2. Verdiepingsessie
• Inleiding Jasper van Deurzen en Marten van Harten
• Panel gesprek o.l.v. prof Luuk Boelen
– Rogier Moulen Janssen (KNR)
– Rens Lingg (Amaliazorg)
– Hans Hofmans (Zorgresidentie)
– Rob Brouwers (SATIJNplus architecten)
3. Klooster?
• Claustrum: afgesloten ruimte
• Gebouw waarin religieuzen
volgens hun regels samen wonen,
bidden en werken
• Complex van kapel, refter, tuin
rondgang, slaapruimten
• Ontworpen met nevenfuncties zoals
onderwijs, opvang, tuinbouw en zorg
5. Situatie
Gemiddelde leeftijd religieuzen > 82 jr
Aantal kloosters met religieuzen in Nbr < 45
6. Ordes en congregaties
• Verschil tussen ordes en congregaties
• Onderscheid: contemplatieven, actieven, missionairen
7. Contemplatieven
Benedictus: Ora et Labora
-Benedictijnen/Benedictinessen
-Cistercienzers/cistercienzerinnen
-Trappisten/Trappistinnen
Meditatie & bezinning, Eigen landbouw en voedselvoorziening,
8. Actieven
Franciscus: bemint hem in elkaar
Basis en voortgezet
onderwijs en zorg
Kloosters?:
Overbruggingszorg!
14. Agnetenberg, Sittard-Centrum
Gebouwd op: zorgzaamheid in de buurt
• Kapel, refter en rondgang: stilte en ontmoeting
• Tuinen: ‘oase in de wijk’
• Bijgebouwen: wonen, werken, leren, zorgen
• Gemeenschap: buurtvrijwilligers en
mantelzorgers
Agnetenberg, Sittard centrum
15. Provincie Limburg Kaderbeleid 2008-2012
• ca. 80 kloostergebouwen, nog 55 in gebruik (2008)
• prioriteit: 36 rijksmonumenten, 20 in gebruik als
klooster (2010)
• bemiddelende rol: urgentie ± 7 grotere complexen
• Cultureel, ruimtelijk
en economisch beleid:
bezinningsroutes
16. Maatschappelijke nalatenschap:
‘menslievende zorg’
• Stichteressen 19e eeuw: pioniers
armoedebestrijding en zorg
• ‘Sisters of Charity’ 21e eeuw: oog voor ‘nieuwe
armoede’ in Westen
• Zorgethiek Nu: herwaardering van zorgwaarden
Elisabeth Gruyters, 1837
Stichteres Liefdeszusters H. Borromaeus
Prof. Annelies van Heijst, 2011
‘Onferming voor Dummies’
17. Gebouwd op: voorkomen sociaal isolement
Kloostercomplex ‘Onder de Bogen’, Maastricht
• Herontwikkeling Poortgebouw: inloop en
sociaal-psychische hulp
• Woongebouwen: geleidelijke openstelling
naar ouderenzorg
• Spiritueel erfgoed: Internationaal bureau
Sisters of Charity
18. Gebouwd op:
zorg ouderen & dementerenden
Klooster /Woonzorgcentrum De Beyart, Maastricht
• ‘Broeders van Maastricht’ FIC: museum en monument
van sociale infrastructuur
• Trendanalyse KUN 2001: behoefte kwaliteitszorg AWBZ
• Société Beyart: innovatieve zorg Alzheimer-patienten
en buurtouderen
19. Gebouwd op: kortdurende verpleegzorg
WZC De Beyart /vrijkomend Lidwinahuis
• Vm. sanatorium TBC-patienten, Stijlarchitectuur
jaren ‘30
• Tijdelijk gebruik door zustergemeenschap uit
vrijkomend klooster
• Revitalisering voor kortdurende herstelzorg
AWBZ: ‘win-win-win’
• Onderzoeksatelier Biennale:
– Kunnen /willen zorgpartijen
mee-investeren als partners?
20. Gebouwd op:
(na)zorg voor mensen met kanker
Vm. Domicanenklooster
Mariaweide, Venlo
• Nevenbestemming klooster
en kapel
• Stichting IPSO: Toon Hermans
Huizen’
21. Gebouwd op: maatschappelijke opvang daklozen
Vm. Trappistenklooster Ulingsheide
• Plattelandscomplex (7 ha), sinds
2002 leegstand en brandschade
• Eisen Trappisten: waardig en duurzaam gebruik
• Stichting Emmaus Feniks: woon-werkgemeenschap
thuislozen
• Rendabel: hergebruikwinkel en
besparingen daklozenzorg
22. Gebouwd op:
zorg voor verslaafden
• Vm. Paterklooster Gerlachushuis, Cadier en Keer
• Gebouwd als ‘sanatorium voor drankzuchtigen’
• Herontwikkeling Stichting de Hoop: ideële
verslaafdenzorg
• Traditie van kloosterdorp: bestuurlijke en
maatschappelijke acceptatie
23. Gebouwd op:
zorg voor mensen met beperkingen
Paterklooster MSC, Sittard-Overhoven
• Casus Provincie Limburg:
ondersteuning in verkenningsfase
• Kloostercomplex jaren ’20: ‘hart
van de wijk’
• Klankbordgroep: voorkeursoptie
begeleid wonen voor jongeren
• Kwaliteiten van groene,
vriendelijke en veilige buurt
24. Gebouwd op: hospicezorg
• Liefdezusters: ‘Helpen waar niemand helpt’
• Goed voorbeeld: hospice Bethlehem, Nijmegen
• Verkenning: klooster /verz.huis Regina Pacis, Hulsberg
• Kring meelevende leken en zorgnetwerk in de regio
• Overgang naar hospice > 10 jaar?
Hospice Bethlehem Nijmegen
Regina Pacis Hulsberg
25. Gebouwd op: educatie, cultuur en
welzijn
“Niet wachten op de ondergang, maar vorm geven aan overgang.”
H. Arnold Janssen (1875)
• Maas- /Rijnlandse architectuur en waarden
• Investeringen door multinationale congregaties
• Floriade 2012: Paviljoen ‘Kloostertuinen en gezondheid’
• Missiehuis St.-Michael /St.-Gregorklooster, Steyl
26. Vervolg kloosters
• Agro & Co en Agora Europa
• Ontwikkelgroep en webdossier: dwarsverbindingen
• Bouwstenen voor Sociaal /Agenda Maatschappelijk Vastgoed 2012
• Acte van Herbestemming 2011
• Maatschappelijke, kerkelijke en particuliere initiatieven
• Deelnemers en bijdragen welkom!
(Meer)waarde van traditioneel maatschappelijk vastgoed
27. Conclusie
• Urgente problematiek
• Kansen voor de zorg met name bij actieve
vrouwelijke religieuzen
• Zorg investeerder: wacht niet tot het gebouw
leeg komt te staan maar investeer nu in de relatie
• Gevoeligheden:
– zorg voor de vergrijzende gemeenschap
– afscheid van thuis en soms zelf stichtingsplek
– sacrale plekken
