domein
● vanaf 1 januari volgend op jaar overlijden auteur
vb. George Orwell overleed op 21 jan 1950 -> zijn werk dus publiek
domein sinds 1 jan 2021

20. Beschermingsduur varieert per land

21. NASA-foto’s zijn altijd publiek domein
maar ook:
● alles gecreëerd door de federale overheid in VS
● Belgisch Staatsblad
● verslagen van parlementaire werkzaamheden
● alles wat uitgesproken wordt in openbare rechtscolleges,
politieke zittingen,...

22. Kortste termijn van toepassing
wanneer:
● het werk is gepubliceerd in een
land waar de termijn korter is
● termijn verstreken = publiek
domein
● ook van toepassing als er geen
auteursrecht op bepaalde
werken voorkomt in het land
van oorsprong (bvb. NASA
beelden)
Regels van de kortste
termijn
Hemingway posing for a dust jacket photo by
Lloyd Arnold for the first edition of "For Whom
the Bell Tolls", at the Sun Valley Lodge, Idaho,
late 1939, Lloyd Arnold, publiek domein

23. ● land van eerste publicatie
○ vb.: eerste publicatie in China (50j) => PD in China in 2019? In België ook (en
niet tot pas in 2039)
○ vb.: eerste publicatie in Mexico (100j) => dan ook 100j na dood van auteur in
België tellen tot het werk publiek domein is
● geen publicatie of gepubliceerd in land buiten Berner conventie?
=> land van nationaliteit van auteur
● “publicatie” op internet: land van publicatie moeilijk te bepalen
Land van oorsprong?

24. Meerdere auteurs
● beschermingstermijn tot 70 jaar
na dood langstlevende auteur
● vb. samenwerking Christo en
Jeanne-Claude
○ Jeanne-Claude overleed in
2009
○ Christo in 2020
○ dus pas op 1 jan 2091 publiek
domein
Claude Lebus / CC BY-SA 3.0 DE
(https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/de/deed.en)

25. Pseudonieme werken
● Beschermingsduur = 70 jaar na
openbaarmaking
● MAAR, wanneer de identiteit van
de auteur achter pseudoniem
gekend is, geldt gewone regeling
● vb. George Simenon (overleden in
1989) publiceerde in 1926 werk
onder pseudoniem Jean Du Perry
● MAAR aangezien identiteit achter
pseudoniem gekend is, niet publiek
domein vanaf 1997 maar 1 jan 2060
Jac. de Nijs / Anefo / CC0

26. Naburige rechten
● rechten op ‘prestaties’ en uitvoeringen
● mogelijke rechthebbenden:
○ uitvoerende kunstenaars zoals
zangers, acteurs, dansers,
dirigenten, …
○ producenten van fonogrammen of
films zoals platenmaatschappijen en
filmproducenten
○ omroeporganisaties zoals bvb. VRT
● persoon kan dus tegelijkertijd
auteursrecht en naburige rechten
hebben
● beschermingsduur: 50 jaar na uitvoering
Yo-Yo Ma, Cellist, USA plays the cello during the 'Presentation of
the Crystal Award' at the Annual Meeting 2008 of the World
Economic Forum in Davos, Switzerland, January 25, 2008.photo by
Andy Mettler, CC BY SA 4.0

27. Naburige rechten
● verlenging beschermingstermijn bij publieke mededeling tijdens
eerste 50 jaar na uitvoering
● nieuwe beschermingstermijn start vanaf publicatie:
○ 70 jaar na publicatie voor fonogrammen
○ 50 jaar na publicatie voor andere types werken

28. Publiek domein
▪ Je hebt sterfdatum van auteur: is de
auteur langer dan 70 jaar overleden?
▪ Je hebt geen sterfdatum van auteur
maar wel creatiedatum: is het werk
meer dan 150 jaar oud?

29. 1871
Publiek domein
Werken voor 1871
zijn ‘relatief’ veilig
vrij te gebruiken
1951
Onderzoek
Werken uit deze
periode kunnen
auteursrechtelijk
beschermd zijn
2022
Beschermd
Werken die
minder dan 70
jaar oud zijn
worden altijd
beschermd.
Tijdlijn van het auteursrecht (2020)

30. 30
Publiek domein
Er is geen toestemming meer nodig om
werken van Calment te reproduceren
en verder te verspreiden
Einde auteursrecht
Creatieve creaties – waaronder haar
schilderijen – van Calment zijn tot 1
januari 2068 beschermd
2068
Geboren
Jeanne Louise Calment is geboren op
21 februari 1875
1875
Overleden
op 4 augustus 1997, met 122 jaar de
langstlevende persoon ooit. Calment
heeft in haar jeugd geschilderd.
1997
Jeanne Louise Calment (1875-1997)

