1. Áàòëàâ. Òýíõèìèéí ýðõëýã÷……………..Ë. Áààñàíäîðæ
Ëåêö ¹1
¯íýëãýýíèé îéëãîëò, çîõèöóóëàëò. Îëîí
Óëñûí ¯íýëãýýíèé Ñòàíäàðò, ò¿¿íèé
àãóóëãà, çîðèóëàëò
1

2. ¯
íýëýõ (appraise) ãýäýã íü îëîí óòãààð
õýðýãëýãäýíý: ¯íý òîäîðõîéëîëò, ºì÷
õºðºíãèéí ¿íý öýíý áà òîî õýìæ
ýýã
òîäîðõîéëîõóé, àëèâàà ýä þìñûí ÷àíàð
÷àíñàà, ¿íý öýíýä òîäîðõîéëîëò ºãºõ ãýñýí
óòãûã àãóóëíà.
Õºðºíãèéí ¿íýëãýýíèé çîðèëãîîð ýäãýýð á¿õ
óòãààñ ºì÷ õºðºíãèéí ¿íý öýíèéã òîãòîîõ
ãýñýí àãóóëãààð õýðýãëýãäýíý.
2

3. ªºðººð õýëáýë, õºðºíãèéã ¿íýëýõèéí òóëä
ò¿¿íèé òîîí áîëîí ÷àíàðûí á¿õ ¿ç¿¿ëýëòèéã
øèíæ ñóäàëæ¿íý öýíèéã íü òîîöîîëîí
ëýí
òîãòîîõ ¸ñòîé.
¯
íýëýõ ãýäýã íü íèéòýýð äàãàí ìºðäºæ
áóé çàð÷èìûí äàãóó ¿íýëãýýíèé òîäîðõîé
¿å øàòûã äàãàæìºðäºí ¿íý öýíý òîãòîîõ óð
÷àäâàð á¿õèé ¿éë àæ
èëëàãàà þì.
3

4. ¯
íýëãýý (appraisal)- ¿íýëýõ ¿éë àæ
èëëàãàà,
¿íý öýíèéí òàëààð, ýñâýë ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íã
íýãòãýí ãàðãàñàí ä¿ãíýëò, îáüåêòûã á¿õ
òàëààñ íü ñóäàëñíû ¿íäñýí äýýð ýðãýëò
áóöàëòã¿éãýýð ãàðãàñàí ¿íèéí ñàíàë çýðãèéã
õýëíý.
¯
íýëãýý÷èí (appraiser)- ºì÷èéí îáüåêòûí ¿íý
öýíèéã òîãòîîõ òîäîðõîé ìýäëýã ÷àäâàð á¿õèé
ìýðãýæ
èëòýí.

4

5. ¯
íýëãýýíèé çîðèëãî- ¿íý öýíèéã òîîöîîëîí
òîäîðõîéëæ òîãòîîõîä îðøèíî.
 ¯
íýëãýý÷íèé çîðèëãî- òîäîðõîé çîðèëãîòîéãîîð
¿íý öýíèéí ýðãýëò áóöàëòã¿é ñàíàë ãàðãàõûí
òóëä áèåý äààñàí, õàðààò áóñ, õóâèéí àøèã
ñîíèðõîë àãóóëààã¿é ãóðàâäàã÷ ýòãýýä áîëæ
¿éë àæ
èëëàãààãàà ÿâóóëàõ ÿâäàë. ¯íýëãýý÷èí
íü çºâõºí õóóëèíä çàõèðàãäàíà.