31. Afgeleide wekren: Pride and
Prejudice and Zombies
Auteursrecht op afgeleid werk
Seth Grahame-Smith krijgt auteursrecht
op zijn afgeleid werk ‘Pride and
Prejudice and Zombies’. Het origineel
blijft publiek domein.
2009
Jane Austen overleden
In 1817 overleed Jane Austen
1817
Publiek Domein
In 1888 werd Pride and Prejudice
publiek domein
1888

32. Het dagboek van Anne Frank
● Anne Frank (+1945) -> publiek domein in 2016?
● “Versie C” gepubliceerd in 1947 na revisie door Otto Frank
(+1980)
● co-auteur? -> publiek domein in 2051
● Versies A en B? Postuum gepubliceerd in 1986.

33. Het dagboek van Anne Frank
● postume publicaties = complex
● hoofdregel EU (Duurrichtlijn 1993):
○ postume publicatie binnen de 70 jaar na dood auteur: geen
invloed op publiek domeindatum
○ latere postume publicatie: 25 jaar bescherming voor uitgever
● Indien in België: 1945 + 70 = 2015 => publiek domein in 2016
● Uitzonderingen in nationale wetgevingen
○ NL: vandaag EU-regels 1993, voordien Nederlandse Auteurswet:
elke postume publicatie kreeg nog 50 jaar bescherming -> 1986
+ 50 = 2036 =>publiek domein in 2037.
○ overgangsrecht: lopende termijnen liepen als verworven recht
door => uitdovende complexiteit

34. Van 50 naar 70 jaar: weer uit publiek
domein?
• 1993: Duurrichtlijn -> verlenging naar 70 jaar
• voor alle werken die op 1 juli 1995 in tenminste één lidstaat van de
EU worden beschermd
• Belgische Auteurswet van 1994 van toepassing op alle werken
van EU-auteurs die na 31/12/1924 overleden zijn.
• overleden in 1924 -> publiek domein in 1995
• overleden in 1925 -> publiek domein in 1996
• …
• overleden in 1949 -> publiek domein in 2020

35. Van 50 naar 70 jaar: weer uit publiek
domein?
• Gevolg van verlenging: heel wat werk ineens weer beschermd
• werk van EU-auteurs gestorven tussen 31/12/1924 en
1/1/1945
• werk van andere auteurs dat in EU-land eerst werd
gepubliceerd
• Overgangsbepalingen mogelijk, zolang die algemene
toepassing van nieuwe termijn niet beletten
• “Herlevingsregel”: wie al vóór 1 juli 1995 werk dat toen in het
publiek domein was exploiteerde, kan diezelfde exploitatie
voortzetten
• Wat mag (niet)?
• boek uit 1994 met werk uit publiek domein mag worden herdrukt
• in 1996 dat boek vertalen, filmadaptatie maken,... mag niet

36. Publiek domein
Meest voor de hand liggende collecties om opendatabeleid te beginnen
realiseren:
● collecties waarop auteursrecht verstreken is
● collecties waarop nooit auteursrecht heeft gerust
Belangrijk principe: DIGITALISERING mag GEEN NIEUWE RECHTEN creëren!
https://www.vlaanderen.be/cjm/sites/default/files/2019-11/180710-visienota_digitale_cultuur.pdf

37. Niet in publiek domein:
wat dan?
Icoon door Rainbow Designs, Noun project

38. Verweesde werken
Werken waarvan de maker en de rechthebbende niet bekend of
onvindbaar zijn.
Van toepassing op:
● Audiovisuele werken
● Fonogrammen
● Teksten
Niet op kunstwerken, losse foto’s of andere afbeeldingen, tenzij ze in een
boek ingebed zijn
Kunnen na een degelijke zoektocht (diligent search) op de website van
een publieke erfgoedinstelling geplaatst worden (niet downloadbaar)

39. Out-of-commerce werken
● in tegenstelling tot orphan work,
out-of-commerce regeling veel breder
● werken die nooit in de handel verkrijgbaar
zijn geweest
○ bvb. posters, folders, loopgravenkranten
of audiovisuele werken van amateurs
● niet-gepubliceerde werken
● werken die niet meer in de handel
verkrijgbaar zijn
● Moet nog in Belgisch recht omgezet worden
(deadline op 7 juni 2021 gemist)