5

6. Ү нэлгээчний шалгуур :
 Америкт хөрөнгийн
үнэлгээ нь
20%-25%-н хэлбэлзэлтэй бол болно
гэж үздэг.
 Оросод хөрөнгийн үнэлгээ нь 10%15%-н хэлбэлзэлтэй байхад болно
гэж үздэг.
6

7. Õºðºíãèéí ¿íýëãýý ãýäýã íü ýä
õºðºíãèéí ¿íý öýíèéã òîãòîîõ ¿éë ÿâö
áºãººä ýðõ ç¿éí áîëîí ¿éë àæ
èëëàãààíû
çîõèöóóëàëòòàé áàéõ áà ìàíàé óëñàä ýðõ
ç¿éí çîõèöóóëàëò íü òóñ óëñûí õîëáîãäîõ
õóóëü, òîãòîîìæ õýðýãæ áàéäàã.
îîð
èæ
7

8. Îëîí Óëñûí ¯íýëãýýíèé Ñòàíäàðòûí Õîðîî
Îëîí Óëñûí ¯íýëãýýíèé Ñòàíäàðòûí Õîðîî íü
1981 îíä ÀÍÓ-ûí Èëëèííîéñ ìóæóëñàä
á¿ðòãýãäñýí àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãà þì.
ÎÓ¯ÑÕî-íû ÎÓ-ûí òºâ áàéãóóëëàãà íü Àíãëèéí
Ëîíäîí õîòîä áàéðëàäàã, 3 æ òóòàì ñîíãîãääîã
èë
äàðãûí óäèðäëàãà äîð ¿éë àæ
èëëàãààãàà
ÿâóóëäàã ÎÓ¯ÑÕî-íû ãèø¿¿ä íü 50 ãàðóé óëñûí
¿íýëãýýíèé ìýðãýæ
ëèéí òîëãîéëîã÷ áàéãóóëëàãà
þì.
8

9. 



1985 онд анхны стандартыг боловсруулж
хэвлэн нийтэлсэн.
1994 онд нэрээ өөрчилөн ОУҮСХороо гэсэн
нэртэй болсон.
1995 онд стандартын 2 дахь хэвлэл хэвлэгдсэн
гарсан.
2000 онд НББ-н ОУС-н зөвлөл
байгуулагдсан НББОУС шинэчлэгдэн
хийгдсэн.
9

10. ÎÓ¯
ÑÕî-íû çîðèëãî äàðààõ õî¸ð ç¿éëýýð
èëýðõèéëýãäýíý.
1.ªì÷èéí ¿íýëãýýíèé îëîí óëñûí ñòàíäàðòûã
áîëîâëñðóóëæ íèéòýä çîðèóëàí õýâëýí íèéòëýõ,
äýëõèé íèéòýýð õ¿ëýýí àâ÷ õýðãýëýõýä äýìæ
ëýã
ºãºõ
2.Äýëõèéí óëñ îðíóóäûã ñòàíäàðòàä æ
èãä õàìðóóëàõ,
ñòàíäàðòûí õýðýãëýý áîëîí çààëòûí ÿëãààòàé áàéäàë
¿¿ññýí áîë ò¿¿íä òîäðóóëãà õèéõ.
10

11. Îëîí Óëñûí ¯íýëãýýíèé Ñòàíäàðò
Îëîí Óëñûí ¯íýëãýýíèé Ñòàíäàðòûí Õîðîî 1985
îíîîñ ýõëýí Îëîí óëñûí ¿íýëãýýíèé ñòàíäàðòûã
õýâëýí íèéòëýõ áîëæ Ñòàíäàðò áîëîí ò¿¿íèé
ýý.
á¿ðýëäýõ¿¿í
õýñýã
áîëñîí
Õýðýãëýõ
çààâàðóóä íü 50 ãàðóé îðíû ¿íýëãýý÷äèéí
ìýðãýæ
ëèéí áàéð ñóóðü, äàäëàãà òóðøëàãà,
¿çýë áîäëûí èëýðõèéëýë áîëñîîð áàéãàà.
11

12. ¯íäýñíèé ñòàíäàðòòàé õýä õýäýí îðíóóä
îëîí óëñûí ñòàíäàðòûã ¿íäýñíèé îíöëîãîî
òóñãàñàí íýìýëò çààâàðòàéãààð äàãàæ
ìºðäºõ áîëñíîî ìýäýãäñýí. Õî¸ð á¿ñ áîëîõ
Àçèéí ¿íýëãýý÷äèéí íèéãýìëýã áîëîí Á¿õ
Àìåðèêèéí ¿íýëãýý÷äèéí íýãäýë õî¸óëàà
ÎÓ¯Ñ-ûã äàãàí ìºðäºæáàéíà.
12

13. Íîì áîëæ õýâëýãäñýí ÎÓ¯ íü
Ñ
Òîëèëóóëãà
Ñòàíäàðò
Õýðýãëýý
Õýðýãëýõ çààâàð ãýñýí 4 ¿íäñýí õýñýãòýé.
ÎÓ¯ÑÕî íü õºãæ
èíã¿é áîëîí õºãæ áóé îðíóóäûí
èæ
àëü àëèíûõ íü ¿íýëãýý÷äýä ñòàíäàðòàà
www.ivsc.org ãýñýí õàÿãààð íýýëòòýé áîëãîæ
÷ºëººòýé ¿çýõ áîëîìæ õàíãàäàã.
îîð
13

14. Îëîí óëñûí ¿íýëãýýíèé ñòàíäàðò íü äàðààõ
á¿òýöòýé
¯íýëãýýíèé òóëãóóð óõàãäàõóóí çàð÷èì
Ä¿ðýì
ªì÷èéí òºðºë
Ñòàíäàðò: ÎÓ¯Ñ 1,2, & 3
Õýðýãëýý: ÎÓ¯ÑÕý 1, & 2
Õýðýãëýõ çààâàð: ÕÇ 1-14
Òºñºë, áàðèìò áè÷èã
Òàéëáàð òîëü
14

15. ¯
íýëãýýíèé òóëãóóð óõàãäàõóóí
çàð÷èì
 ¯ë
õºäëºõ õºðºí㺠/ Real property/
 Õºäëºõ ºì÷ / Personal property/
 Áèçíåñ/ Business/
 Ñàíõ¿¿ãèéí ºì÷ëºëèéí ýðõ /
Financial interests/
15

16. Ү нэлгээний зарчмыг 4 ү ндсэн
хэсэгтэй
Газар барилга,байгууламжтай холбоотой
зарчим
 Зах зээлийн орчинтой холбоотой
зарчим
 Хамгийн үр ашгийн зарчим
 Зах зээлийн нөлөөлөлд үндэслэх
зарчим буюу үл хөдлөх хөрөнгийн
өөрийн шинж чанартай холбоотой
зарчим

16

17. 



¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí ºì÷ëºëòýé õîëáîîòîé á¿õ
ýðõ, àøèã ñîíèðõîë, ºãººæèéã àãóóëñàí
îéëãîëò þì.
¯ë õºäëºõ õºðºíãºíä îðäîãã¿é áèåò áà áèåò
áóñ ýä õºðºíãèéí ýðõ þì.
Áèçíåñ: Òàñðàëòã¿é áàéõ çàð÷èìûí äàãóó
¿éë àæèëëàãàà ýðõëýæ áóé íýãæ
Áèåò áóñ õºðºí㺠áºãººä áèçíåñèéí áóþó
ºì÷èéí ºì÷ëºëòýé õîëáîîòîé ýðõ, õóäàëäàí
àâàõ îïöèîíûã áàòàëãààæóóëñàí ãýðýý,¿íýò
öààñíû ºì÷ëºëòýé õîëáîîòîé ýðõ
17

18. ¯
íýëãýýíèé òóëãóóð óõàãäàõóóí çàð÷èì


Ýðãýëòèéí õºðºí㺠/Current assets/
:
ÀÁ,ÁÕÕÎ, áîðëóóëàõ çîðèóëàëòòàé
á¿ðòãýãñýí ãàçàð, ãàçðûí ñàéæðóóëàëò
Ýëýãäýë:/Depreciation /Çàõ çýýëèéí
ìýäýýëýë áàéõã¿é ¿åä õºðºíãèéã
¿íýëýõýä áèåò ýëýãäýë, ¿éë
àæèëëàãààíû áîëîí ýäèéí çàñãèéí
õîðîãäëûã òóñãàõ çîðèëãîîð íºõºí
¿éëäâýðëýëòèéí áîëîí íºõºí îðëóóëàëûí
ºðòºãò õèéãäýõ çîõèóöóóëíà
18