40. Out-of-commerce werken
● indien geen gebruikersovereenkomst met collectieve licenties met
beheersvennootschappen gesloten kan worden voor het type werk
dat je wilt ontsluiten is de uitzondering van kracht
● enkel voor publieke sector bibliotheken, musea, archieven of
instellingen voor cinematografisch of audio(visueel)erfgoed
● Belangrijk: is daarom nog niet publiek domein!
● kunnen op de website van de instelling geplaatst worden
(niet-downloadbaar)

41. Out-of-commerce werken
● Wél rekening houden met morele rechten -> recht op
bekendmaking
● indien de auteur nooit te kennen heeft gegeven dat zijn werk
‘klaar’ is om aan het publiek bekend gemaakt te worden dan
vallen dergelijke werken niet onder deze regeling
● Dit kan wel met enige soepelheid bekeken worden: zodra een werk
is overgemaakt (aan bvb een erfgoedinstelling) dan kunnen deze
worden geacht te zijn bekend gemaakt.

42. Out-of-commerce werken
• Caveat: je mag enkel beelden op je eigen platform tonen
• Wat betekent dit dan in een IIIF context?

44. Grondige zoektocht/diligent search vs.
redelijke zoektocht/reasonable effort
● status Ooc-werk pas na uitvoeren van redelijke inspanning/reasonable effort
● én 6 maanden na registratie in EUIPO databank
● duidelijke invulling hiervan pas na omzetting in nationaal recht
Aangenomen wordt dat:
● minder inspanning dan zorgvuldig onderzoek/diligent search voor
verweesde werken
● geen herhaaldelijk onderzoek
● enkel controleren naar commerciële beschikbaarheid in land van
erfgoedinstelling
● rekening houden met eenvoudig te verkrijgen bewijzen van toekomstige
beschikbaarheid
● registratie deelcollecties in bulk mogelijk (-> kritiek op verweesde werken
regeling, vaak ook adhv. steekproef

45. Waar publiceren?
• eigen website
• externe platformen
• Het Archief
• Erfgoedinzicht
• Erfgoedplus
• Europeana
• Wikimedia platformen
• Flickr Commons
• Internet Archive (beelden, video
boeken, …)
• Pixabay
• Sketchfab (3D content)
• Musescore (bladmuziek)
• YouTube
• Vimeo

46. Best practices rechteninformatie
Metadata:
• recht onder het beeld
• link naar
beleidspagina

47. Best practices rechteninformatie
Ingebedde metadata:
• gestandaardiseerde
metadatavelden in bestand
zelf
• reizen dus mee met beeld
• kunnen ook door applicaties
weer uitgelezen worden

48. Best practices rechteninformatie

49. Rechtenverklaringen
• Verklaring over de rechtenstatus van een werk
• “Alle” mogelijke scenario’s
• niet auteursrechtelijk beschermd
• maar contractuele beperkingen
• maar enkel niet-commercieel gebruik (publiek-private partnerships)
• maar andere juridische beperkingen
• werk in het publiek domein
• auteursrechtelijk beschermd
• maar bepaalde gebruiken toegestaan (bv. niet-commercieel, educatief,...)
• maar rechthebbenden niet lokaliseerbaar/identificeerbaar
• maar verweesd werk
• maar niet-commercieel gebruik toegestaan
• auteursrechtelijke status onzeker
• status niet onderzocht
• onderzocht, maar kon niet bepaald worden
• geen auteursrechtelijke beperking bekend

51. Rechtenverklaringen (objecten & beelden)
VRIJ, GEEN
BEPERKINGEN
GEEN AUTEURSRECHT,
WEL BEPERKINGEN
AUTEURSRECHT, WEL
MOGELIJKHEDEN TOT
HERGEBRUIK
GEEN ABSOLUTE
DUIDELIJKHEID

52. Best practices rechteninformatie

53. Beslissingsbomen
• instrumenten om tot
gestandaardiseerde labelling te
komen
• uitvoerbaar door niet specialisten

56. Het publieke domein vs. CC0
Public Domain Mark
• Markeren van publieke domein werken
CC0 Public Domain Waiver
• Actief afstand doen van je
rechten
56

57. Publiek domein of CC0: mag dan alles?
Neen:
• verschillende jurisdicties
• portretrecht (tot 20 jaar na overlijden)
• privacy (tot overlijden)
• morele rechten (70 jaar na dood van
langstlevende auteur)
57