19. ¯
íýëãýýíèé òóëãóóð óõàãäàõóóí
çàð÷èì
¯ /Price/ áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé
íý
:
õ¿ññýí äýâø¿¿ëñýí ñàíàëààðõ ¿íý,
òºëñºí ìºíãºíèé ä¿í
 ªðòºã /Cost/ áàðàà ¿éë÷èëãýýíä
:
òºëñºí ¿íý ( õóäàëäàí àâàã÷èéí
õóâüä), ýñâýë áàðàà,¿éë÷èëãýýã
¿éëäâýðëýí á¿òýýõýä øààðäàãäàõ
õºðºíãº, ìºíãºíèé ä¿í

19

20. ¯
íýëãýýíèé òóëãóóð óõàãäàõóóí çàð÷èì


ͺõºí ¿éëäâýðëýëèéí ºðòºã /Reproduction cost /
:
ßâ öàâ èæèë îáúåêòûã æèíýõýí ìàòåðèàëààð
íü, ýñâýë èæèë òºñòýé ìàòåðèàëààð íºõºí
ñýðãýýõýä ãàðàõ çàðäàë
ͺõºí îðëóóëàõ ºðòºã /Replacementcost/
:
Òóõàéí îáúåêòòîé àøèãò ÷àíàðààðàà èæèë
òºñòýé øèíý îáúåêòûã çàõ çýýëä áàéãàà áàðàà
áîëîí çàãâàðààð á¿òýýõýä ãàðàõ çàðäëûí
òîîöîîëîë.
20

21. ¯
íýëãýýíèé òóëãóóð óõàãäàõóóí
çàð÷èì
 ¯íýëãýýíä
áàðèìòàëäàã õàíäëàãà:
 Çàõ
çýýëèéí æèøèã ¿íèéí
õàíäëàãà
 Îðëîãî êàïèòàëæóóëàëòûí õàíäëàãà
 ªðòãèéí õàíäëàãà
21

22. Ү нэлгээний ү ндсэн зарчим
хадлагууд
 Түүхийн, соёлын дурсгалд
зориулсан үнэлгээ
 Оюуны өмчийн үнэлгээ
 Хөрөнгийн үнэлгээ гэх мэт
22

23.  Хөрөнгийн
үнэлгээний зорилго
нь тухайн хөрөнгийн үнэ цэнийг
бодитой тогтооход оршино.
 Стандартад хөрөнгийн үнэлгээг
3-4 жилд хийдэг.
 Үнийн нөлөөлөл материаллаг
хэлбэлзэлтэй бол хөрөнгийн
үнэлгээг жил бүр хийх ёстой
байдаг.
23

24. Ä¿ðýì




¯íýëãýý÷èí øóäðàãà, èòãýëòýé, ÷àäâàðëàãà
áàéõ ¸ñòîé
¨ñ ç¿éí õýì õýìæýýã äàãàæ ìºðäºõ (ÎÓ¯Ñ-ûí )
Ä¿ðýì
Çîõèõ ò¿âøèíèé ÷àäâàð òóðøëàãàòàé áàéõ
Àëáàí ¸ñîîð çºâøººðºãäñºí ìýðãýæëèéí
áàéãóóëëàãûí ãèø¿¿í áàéõ
24

25. Ä¿ðýì



Ñèñòåìòýéãýýð ñóð÷ áîëîâñîðäîã áàéõ
¯íýëãýý÷èí íü ëàâëàãàà, ñóäàëãààã íàðèéí
íÿìáàé õèéñýí áàéõ ¸ñòîé
¯íýëãýýíèé òàéëàí:
Òººðºãäºëä õ¿ðãýõýýðã¿é
 Àæëûí öàð õ¿ðýýã á¿ðýí áàãòààñàí
 Çîðèëãîä íºëºº á¿õèé á¿õ ç¿éëñèéã òîäðóóëñàí
 ÎÓ¯Ñ-ààñ ãàæñàí àëèâàà ç¿éëñèéã á¿ãäèéã
òîäðóóëñàí áàéâàë çîõèíî

25

26. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа.
26