58. Publiekdomeintool
Martin Bisof mbisof, CC0, via
Wikimedia Commons

59. Publiekdomeintool: Waarom?
● collectiestukken in publiek domein maximaal online ontsluiten
● wat behoort tot het publiek domein?
● manuele zoektocht per collectie-item = tijdrovend. Alternatieven?
Publiekdomeintool helpt om:
• in bulk rechtenstatus van collectiestukken te bepalen
• werk in publiek domein in collecties te identificeren

60. Publiekdomeintool: Hoe?
Op basis van:
• creatiedatum van het werk/collectiestuk
• naam van de auteur(s) en diens eventuele overlijdensjaar
• data collectiebeheerder + Wikidata
• gebruik Wikidata + data toevoegen met oog op toekomstig
gebruik tool

61. Publiekdomeintool: Hoe?

67. Lunch
Lord Montagu, 4e graaf van
Sandwich
portret door Thomas Gainsborough (1783)
-> publiek domein

68. Oefening
rechtenstatus
bepalen
Dr. Avishai Teicher, CC BY 2.5, via Wikimedia Commons

69. Voorbeeldopdracht: Altijd welkom
Opdracht
1. Bepaal welke rechten van toepassing zijn.
2. Bepaal wanneer het werk publiek domein is.

71. Voorbeeld: wanneer publiek domein?
Onderdelen van
het werk
Literair of
artistiek werk –
natuurlijk
persoon
Literair of
artistiek werk –
anoniem,
pseudoniem of
organisatie
Uitvoerende
kunstenaar &
programma’s
Databank Producenten van
fonogrammen en
film
Jaar
ontstaan
recht
Jaar
openbaarmaki
ng / overlijden
Jaar
publiek
domein
1 Producent
(Multifilm) ☑ 1935 1935 1985
2 scenarioschrijver
JC Mol ☑ 1954 2025
3 Camera
Christiaan Pointl ☑ 1966 2037
4 Muziek Koos van
de Griend ☑ 1950 2021
5 Nederlandsch
Geluidssysteem NV ☑ 1935 1935 1985

72. Vincent Glowinski Sint-Gillis
Hallepoort, ErasmusBXL, CC
BY-SA 4.0, Via Wikimedia
Commons

73. Garnaalvisser te
paard, Roosde,
CC BY 4.0, via
Wikimedia
Commons

74. “De blik van Bruegel”
Opdracht
1. Bepaal welke rechten van toepassing zijn.
2. Bepaal wanneer het werk publiek domein is.

77. Fonograafcylinder met
geluidsopname uit “Aida”
Opdracht
1. Bepaal welke rechten van toepassing zijn.
2. Bepaal wanneer het werk publiek domein is.

79. Wat weten we?
• zanger is Fransman Agustarello Affre (+ 1931)
• componist is Verdi (+ 1901)
• broers Pathé zijn Charles Pathé (+1957) en Émile Pathé (+1937)
• librettist: Antonio Ghislanzoni (+ 1893)

80. Audio-opname van werk van Chopin
Opdracht
1. Bepaal welke rechten van toepassing zijn.
2. Bepaal wanneer het werk publiek domein is.

82. Wat weten we?
• opname uit 1920
• componist: Chopin (+1849)
• arrangement: Adrien-François Servais (+1866)
• uitvoerder: George Rogovoy

83. Willem Benoy: "De biecht van
Marmalador" uit Schuld en Boete
Opdracht
1. Bepaal welke rechten van toepassing zijn.
2. Bepaal wanneer het werk publiek domein is.

85. Wat weten we?
• gecreëerd in november 1935
• Willem Benoy (+1939)
• Dostojevski (+1881)

86. Radiotoespraak Hendrik de Man
op 30/11/1935
Opdracht
1. Bepaal welke rechten van toepassing zijn.
2. Bepaal wanneer het werk publiek domein is.

88. Wat weten we?
• toespraak uitgesproken, opgenomen en uitgezonden in 1935
• Hendrik de Man (+1953)
• In uitvoering van zijn ambt als minister van openbare werken

89. Online presentatie van
schilderij uit collectie
Opdracht
1. Bepaal welke rechten van toepassing zijn.
2. Bepaal wanneer het werk publiek domein is.

92. Online presentatie van
koffieservies uit collectie
Opdracht
1. Bepaal welke rechten van toepassing zijn.
2. Bepaal wanneer het werk publiek domein is.

93. Koffieservies “Le Maraudeur”
Vervaardiger:
-Philippe Wolfers (ontwerper, + 1929)
-Isodore de Rudder (ontwerper, + 1943)
-Louis Wolfers Père et Fils (uitvoerder)
Datum: 1885-1893
Design Museum Gent (object FH-0038)
Foto: Studio Claerhout
CC0